Samenvatting Geschiedenis Nederland en gezagsdragers

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Nederland en geza Samenvatting door een scholier 2096 woorden 23 mei ,3 3 keer beoordeeld Vak Geschiedenis In 1848 werd de grondwet gewijzigd, de koning verloor zijn macht. Er ontwikkelde zich een parlementaire democratie. Alle plannen e.d. moesten door het parlement worden goedgekeurd. Het kiesrecht was via de grondwet van 1848 verbonden aan het censuskiesrecht. Tussen ontstonden politieke partijen die opkwamen voor rechten van de kleine burgerij, boeren en arbeiders. De ARP en RKSP behartigden belangen van de kleine burgerij en boeren, de socialisten stichtten de SDAP. Hun strijdpunten waren: - uitbreiding van het kiesrecht - gelijkstelling bijzonder onderwijs aan openbaar onderwijs - de sociale taak van de staat De socialisten gingen qua kiesrecht het verst, zij eisten algemeen kiesrecht. Het verlenen van kiesrecht aan vrouwen was een apart probleem, maar door feministische acties nam het aantal voorstanders van het verlenen van kiesrecht aan vrouwen toe. Ook wat betreft de sociale taak van de staat gingen de socialisten het verst. In de schoolstrijd stonden liberalen en socialisten tegenover de confessionele partijen. De grondwetswijziging van 1917 stond in het teken van pacificatie en maakte aan de twee strijdpunten een einde. Het bijzonder onderwijs werd gelijkgesteld aan openbaar onderwijs en het algemeen mannenkiesrecht werd ingevoerd met de mogelijkheid ook kiesrecht aan de vrouwen te verlenen. Sinds 1900 was de politieke macht verschoven. De belangrijkste politieke besluiten waren al genomen voordat ze in het parlement werden bekrachtigd. Ze waren het resultaat van overleg tussen uitvoerend gezag (regering) en allerlei geza die de politieke partijen en maatschappelijke belangengroepen vertegenwoordigden. Men streefde naar compromissen en de bereikte compromissen werden als wetsvoorstellen in het parlement behandeld. Deze consensuspolitiek kreeg geleidelijk vorm. Men zocht naar overeenstemming tussen zoveel mogelijk partijen en groepen en hierdoor daalde ook het aantal stakingen. De politieke cultuur werd een verzuilde cultuur. Verzuiling is een verdeling van de samenleving op grond van verschillen op levens en wereldbeschouwelijk gebied. Gelaagdheid verdeelt de samenleving horizontaal in maatschappelijke lagen. Van was Nederland sterk verzuild in vier zuilen: Pagina 1 van 5

2 katholieken, protestanten, socialisten en neutralen. De zuilen hadden eigen verenigingen, winkels, kranten etc. In elke zuil was ene kleine bovenlaag van politieke en maatschappelijke gezagdragers. Tot de jaren 50 was trouw aan het gezag een must. Tussen 1917 en 1940 waren de confessionelen het die het meeste invloed hadden op de samenstelling van de regering. De ARP, RKSP en de CHU vormden samen de regering en sloten de SDAP tot 1939 uit. Na de WO2 hoopten de Nederlanders op een moderner partijbestel, maar alles bleef bij het oude. Echter de RKSP veranderde haar naam in KVP en de ARP en CHU keerden terug. De SDAP hief zich op om een doorbraak in het zuilensysteem te forceren en ze richten met confessionelen en liberalen de PVDA op, maar die partij had weinig aantrekkingskracht. De liberalen verlaten de partij en stichten de VVD. De in 1939 gevormde regering met de katholieken en socialisten, wordt in 1946 als rooms-rode coalitie hervat en werd voorgezet in het belang van de wederopbouw tot Veel geza ontleenden hun invloed aan allerlei dubbelfuncties. Vaak ontstonden er informele banden en vriendschappen tussen de gezagdragers van verschillende zuilen. Ze zagen in dat ze moesten samenwerken en regelden hun problemen vaak eerst onderling. Later