Michiel Rogaar 27 januari 2011 DCM RE&H

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Michiel Rogaar 27 januari 2011 DCM RE&H"

Transcriptie

1 HET asdlk&laskd& PROGRAMMEREN VAN DUURZAAMHEID Michiel Rogaar 27 januari 2011 DCM RE&H

2 I nhoud Inleiding Onderzoek Casus analyses Conclusies Aanbevelingen Model Vragen 2

3 I nleiding Piramide Cheops Egypte Bron: zapruder.nl 3

4 I nleiding Brundlandt Report 1987 Bron: iscom.nl 4

5 I nleiding 5

6 I nleiding Wuhan New Energy Centre China Soeters van Eldonk Bron: Architectenweb.nl 6

7 I nleiding Programma van Eisen (PvE) Opsomming kwanvtaveve en kwalitaveve eisen voor gebouw 7

8 I nleiding Programma van Eisen (PvE) Opsomming kwanvtaveve en kwalitaveve eisen voor gebouw IniVaVeffase Programmafase Ontwerpfase Voorbereiding Uitvoering Gebruiksfase PvE 8

9 Onderzoek Probleemstelling Geen eenduidige begrip Programma van Eisen (PvE) belangrijkste sturingsinstrument? Succesfactor? Doel van onderzoek Model: Stappenplan voor opdrachtgevers 9

10 Onderzoek Onderzoeksvraag Hoe sturen Nederlandse opdrachtgevers in het bouwproces op duurzaamheid en wat is daarbij de rol van het Programma van Eisen? 10

11 Onderzoek Onderwerpen De duurzaamheidambi1e Hoe komen tot Formulering in het PvE Sturing ontwerpproces Rol PvE Communica1e Reflec1e Geld en 1jdsaspect 11

12 Onderzoek Methode Fase 1 Fase 2 Fase 3 Ontwikkelen Literatuur Programmeren Casus Analyses Hypothesen Conclusies Literatuur Duurzaamheid Cross Casus Interview Experts Aanbevelingen Conclusies Conclusies Conclusies Model 12

13 C asus analyses Duurzaamheid hoofdcriterium UVliteitsbouw Nieuwbouw IniVaVef tm Ontwerpfase 13

14 C asus analyses Haagse Hogeschool Dela 2009 OSG Schravenland Schiedam in ontw. TransPort Schiphol Oost 2010 Hotel Amstelside Amsterdam In ontw. 14

15 C asus analyses Proces IniVaVeffase Programmafase Ontwerpfase 15

16 C asus analyses Proces IniVaVeffase InterpretaVefase Programmafase Financieel haalbaar Ontwerpfase PvE Voordeel: Financiële consequenves Betrekken stakeholders 16

17 C asus analyses PvE Duurzaamheid extra hoofdstuk AmbiVe op drie aspecten Fragment uit PvE Haagse Hogeschool 17

18 C asus analyses PvE Cradle to Cradle omschreven Duurzaamheid centraal thema Hoofdstuk indeling op duurzaamheid Fragment uit PvE OSG Schravenland 18

19 C asus analyses Ontwerpfase Keuze architect AmbiVes zijn duidelijk Behoeae aan movvave Sturing mogelijk met PvE Keuze architect Cradle to Cradle is te breed Behoeae aan movvave Via gesprekken ambives alsnog duidelijk 19

20 C asus analyses Proces IniVaVef fase Ontwerpfase PvE 20

21 C asus analyses Proces IniVaVef fase Ontwerpfase InterpretaVefase PvE Voordelen: Gebruik expervse ontwerpteam Korter proces Nadeel: Minder inzicht in budget 21

22 C asus analyses PvE In dat programma van eisen staat geen bal over ambi1e Quote manager 22

23 C asus analyses Ontwerpfase PvE losgelaten Ervaren architect AmbiVe komt van architect Leed eis laat in proces Budget loopt op Geen PvE Ervaren architect Architect mist uitgangspunt Leed als uitgangspunt Geen budget vastgesteld 23

