ADHD behandelen met medicatie De deskundige, dat ben jezelf
|
|
- Elisabeth Willemsen
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ADHD en medicatie
2
3 Inhoudsopgave Inleiding...5 Diagnose...6 Behandeltraject...7 Waarom medicatie?...7 Vergelijking met een bril...8 Dosering...9 Bijwerkingen Langwerkende middelen Praktische zaken Andere behandelmethoden Nuttige websites
4 ADHD behandelen met medicatie De deskundige, dat ben jezelf Rob Rodrigues Pereira, kinderarts MCRZ, locatie Zuiderziekenhuis, Rotterdam 4
5 Inleiding Geen enkele ouder geeft zijn kind graag medicijnen voor lastig gedrag en al helemaal niet een medicijn dat regelmatig negatief in de publiciteit komt. Als kinderartsen krijgen wij dikwijls dezelfde vragen van ouders zoals: Doe ik er wel goed aan dit medicijn aan mijn kind te geven? Is het op de lange duur niet schadelijk? Blijft het karakter van mijn kind hetzelfde? Wordt mijn kind geen zombie? Is het niet verslavend? Zoals na het stellen van de diagnose ADHD een goed begrip van deze aandoening zeer belangrijk is, zo is ook een goede voorlichting over medicijnen essentieel om uw kind optimaal te laten profiteren van deze middelen. In deze folder willen wij informatie geven over allerlei aspecten van de medicatie.
6 Diagnose Als de diagnose ADHD gesteld is, breekt er een nieuwe fase aan in het leven van ouders en kind. Aan de ene kant is er vaak opluchting, anderzijds moeten ouders vaak wennen aan het vonnis dat over hen en hun kind is geveld. Een kind met ADHD blijft weliswaar een individu met zijn eigen kenmerken, zoals intelligentie, gevoel voor humor, creativiteit en dergelijke, maar hij/zij heeft ook een lastige aandoening. Meestal is er sprake van druk gedrag en/of concentratieproblemen en/of impulsief gedrag. Andere symptomen zijn slecht functioneren op het gebied van planning, timing, organisatie, informatieverwerking en geheugen. Verder blijkt ADHD meestal niet alléén voor te komen. Vaak is er sprake van bijkomende aandoeningen (comorbiditeit), zoals dyslexie, motorische onhandigheid, angstklachten of depressieve klachten. Omdat de diagnose ADHD nog niet op een andere manier gesteld kan worden dan met vragenlijsten, observatie en met een aantal niet-specifieke testen, blijven er soms onzekerheden bestaan die leiden tot over- en onderdiagnostiek van ADHD, hoewel onderzoek hiernaar wel vordert. Bij twijfel aan de diagnose kan het geven van een proefbehandeling met medicijnen ook juist de diagnose ondersteunen.
7 Behandeltraject Het behandeltraject van uw kind bestaat uit psycho-educatie (uitleg over de aandoening), begeleiding en coaching door de ADHD verpleegkundige, en -indien gestart wordt met medicatie- medicatiecontroles door de kinderarts en/of ADHD verpleegkundige (onder verantwoordelijkheid van de kinderarts). Soms is aanvullende begeleiding door de kinderpsycholoog nodig. Ook worden er ouderavonden georganiseerd en avonden voor leerkrachten. Kinderen bij wie de diagnose niet op onze ADHD poli gesteld is, maar in een GGZ-instelling, komen alleen bij ons voor de medicatiecontroles. De verdere begeleiding en coaching vindt dan plaats in de betreffende GGZ-instelling. Waarom medicatie? Behandeling met medicijnen is gewenst als het kind, ondanks andere maatregelen thuis en op school, aanloopt tegen zijn of haar beperkingen. Dit zijn meestal problemen op het sociale vlak (zoals ruzie, geen vrienden) en moeilijkheden op school. Vaak presteert het kind onder zijn/haar niveau, waardoor frustratie en faalangst op de loer liggen. Een belangrijke neurotransmitter (stof die prikkels in de hersenen overdraagt), die bij ADHD een rol speelt, is dopamine. Door een relatief tekort aan dopamine treedt een afwijkende functie van bepaalde hersengebieden op. Hoe ernstiger deze hersenfunctie afwijkt, des te meer zal het kind met ADHD baat hebben bij medicatie. Dit tekort kan niet getest worden. 7
8 Vergelijking met een bril Vergelijk het geven van medicatie met het geven van een bril. Als uw kind niet goed kan zien en daar zoveel last van heeft dat hij niet goed mee kan komen op school of niet zonder gevaar kan fietsen, dan krijgt uw kind een bril. U hoéft uw kind natuurlijk geen bril te geven, maar uw kind functioneert er wel een stuk beter mee. Zowel kind als ouders moeten hieraan wennen. En als uw kind een sterke bril nodig heeft, dan geeft u hem natuurlijk niet een bril met zwakke glazen. Dit is goed vergelijkbaar met het aanmeten van een optimale dosering Methylfenidaat. Dus of een leesbril alleen voor school, of een gewone bril als uw kind de hele dag last heeft van onaanvaardbare gedragsproblemen. Als het kind beter gaat functioneren, zijn eventuele twijfels over de medicatie meestal snel verdwenen. De stelregel bij medicatie is: geef zoveel als nodig is, niet te weinig, maar vooral ook niet teveel! Dus accepteer ernstige bijwerkingen niet: als het kind een zombie wordt, is de dosering te hoog. 8
9 Dosering Start medicatie, opbouwschema Om de goede dosis te vinden, wordt in het algemeen een aantal methoden gebruikt: Meestal wordt gestart met een lage dosis, en in een opbouwschema opgeklommen tot de optimale dosis. De arts spreekt het opbouwschema met u af. De arts schrijft de gemiddelde dagdosis voor: ongeveer 0,6 mg per kilogram. Dit is een gemiddelde en zal dus maar bij een bepaald aantal kinderen precies passen. Afhankelijk van het effect wordt de dosering aangepast. Voor beide methoden geldt: het vinden/geven van de juiste dosering is maatwerk. Lage, hoge en ongelijke doses Als een kind een lage dosis Methylfenidaat nodig heeft, hoeft u niet meer te geven. Een lage dosis kan bij een deel van de kinderen hel effectief zijn. Als uw kind een hoge dosis nodig heeft, is dat ook prima. Een hogere dosis dan de maximale dosis van 60 mg die in de bijsluiter staat, betekent niet automatisch dat uw kind teveel krijgt. Zoals eerder gezegd, is het geven van de juiste dosis maatwerk., het verschilt per kind. Ter vergelijking opnieuw het voorbeeld van de bril: een kind dat een sterke bril nodig heeft, geef je niet een zwakke bril, want dan ziet het kind nog steeds slecht. En andersom geldt het ook. 9
