Landelijke SWPBS conferentie 2013 Workshops vrijdag 15 november

Transcriptie

1 Landelijke conferentie 2013 Workshops vrijdag 15 november Een overzicht van de drie workshoprondes met een toelichting per workshop 1

2 Workshopronde 1: uur 1.1. Meten is weten met de schoolbrede Evaluatietoets (SET) zie pagina 5 Ella van Bergen, REC Vierland en Monique Nelen, Windesheim 1.2. Ondersteuningsstructuren op een -school zie pagina 6 José Wichers-Bots, Fontys OSO 1.3. in Drenthe: ervaringen op 35 scholen! zie pagina 7 Inge Reijnders, Yorneo 1.4. Een waarderende kijk op de leerling: praktijkverhaal van een Vlaamse school over zie pagina 8 Gilbert Deketelaere, Sint-Godelievecollege Gistel-Eernegem (B) 1.5. Gebruik van SDQ-L als toegevoegde waarde binnen zie pagina 9 Martine Buist-Bouwman, PIONN en Iemke Knevelbaard, Yorneo 1.6. Cyclisch en opbrengstgericht omgaan met gedragsdata zie pagina 10 Berry Bakker, OBS Harlekijn 1.7. Van idee tot uitvoering: leiding geven aan het invoeren van PBS zie pagina 11 Yolande Ulenaers en Wil Boezen, Kandinsky College 1.8. Welbevinden van leerlingen vergroten in het VO; screening op groen; begeleiding op geel? zie pagina 12 Trees Das, Fontys 1.9. Samenwerking met de zorg: invulling op geel/rood zie pagina 13 Janne van Gelein Vitringa en Judy Broer, de Bascule Speciale Onderwijszorg Teacher behavior in the Classroom zie pagina 14 Terry Scott Ervaringen gedurende 2 jaar op de Weidebloem zie pagina 15 Marjan Tijsma en Wim van Dijken, Weidebloem en Marleen van Meurs en Lotte Bos, Yorneo 2

3 Workshopronde 2: uur 2.1. De 10 belangrijkste zaken die ieder schoolteam over gedrag moet weten zie pagina 16 Mariette Haassen, Fontys OSO 2.2. Taakspel binnen PBS zie pagina 17 Barbara Janssens, Yvette Laman, Monique Berkheij, AED Leiden 2.3. Data-instrumenten voor in Nederland zie pagina 18 Anita Blonk, Windesheim (let op: deze workshop vormt een geheel met workshop 3.7. Kiest u in ronde 2 voor workshop 2.3, kies dan in ronde 3 voor workshop 3.7) 2.4. APBS European PBS Network: Dialoog Sessie zie pagina 19 Sui Lin Goei, Windesheim 2.5. : leren van en met elkaar het implementatieproces zie pagina 20 Joke Kamstra, Fontys OSO, Windesheim OSO 2.6. Wat leraren moeten weten van gedrag zie pagina 21 Anco van Moolenbroek, De Passie Utrecht 2.7. Passend onderwijs dankzij het systematisch monitoren van moeilijke onderwijssituaties zie pagina 22 José Wichers, Fontys OSO 2.8. Training op maat voor alle personeelsleden VO op basis van data zie pagina 23 Chris van de Wiel en Dorothé Hazenberg, Kandinsky college 2.9. Pesten: voorkomen is beter dan genezen zie pagina 24 Monique Baard, Pica Pedia Support Filmfestival zie pagina 25 Trees Das, Fontys OSO : leren van en met elkaar het implementatieproces zie pagina 26 Joop Stas, OBS de Meander Amersfoort 3

4 Workshopronde 3: uur 3.1. Minder zorgleerlingen door leerlingen met ASS? De Bijsluiter en de SchoolBijsluiter zie pagina 28 Leo van t Spijker, De Goudse Waarden 3.2. Gedragsanalyse t.b.v. ronde interventies zie pagina 29 Monique Nelen, EPBIS Windesheim 3.3. PBS in het cluster 4 onderwijs zie pagina 30 Ed Weltevrede, REC Vierland 3.4. Praktijkervaring implementatie PBS in VO-school zie pagina 31 Roland Winterberg, Corderius College Amersfoort en Marella Berns, PBS manager 3.5. Mooie data: de PBS enquête voor ouders zie pagina 32 Manfred Postma, REC Vierland 3.6. Groene stroom of wat je toch allemaal met groen kan doen! zie pagina 33 Angelina van der Kamp, Marjan de Wit, Ella van Meurs, Fontys OSO 3.7. Data-instrumenten voor zie pagina 34 Anita Blonk, Windesheim (let op: deze workshop vormt een geheel met workshop 2.3. Kies in ronde 2 voor workshop 2.3, en in ronde 3 voor workshop 3.7) 3.8. Positive Behavior Support in het VO: Corderius College en Groenhorst College zie pagina 35 Sui Lin Goei, Windesheim, Dik van Donselaar, Groenhorst College en Pim Kalkman, Corderiuscollege 3.9. Datagestuurd werken op de Ambelt Oosterenk zie pagina 36 Jetske Bijker, de Ambelt PBS incidentendata met IRIS schoolklimaat zie pagina 37 Sjoerd Boersma en Monique Baard, Irisschool Good practices en datatrends op het OPDC de Utrechtse School zie pagina 38 Sensel Lap, OPDC Utrechtse School en Emilie van Leeuwen, PI Research/kenniscentrum Nederland Certificering: de waarde en uitdagingen van het werken met een kwaliteitssysteem zie pagina 39 Gonnie Albrecht en Pien Koppers, PI Research 4

5 1.1. Meten is weten met de Schoolbrede Evaluatietoets (SET) Ella van Bergen, REV Vierland en Monique Nelen, Expertisecentrum PBIS Windesheim Workshopronde uur MBO SO Iedereen Met de SET NL meten scholen of de kenmerkende elementen van PBS aanwezig zijn in hun school. De SET NL is een kwaliteitsinstrument dat op verschillende manieren gebruikt kan worden: scholen kunnen de SET NL bij elkaar afnemen (te vergelijken met een kwaliteitsaudit) of een PBS expert kan de SET NL afnemen. Beide manieren leveren de school informatie op welke onderdelen van PBS in voldoende mate aanwezig zijn en aan welke onderdelen nog gewerkt moet worden. Deze informatie is van belang om op verantwoorde manier vervolgstappen te kunnen zetten in het implementatieproces. Vorig jaar is de SET NL geïntroduceerd en getest op twee PBS basisscholen (Nelen& van Bergen ). Op basis van feedback van de gebruikers en Rob Horner (co-auteur van de Amerikaanse SET) is de SET NL bijgesteld. Met de herziene versie hebben we nu ook ervaring opgedaan in het VO en SBO. Tijdens de presentatie doen wij verslag van de mogelijkheden van de SET NL, de nieuwste ontwikkelingen en laten wij u met behulp van videobeelden zien hoe dit instrument in de praktijk gebruikt wordt 1 Nelen, M. & van Bergen, E. (2013). De Schoolbrede Evaluatie Toets (SET NL ) als kwaliteitsinstrument van Groen naar Geel. Nieuw Meesterschap, ,

