Maandag 16 september (18.30 uur in de raadzaal te Geleen)

Transcriptie

1 Presentatie: Datum: Door: Informatie/advies bestuurscrisis gemeente Sittard-Geleen Maandag 16 september (18.30 uur in de raadzaal te Geleen) Chris Rutten en Ellen van den Hoven Aanleiding en inleiding N.a.v. het bericht van mevrouw Fredrix van 4 juli 2019 om na haar vertrek uit de DNA fractie in de raad te blijven en zich niet aan te sluiten bij coalitie of oppositie, ontstond een situatie waarin het college van burgemeester en wethouders niet langer berustte op een meerderheid in de raad. Dat was aanleiding voor de burgemeester om de in de raad vertegenwoordigde politieke geledingen uit te nodigen voor een besloten overleg op woensdag 14 augustus 2019 met het oogmerk om te komen tot een procedure die er in moet resulteren dat weer een meerderheidscollege ontstaat. Voorgesteld werd om één of twee externe informateurs/adviseur(s) ( verder te noemen informateurs ) te vragen de situatie in kaart te brengen en met voorstellen te komen voor de inrichting van een college dat gedragen wordt door een meerderheid in de raad. Nagenoeg alle fracties reageerden desgevraagd positief op het voorstel. Gestreefd werd om twee informateurs/adviseurs bij voorkeur met complementaire capaciteiten en achtergronden aan te trekken die op korte termijn met een advies zouden kunnen komen. Op 21 augustus vond een oriënterend gesprek plaats tussen de burgemeester en de griffier en Mr. Chr.G.J. Rutten. Enkele dagen later werd mevrouw E.M.H. van den Hoven aangezocht als tweede informateur/adviseur toe te treden. Deze informatie/adviesgroep ging na bestudering van diverse relevante stukken alle politieke geledingen interviewen. Ook hebben afzonderlijke gesprekken plaatsgevonden met de burgemeester, de griffier en de gemeentesecretaris. De griffiemedewerkers, Angelique Lamers en Nicolle Bisschoff hebben de gesprekken verslagen. Elk verslag werd ter accordering aan de betrokken partij voorgelegd en blijft vertrouwelijk. Op 28, 31 augustus en 6 september 2019 vonden de gesprekken van ruim een uur plaats met alle raadspartijen. Elke partij, groot of klein, coalitie of oppositie, werd op dezelfde manier behandeld: open, onvooringenomen, zelfde vragen, vertrouwelijk. De informateurs luisterden naar wat er bij de partijen leeft. Aangedrongen werd vooral naar de toekomst te kijken en de disputen uit het verleden achter zich te laten, waarbij de focus ligt op de belangen van de gemeente en de bewoners. De gesprekken vonden in een goede sfeer plaats. Alle partijen verklaarden vertrouwen te hebben in de gepresenteerde aanpak en na afloop tevreden te zijn over het gevoerde gesprek. Een tweede reeks gesprekken werd niet beoogd. Maar indien de bevindingen uit de eerste gespreksronde noopten tot een vervolggesprek met een of meerdere partijen, 1

2 zou een tweede gesprek georganiseerd worden. Dat laatste vond plaats op 12 september met delegaties van GOB en CDA tezamen. In dat vervolggesprek gaven beide delegaties aan in een nieuwe bredere coalitie samen te willen werken. De delegatie van het CDA gaf aan geen vertrouwen te hebben in de persoon Pieter Meekels. Yvonne Salvino, uit naam van gob, heeft aangegeven dat een coalitie zonder Pieter niet bespreekbaar is. Gaandeweg het gesprek heeft de heer Meekels aangegeven dat het wellicht een optie kan zijn om de portefeuille middelen te splitsen, zoals dat ook op provinciaal niveau gebeurt. Tijdens het gesprek is er gesproken over vertrouwen. Gob heeft aangegeven dat vertrouwen de basis is om samen te werken. De delegatie van het CDA heeft aangegeven eerst met de fractie te willen spreken of er nog voldoende vertrouwen is om samen verder te gaan. Nadien heeft de CDA-fractievoorzitter aan de informateurs laten weten dat het CDA een definitief standpunt zal innemen na kennisname van het eindverslag van de informateurs. Aan het eind van de gesprekken trokken de informateurs conclusies en formuleerden voor de partijen en de raad een oplossingsrichting die kan leiden tot een nieuwe politieke en bestuurlijke cultuur waarmee de gemeente en de inwoners een kans geboden wordt tot herstel van het vertrouwen zowel onderling tussen partijen, tussen coalitie en oppositie, tussen raad en college en tot slot tot de inwoners, bedrijven, andere overheden en omgeving. Conclusies: Algemeen: De gemeente Sittard-Geleen is ontstaan door de fusie van de voormalige gemeenten Sittard, Geleen en Born in Deze fusie had naast enkele positieve effecten toch vooral complexe gevolgen. De aloude rivaliteit tussen Sittard en Geleen bleef; de hoeveelheid kleine kernen, die tot 1982 nog eigen gemeenten waren, eisten aandacht, voorzieningen en middelen. In de pers verschenen en verschijnen regelmatig berichten over bewoners en verenigingen die niet blij zijn met de fusie. Tegelijk kwam op de gemeente een indrukwekkende industriële en dienstverlenende taak af. De gemeente ligt aan twee landsgrenzen met alle gevolgen van dien. Met Maastricht en Heerlen moet de kar in Zuid-Limburg worden getrokken. Dan wordt de gemeente ook nog onder provinciaal preventief financieel toezicht gesteld. Interviews: Relevant beïnvloedende factoren: 1. De ongezonde financiële toestand van de gemeente verlamt de mogelijkheden om slagvaardig de lopende dossiers tot een goed einde te brengen; de komende uitdagingen en nieuwe initiatieven lijken weinig perspectief te hebben. 2. Het bestuurlijk/politieke imago van de gemeente wordt als uitgesproken negatief ervaren. 2