10 Er zijn kinderen die s morgens een hoger dosering nodig hebben dan s middags. Zij krijgen ongelijke doses. De doseringen Methylfenidaat hoeven dus niet steeds hetzelfde te zijn. Als het effect van de medicatie in de loop va de tijd afneemt, moet de dosering meestal worden verhoogd. Dat is normaal, en heeft te maken met de groei. Duur van de werking Als het gewenste effect er is, is het van belang te weten hoe lang het effect aanhoudt. Dit is afhankelijk van hoe snel het lichaam de medicatie verteert. Op grond van deze informatie kunnen zo nodig de tijdstippen van toediening worden aangepast. Soms houdt het effect vier uur aan, soms drieënhalf uur en een enkele maal slechts twee uur of nog minder! Het heeft dan geen zin om te wachten tot vier uur na de vorige pil, want dan gaan er twee uur voorbij zonder effect, en met de nodige problemen. Ook kan het voorkomen dat de medicatie wel 5 uur werkt. Op vrije dagen geen medicijnen? Als uw kind alleen medicijnen voor school nodig heeft, hoeft u dus op een vrije middag en in de weekenden geen medicatie te geven. Ook in de vakanties is het in die gevallen vaak niet nodig om medicatie te geven. Heeft uw kind in de vakantie wel medicijnen nodig, dan mag u die geven. Een medicijnholiday (het tijdelijk niet geven van medicijnen om het lichaam rust te geven) is niet nodig. 10
11 Medicatie tijdens ontbijt op bed Sommige kinderen die s morgens vroeg al problemen met zichzelf of met het gezin hebben (niet op gang komen, altijd te laat, ruzie), kunnen baat hebben bij een ontbijt op bed met pil. Hierna kunnen ze na een kwartier vaak gewoon meedoen. De andere toedieningstijden kunnen hierop aangepast worden. Iets meer bij stress Bij stressvolle perioden, zoals verjaardagen of sinterklaas, is het nuttig de dosis zo nodig iets te verhogen. De rol van de leerkracht Het is te overwegen de eerste week (evt 2 weken) van de behandeling hierover niets te zeggen tegen de leerkracht, en aan het eind van de week te vragen hoe het ging. Dit geeft een objectief beeld van het effect. Daarna heeft u de leerkracht nodig voor de fijnere instelling. Als de Methylfenidaat bijvoorbeeld vroeg is uitgewerkt, zal de leerkracht dit merken. Als de leerkracht meldt dat het niet goed ging, vraag dan uit hoe laat het niet goed ging. Dan kunnen zo nodig de dosis en/of de tijdstippen van toediening aangepast worden. Denken aan inname Veel kinderen met ADHD hebben de neiging om te vergeten hun pil in te nemen. Daar zijn hulpmiddelen voor: bijvoorbeeld een briefje in de broodtrommel, of een alarm op de mobiele telefoon. 11
12 Liever niet doen Als een kind per ongeluk vergeten is een pil in te nemen, dan moet u de volgende keer niet een dubbele dosis geven. Als de pil niet lang genoeg werkt, moet u niet een sterkere pil geven, maar de tijd tussen de pillen korter maken. De dosis is goed, maar de timing niet. Bijwerkingen Algemeen De bijsluiter staat vol van alle mogelijke bijwerkingen, maar de meeste kinderen hebben geen of minimale bijwerkingen. Mochten er vervelende bijwerkingen optreden, neem dan contact op met uw arts. Vaak moet de dosering dan worden aangepast. Een enkele keer heeft een kind zoveel bijwerkingen dat het middel erger is dan de klachten. Dan moet de medicatie gestopt worden, en kan in overleg met uw arts gekeken worden naar een alternatief. Minder eetlust, groei Een van de meest voorkomende bijwerkingen is een verminderde eetlust. Minder eten leidt een enkele maal tot een iets lager gewicht. Maak geen strijd van het eten. Soms willen kinderen zelf voor het slapen -als de medicatie is uitgewerktnog een paar boterhammen. Daar is geen bezwaar tegen. 12
13 Een probleem met de lengtegroei wordt bijna nooit gezien. Soms komen de kinderen iets later in de groeispurt van de puberteit, zodat ze minder lijken te groeien dan hun leeftijdgenoten. Dit halen ze later weer in. De groei wordt gecontroleerd tijdens de controlebezoeken in het ziekenhuis. Slaapproblemen Kinderen met ADHD hebben vaak al sinds hun vroege jeugd een zwak slaapritme (door het later optreden van de Melatonine piek). Dat kan verergeren door Methylfenidaat. Als er serieuze inslaapproblemen zijn, dan kan als behandeling Melatonine gegeven worden. Dit is een stof die het lichaam zelf ook aanmaakt, en waar geen bekende nadelen aan zitten. Melatonine is niet verslavend, in tegenstelling tot veel slaapmiddelen die bij volwassenen gebruikt worden. Meestal geeft men een half uur voor het slapen gaan de Melatonine. Bij een deel van de kinderen werkt de Melatonine pas na een tot soms wel vier uur. Dan is het een kwestie van uitproberen om het juiste tijdstip van toediening te vinden. De dosis varieert tussen 0,1 mg (te verkrijgen bij de drogist) en 10 mg (alleen op recept). Melatonine wordt meestal niet vergoed. Sommige verzekeraars vergoeden het wel als het besteld wordt via Efarma (een internetapotheek). U kunt dit zelf bij uw verzekeraar navragen. Bij blijvende slaapproblemen kan geprobeerd worden om de laatste gift Methylfenidaat vroeger op de dag te nemen om het effect van Methylfenidaat op het inslapen te vermijden. 13
14 Een enkele keer is het nodig om juist Methylfenidaat voor het slapen te geven in verband met rebound; kinderen hebben dan zoveel onrust in hun hoofd dat zij daardoor niet in slaap kunnen komen. In het algemeen moet nog gezegd worden dat de belangrijkste oorzaak voor slaapproblemen -met name bij tieners- het licht van schermpjes is: laptop, tv, smartphone, etc. Geadviseerd wordt om tieners uiterlijk om uur te laten stoppen met deze schermpjes, en deze bij de ouders in te leveren. Verder is het van belang s avonds geen dranken te drinken met stimulerende stoffen, zoals koffie, cola en energiedrankjes. Bij blijvende slaapproblemen is het advies om ook in de middag deze dranken niet meer te drinken. Tijdelijke bijwerkingen in startfase Bijwerkingen die tijdelijk voorkomen in de eerste 1-2 weken zijn: hoofdpijn, buikpijn, veel praten en emotioneel reageren (bijvoorbeeld boos of verdrietig). Ook hierbij geldt: de dosis zonodig (tijdelijk) verminderen en -als de bijwerkingen aanwezig blijven- voordelen en nadelen van de behandeling tegen elkaar afwegen. Andere bijwerkingen Ook kan het voorkomen dat depressieve klachten, angst of tics ontstaan of verergeren. Neem dan contact op met uw arts. Soms moet dan verder onderzoek gedaan worden, of moet er andere medicatie worden gegeven. Bijwerkingen van Methylfenidaat op de lange termijn zijn niet bekend. 14