6 1.2. Ondersteuningsstructuren (Zorgstructuren) op een -school José Wichers Workshopronde uur BVE SO directie en andere leidinggevenden zowel voor mensen met als zonder ervaring met x In de Wet Passend Onderwijs (2014) en de nieuwe Jeugdwet (2015) wordt onder regie van de gemeente de samenwerking met de Jeugdketen wettelijk verplicht. Voor een goede kwaliteit van de pedagogische omgeving zal Jeugdzorg ook de zorg in en om school verzorgen. In deze workshop zal uitleg worden gegeven over wat de betekenis is voor de ondersteuningsstructuren na invoering van deze nieuwe wetten. Vervolgens zal in dialoog onderzocht worden welke mogelijkheden er liggen binnen een school vanuit het gedachtegoed. Onderzocht wordt hoe ketenpartners op het groene, gele en rode niveau ondersteuning kunnen bieden voor het onderwijs, hoe een continuüm van positief opvoeden op school en thuis ontwikkeld kan worden. 6

7 1.3. in Drenthe: ervaringen op 35 scholen Inge Reijnders Workshopronde uur docenten, leerkrachten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, medewerkers jeugdzorg, ketenpartners, ouders en geïnteresseerden zowel voor mensen met als zonder ervaring met In Drenthe wordt sinds 2009 gewerkt met op school. Eerst is op 5 pilotscholen ingevoerd en in de afgelopen 2 jaar zijn nog 30 scholen gevolgd. is een onderdeel van Positief Opgroeien Drenthe. Op de eerste vijf scholen die het driejarige implementatietraject inmiddels hebben afgerond, is een evaluatie uitgevoerd. De onderzoeksresultaten én de dagelijkse praktijkervaringen van de andere 30 scholen willen we graag presenteren in deze workshop. Wat loopt goed, wat zijn parels in het proces, wat is veranderd, waar lopen we tegenaan in de implementatie op deze 35 scholen, oftewel de tips en tops van 4 jaar werken met. In een interactieve workshop wordt ingegaan op de verschillende good practices verhalen. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Een reeks van voorbeelden van succesvolle interventies, en een overzicht van valkuilen in het implementatieproces van. 7

8 1.4. Een waarderende kijk op de leerling: praktijkverhaal van een Vlaamse school over Gilbert Deketelaere Workshopronde uur docenten, leerkrachten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, medewerkers jeugdzorg zowel voor mensen met als zonder ervaring met Tijdens deze presentatie schetsen we hoe de afdeling Eernegem van het Sint-Godelievecollege (voortgezet onderwijs) gebruikt als inspiratiebron voor een aangename sfeer op school waarin goed geleerd kan worden. De afdeling Eernegem is een kleine middenschool die geconfronteerd werd met een negatieve spiraal van gedragsproblemen bij leerlingen. Leerlingen van de school verwijderen werd gezien als de belangrijkste oplossing. De introductie van SWBPBS bracht verandering en een andere kijk op leerlingen. Deze presentatie toont ons praktijkverhaal ( het leven zoals het is ) over : hoe begon alles, welke stappen hebben we gezet, welke stappen moeten we nog zetten, wat loopt lekker, waar lopen we tegenaan? Diverse -thema s en invalshoeken komen hierbij aan bod. Dit kan inspiratie bieden voor u of uw school. Tot slot vermelden we hoe de S van tijdens een project uitgroeide tot de C van Community. In samenwerking met onze school organiseert de gemeente Eernegem in september 2013 de Week van de WAUW. Dit is een initiatief waarbij gewenst gedrag van burgers beloond wordt, door de slager om de hoek, de bakker, de gemeentearbeider, de politieagent, enz. Tijdens de conferentie vertellen we over onze ervaringen. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Inzicht in mogelijkheden van voor de schoolpraktijk Inzicht in kansen en valkuilen bij de implementatie van Inzicht in wat CWPBS kan betekenen voor de school én de gemeente Inspiratie voor zichzelf, voor de eigen school 8

9 1.5. Gebruik van de SDQ-L als toegevoegde waarde binnen Martine Buist-Bouwman, PIONN en Iemke Knevelbaard, Yorneo Workshopronde uur SO MBO leerkrachten, docenten, directie, leden PBSteam, externe coach, geïnteresseerden in buiten het onderwijs voor mensen met ervaring met x x In Drenthe wordt, sinds de start van in 2009, twee keer per jaar de Strengths and Difficulaties Questionaire door leerkrachten (SDQ-L: Goodman, 1997) ingevuld voor alle leerlingen op de scholen. Er is voor de SDQ-L gekozen omdat deze vragenlijst goed aansluit bij de vragenlijsten die nu al gebruikt worden bij de standaardscreening door het CJG. Aan de hand van de resultaten kan bijvoorbeeld besloten worden om het algemene positieve basisklimaat verder te bevorderen, gele interventies voor een groep of individuele leerling(en) in te zetten of rode interventies in te zetten voor individuele leerlingen. Ook kan na verloop van tijd geëvalueerd worden of de door leerkrachten ervaren problemen afnemen als beter geïmplementeerd is op scholen. Tijdens deze workshop willen we demonstreren hoe de SDQ-L gebruikt wordt binnen de scholen in Drenthe aan de hand van een praktijkvoorbeeld. Ook willen we de eerste resultaten van de analyses over de verschillende scholen presenteren. In een interactieve workshop wordt ingegaan op het gebruik van de SDQ-L binnen scholen. Deelnemers krijgen informatie over de manier waarop de uitkomsten uit SDQ-L worden benut en worden uitgenodigd om zelf de uitkomsten van de SDQ-L te bespreken en aan de hand daarvan acties te formuleren. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Kennis van de toegevoegde waarde van de SDQ-L binnen, zodat coaches en scholen een goed overwogen besluit kunnen nemen over het wel of niet toevoegen van de SDQ-L aan de dataverzameling. 9