werd dit omgezet in een geïnstitutionaliseerd en goed overleg in steeds meer permanente overkoepelingsorganen als bijvoorbeeld de SER (1950) die het voornaamste adviesorgaan werd van de regering op sociaal-economisch gebied. Zo ontstond er samenwerking in een verzuilde samenleving. Elke zuil vertegenwoordigde een minderheid, een politieke beslissing kon daarom alleen genomen wanneer de minderheden tot een compromis kwamen. Voor zover mogelijk herleiden de geza elk vraagstuk tot een kwestie van distributie, waarbij het evenredigheidsbeginsel de verdeling bepaalde. Vaak werd dit alles besproken in de zogenaamde achterkamertjes, want de achterban moest wel rustig blijven wanneer het ging om kwesties waarbij ideologie sterk betrokken was. De oorlogstijd had een groot moreel verval veroorzaakt, mensen ontdoken de regels i.p.v ze na te leven. Vooral jeugd in arbeiderswijken was verwilderd, het aantal onwettige geboorten was toegenomen en het aantal geslachtsziekten had zich uitgebreid. Dit werd beschouwd als ondermijning van het gezin, vooral in de achterstandswijken waar velen onmaatschappelijk gedrag vertoonden. Er was niet langer spraken van een geordend gezinsleven. In de politieke cultuur werd veel nadruk gelegd op consensus en ordening, daarvoor waren de volgende redenen: - onder politici heerste de angst voor de terugkerende werkloosheid van de jaren 30, omdat te voorkomen was eendracht nodig. - KVP en PVDA vormden tussen 1946 en 1958 de politieke spil van het regeringsbeleid, zij vonden consensus van groot belang voor de wederopbouw na de oorlog. - Maatschappelijke ordeningsdrang kwam voort uit de angst voor moreel verval van de bevolking, en men was bang dat dit maatschappelijke of politieke verschuivingen tot gevolg zou hebben. - Het gezag werd ondermijnd tijdens de jaren van crisis, bezetting en wederopbouw. En dat moest dus veranderd worden. Pagina 2 van 5

3 - Ook waren gezagdragers bang voor de gevolgen van de industrialisatie. Door nieuwe wijken was de sociale controle veel kleiner en was men bang voor crisis in het gezin. Men vreesde voor geboortebeperking door de katholieken Bij partijen ontstond consensus rondom taken van de staat en regering: - Bijna alle partijen deelden de overtuiging dat de staat verantwoordelijk was voor de kwaliteit van het samenleven. - De regering moest samen met de sociale partners zorgen voor volledige werkgelegenheid, arbeidsrust en sociale zekerheid. Vertegenwoordigers van allerlei partijen richtten in 1945 de Stichting van de Arbeid op en werkten op een particuliere vrijwillige basis samen. De regering erkende de stichting als adviserend orgaan, regering moest advies vragen aan de Stichting van de Arbeid als het ging om loonvorming. Op een gegeven moment nam deze stichting bijna al het werk van de SER over. De overheid voerde een actieve gezins- en huwelijkpolitiek, daar werd het Ministerie van Maatschappelijk Werk voor opgericht in Deze politiek leidde tot meer kinderbijslag, loon en belastingmaatregelen en bevordering van eigen woningbezit voor gezinnen met kinderen. Grote zorgen werd er gemaakt om de meisjes die niet voldoende werden voorbereid op de toekomst, voor hen kwamen er, naast de katholieke Mater Amabilis deeltijdscholen, speciale vormingscentra. Het ministerie steunde instellingen op het gebied van gezinsverzorging, huishoud en gezinsvoorlichting en bureaus voor levens- en gezinsmoeilijkheden. Minister van Maatschappelijk werk ( ), tevens eerste vrouwelijke minister, was Marga Klompé (KVP). Doordat geza bezorgd waren groeide het netwerk van instellingen, vooral gesubsidieerde instellingen, voor de sociale zorg enorm. Het katholieke netwerk was het grootst. Politieke geza oefenden