15 Het middel wordt al sinds 1938 gegeven en is in Nederland sinds 1954 geregistreerd voor de behandeling van ADHD. Rebound Rebound is het effect dat optreedt als de Methylfenidaat plotseling is uitgewerkt, bijvoorbeeld net na schooltijd. Het is dan verstandig om na schooltijd zo min mogelijk prikkels te geven of druk te zetten op uw kind, ofwel om op school alvast de volgende dosis medicatie te geven. Soms is het geven van een steeds lagere dosis over de dag de oplossing, zodat de Methylfenidaat concentratie geleidelijk afneemt. Bijvoorbeeld ,5 mg ter vervanging van driemaal daags 10 mg. Zombie Zombie-achtig gedrag (d.w.z. dat een kind te rustig wordt) betekent dat de dosering te hoog is. Dat is niet acceptabel. In dat geval moet de dosering verlaagd worden. Verslavend? Angst voor verslaving aan Methylfenidaat komt veel voor. Dit is een wijdverbreid misverstand. Als kinderen met ADHD Methylfenidaat krijgen in de goede dosis, dan worden zij juist beschermd tegen het zoeken naar stoffen waar zij zich rustiger door voelen. Omdat drugs -zoals amfetamine, XTC en cocaïne- ook dopamine in de hersenen verhogen, worden mensen met ADHD daar namelijk rustiger van. Als zij dat merken, kunnen zij gemakkelijk verslaafd raken aan deze middelen. 15
16 Dat kun je voorkomen door te behandelen met Methylfenidaat. Methylfenidaat heeft weliswaar enigszins de structuur van amfetamine, maar is niet verslavend bij normaal gebruik. We hebben het dus niet over misbruik zoals bij snuiven of spuiten van methylfenidaat. Langwerkende middelen Vergoeding Deze middelen worden helaas meestal niet of niet volledig door de verzekeraars vergoed. U kunt zelf bij uw verzekeraar informeren welk bedrag u per maand zou moeten bijbetalen. Typen langwerkende middelen Op dit moment zijn er vier langwerkende middelen op de markt, drie met methylfenidaat (Concerta, Equasym XL en Medikinet CR) en een met atomoxetine (Strattera). Zij kunnen allen zo nodig met kortwerkende Methylfenidaat worden gecombineerd. Concerta Er zijn capsules van 18, 27, 36 en 54 mg. Concerta werkt gemiddeld 12 uur. De pil kan niet worden opengemaakt of worden gedeeld. De werking is zo dat de medicatie vrij komt in drie fasen (dus vergelijkbaar met drie keer per dag kortwerkende Methylfenidaat). De eerste dosis is iets lager dan de twee volgende. Soms is hierdoor de ochtenddo- 16
17 sis te weinig effectief. Dan kan er s morgens -tegelijk met de Concerta- ook een dosis kortwerkende Methylfenidaat genomen worden. Mocht de Concerta eerder uitgewerkt zijn, bijvoorbeeld al na 8 uur, dan kan zo nodig nog een keer kortwerkende Methylfenidaat genomen worden. Als Concerta te lang werkt en slaapproblemen geeft, denk dan aan Equasym of Medikinet. Ook bij de langwerkende methylfenidaat geldt: let op dosis en timing op alle delen van de dag en pas zo nodig de medicatie aan. Medikinet CR Er zijn capsules van 5, 10, 20, 30 en 40 mg. Gemiddeld werkt Medikinet 8 uur. De capsule kan in zijn geheel doorgeslikt worden, maar mag ook open gemaakt worden. De korrels kunnen dan met een lepeltje eten worden ingenomen. De verdeling is als twee keer per dag kortwerkende Methylfenidaat, met een verdeling van 50% in de ochtend en 50% in de middag. Mocht meer effect in de ochtend gewenst zijn, dan kan er kortwerkende Methylfenidaat bij genomen worden. Als het te kort werkt, kan in de loop van de middag nog kortwerkende Methylfenidaat genomen worden, of overgestapt worden op Concerta. Equasym XL Er zijn capsules van 10, 20, 30, 40 en 50 mg. Gemiddeld werkt Equasym 8 uur. De capsule kan in zijn geheel doorgeslikt worden, maar mag ook open gemaakt worden. De korrels 17
18 kunnen dan met een lepeltje eten worden ingenomen. De verdeling over de dag is als twee keer per dag Methylfenidaat, met iets minder s morgens (30%) en iets meer in de middag (70%). Zo nodig kan de Equasym gecombineerd worden met kortwerkende Methylfenidaat. Als het te kort werkt, kan in de loop van de middag nog kortwerkende Methylfenidaat genomen worden, of overgestapt worden op Concerta. Dexamfetamine Dit middel wordt als tweede keuze gebruikt als methylfenidaat niet goed werkt. Het is op de markt als pillen van 5 mg. Het middel werkt ongeveer twee keer zo sterk en anderhalf keer zo lang als Methylfenidaat. Dus drie keer 10 mg Methylfenidaat komt ongeveer overeen met twee keer 5 mg Dexamfetamine. De bijwerkingen zijn hetzelfde als bij Methylfenidaat. Wanneer Methylfenidaat gestopt moet worden vanwege bijwerkingen, dan is Dexamfetamine meestal geen goede keus, omdat het globaal dezelfde bijwerkingen heeft. Atomoxetine (Strattera) Dit is een heel ander middel. Het werkt niet -zoals de andere middelen- op de stof dopamine, maar op een andere neurotransmitter: noradrenaline. Het kan heel goed werken op de ADHD verschijnselen, maar werkt vaak wat minder goed specifiek op de concentratie. Wanneer kinderen niet reageren op Methylfenidaat, is de kans dat ze goed effect hebben van Strattera ongeveer 50%. 18
19 Voordelen van deze medicatie: eenmaal daags slikken, effect duurt 24 uur, geeft geen toename van tics. Nadelen van deze medicatie: wordt niet vergoed door de verzekeraars; en is erg duur: euro per maand afhankelijk van de sterkte. Een tweede nadeel is dat het middel elke dag ingenomen moet worden, ook in de weekenden en de vakanties. Een derde nadeel is dat het niet direct effect geeft. Na een opbouwfase moet de juiste dosis drie maanden gegeven worden voordat de (eventuele) conclusie getrokken mag worden dat het niet werkt. Het werkt met een standaard dosis per kilogram lichaamsgewicht (gemiddeld 1,2-1,4 mg per kilo). U kunt dus niet zelf de dosis aanpassen. Strattera wordt langzaam opgebouwd om eventuele bijwerkingen te voorkomen of verminderen. Deze bestaan meestal uit misselijkheid, diarree, hoofdpijn en/of slaapproblemen. De capsule kan -in geval van moeilijkheden met slikkeneventueel worden open gemaakt. Er zit een zure poeder in die niet in de ogen mag komen. De medicatie wordt bij voorkeur genomen na het eten (met liefst wat vet in de maaltijd), naar keuze s morgens of na het avondeten. Bij overblijvende concentratieproblemen of lastige bijwerkingen kan zo nodig methylfenidaat worden toegevoegd (kort- of langwerkend).