10 1.6. Cyclisch en opbrengstgericht omgaan met gedragsdata Berry Bakker, OBS Harlekijn Workshopronde uur leerkrachten, docenten, leden PBSteam, externe coach, geïnteresseerden in buiten het onderwijs zowel voor mensen met als zonder ervaring met In deze presentatie laat men zien hoe OBS Harlekijn cyclisch en opbrengstgericht omgaat met de verschillende bronnen gedragsdata waarover zij beschikt. De Harlekijn gaat haar 4e PBS jaar in en maakt o.a. gebruik van: - Videodata - Registratie gedragsincidenten - Zelfbeoordelingsonderzoek - Cito Viseon (leerling volgsysteem sociaal emotionele ontwikkeling) - Auditbezoek - Kijkwijzers positief leiding geven Het verzamelen en analyseren van deze data hebben vaste plaatsen gekregen in onze jaarplanning in o.a. briefings, PBS team bijeenkomsten, groepsbesprekingen, studiedagen en er is een koppeling met onze gesprekkencyclus. 10

11 1.7. Van idee tot uitvoering: leiding geven aan het invoeren van PBS Yolande Ulenaers en Wil Boezen, Kandinsky College Workshopronde uur docenten, leerkrachten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, medewerkers jeugdzorg, ketenpartners, ouders en geïnteresseerde zowel voor mensen met als zonder ervaring met Tijdens deze workshop staan de volgende vragen centraal: Waarom zou je als school PBS willen invoeren? Hoe zorg je ervoor dat het enthousiasme van enkelen leidt tot een planmatige en schoolbrede aanpak? Hoe zorg je dat er voldoende expertise in huis komt, wat voegt een goed PBS-team toe? En wat kan de schoolleiding bijdragen aan een goed functionerend en deskundig PBS team? Wat staat je dan als leiding te doen? In het Kandinsky College (1500 leerlingen vmbo-t, havo, vwo) startten enkele enthousiaste medewerkers drie jaar geleden met PBS. Inmiddels is het PBS-team een taakvolwassen en goed functionerend team dat veel expertise in huis heeft. Het team werkt op een planmatige en resultaatgerichte wijze aan de implementatie van PBS in onze school. Dat lukte niet vanaf dag 1. In deze workshop presenteren de rector van de school en de PBS-coördinator wat werkte in deze school. Daarna is er ruimte voor een analyse van de eigen situatie van de workshopbezoekers. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Meer inzicht in de complexiteit van de invoering van PBS en eerste handvatten om aan de slag te gaan. 11

12 1.8. Welbevinden van leerlingen vergroten in het VO; screening op groen; begeleiding op geel? Trees Das, Fontys Workshopronde uur docenten, leerkrachten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of - specialist deelnemers met meerjarige ervaring, kennis en/of expertise t.a.v. In deze workshop maakt u kennis met de Belevingsvragenlijst scholieren (BVS) die zicht geeft op het welbevinden van leerlingen in het VO op een 9 tal domeinen. Met deze vragenlijst kan de mate van welbevinden voor sen en voor individuele leerlingen in kaart gebracht worden. Vervolgens kan er een selectie gemaakt worden van leerlingen die in aanmerking komen voor een meer gerichte preventieve begeleiding in het mentor uur. Daarvoor is een specifieke training, Contextuele Leerlingbegeleiding (CL) met protocol ontwikkeld om deze gesprekken zodanig te voeren dat de leerling actor wordt van zijn eigen leven. De afname van de BVS en het op basis van data inzetten van CL worden gepositioneerd in het implementatietraject. Ook wordt er een koppeling gemaakt naar relevante indicatoren zoals schoolresultaten, aanwezigheid op school/verzuim succes, betrokkenheid bij incidenten. In deze workshop maakt u kennis met de BVS en kunt u ervaren welke domeinen in kaart gebracht worden en laten we een aantal voorbeelden zien uit de praktijk (uit VO en SVO). 12

13 1.9. Samenwerking met de zorg: invulling op geel/rood Janne van Gelein Vitringa en Judy Broer, de Bascule Speciale Onderwijszorg Workshopronde uur SO docenten, leerkrachten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, medewerkers jeugdzorg, ketenpartners, ouders en geïnteresseerden zowel voor mensen met als zonder ervaring met Onderwijs en zorg functioneren nog te vaak als twee losse werelden. Dat is vreemd, omdat zij beiden hetzelfde doel hebben: namelijk een optimale ontwikkeling van een kind/jongere. Wanneer de basisaanpak (groene deel van PBS piramide) niet toereikend is kijken we welke interventies nodig zijn om tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften van de leerling. Het streven daarbij is dat de basisaanpak in de school en (zorg)interventies elkaar wederzijds versterken. De meest krachtige manier om dat te bereiken is als de interventies zoveel mogelijk op school en in samenwerking met de school én met de ouders aangeboden worden. In deze interactieve presentatie delen we de good practice die de Bascule SOz opdoet met de cognitieve sociale vaardigheidstraining Tools4School op VSO-scholen in Amsterdam waar ook PBS wordt ingevoerd. Tools4School is een interventie in het gele en rode gebied van de piramide, gebaseerd op de succesvolle training Tools4You. Tools4You wordt in forensisch kader ingezet en is dermate succesvol gebleken dat er nu een onderwijsversie van ontwikkeld is, die zowel individueel als groepsgewijs wordt aangeboden. De volgende aspecten komen hierbij aan de orde: Wat is Tools4School? Hoe past deze interventie in PBS? Hoe ziet de samenwerking tussen de school, ouders, en zorg eruit? 13

14 1.10. Teacher behavior in the Classroom: Promoting Probabilities for Student Success Terry Scott Workshopronde uur leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of - specialist deelnemers met meerjarige ervaring, kennis en/of expertise t.a.v. This workshop begins with an overview of those teacher behaviors which provide the highest known probabilities for student success in the classroom. The focus then moves to how PBIS systems can promote, evaluate, and remediate teacher behavior in a simple and systematic manner to increase sustained use of high probability teaching behaviors. Deze workshop is Engelstalig 14