op veel manier druk uit op het leven van Nederlanders: - Ze bestuurden op hiërarchische wijze, er werd veel verkondigd en weinig ter discussie gesteld. Leiders konden hun achterban goed bereiken door verzuilde organisaties. - Ze legden in het openbaar veel nadruk op grote ideologische verschillen tussen de zuilen. Via media werd de achterban ervan doordrongen dat trouw aan eigen zuil van groot belang was. - Ze heersten ook op terrein van persoonlijke omgangsvormen en beschouwden het als plicht de bevolking mentaal te beschermen en op te voeden tot wereld burgers. - Ze deden een beroep op een algemeen besef van saamhorigheid De bevolking toonde respect voor de leiders en liet zich leiden, dat kwam tot uiting in: - de achterban in elke zuil liet zich mobiliseren om te ageren tegen de opvattingen die in de andere zuilen leefden. - Grootste deel stemde trouw op partij van eigen zuil en het werd niet op prijs gesteld als men kiezers uit een andere zuil los ging weken. Er waren ook nooit grote prijsverschuivingen in de zetelverdeling. - Bijna niemand liet een eigen stem in de politiek horen, het was moeilijk om je te uiten. - Een minimaal deel van de burgers nam actief deel aan de politiek, voornamelijk kaderleden van de partij en vakbeweging. Men hield zich gewoon niet bezig met de politiek en waren tevreden met bestaande Pagina 3 van 5

4 partijstelsel. Gezin werd algemeen geaccepteerd als kern van de samenleving en opvoeding binnen het gezin werd gezien als goede voorbereiding op het maatschappelijk functioneren. Ouders hadden dus grote invloed op het leven van hun kinderen. Bij de opvoeding lag er sterke nadruk op gezag, kinderen moesten niet alleen aan de ouders gehoorzamen, maar ook aan geestelijken, leraren en jeugdleiders. Kuisheid was de belangrijkste deugd, jongens en meisjes werden daarom strikt van elkaar gescheiden. Binnen het gezin was er sprake van harmonieuze ongelijkheid. Geen enkel gezinslid was gelijk aan het andere, de hoogste was de vader. Jongens hadden andere plichten dan meisjes en de oudere kinderen waren verantwoordelijk voor de jongeren. Hierdoor zou in het gezin alles harmonieus verlopen, omdat iedereen zijn plaats kende. Jongens moesten worden voorbereid op hun rol als kostwinner en de meisjes op hun rol voor moeder en huisvrouw. Het onderwijs sloot hierbij aan. Voor de meeste meisjes was de huishoudschool de hoogste vorm van onderwijs. Toch was er ook nog een havo zonder de exacte vakken. Jongens gingen naar de ambachtsschool of naar de MULO. Ook was er het HBS, gymnasium. Meisjes vormden daar de minderheid. Het ideaal was dat jongeren nooit zonder toezicht waren, jongeren werden aangespoord lid te worden van verenigingen en velen deden dat om toch om te kunnen gaan met leeftijdsgenootjes. Verzuilde jeugdorganisaties werden heropgericht, je had de socialistische AJC, de neutrale Padvinderij, de katholieke Verkenners, protestants-christelijke studentenverenigingen VCJC en NCSV en de NJHC. De overheid hielp de ouders door jeugdwerk en sportverenigingen te subsidiëren en namen ze vrijheidbeperkende maatregelen. Er was een landelijke filmkeuring (bioscoopwet 1926) en plaatselijk werden er dansverboden uitgevaardigd. De bioscoopwet gaf gemeenten zelfs toestemming tot aanvullende beperkende bepalingen. Ook gemengd zwemmen was in veel gemeenten met een katholieke meerderheid verboden. Ook de kerk stond centraal in het leven van veel Nederlanders. De invloed van de kerken was op allerlei vlakken te merken, daardoor bestonden veel verzuilde organisaties die gesubsidieerd werden door de overheid. De scholen speelden de grootste rol wat betreft opvoeding en onderricht. Het bijzonder onderwijs groeide sterk sinds de