20 Andere middelen Er zijn nog andere middelen die worden gebruikt bij ADHD. Soms is dit nodig bij te geringe werking van de bovengenoemde middelen, soms in verband met comorbiditeit. Het zijn clonidine (Dixarit), risperidon (Risperdal), pipamperon (Dipiperon) en sommige middelen tegen depressie. De meeste zijn goed te combineren met de andere ADHD medicatie. Deze middelen worden niet voorgeschreven door de kinderarts, maar door een kinderpsychiater. Praktische zaken Herhaalrecepten U kunt een herhaalrecept voor de medicatie aanvragen via de assistentes van de kinderpoli, bij voorkeur via poli.kindergeneeskunde@stjansdal.nl. Of anders telefonisch: (0341) Doet u dit wel ruim van tevoren, bijvoorbeeld als u aan het laatste doosje begint. Vermeld hierbij altijd om welke medicatie het gaat, de actuele dosering (hoeveel keer per dag en de dosis per gift), en het recente gewicht van uw kind. Wij kunnen dan een recept faxen naar uw apotheek. Verklaringen bij reizen naar het buitenland Omdat Methylfenidaat officieel onder de opiumwet valt, heeft u een verklaring van uw behandelend arts nodig als u naar het buitenland reist. Dit geldt voor Methylfenidaat, Ritalin, 20
21 Concerta, Medikinet, Equasym, en Dexamfetamine. Het geldt niet voor Atomoxetine. U kunt deze verklaring via de assistente van de kinderpoli aanvragen. Geeft u door naar welk land u reist, en de data van vertrek en thuiskomst. Medicatie dient altijd in de handbagage meegenomen te worden. Voor Schengenlanden geldt dat de verklaring door u opgestuurd moet worden naar Den Haag voor verdere verwerking. Hou daarom rekening met een verwerkingstijd. Advies is om de verklaring uiterlijk acht weken voor vertrek bij ons aan te vragen. Andere behandelmethoden Er is (en wordt nog) veel onderzoek verricht naar andere behandelingsmogelijkheden dan medicatie. We noemen enkele behandelingen waar we veel vragen over krijgen: Visolie: dit heeft een bewezen effect op AHDH kenmerken, maar het effect is slechts klein, en voor de meeste kinderen met ADHD niet voldoende om goed te kunnen functioneren. LTO3: het effect hiervan is in wetenschappelijk onderzoek niet bewezen. Eliminatiedieet = RED (restrictie-eliminatie dieet), ontwikkeld door mevr Pelsser. Dit is bij een deel van de kinderen duidelijk effectief, maar is een heel intensief dieet voor het kind en het gezin. Voor meer info: 21
22 Voor de meer gedragsmatige behandelingen verwijzen we naar de databank effectieve jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut ( Daarop worden behandelmethoden genoemd die bewezen effectief zijn voor (o.a.) ADHD. Nuttige websites Oudervereniging Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Onderdeel van Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Informatie over Pelsser dieet Nederlands Jeugd Instituut; informatie over effectieve behandelingen in de jeugdzorg Databank-Effectieve-Jeugdinterventies/Erkende-interventies 22
23 Uitgave: Patiëntencommunicatie Vormgeving: PR&Communicatie Harderwijk, mei 2017 CAZ KI
24 Ziekenhuis St Jansdal Wethouder Jansenlaan DG Harderwijk Postbus AC Harderwijk Telefoon (0341)
Medicatie bij ADHD en ADD. De deskundige, dat ben je zelf
Medicatie bij ADHD en ADD De deskundige, dat ben je zelf Behandelen met methylfenidaat (Ritalin, Concerta, Methylfenidaat OROS, Equasym XL, Medikinet CR, Methylfenidaat Retard en Dex- methylfenidaat Retard),
Nadere informatieDiagnose Behandeling
ADHD AD(H)D staat voor Attention Deficit (Hyperkinetic) Disorder. Het is een ontwikkelingsstoornis in de hersenen, veroorzaakt door een tekort aan dopamine. AD(H)D manifesteert zich in aandachtstekort/concentratiestoornissen,
Nadere informatieMedicijngebruik en ADHD
Medicijngebruik en ADHD 1 Inleiding In deze folder vind je informatie over het gebruik van medicatie bij ADHD. ADHD is een afkorting van het Engelse Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In Nederland
Nadere informatieWat is AD(H)D. Wie stelt de diagnose
AD(H)D bij kinderen Deze folder gaat over AD(H)D bij kinderen. Dit staat voor Attention Deficit (Hyperactivity) Disorder en komt bij ongeveer 4 5% van de kinderen voor. U leest in deze folder onder andere
Nadere informatieADHD PATIËNTEN INFORMATIE. De deskundige, dat ben je zelf
PATIËNTEN INFORMATIE ADHD De deskundige, dat ben je zelf Behandelen met methylfenidaat (Ritalin, Concerta, Equasym XL of Medikinet CR, methylfenidaat langwerkend), met dexamfetamine en met atomoxetine
Nadere informatieKinderen met ADHD. Inhoudsopgave. Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD?
Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is de oorzaak van ADHD? 1 Wat zijn de verschijnselen van ADHD? 1 Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? 2 Behandeling van ADHD
Nadere informatieADHD en medicatie Duinrell jaarlijkse contactdag I&W 11.45-12.30 uur. Rob Pereira, voorzitter Impuls&Woortblind 19-9-2015
ADHD en medicatie Duinrell jaarlijkse contactdag I&W 11.45-12.30 uur Rob Pereira, voorzitter Impuls&Woortblind 19-9-2015 programma Medicatie als onderdeel van een multimodaal programma Hoe werkt het? Soorten
Nadere informatieKinderneurologie.eu ADHD. www.kinderneurologie.eu
ADHD Waar staat de afkorting ADHD voor? De letters ADHD staan voor de engelse woorden Attention Deficit - Hyperactivity Disorder. In het Nederlands vertaald betekent dat een aandoening die gekenmerkt wordt
Nadere informatieMedicatie bij AD(H)D januari De deskundige, dat ben je zelf
Medicatie bij AD(H)D januari 2018 De deskundige, dat ben je zelf Behandeling met - (dex-)methylfenidaat kort of langwerkend - dexamfetamine, dexamfetamine retard - atomoxetine - guanfacine en andere middelen
Nadere informatieWELKE MEDICATIE KIEZEN?
WELKE MEDICATIE KIEZEN? Het is belangrijk om het werkingsprofiel en de voor- en nadelen van de verschillende geneesmiddelen voor ADHD te kennen. Samen met ouders en kind/jongere kan dan een keuze gemaakt
Nadere informatieBehandeling met rivastagmine capsules
Behandeling met rivastagmine capsules Behandeling bij dementie De geriater heeft bij u een vorm van dementie vastgesteld. Voor deze hersenziekte kan de dokter u medicijnen voorschrijven. In uw geval is
Nadere informatieMedicatieconsulten in het kader van onderhoudsbehandeling: wat te doen
Farmacotherapie bij ADHD In dit document staan aanwijzingen over wat als huisarts te doen tijdens de medicatieconsulten en algemene informatie over farmacotherapie bij ADHD. Medicatie-instelling, psycho-educatie
Nadere informatieBehandeling met galantamine
Behandeling met galantamine Behandeling bij dementie De geriater heeft bij u een vorm van dementie vastgesteld. Voor deze hersenziekte kan de arts u medicatie voorschrijven. In uw geval is dit galantamine
Nadere informatieKindergeneeskunde ADHD
Kindergeneeskunde ADHD Dit boekje is een korte beschrijving over ADHD. Het is geschreven voor ouders die op de polikliniek kindergeneeskunde komen en voor het eerst horen over ADHD. Rondrennen, de aandacht
Nadere informatieMethotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn MDL
Methotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn MDL Inhoudsopgave Algemeen...4 Werking...4 Gebruik...5 Bijwerkingen...6 Foliumzuur...6 Aanvullende informatie...7 Zwangerschap en borstvoeding...7 Tot slot...8
Nadere informatieDeel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatieMDL. Prednis(ol)on. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
MDL Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Inhoudsopgave Algemeen 4 Werking 4 Gebruik 5 Bijwerkingen 5 Stoppen met Predni(so)lon 7 Interactie met andere geneesmiddelen 8 Vaccinaties
Nadere informatieInzet van psychofarmaca tijdens de behandeling van het jonge kind. Mw. L. Hoekstra Kinder- en jeugdpsychiater. L.
Inzet van psychofarmaca tijdens de behandeling van het jonge kind Mw. L. Hoekstra Kinder- en jeugdpsychiater L. Hoekstra@karakter.com Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieSlaapstoornissen bij ouderen
Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder
Nadere informatieSlaapstoornissen bij ouderen
Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder
Nadere informatieBehandeling met galantamine
Uw arts heeft u galantamine voorgeschreven. In deze brochure staat informatie over de behandeling met galantamine en de begeleiding. Deze brochure vervangt niet de adviezen van uw behandelend arts of die
Nadere informatieKinderen met diabetes die een operatie ondergaan. Instructie voor ouders
Kinderen met diabetes die een operatie ondergaan Instructie voor ouders Inhoudsopgave Instructie voor ouders van kinderen met diabetes die een operatie ondergaan...4 Contact diabetesteam...4 Afspraak
Nadere informatiePatiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan?
Patiëntenbrochure Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Heeft u - in overleg met uw (huis)arts - besloten te stoppen met het gebruik van de antidepressiva? Of overweegt
Nadere informatieMedicijnen na een TIA
Medicijnen na een TIA Albert Schweitzer ziekenhuis september 2013 pavo 1072 Inleiding In deze folder leest u meer over medicijnen die vaak worden voorgeschreven na een TIA. Een TIA is een kortdurende beroerte
Nadere informatieMisselijkheid en braken tijdens chemotherapie
Misselijkheid en braken tijdens chemotherapie In overleg met uw behandelend arts hebt u besloten tot een behandeling met chemotherapie. Door deze behandeling kunnen misselijkheid en braken optreden. In
Nadere informatieTITRATIESCHEMA S EN VOORSCHRIJFREGELS
TITRATIESCHEMA S EN VOORSCHRIJFREGELS Methylfenidaat en dexamfetamine vallen onder de reglementering van de verdovende middelen. Dat betekent dat alle getallen voluit moeten geschreven worden. 1. Methylfenidaat
Nadere informatieInslaapproblemen bij kinderen met AD(H)D
Inslaapproblemen bij kinderen met AD(H)D Ongeveer 30% van de kinderen met AD(H)D heeft chronische inslaapproblemen. Dit zien we ook vaak bij onder andere kinderen met een ontwikkelingsachterstand, autisme,
Nadere informatieProd. oktober 2014, NL/TRIM/0001/14, Exp. oktober 2016. Triumeq. Starten met. Patiënteninformatie
Prod. oktober 2014, NL/TRIM/0001/14, Exp. oktober 2016 Starten met Triumeq Patiënteninformatie Vooraf U krijgt deze folder omdat u Triumeq gaat gebruiken om hiv te remmen. In deze folder vindt u de belangrijkste
Nadere informatiemisselijkheid bij chemotherapie
patiënteninformatie misselijkheid bij chemotherapie U kunt helaas misselijk worden van chemotherapie. Misselijkheid en braken zijn erg vervelende bijwerkingen en kunnen ervoor zorgen dat u niet in staat
Nadere informatieSpoedeisende hulp. Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel volwassenen
Spoedeisende hulp Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel volwassenen Inhoudsopgave Licht traumatisch hoofd-/hersenletsel...4 Verschijnselen eerste 24 uur...5 Verschijnselen eerste dagen...5 Wat u wél
Nadere informatieMelatonine bij verlate slaapfase Experiment, nog geen bewijzen
Melatonine bij verlate slaapfase Experiment, nog geen bewijzen Door Sandra Kooij Nieuwsbrief voor Patiënten, Programma ADHD bij volwassenen, jaargang 4, nummer 2, mei 2008. De meerderheid (zo'n 70%) van
Nadere informatieEen onderzoek van je dikke darm
Een onderzoek van je dikke darm 2 Inhoudsopgave Doel van het onderzoek...5 Voorbereiding...5 Het onderzoek...8 Na het onderzoek...8 De uitslag...9 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar...9 3 De huisarts
Nadere informatie6,5. Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april 2003 6,5 117 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder en dat is een aandachtstekortstoornis
Nadere informatieHoe vaak komt ADHD voor? ADHD komt bij 3-5% van de kinderen op basisschoolleeftijd voor. Hiervan houdt de meerderheid last in de volwassenheid.