15 1.11 Ervaringen gedurende 2 jaar op de Weidebloem Marjan Tijsma en Wim van Dijken, Weidebloem en Marleen van Meurs en Lotte Bos, Yorneo Workshopronde uur Ketenpartners Iedereen Op de Weidebloem (Hoogeveen- Drenthe) wordt sinds 2 jaar gewerkt met. Dit traject is gestart na een PBS interventie in groep 8. Het effect was dusdanig succesvol dat de gehele school daarna is gestart. De groene basis is gelegd. In de workshop zullen de successen en knelpunten van het implementatie traject worden weergegeven. Daarnaast wordt de samenwerking met de jeugdhulpverlening (CJG/ Yorneo) beschreven In deze interactieve workshop wordt ingegaan op verschillende good practices verhalen. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Een reeks van voorbeelden van succesvolle interventies, en een overzicht van valkuilen in het implementatieproces van. 15

16 2.1. De 10 belangrijkste zaken die ieder schoolteam over gedrag moet weten Mariette Haassen, Fontys OSO Workshopronde uur BVE SO directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in SPWBS: medewerkers jeugdzorg en andere ketenpartners en ouders zowel voor mensen met als zonder ervaring met Na het bijwonen van deze presentatie kunnen de deelnemers binnen hun eigen school een presentatie verzorgen over de basisprincipes van gedrag. De Power Point presentatie is direct bruikbaar in de eigen context van de school en kan als uitgangspunt dienen om leraren en het nietonderwijzend personeel van de ()school voor te lichten over de belangrijkste principes van gedrag en de beïnvloeding daarvan. Belangrijke thema s die aan bod komen zijn: Effectief omgaan met gedrag; Schoolbreed werken aan moeilijke onderwijssituaties; Leren en gedrag; De context en het voorkomen gedrag; De kracht van waarderen; Een gedragsinterventie; 16

17 2.2. Taakspel binnen PBS Barbara Janssens, Yvette Laman, Monique Berkheij, AED Leiden Workshopronde uur SO leerkrachten, docenten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in SPWBS: medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners zowel voor mensen met als zonder ervaring met Taakspel en PBS zijn gebaseerd op dezelfde principes. De nadruk wordt gelegd op het aanleren, stimuleren en belonen van gewenst gedrag. Hiermee wordt gericht gewerkt aan het verminderen van gedragsproblemen in de en op school. Het taakgericht gedrag van de leerlingen neemt toe. Dit komt de sfeer in de en de sfeer op school ten goede. Tijdens de presentatie krijgen de deelnemers informatie over Taakspel. Dit wordt met videobeelden geïllustreerd. Tevens komt aan bod wanneer Taakspel binnen PBS ingezet kan worden. Wanneer het groene niveau binnen een nog onvoldoende sterk staat kan Taakspel ingezet worden als gele interventie voor de leerkracht. Ook wanneer een school recent gestart is en nog niet toe is aan PBS in de kan ervoor gekozen worden om in een bewerkelijke groep Taakspel in te zetten om het taakgericht gedrag van leerlingen te verhogen en de sfeer in de te verbeteren. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: De deelnemers: zijn op de hoogte van de interventie Taakspel kennen de basisprincipes van PBS weten welke rol Taakspel binnen PBS kan vervullen 17

18 2.3. Data-instrumenten voor in Nederland Anita Blonk, Windesheim Workshopronde uur Let op: Deze workshop vormt een geheel met workshop 3.7. Kiest u in ronde 2 voor workshop 2.3, kies dan in ronde 3 voor workshop 3.7. BVE SO leerkrachten, docenten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in SPWBS: medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners zowel voor mensen met als zonder ervaring met Er zijn de laatste jaren allerlei initiatieven geweest om Nederlandse data-instrumenten te ontwikkelen. In deze presentatie geef ik een overzicht van instrumenten die gebruikt kunnen worden voor het nemen van beslissingen door het pbs-team aan de hand van een werkmodel: de PBS-cyclus. Daarnaast bespreek ik instrumenten voor monitoring van implementatie en kwaliteits. We zijn gestart met het gebruik van de ZBO, maar inmiddels zijn allerlei instrumenten vertaald en aangepast aan Nederland. Als laatste zal ik indicatoren en mogelijke instrumenten toelichten voor het verzamelen van evaluatieve data: wat doet met een school, de leerlingen en de teamleden? 18

19 2.4. APBS European PBS Network: Dialoog Sessie Sui Lin Goei, Windesheim Workshopronde uur SO MBO leerkrachten, docenten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in SPWBS: medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners zowel voor mensen met als zonder ervaring met In 2010 is het project PBS Europe ( gestart met vijf scholen en drie universiteiten om te werken aan PBS implementatie in Europa binnen vijf landen, te weten Nederland, Hongarije, Finland, Turkije en Portugal. Nu drie jaar later waren op de slotconferentie elf Europese landen aanwezig. Naast de net genoemde landen, waren ook aanwezig Engeland, Duitsland, Denemarken, Zweden, Italie en Frankrijk. Deze Europese landen representeren PBS implementaties in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en de jeugdzorg en hebben met elkaar uitgesproken om een European PBS Network te vormen onder de vlag van de Amerikaanse vereniging, de Association of Positive Behavior Support ( Hiertoe zijn gesprekken geweest met het bestuur van de APBS, die dit initatief ondersteunt. Het doel van dit APBS European Network zal zijn om, net als de APBS doet in Amerika, ervaringen uit te wisselen op Europees niveau betreffende schoolimplementatie, training en coaching, onderzoek en ketenzorg. Het is belangrijk dat hiervoor een infrastructuur wordt opgezet zodat er binnen dit APBS European Network groepen ontstaan waarin deze ervaringen worden uitgewisseld. Het andere doel is om één keer per jaar een APBS Europese Conferentie te houden in een wisselend Europees land. Deze dialoogsessie is bedoeld om met de aanwezigen van gedachten te wisselen over de behoeften die een dergelijk APBS European Network zou moeten vervullen. Ook wordt gerapporteerd over de twee eerdere dialoogsessies die gehouden zijn en de petitie die bij de APBS board is ingediend in oktober