financiële gelijkstelling van het onderwijs. Meerderheid van de scholen sinds 1950 was confessioneel en godsdienstonderwijs speelde op die scholen een grote rol. Vooral op katholieke scholen werd veel aandacht besteed aan kerkelijke zaken. Dit moest allemaal leiden tot trouw aan eigen zuil, trouw zijn aan het gezag was een centrale gedachte bij opvoeding en onderwijs. Leerlingen opvoeden tot trouwe leden van de zuil was even belangrijk als kennisoverdracht. Scholen controleerden ook gedrag van leerlingen buiten schooltijd. De confessionele ziekenhuizen waren ook sterk van godsdienst doortrokken, zieken konden rekenen op het bezoek van een geestelijke. In katholieke ziekenhuizen konden patienten via interne radio de kerkelijke dienst in de ziekenhuiskapel volgen. Bij protestanten was de armenzorg toevertrouwd aan de plaatselijke diaconie, waarvan de leden door de plaatselijke kerkenraad werden benoemd. De leden waren meestal Pagina 4 van 5

5 afkomstig uit gegoede families en gingen regelmatig bij de armen op huisbezoek. Ook in de jeugdbeweging werd er aan opvoeding gedaan, leiders van deze bewegingen kregen speciale cursussen. Voor vrijetijdsbesteding was er een dicht netwerk van allerlei verenigingen waarin de kerk een directe of indirecte rol speelde. De kerken drongen er ook op aan contact met leden van andere zuilen te vermijden. Sport werd ook binnen eigen zuil beoefend. In de politiek hadden de kerken ook invloed. Kerkelijke gezagdragers maakten deel uit van de plaatselijke elite en rekenden ze op een vanzelfsprekende erkenning van hun gezag, dat kon omdat het denken in de klassen nog bestond. Een openlijke ontkenning van dit gezag leidde tot (tijdelijke) uitsluiting van de kerk, maar ook tot verlies of niet verkrijgen van werk of noodzakelijke voorzieningen. Op nationaal niveau hadden de grote kerkgenootschappen door het overwicht van confessionele partijen in de regering en het parlement grote invloed: - wetten en regels weerspiegelden een christelijk-ethisch denken. Bijvoorbeeld de zedelijkheidswet (1911). Pogingen om deze wet te wijzigen hadden slechts gedeeltelijk succes. - Belangen van confessionele groepen kregen voorrang boven de belangen van andersdenkenden. Niet-kerkelijken voelden zich daardoor in vrijheid beperkt. Om aan geboortenbeperking te doen, moesten ze lid worden van de NVSH. Vooral in het katholieke zuiden voelden zij zich vaak beschaamd op hun tocht naar de NVSH. Ook was er veel op zondag dicht tot hun ergernis. Er waren drie verzuilde vakcentrales: De Katholieke Arbeidersbeweging (KAB), het socialistische Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV) en het protestants-christelijk Nationaal Vakverbond (CNV). Bij elke vakcentrale was een aantal vakbonden aangesloten. De leiders van de vakcentrales werden door de overheid gezien als de spreekbuis van alle werknemers in Nederland, zij deelden met de politieke leiders een vanzelfsprekend gezag. De bonden behartigden niet alleen materiele belangen van de arbeiders, maar kwamen op voor heel de arbeider. Ze hadden invloed op vele terreinen en hadden voor elk terrein eigen organisaties, verenigingen en instellingen. De christelijke en socialistische vakbondsleiders predikten de boodschap van matiging en zuinigheid in de gezinnen. Op het terrein van arbeid stonden ze voor sociale harmonie, tegenstellingen of conflicten tussen werknemer en werkgever moesten in goed overleg worden opgelost. Stakingen werden afgewezen. Vanaf 1955 groeide het verzet onder arbeiders tegen de koers die de vakbonden vaarden, lonen bleven achter bij de economische ontwikkelingen en er werd niets bereikt op het terrein van economische medezeggenschap van arbeiders. Pagina 5 van 5