24 C onclusies Uitgesproken als een algemene eis AmbiVes op verschillende duurzaamheidaspecten Proces Zowel in inivaveffase als in ontwerpfase Betrekken stakeholders Het PvE Twee indelingen te herkennen Sturing ontwerpfase SelecVe architect PvE, mits duurzaamheidambive duidelijk omschreven Duurzaamheidlabel Rol PvE Onvoldoende in communicave Beweegt niet alvjd tot reflecve 24

25 Aanbevelingen InterpretaVefase inlassen Duurzaamheid omschrijven Uitspreken ambives op duurzaamheidaspecten Omschrijven movvave voor duurzaamheid Selecteren ervaren architect 25

26 Model MoVvaVe? Stap 1 Ontwikkelen duurzaamheidambi@e Duurzaamheidaspecten? AmbiVe per aspect 26

27 Model Voorbeelden genereren Stap 1 Ontwikkelen duurzaamheidambi@e Stap 2 Toetsing Duurzaamheidambi@e door deskundige Workshop Prioriteiten? 27

28 Model Stap 1 Ontwikkelen duurzaamheidambi@e Stap 2 Toetsing Duurzaamheidambi@e door deskundige Stap 3 Ambi@es Stakeholders Wie zijn Stakeholders? AmbiVes Stakeholders? Conflicten overeenkomsten? 28

29 Model Stap 1 Ontwikkelen duurzaamheidambi@e Stap 2 Toetsing Duurzaamheidambi@e door deskundige Eisen verbinden aan ambives Stap 3 Ambi@es Stakeholders Stap 4 Haalbaarheidstudie Doorrekenen eisen Vaststellen budget Vrij maken budget RESULTAAT: Duurzaamheid PvE MoVvaVe / AmbiVe Eisen Budget 29

30 Model Stap 1 Ontwikkelen duurzaamheidambi@e Stap 2 Toetsing Duurzaamheidambi@e door deskundige Stap 3 Ambi@es Stakeholders Stap 4 Haalbaarheidstudie Stap 5 Starten ontwerpfase Selecteren architect 30

31 Vragen? 31

Hoge duurzaamheidsambities realiseren met de efficientie van Lean?

Hoge duurzaamheidsambities realiseren met de efficientie van Lean? Hoge duurzaamheidsambities realiseren met de efficientie van Lean? Perfectie Waarde Pull Waardestroom Flow Lean en BREEAM stappenplan Een oplossing om de efficientie van de realisatie van duurzame kwaliteit

Nadere informatie

Best practice duurzaam inkopen. Gemeente Schiedam

Best practice duurzaam inkopen. Gemeente Schiedam Best practice duurzaam inkopen Gemeente Schiedam 1 Pre-project fase 2 Business case 3 Adviseursselectie 4 Marktconsultatie 5 Ontwerpfase 6 Realisatie 7 Exploitatie 1 1 Pre-project fase Het begin, vanuit

Nadere informatie

Stappenplan Bloem en Lemstra Architecten

Stappenplan Bloem en Lemstra Architecten Stappenplan Bloem en Lemstra Architecten Bouwen en verbouwen zijn complexe processen. Een kleine verbouwing vraagt een andere aanpak dan een grote nieuwbouw. Bloem en Lemstra architecten heeft een stappenplan

Nadere informatie

Bijeenkomst afstudeerbegeleiders. 13 januari 2009 Bespreking opzet scriptie

Bijeenkomst afstudeerbegeleiders. 13 januari 2009 Bespreking opzet scriptie Bijeenkomst afstudeerbegeleiders 13 januari 2009 Bespreking opzet scriptie Doel deel II bijeenkomst vandaag Afstudeerbegeleiders zijn geinformeerd over inhoud Medmec jaar vier (scriptievaardigheden) Afstudeerbegeleiders

Nadere informatie

Goed Programma van Eisen de basis voor duurzaam project?

Goed Programma van Eisen de basis voor duurzaam project? Duurzaamheid Programma van Eisen Programmeren van duurzaamheid Goed Programma van Eisen de basis voor duurzaam project? Duurzaamheid is steeds vaker onderdeel van de ontwerpopgave. De voor duurzaam bouwen

Nadere informatie

BREEAM-NL & Smart Building Logistics in de uitvoeringsfase. Başak Karabulut

BREEAM-NL & Smart Building Logistics in de uitvoeringsfase. Başak Karabulut BREEAM-NL & Smart Building Logistics in de uitvoeringsfase Başak Karabulut Introductie Arnold Heertje Duurzaamheid is een kwalitatief hogwaardige ontwikkeling die meer is dan economische groei. Duurzaamheid

Nadere informatie

Competenties met indicatoren bachelor Civiele Techniek.