20 2.5. : leren van en met elkaar het implementatieproces Joke Kamstra, Fontys OSO, Windesheim OSO Workshopronde uur BVE SO leerkrachten, docenten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in SPWBS: medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners zowel voor mensen met als zonder ervaring met In deze workshop presenteer ik het huis van als metafoor voor het bouwproces dat een school doorloopt. Vanuit dit model wordt toegelicht welke fasering kan worden aangehouden (orientatie traject, implementatie groen, implementatie geel/ rood), de taakverdeling en de rol van betrokkenen op schoolniveau. Op basis van dit model en praktijkervaring (7 scholen, goede praktijkvoorbeelden) wordt toegelicht hoe een school zelf aan zet blijft in het schoolbrede ontwikkelingsproces en wat dit vraagt van het gedragsteam (kennis, ervaring, rol), de (externe) coach (kennis, ervaring en rol) en de opleiding (voor leraren, voor het pbs team, voor de coördinator op schoolniveau en voor de coach). Deelnemers kunnen vervolgens de eigen situatie in kaart brengen betreffende de implementatie van op de eigen school aan de hand van het huis van. NB: aanvullend kunnen 3 scholen (PO/ SO/ VSO) het eigen proces presenteren aan de hand van het huis van. Zij presenteren hoe zij zelf komen tot een actie plan betreffende schoolbrede aanpak gedrag. Deze scholen maken deel uit van een incompany traject waarin in totaal 7 scholen samenwerkend leren van en met elkaar (op schoolniveau en bovenschools). 20

21 2.6. Wat leraren moeten weten van gedrag Anco van Moolenbroek, De Passie Utrecht Workshopronde uur BVE SO leerkrachten, docenten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in SPWBS: medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners zowel voor mensen met als zonder ervaring met Het Nederlandse onderwijs staat voor de transitie naar Passend onderwijs. De toerusting en deskundigheid van leraren om passend onderwijs te geven baart echter zorgen en overbelasting van leraren in het reguliere onderwijs dreigt. Gedragsspecialisten en praktijkonderzoek bieden mogelijkheden, maar een eenvoudig, samenhangend begrippenkader voor gedrag is niet voorhanden. In deze bijdrage wordt een model voor passend onderwijs gepresenteerd dat voor leraren te hanteren is in de onderwijspraktijk van elke dag en dat eenvoudig in de opleiding en toerusting voor docenten te gebruiken is. Gebruikmakend van een gedragsbiologische benadering wordt een samenhangend begrippenkader voor gedrag gepresenteerd dat te hanteren is voor leraren en bovendien als basis kan dienen voor alle gedragswetenschappen. Geconcludeerd wordt dat een gedragsbiologische benadering van passend onderwijs het medisch model-denken wellicht kan vermijden. Autisme & het brein is een gastles die op de Passie Utrecht gegeven wordt in de sen waarin leerlingen met ASS een plek hebben. Deze les is gestoeld op de gedragsbiologische en is voor alle leerlingen (en collega s) interessant. Kern van de benadering is de prikkelverwerking in relatie tot de omgeving. Naast ASS wordt er daarom ook een verbinding gelegd met AD/HD. Deelnemers hebben kennis gemaakt met een integrale benadering van gedrag. Deelnemers hebben ontdekt dat een gedragsbiologisch model praktisch en bruikbaar is in de school. Deelnemers zijn uitgedaagd om gedrag systeemtheoretisch te benaderen. 21

22 2.7. Passend onderwijs dankzij het systematisch monitoren van moeilijke onderwijssituaties José Wichers, Fontys OSO Workshopronde uur SO leerkrachten, docenten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in SPWBS: medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners deelnemers met enkele ervaring / kennis / expertise tav Gedragsproblemen zijn de grootste uitdaging in het vorm geven van Passend Onderwijs. In deze workshop wordt voorgesteld om niet meer te spreken van moeilijke leerlingen, maar van moeilijke onderwijssituaties. Moeilijke onderwijssituaties zijn situaties waarin de leerling niet doet wat de docent verwacht. Naar aanleiding van onderzoek in de eerste sen van het Voortgezet Onderwijs wordt een voorstel gedaan voor een stapsgewijze procedure ten behoeve van het monitoren van moeilijke onderwijssituaties, een andere manier dan screening dan labeling.. Door systematisch monitoren en analyseren van data over moeilijke onderwijssituaties kunnen preventief schoobrede, groeps- en/of individuele interventies ingezet worden. In deze workshop gaan wij met u in dialoog wat moeilijke onderwijssituaties zijn op uw school. Vervolgens bespreken we welke data relevant zijn om systematisch en stapsgewijs te monitoren en hoe op uw school hoe het verzamelen en analyseren van data over moeilijke onderwijssituaties geïmplementeerd zou kunnen worden. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: - Inzicht in moeilijke onderwijssituaties op uw school - Ideeën met betrekking het realiseren van het systematisch monitoren van moeilijke onderwijssituaties 22

23 2.8. Training op maat voor alle personeelsleden VO op basis van data Chris van de Wiel en Dorothé Hazenberg, Kandinskycollege Workshopronde uur Ketenpartners leerkrachten, docenten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in SPWBS: medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners voor mensen met ervaring met Op basis van het zelfbeoordelingsformulier heeft het PBS-team van het Kandinsky College in het schooljaar meerdere studiemiddagen georganiseerd voor alle personeelsleden. Tijdens de voorbereiding van deze middagen werd duidelijk dat vraaggericht werken op basis van data essentieel was. In deze workshop wordt in het kort weergegeven op welke wijze beide studiedagen vormgegeven zijn en welke data hiervoor gebruikt is. Onderdelen die aan bod komen: - Resultaten zelfbeoordeling. - Het evalueren van de gedragsmatrix. - Het definiëren van klein en groot probleemgedrag. - Diepte-interviews bij bovenbouwleerlingen. - Presentatie De-Escalation, Dr. Geoff Colvin. - Training minimaliseren aandacht voor licht ongewenst gedrag en het vormgeven van een reactieprocedure. - Het definiëren van uniforme consequenties. - Differentiëren wat betreft inhoud t.o.v. docenten in de onderbouw en docenten in de bovenbouw. Kijken naar moeilijke onderwijssituaties (beeldmateriaal) en effectieve interventies met elkaar delen. Good practise: - Scholing personeelsleden voortgezet onderwijs. - Besluitvorming op basis van data. - Bespreken moeilijke onderwijssituaties. - Effectief gebruik maken van beeldmateriaal. 23

24 2.9 Pesten: voorkomen is beter dan genezen Monique Baard, Pica Pedia Support Workshopronde uur BVE SO leerkrachten, docenten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in SPWBS: medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners voor mensen zonder ervaring met De schoolbrede groene interventie Pest Preventie binnen PBS (PP-PBS) richt zich op het inrichten van een veilige schoolomgeving voor alle leerlingen en medewerkers. Binnen deze interventie wordt niet meer gesproken over wat pesten is, maar wat correct gedragen is. Als leerlingen pesten, en daar wordt op gereageerd en uitgelegd dat dat niet mag, dan verhoogt dat het pesten. Immers wat aandacht krijgt, versterkt zich. Deze workshop geeft inzicht in de aanpak van PBS (PP-PBS) ontwikkeld door Scott, Horner en Stiller. De opbouw van de aanpak van PP-PBS wordt belicht en er wordt tevens ingegaan op het invlechten van PP-PBS binnen het gehele PBSproces in de school. De deelnemers worden uitgedaagd in dialoog te gaan over of en hoe dit programma geïmplementeerd kan worden in hun school. 24