3 3. Alle politieke partijen zijn ontevreden over de politieke en bestuurlijke situatie. 4. De coalitie berust niet of nauwelijks op een raadsmeerderheid. 5. Het wordt unaniem als onverteerbaar beschouwd dat de twee grootste partijen niet gezamenlijk tot de coalitie behoren. 6. Vaak wordt contrair tegen voorstellen gestemd omdat ze van het andere conglomeraat komen; er wordt niet op inhoud, maar op afkomst geoordeeld/gestemd. 7. Er blijkt onnodig veel, ongenuanceerd en heftig op de persoon te worden gespeeld. 8. Oud zeer belemmert een open en een in het algemeen belang op de toekomstgerichte discussie. 9. Er bestaat een, als remmend ervaren, dominantie van één partij. 10. Zulks geldt ook in het college. 11. Er heerst weinig bereidheid elkaar een succes te gunnen. 12. De ambtelijke organisatie ondervindt de gevolgen van te directe aansturing door (de) wethouders en kan daardoor moeilijk in zijn professionele positie komen. 13. De griffier wordt als plezierig ervaren (klantvriendelijk), echter kan aan kracht winnen door meer zakelijkheid en nauwkeurigheid. 14. De burgemeester wordt sterk gewaardeerd als persoon en in zijn functie van burgervader, echter wordt de laatste tijd als raadsvoorzitter minder tolerant, kortaf en minder geïnspireerd ervaren. Adviezen: 1. Dienen van het algemeen belang. Raadsleden/partijen behoren volgens de afgelegde ambtseed/belofte het algemene belang van de gemeente te dienen en de eigen belangen of die van hun achterban daaraan ondergeschikt te maken. Rigide vasthouden aan verkiezingsprogramma s belemmeren de bereidheid bij te sturen wanneer onvoorziene ontwikkelingen en veranderde omstandigheden zich aandienen. 2. Cultuur verandertraject. De raad zou aan kracht kunnen winnen door gezamenlijk een stevig en door externen begeleid, cultuur verandertraject te doorlopen, waarbij de nu naar binnen gerichte cultuur wordt omgebogen naar een meer op verbinding en samenwerking gebaseerde cultuur. Deze cultuur moet leiden tot bredere perspectieven dan alleen de coalitie/oppositie perspectieven. 3. Zo dient er dan ook besef te komen voor het vermijden van coalitie/oppositie disputen'. Wat goed is voor de gemeente in zijn geheel behoort leidend te zijn in de debatten. 4. Efficiënt, effectief en respectvol overleg. Er dient meer nog het besef te komen dat onnodig lange (raads)debatten, teveel interrupties, gekissebis, onwelvoeglijkheden jegens elkaar en jegens het college allesbehalve in het belang zijn van de gemeente. Respect en waardering voor elkaar en voor ieders mening en standpunt hoe inhoudelijk verschillend die ook 3

4 mogen zijn - leiden tot een werkzame vergadersfeer en bespaart vergadertijd. Gun elkaar een succesje. 5. Verbreding van de huidige coalitie. De huidige coalitie berust op een te gering aantal zetels. Een verbreding is absoluut noodzakelijk. In de gesprekken met partijen hebben de informateurs regelmatig een aantal van minstens 22 zetels vernomen. 6. Behouden van de hoofdlijnen van het bestaande raadsprogramma In een nieuwe coalitie hoeft het bestaande raadsprogramma niet (helemaal) op de schop. 7. Gerichte regie. De raadsvoorzitter zou de laatste maanden van zijn termijn strakker en evenwichtiger de vergaderingen mogen leiden: strak, evenwichtig, rechtvaardig, respect voor allen, coalitielid of oppositielid, grote of kleine fractie. 8. De griffier zal moeten investeren in leiderschap, zakelijkheid en nauwkeurigheid. EINDADVIES: De twee grootste raadspartijen stellen z.s.m. informateur(s) aan, die gericht is/zijn op het in kaart brengen van alle mogelijke coalitievarianten, waarin in eerste instantie de dragende kern GOB en CDA wordt onderzocht, om te komen tot de meest wenselijke omvang en samenstelling van een nieuwe coalitie, en tevens aandacht wordt besteedt aan persoonlijke verstoorde en verharde relaties die daarvoor belemmerend kunnen zijn. Na een akkoord van de relevant betrokkenen, kunnen een of meer formateurs (fractievoorzitters?) een voorstel voor een gewijzigde collegesamenstelling en portefeuilleverdeling aan de raad voorleggen, waarbij in beginsel het heersende raadsprogramma in stand kan blijven. De vele gespreksverslagen zijn vanwege het vertrouwelijke karakter slechts aan de direct betrokkenen uitgereikt. Als het voor het vervolgtraject dienstig is, zouden wellicht (geanonimiseerde) versies aan (in)formateur(s) ter inzage kunnen worden gesteld. Tot slot: De informateurs/adviseurs hebben met veel inzet, zorg, prudentie, transparantie en respect gewerkt aan de opdracht van het gemeentebestuur van Sittard-Geleen. Zij kijken terug op een intensief maar ook mooi traject, waarin door alle delegaties van de 12 raadspartijen en andere geïnterviewden van harte en open werd meegewerkt. 4

5 Chr.G.J. Rutten E.M.H. van den Hoven 5