Informatie over ADHD en middelengebruik Sandra Kooij, Mariken Müller, Maureen van Oort 2014 Resultaten Scoren, Amersfoort Hoe vaak komt ADHD voor? ADHD komt bij 3-5% van de kinderen op basisschoolleeftijd
Nadere informatieHersenschudding Volwassenen en kinderen > 6 jaar. Afdeling Spoedeisende Hulp
00 Hersenschudding Volwassenen en kinderen > 6 jaar Afdeling Spoedeisende Hulp U of een van uw naasten heeft een hersenschudding opgelopen door een ongeluk of plotselinge beweging van het hoofd. Dit wordt
Nadere informatieBIJSLUITER. TRANYLCYPROMINE 10 mg tablet
BIJSLUITER TRANYLCYPROMINE 10 mg tablet Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft
Nadere informatieKinderen met hardnekkig druk gedrag
Interline Achtergronden casusschetsen Kinderen met hardnekkig druk gedrag Versie 15 juli 2002 Casusschets 1 Vraag 1: Vooral druk en beweeglijk (3), + concentratieproblemen (1). Zie diagnostiek, obligate
Nadere informatieAnesthesie. Diepe sedatie (en pijnstilling) buiten de operatiekamer
Anesthesie Diepe sedatie (en pijnstilling) buiten de operatiekamer Inhoudsopgave Voor wie is deze informatie bedoeld?...4 Wat is diepe sedatie (en pijnstilling)?...4 Waar is diepe sedatie voor bedoeld?...4
Nadere informatieHet gebruik van morfine en veel voorkomende vragen
Het gebruik van morfine en veel voorkomende vragen Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 0437 Inleiding Uw arts heeft u morfineachtige pijnstillers (zie tabel) voorgeschreven tegen de pijn. Deze
Nadere informatieServicepunt van de Hiv Vereniging Nederland Tel. 020-689 2577 Bereikbaar van maandag t/m vrijdag, tussen 14.00 en 22.00 uur
Nuttige adressen: Servicepunt van de Hiv Vereniging Nederland Tel. 020-689 2577 Bereikbaar van maandag t/m vrijdag, tussen 14.00 en 22.00 uur Aids SOA infolijn Tel. 0900-204 2040 (10 eurocent per minuut)
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom (PDS/IBS)
Prikkelbare Darm Syndroom (PDS/IBS) MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl U heeft van uw arts gehoord dat u een Prikkelbare Darm heeft. Een andere benaming voor Prikkelbare Darm Syndroom
Nadere informatieMedicatie bij ziekte van Crohn/ Colitis Ulcerosa. 5-ASA Preparaten MDL
Medicatie bij ziekte van Crohn/ Colitis Ulcerosa 5-ASA Preparaten MDL Inhoudsopgave Inleiding...4 1. Behandeling bij Ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa...4 2. De werking van 5-ASA preparaten...5 3.
Nadere informatiePrednison, prednisolon (corticosteroïden)
Prednison, prednisolon (corticosteroïden) Uw behandelend arts heeft u prednison voorgeschreven. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan
Nadere informatieInstructies voor het gebruik van. Fumaarzuur
Instructies voor het gebruik van Fumaarzuur Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Voor wie is deze therapie geschikt?... 1 3 Hoe wordt fumaarzuur voorgeschreven?... 1 4 Innemen van de tabletten en dosering...
Nadere informatieTe kort tongriempje. Ankyloglossie
Te kort tongriempje Ankyloglossie 2 Inhoudsopgave Wat is een te kort tongriempje?...4 De operatie...4 Na de operatie...6 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar...7 Wie beslist: jij, je ouders of samen?...7
Nadere informatieRefaja Ziekenhuis Stadskanaal. Fumaarzuurbehandeling bij psoriasis
Fumaarzuurbehandeling bij psoriasis FUMAARZUURBEHANDELING BIJ PSORIASIS INLEIDING In overleg met uw dermatoloog heeft u besloten te starten met fumaarzuur voor de behandeling van psoriasis. Bij psoriasis
Nadere informatieBehandeling van Hepatitis C
Behandeling van Hepatitis C MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Inleiding Uw behandelend arts heeft bij u Hepatitis C geconstateerd. De MDL-verpleegkundige gaat u begeleiden bij het behandelen
Nadere informatieInhoud Hoofdstuk 1: Wat is ADHD?
Spreekbeurt door een scholier 2088 woorden 17 mei 2007 6,3 261 keer beoordeeld Vak Nederlands Inhoud Hoofdstuk 1: Wat is ADHD? Hoofdstuk 2: Concentratiestoornissen. Hoofdstuk 3: Wanneer heeft iemand ADHD
Nadere informatiePersoonlijk zorgplan voor kinderen met astma
Persoonlijk zorgplan voor kinderen met astma Inhoudsopgave Zorgplan van...5 Wat te doen bij benauwdheid?...6 Algemene tips... 10 Hoe werken de medicijnen... 11 Afbouwschema salbutamol (ventolin en airomir)...
Nadere informatieBegeleiding bij het gebruik van medicijnen bij dementie
Uw geriater heeft u het medicijn galantamine, rivastigmine (pillen of pleisters), memantine of donepezil voorgeschreven. In het MCL begeleiden wij u en uw mantelzorger bij het gebruik van deze medicijnen.