25 2.10. Filmfestival Trees Das, Fontys OSO Workshopronde uur BVE SO leerkrachten/ docenten / OOP; directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in SPWBS: medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners zowel voor mensen met als zonder ervaring met Voor het congres van 15 november 2013 willen wij u graag uitnodigen een film, gemaakt in de eigen school, over goede onderwijs praktijken naar de organisatie van het congres in te zenden. Het gaat om filmpjes waarin in gegaan wordt op één van de uitgangspunten van, zoals de waarden van de school of het aanleren van gedragsverwachtingen, een presentatie over voor ouders etc. De filmpjes mogen maximaal 5 minuten duren. Er moet toestemming zijn van alle betrokkenen dat deze film publiekelijk vertoond wordt. De congrescommissie zal een voorselectie maken op grond van de relevantie voor de PBS praktijk. Tijdens het filmfestival kiezen de aanwezige bezoekers de beste film en de winnaar zal tijdens de afstuiting van het congres bekend gemaakt worden. De winnende film wordt tijdens de afsluiting nogmaals vertoond. U kunt uw film voor 1 november insturen via we transfer naar: t.das@fontys.nl. 25

26 2.11. : leren van en met elkaar het implementatieproces Joop Stas, OBS de Meander in Amersfoort Workshopronde uur zowel voor mensen met als zonder ervaring met In deze workshop presenteert OBS de Meander de manier waarop de school sinds september 2011 systematisch bouwt aan een schoolbrede aanpak. De school doet dit inmiddels grotendeels zelfsturend. Het PBS team (= stuurgroep) volgt de opleiding voor PBS medewerker / intern coördinator/ data manager. De externe coach is op jaarbasis 6x aanwezig bij het PBS overleg van het PBS team van de school en geeft feedback op uitvoering (schriftelijke feedback op actielijst PBS team/ mondeling). Het PBS team faciliteert het team bij het nemen van beslissingen en uitvoeren van deeltaken. Samen met leerlingen, ouders en ketenpartners worden gedragsverwachtingen geformuleerd en wordt adequaat gedrag besproken, geoefend, systematisch gewaardeerd en indien nodig op voorspelbare wijze gecorrigeerd. Het resultaat is een krachtige leeromgeving waarin alle leerlingen de kans krijgen om, elke dag weer, te oefenen met het dragen van verantwoordelijkheid voor zichzelf, elkaar en de omgeving. Dát is namelijk wat leerlingen, ouders en leerkrachten als waardevol ervaren. Na de presentatie hebben deelnemers zicht op de wijze waarop op OBS de Meander vorm wordt gegeven aan een schoolbrede aanpak gedrag. Rol en taken van alle betrokkenen zijn verhelderd en toegelicht. De rol van de opleiding is besproken. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Inzicht in het implementatie proces op basis van een zelfsturend schoolteam (de school als lerende organisatie, school aan zet ). 26

27 schoolbrede aanpak gebaseerd op gedeelde waarden gericht op preventie werken vanuit een positieve benadering planmatige aanpak, op basis van data ketenaanpak (ouders; ketenpartners) PBS: veilig, positief, voorspelbaar schoolklimaat versterken sociale en cognitieve competenties van alle leerlingen. onderwijzen van verwachtingen en gedragsregels positieve feedback effectief onderwijzen positief geformuleerde regels en verwachtingen duidelijke consequenties ongewenst gedrag 27

28 3.1. Minder zorgleerlingen door leerlingen met ASS? De Bijsluiter en de SchoolBijsluiter Leo van t Spijker, De Goudse Waarden en Mariska Jansen, CSO De Zonnehoek, Radboud Universiteit Workshopronde uur leerkrachten, docenten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in SPWBS: medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners deelnemers met enkele ervaring / kennis / expertise tav Leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum lopen regelmatig tegen moeilijke onderwijssituaties aan. Dit zijn situaties waarbij zij niet doen of kunnen voldoen aan wat een docent van ze verwacht. Voor deze leerlingen is een instrument ontwikkeld op basis van het gedachtengoed van : de Bijsluiter. Op deze Bijsluiter staan concrete interventies die een docent doet als een leerling in de moeilijke onderwijssituatie terecht komt. Vanuit de verschillende Bijsluiters wordt een SchoolBijsluiter gemaakt worden, met daarop concrete interventies die goed zijn voor alle leerlingen in de school. Een rode interventie (individuele Bijsluiter) leidt op deze manier tot een groene interventie (SchoolBijsluiter). In deze presentatie gaan we in op het proces van het maken van de Bijsluiter en de SchoolBijsluiter. De eerste onderzoeksresultaten van een promotieonderzoek naar de ontwikkeling en de effecten van de Bijsluiter en de resultaten van een praktijkonderzoek naar de effecten die de ontwikkeling en het gebruik van de Bijsluiter heeft op het educatief handelen van docenten worden gepresenteerd. Tenslotte laten we een filmpje zien met daarin praktijkervaringen van een leerling, zijn ouder, docenten en directieleden. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Een concrete werkwijze om in de lespraktijk te gebruiken. 28

29 3.2. Gedragsanalyse t.b.v. ronde interventies Monique Nelen, Expertisecentrum PBIS Windesheim Workshopronde uur, MBO SO Iedereen In deze workshop zal besproken worden wanneer een gedragsfunctie analyse (GFA) voor een individuele leerling op zijn plaats is en wat het doel is van een dergelijke gedragsanalyse. Vervolgens bespreken wij wie erbij betrokken worden en de procedure waarlangs een gedragsanalyse kan plaats vinden. Welke data zijn dan relevant om te verzamelen, hoe kun je ze verzamelen en wat zeggen deze data? Een theoretisch uitstapje zal gemaakt worden naar de mogelijke achtergronden en functies van gedrag. In het tweede deel van de workshop zullen we met de deelnemers actief aan de slag gaan met de analyse van een gegeven set data. Geoefend wordt met het bepalen welke data waarom relevant zijn om te verzamelen en vervolgens met het maken van een analyse van aangeleverde data. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Inzicht in wanneer, waarom en hoe je een gedragsfunctie analyse maakt. Inzicht in wat data zeggen. 29