Nadere informatieDelier Acute verwardheid.
Delier Acute verwardheid www.nwz.nl Inhoud Wat is een delier? 3 Wat zijn de verschijnselen? 3 De behandeling 4 Wat kunt u als naaste doen? 5 Nazorg 5 Uw vragen 6 Notities 6 * waar hij staat, kunt u ook
Nadere informatieBijlage 10: Beschrijving van de in de richtlijn besproken medicijnen
Bijlage : Beschrijving van de in de richtlijn besproken medicijnen METHYLFENIDAAT 2 3 40 4 Methylfenidaat Tablet mg, mg (werkingsduur 2-4 uur). Ritalin Tablet mg (werkingsduur 2-4 uur). Medikinet Tablet
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD)
Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1160 Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic limb movement
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u Prednison voorgeschreven in verband met een ontstekingsziekte van de darm. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft
Nadere informatieInformatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar. Het ADHD-team
Informatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar Het ADHD-team Uw kind heeft AD(H)D of er bestaat het vermoeden dat uw kind deze aandachtsstoornis heeft. Op het ADHD-spreekuur van de polikliniek
Nadere informatieClinicol studies on ossessment ond 'Over Medicotie' is geschreven op bosis von de lootste informotie. Verder redigeert ze verschillende ^ ^.
ï OVER MEDCATE voor volwqssenen mef ADHD is geschreven voor d"genen die medicotie (willen goon) gebruiken. Het doel von het boek is snel een overzicht te bieden von de medicomenteuze mogeliikheden, von
Nadere informatieDexamfetamine-tabletten
Samenstelling Deze tabletten bevatten: 5 mg dexamfetamine Toepassing Dexamfetamine wordt gebruikt bij: Narcolepsie. Dit is een aandoening met aanvallen van onbedwingbare slaap, waarbij de spieren ook vaak
Nadere informatieRusteloze benen restless legs syndrome (RLS)
Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1159 Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort RLS) is een
Nadere informatieINFORMATIE VOOR DE PATIENT L E S C O L ALGEMENE KENMERKEN VAN LESCOL. Naam van het geneesmiddel Lescol 20 mg Lescol 40 mg
Lees de bijsluiter regelmatig vóór gebruik, ook als u Lescol al enige tijd gebruikt. De informatie kan namelijk sinds de vorige verpakking gewijzigd zijn. INFORMATIE VOOR DE PATIENT L E S C O L ALGEMENE
Nadere informatiePatiënteninformatie. Richtlijnen voor het innemen van temozolomide in combinatie met radiotherapie en aansluitend monotherapie
Patiënteninformatie Richtlijnen voor het innemen van temozolomide in combinatie met radiotherapie en aansluitend monotherapie Inhoud Inleiding... 3 Richtlijnen voor het innemen van temozolomide... 3 Hoe
Nadere informatiePatiënteninformatie. Richtlijnen voor het innemen van temozolomide in combinatie met radiotherapie
Patiënteninformatie Richtlijnen voor het innemen van in combinatie met radiotherapie Inhoud Inleiding... 3 Richtlijnen voor het innemen van... 3 Hoe wordt ingenomen?... 3 Hoe verloopt uw behandeling?...
Nadere informatieSSRI-gebruik. in zwangerschap en kraamperiode
SSRI-gebruik in zwangerschap en kraamperiode Inhoudsopgave Achtergrond...4 Gevolgen van SSRI-gebruik...4 De bevalling...7 Het kraambed...7 Borstvoeding...8 Doorgaan met de medicatie...8 Om thuis te doen:
Nadere informatieADHD. In een breed perspectief. Ciska den Boer, arts Forensisch psychiatrisch behandelcentrum Het Palmhuis, de Jutters
ADHD In een breed perspectief Ciska den Boer, arts Forensisch psychiatrisch behandelcentrum Het Palmhuis, de Jutters Zonder COMPASSIE geen verbinding Praten met het héle systeem Kwetsbaarheid = authenticiteit
Nadere informatieregio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat
Nadere informatieUstekinumab. (Stelara) Dermatologie
Ustekinumab (Stelara) Dermatologie Inhoudsopgave Inleiding 4 1. Hoe werkt Ustekinumab (Stelara) 4 2. Wat moet u weten voordat u Ustekinumab (Stelara) gebruikt 5 Gebruik Ustekinumab (Stelara) niet 5 Wees
Nadere informatieBIJSLUITER. MELATONINE 1 mg, 3 mg en 5 mg tablet
BIJSLUITER MELATONINE 1 mg, 3 mg en 5 mg tablet Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien
Nadere informatieHydroxychloroquine. Reumatologie. alle aandacht
Hydroxychloroquine Reumatologie alle aandacht Hydroxychloroquine (Plaquenil ) Hydroxychloroquine (Plaquenil ) Uw reumatoloog heeft u hydroxychloroquine voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen van de slaap
Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic
Nadere informatieSlaapproblemen, angst en onrust
Slaapproblemen, angst en onrust WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WAT GEBEURT ER ALS U STOPT AUTORIJDEN INFORMATIE ADRESSEN HULPVERLENING VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN,
Nadere informatieKlachten na een hersenschudding algemene informatie
Een hersenschudding ontstaat door een klap op het hoofd, bijvoorbeeld bij een ongeluk. Je wordt duizelig of raakt bewusteloos. Meestal duurt het enige tijd voor de hersenen hiervan herstellen. Zolang de
Nadere informatieFumaarzuur Voor de behandeling van psoriasis
In overleg met uw dermatoloog heeft u besloten te starten met fumaarzuur voor de behandeling van psoriasis. Bij psoriasis is de huidvernieuwing op bepaalde plekken als het ware op hol geslagen. De nieuwe
Nadere informatieMedicijnengebruik op de afdeling Psychiatrie
Medicijnengebruik op de afdeling Psychiatrie Albert Schweitzer ziekenhuis mei 2015 pavo 0578 Inleiding U bent opgenomen op de afdeling Psychiatrie. Het kan zijn dat u thuis al medicijnen gebruikte. De
Nadere informatieRusteloze benen. restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort
Nadere informatieWAT IS HOOFDPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN
Hoofdpijn WAT IS HOOFDPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL HOOFDPIJN
Nadere informatieInformatie over de behandeling van Depressie met Seroquel XR
Informatie over de behandeling van Depressie met Seroquel XR 20127644 AZ Seroquel Depressie folder.indd 1 24-12-12 14:14 Copyright AstraZeneca BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden
Nadere informatieInformatie medicijngebruik. Biologicals. Reumatologie