30 3.3. PBS in het cluster 4 onderwijs Ed Weltevrede, REC Vierland Workshopronde uur SO Ketenpartners leerkrachten, docenten, OOP, Directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist zowel voor mensen met als zonder ervaring met Om in het speciaal onderwijs te werken moet je een positieve instelling naar de leerlingen hebben. Als docenten team zijn wij erachter gekomen dat de PBS-bril ons heeft geholpen om nog meer naar het positieve te kijken, gezamenlijke waarden en verwachtingen te maken, positief gedrag te belonen en via data te zien dat het werkt. Kinderen en docenten zijn enthousiast geworden. We zien een enorme gedragsverandering bij iedereen. Wij willen ons enthousiasme graag met jullie delen en laten zien dat PBS ook binnen het cluster 4 onderwijs goed inpasbaar is. 30

31 3.4. Praktijkervaring implementatie PBS in VO-school Roland Winterberg, Corderius College Amersfoort en Marella Berns, PBS manager Workshopronde uur leerkrachten, docenten, OOP, Directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in ; medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners voor mensen zonder ervaring met Welke stappen kan een school zetten om de kernwaarden te vertalen naar concreet gedrag in de. In deze presentatie laten wij zien hoe wij dit proces als school hebben doorlopen. Aan de hand van het stappenplan zoals geformuleerd in het PBS Europe Handbook, gelardeerd met concrete voorbeelden. 31

32 3.5. Mooie data: de PBS enquete voor ouders Manfred Postma, REC Vierland Workshopronde uur SO MBO leerkrachten, docenten, OOP voor mensen zonder ervaring met Deelnemers maken kennis met een PBS enquête voor ouders van leerlingen in het PO/VO/MBO/SO. De uitkomsten geven mooie data m.b.t. PBS. Hoe helder zijn de gedragsverwachtingen, hoe ervaart men de sfeer, gaan we met plezier naar school, enz..? Eenvoudig in het gebruik en door het digitaal invullen snel te scoren (5 min.) en daardoor een hoge respons. Er is ook een versie voor leerlingen en leerkrachten bestaande uit 20 stellingen. Die van de ouders bestaat uit 10 stellingen. Deze zijn onderling goed te vergelijken. Te gebruiken als nulmeting, als voortgangs om te bepalen welk PBS actiepunt er op dat moment nodig is. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Een eenvoudig instrument om PBS gerelateerde zaken op school snel in kaart te kunnen brengen en om de ouders hier bij te betrekken inclusief bruikbare data 32

33 3.6. Groene stroom of wat je toch allemaal met groen kan doen! Angelina van der Kamp, Marjan de Wit, Ella van Meurs, Fontys OSO Workshopronde uur BVE SO leerkrachten, docenten, OOP, Directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist zowel voor mensen met als zonder ervaring met In deze workshop verbinden we met schoolontwikkeling en professionalisering van docenten. Welke groene interventies behoren tot het repertoire van de docent. De leerling verandert als de gedragsverwachtingen regel worden, de leerkracht complimenten uit gaat delen en gaat belonen. Verandert de leerkracht ook? Worden zijn/haar opvattingen duurzaam veranderd? Wat vraagt deze verandering van u, als leerkracht en wat daagt u uit deze verandering vast te houden en duurzaam door te zetten. En ook wat vraagt het van teamleiders, schoolleiders, PBS-team om deze veranderingen te ondersteunen. Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk van omgaan met gedrag van leerlingen en de eigen rol daarin werken we aan mogelijke groene interventies in het docentgedrag: wat kan ik zelf doen, om gezamenlijk met de leerlingen tot een succes te maken en werkelijk met leren bezig te kunnen gaan Daarbij staan de volgende kernbegrippen centraal: model staan, een oplossingsgerichte basishouding en coöperatief leren in de omgang met elkaar. In deze workshop wordt u aan het werk gezet met uw eigen rol in het proces van. We gaan onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om die duurzaamheid te bereiken? Wat vraagt dat van u als schoolleider, als teamleider, als vakcollega, als leerkracht, als begeleider en als OOP er? Casuïstiek wordt aangeleverd uit de eigen praktijk en van daaruit vindt uitwisseling en kennisconstructie plaats door dialoog en spel. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Een eerste stap en concrete handvatten, om actief te werken aan gedragsveranderingen van de begeleider zelf en zijn/haar professionele omgeving ter bevordering van duurzame implementatie van. Samen leren en samen werken aan gedrag ten behoeve van een optimaal leerklimaat. 33

34 3.7. Data-instrumenten voor Anita Blonk, Windesheim Workshopronde uur (let op: deze workshop vormt een geheel met workshop 2.3. Kies in ronde 2 voor workshop 2.3, en in ronde 3 voor workshop 3.7) BVE SO leerkrachten, docenten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in ; medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners zowel voor mensen met als zonder ervaring met Er zijn de laatste jaren allerlei initiatieven geweest om Nederlandse data-instrumenten te ontwikkelen. In deze presentatie geef ik een overzicht van instrumenten die gebruikt kunnen worden voor het nemen van beslissingen door het pbs-team aan de hand van een werkmodel: de PBS-cyclus. Daarnaast bespreek ik instrumenten voor monitoring van implementatie en kwaliteits. We zijn gestart met het gebruik van de ZBO, maar inmiddels zijn allerlei instrumenten vertaald en aangepast aan Nederland. Als laatste zal ik indicatoren en mogelijke instrumenten toelichten voor het verzamelen van evaluatieve data: wat doet met een school, de leerlingen en de teamleden? 34