Informatie medicijngebruik Biologicals Reumatologie Inhoudsopgave Werking Biologicals...4 Vooronderzoek...5 Voorlichting...5 Toedieningswijze...6 Bewaren...6 Bijwerkingen...7 Zwangerschap en borstvoeding...7
Nadere informatieAdviezen om beter te slapen
Slaapcentrum Slingeland Medische psychologie en Maatschappelijk werk Adviezen om beter te slapen i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen U heeft last van slapeloosheid. Dit kan invloed hebben
Nadere informatieWerkstuk Anders Werkstuk over ADHD
Werkstuk Anders Werkstuk over ADHD Werkstuk door J. 1065 woorden 28 januari 2013 4,9 36 keer beoordeeld Vak Anders ADHD 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Inleiding Klachten Oorzaken Voordelen van ADHD Medicatie Verhaal
Nadere informatieUw behandelend arts heeft u tabletten of capsules Reminyl
Medicatiepoli Uw behandelend arts heeft u tabletten of capsules Reminyl (galantamine) dan wel capsules of pleisters Exelon (rivas- tigmine) voorgeschreven. Bij deze medicijnen is het van belang dat u regelmatig
Nadere informatieOpioïden bij benigne pijn
Opioïden bij benigne pijn Anesthesie Locatie Hoorn/Enkhuizen Inleiding Uw behandelend arts zal uw pijn gaan bestrijden met opioïden. Dit zijn sterk werkende morfine-achtige pijnstillers. Deze informatie
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatiePrednison bij huidziekten
Prednison bij huidziekten In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten of overweegt u het geneesmiddel prednison te gaan gebruiken. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na
Nadere informatieMedicatie bij milde of matige dementie
Medicatie bij milde of matige dementie Helaas is dementie nog niet te genezen. Wel zijn er medicijnen die het proces bij de ziekte van Alzheimer, Lewy Body dementie en parkinsondementie kunnen vertragen
Nadere informatiePIJNMEDICATIE THUIS NA EEN ORTHOPEDISCHE OPERATIE
PIJNMEDICATIE THUIS NA EEN ORTHOPEDISCHE OPERATIE 557 Inleiding In deze folder informeren wij u over het gebruik van pijnmedicatie thuis. U vindt informatie over: de pijnscore pijnmedicatie die u heeft
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor zorgteam Zorgprogramma Doen bij Depressie Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt bij wie een depressie
Nadere informatiePijnbehandeling Rondom een orthopedische operatie
Pijnbehandeling Rondom een orthopedische operatie In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een orthopedische operatie. In deze folder leest u waarom het belangrijk is om pijn goed te behandelen.
Nadere informatieDepressie bij verpleeghuiscliënten
Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor afdelingsmedewerkers Depressie bij verpleeghuiscliënten Folder 4 Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Hydroxychloroquine. (Plaquenil)
PATIËNTEN INFORMATIE Hydroxychloroquine (Plaquenil) 2 PATIËNTENINFORMATIE Uw reumatoloog heeft u hydroxychloroquine voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor cliënt en naasten Zorgprogramma Doen bij Depressie Versie 2013-oktober Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen en welke oorzaken
Nadere informatiePREDNISON BIJ REUMATISCHE AANDOENINGEN
PREDNISON BIJ REUMATISCHE AANDOENINGEN 1137 Inleiding Uw reumatoloog heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken, is het
Nadere informatieADHD = medicatie? Inhoud. 1. Wat is ADHD? Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011
Inhoud ADHD = medicatie? Dr. Myriam De Roo, kinder- en jeugdpsychiater 1. Wat is ADHD Plaats van het anatomisch letsel Fysiologische moeilijkheid Impact van ADHD. Wat is er aan te doen? Uitleg Multidisciplinaire
Nadere informatieKALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW
KALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW Ik wil stoppen met slaapmiddelen In het kort Een goede voorbereiding maakt stoppen met slaapmiddelen makkelijker. Uw huisarts helpt u graag bij het stoppen. Als u stopt,
Nadere informatieInformatie over het geneesmiddel Hydroxychloroquine (Plaquenil)
Patiënteninformatie Informatie over het geneesmiddel Hydroxychloroquine (Plaquenil) rkz.nl Uw reumatoloog heeft Hydroxychloroquine voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit
Nadere informatieINFORMATIE OVER CICLOSPORINE (NEORAL ) FRANCISCUS VLIETLAND
INFORMATIE OVER CICLOSPORINE (NEORAL ) FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een ziekteremmend medicijn voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Delier (acute verwardheid) rkz.nl
Patiënteninformatie Delier (acute verwardheid) rkz.nl Inleiding Uw partner, familielid of iemand uit uw naaste omgeving is opgenomen in het. Zoals u gemerkt heeft, reageert uw naaste niet zoals u gewend
Nadere informatieHydroxychloroquine (Plaquenil)
REUMATOLOGIE Hydroxychloroquine (Plaquenil) BEHANDELING Hydroxychloroquine (Plaquenil) Uw reumatoloog heeft u hydroxychloroquine voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit
Nadere informatieSlaaphygiene tips voor een gezonde slaap
Slaaphygiene tips voor een gezonde slaap Inleiding Deze folder geeft u informatie over slapeloosheid. Slapeloosheid is een veelvoorkomende klacht. Er zijn mensen die moeite hebben om in slaap te vallen,
Nadere informatiePRAKTISCHE PATIËNTENINFORMATIE
PRAKTISCHE PATIËNTENINFORMATIE STARTEN MET ISENTRESS Samen met uw arts heeft u besloten ISENTRESS (raltegravir, MSD) als één van de HIVgeneesmiddelen te gaan gebruiken voor de behandeling van HIV. In
Nadere informatiePrednison. bij kinderen en jongeren met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Prednison bij kinderen en jongeren met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Waarom deze folder? Je dokter heeft met je gesproken over het gebruik van prednison. In deze folder lees je de belangrijkste
Nadere informatieBIJWERKINGEN WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN MEER KANS OP BIJWERKINGEN VEEL VOOR- KOMENDE BIJWERKINGEN WISSELWERKING
BIJWERKINGEN WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN MEER KANS OP BIJWERKINGEN VEEL VOOR- KOMENDE BIJWERKINGEN WISSELWERKING TUSSEN MEDICIJNEN CONTROLE MEDICIJNEN DOOR DE OVERHEID BIJWERKINGEN MELDEN BIJSLUITER
Nadere informatie