35 3.8. Positive Behavior Support in het VO: Corderius College en Groenhorst College Sui Lin Goei, Windesheim en Dik van Donselaar, Groenhorst College en Pim Kalkman, Corderiuscollege Workshopronde uur leerkrachten, docenten, OOP, directie, leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of specialist, geïnteresseerden in ; medewerkers jeugdzorg, ouders en andere ketenpartners zowel voor mensen met als zonder ervaring met Het tegemoetkomen aan de gedragsmatige en emotionele behoeften van jongeren in het voortgezet onderwijs krijgt vaak weinig aandacht vanwege de nadruk op het voorbereiden van de leerlingen op vervolgopleidingen en de frequente toetsing. Onderzoek toont al lang aan, dat aandacht voor die emotionele en gedragsmatige behoeften een positief effect heeft op de leerresultaten. De implementatie van het -raamwerk is een effectieve manier om daaraan tegemoet te komen. In deze presentatie geven het Corderius College en het Groenhorst College, twee goede praktijkvoorbeelden van implementatie van in het voorgezet onderwijs. Deze implementatie bestaat in essentie uit signalering, het voorzien in gerichte interventies en het meten van resultaten van het proces. Hoewel het een eenvoudig model is, vraagt deze implementatie in het voortgezet onderwijs bewustzijn en inzicht in de structuur en werkwijzen van de organisatie. In de presentatie worden richtlijnen gegeven voor teams in het voortgezet onderwijs die denken aan de invoering van of bezig zijn met het implementeren van de aanpak van schoolwide positive behavior support (). Deze voorbeelden laten zien dat PBS goed kan werken voor een positief leefklimaat op school dat ook de resultaten positief beinvloedt. PBS werkt voor schoolleiding, docenten, leerlingen en ondersteunend personeel. Het Corderius College te Amersfoort maakt deel uit van een groter Europees Netwerk van Europese scholen die PBS implementeren en kan van daaruit ook ervaringen delen vanuit Europees perspectief. Samen met het Groenhorst College te Maartensdijk zal het Corderius College één van de trekkers zijn van dit Europese PBS Netwerk. Sui Lin Goei, Dik van Donselaar en Pim Kalkman hebben de twee goede praktijkvoorbeelden van PBS implementatie in het voortgezet onderwijs bewerkt voor een boek dat in het najaar van 2013 zal verschijnen voor de Nederlandse en Europese markt. Focusgroepinterview welke factoren helpen of belemmeren bij het implementeren van PBS in het VO. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Twee goede praktijkvoorbeelden van PBS implementatie in het vo in twee te onderscheiden scholen voor vo: een brede scholengemeenschap en een groenschool voor vmbo en mbo. 35

36 3.9. Datagestuurd werken op de Ambelt Oosterenk Jetske Bijker, Ton Heimerikx, Frank Kerkdijk, Betty Mulder, Heleen Gaal, de Ambelt Workshopronde uur SO leden PBS-team, PBS-coach, -medewerker of - specialist deelnemers met meerjarige ervaring, kennis en/of expertise t.a.v. Inhoud van deze bijdrage (maximaal 200 woorden): De Ambelt Oosterenk is het schooljaar gestart met de invoering van PBS. Een van de belangrijkste PBS pijlers is interventies plegen op basis van data. Een absoluut andere benadering dan voorheen. Het vraagt om een goede analyse van het probleem en op zoek gaan naar passende manieren om data te verzamelen. Deze workshop laat zien hoe hier vorm aan is gegeven. De Ambelt Oosterenk is een cluster 4 school in Zwolle. Er worden verschillende voorbeelden gegeven van dataverzameling en de gekozen interventies hierbij. 36

37 3.10. PBS incidentendata met IRIS schoolklimaat Sjoerd Boersma, Irisschool en Monique Baard, Pica Pedia Support Workshopronde uur MBO SO Iedereen Het Nederlandse IRIS schoolklimaat systeem wordt al enkele jaren gebruikt door PBS-basisscholen in ons land. Onlangs zijn er op basis van de ervaringen van deze scholen aanpassingen gemaakt in het systeem waardoor het systeem nog beter aansluit bij het PBS systeem en de informatie die PBS scholen nodig hebben uit de data. Deze presentatie geeft beknopt inzicht in hoe het systeem eruit ziet en werkt. Daarnaast worden ervaringen met dit systeem van de PBS-scholen die hieraan meewerken gedeeld. Een korte analyse-opdracht met PBS data uit IRIS Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Kennis van en inzicht in de mogelijkheden van het IRIS schoolklimaat systeem binnen PBS. 37

38 3.11. Good practices en datatrends op het OPDC de Utrechtse School Sensel Lap, OPDC Utrechtse School en Emilie van Leeuwen, PI Research/kenniscentrum Nederland Workshopronde uur Iedereen OPDC de Utrechtse School is sinds twee jaar bezig met de implementatie van. Het OPDC is een tussenvoorziening voor het voortgezet onderwijs in Utrecht, bedoeld om jongeren die vastlopen in het reguliere onderwijs voor maximaal twee jaar onderwijs te bieden en terug te schakelen naar het reguliere onderwijs. Tijdens de workshop wordt ingegaan op good practices op het groene niveau van de piramide. Er wordt aandacht besteed aan succesfactoren die in de afgelopen twee jaar hebben bijgedragen aan de implementatie van groene interventies en er wordt stilgestaan bij knelpunten. Onder meer wordt daarbij ingegaan op het schoolbrede systeem van positieve bekrachtiging. Daarnaast wordt expliciet aandacht besteed aan dataverzameling over gedragsincidenten op de Utrechtse School. Antwoorden op de volgende vragen staan daarbij centraal: Hoe kom je als schoolteam op één lijn over dataverzameling? Hoe motiveer je het schoolteam om gedragsincidenten te blijven registreren? En hoe benut je de data om trends te ontdekken en deze effectief te benutten om gedrag te beïnvloeden, zowel als op sen- en individueel niveau? Er wordt gewerkt met beeldmateriaal en korte opdrachten. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Handvatten om als schoolteam op een uniforme manier data te verzamelen over gedrag, deze te analyseren en te koppelen aan de groene, gele en rode interventies uit de PBS piramide. 38

39 3.12. Certificering: de waarde en uitdagingen van het werken met een kwaliteitssysteem Gonnie Albrecht, Pien Koppers, PI Research Workshopronde uur alle onderwijssoorten ketenpartners iedereen Tijdens de workshop wordt gestart met de rationale en opzet van het kwaliteitssysteem dat het Kenniscentrum Nederland hanteert voor coaches en scholen. Hierbij wordt ingegaan op principes die leiden tot grotere effectiviteit bij coaches en scholen. Vervolgens wordt een onderdeel van dit systeem, namelijk de beoordeling van opnames van PBScoaches, nader toegelicht en wordt er gezamenlijk een beoordeling gemaakt van een concrete opname. Dit zal voldoende stof geven om het gesprek te voeren over de zin en onzin van het werken met een kwaliteitssysteem. Tot slot worden de praktijkervaringen met de eerste certifcering van scholen en coaches gedeeld. Er wordt gewerkt met beeldopnamen en opdrachten. Resultaat van deze bijdrage voor de deelnemers: Een concreet idee over hoe een beoordeling er in de praktijk er uit ziet en hopelijk meer enthousiasme voor de waarde van een kwaliteitssysteem naast de investering die het vraagt. 39