Competenties met indicatoren bachelor Civiele Techniek. Competenties met indicatoren bachelor Civiele Techniek. In de BEROEPSCOMPETENTIES CIVIELE TECHNIEK 1 2, zijn de specifieke beroepscompetenties geformuleerd overeenkomstig de indeling van het beroepenveld.

Nadere informatie

Kosten- en tijdsoverschrijdingen bij bouwprojecten Een vroegtijdige herkenning door indicatoren

Kosten- en tijdsoverschrijdingen bij bouwprojecten Een vroegtijdige herkenning door indicatoren Kosten- en tijdsoverschrijdingen bij bouwprojecten Een vroegtijdige herkenning door indicatoren 22-01-2013 Robyne van Notten 1303228 Begeleiding: J.W.F. Wamelink, DCM F.A.M. Hobma, Bouwrecht P.J. van der

Nadere informatie

Inleiding 15 Waarom deze methode? 15 Voor de student 16 Legenda gebruikte icoontjes 18 Personages: wie is wie? 18. In de startblokken 19

Inleiding 15 Waarom deze methode? 15 Voor de student 16 Legenda gebruikte icoontjes 18 Personages: wie is wie? 18. In de startblokken 19 Inleiding 15 Waarom deze methode? 15 Voor de student 16 Legenda gebruikte icoontjes 18 Personages: wie is wie? 18 In de startblokken 19 STAP 1 Van interesse tot brainstormen over het onderwerp 29 Beschrijvende

Nadere informatie

Samenwerking tussen opdrachtgevende en opdrachtnemende. Real Estate & Housing Design & Construction Management Sogol Azarbad Januari 2010

Samenwerking tussen opdrachtgevende en opdrachtnemende. Real Estate & Housing Design & Construction Management Sogol Azarbad Januari 2010 Samenwerking tussen opdrachtgevende en opdrachtnemende partijen binnen ontwikkelende bouwbedrijven Real Estate & Housing Design & Construction Management Sogol Azarbad 1222538 Januari 2010 1 2 eb. Sep

Nadere informatie

Sjaboon eindrapport audit SYSQA B.V. SYSQA B.V. Almere. Datum : <<datum>> Status : <<concept /definitief>> Opgesteld door : <<SYSQA B.V.

Sjaboon eindrapport audit SYSQA B.V. SYSQA B.V. Almere. Datum : <<datum>> Status : <<concept /definitief>> Opgesteld door : <<SYSQA B.V. Sjaboon eindrapport audit SYSQA B.V. SYSQA B.V. Almere Datum : Status : Opgesteld door : Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 9 Inhoudsopgave 1 Managementsamenvatting...

Nadere informatie

Waarom duurzaam bouwen? Ruim twee decennia

Waarom duurzaam bouwen? Ruim twee decennia Leidraad voor het sturen op duurzaamheidsambities in het bouwproces Waarmaken van duurzaamheidsambities SMART formuleren van duurzaamheidsambities in een vroeg stadium van het bouwproces verkleint het

Nadere informatie

Inbrengen en borgen van duurzaamheid in het ontwerpproces

Inbrengen en borgen van duurzaamheid in het ontwerpproces Inbrengen en borgen van duurzaamheid in het ontwerpproces TU Delft, BK, RE&H, DCM, Ingeborg van der Woerdt, b1238647, 16 april 2010 Inbrengen en borgen van duurzaamheid in het ontwerpproces, Ingeborg vd

Nadere informatie

Scriptiegroep. Bijeenkomst 08

Scriptiegroep. Bijeenkomst 08 Scriptiegroep Bijeenkomst 08 Inhoudselementen van een scriptie Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Bronnenonderzoek Afstudeerproject Conclusie Samenvatting Literatuurlijst Bijlagen Inhoudsopgave Routekaart

Nadere informatie

Stappenplan Bloem en Lemstra Architecten

Stappenplan Bloem en Lemstra Architecten Stappenplan Bloem en Lemstra Architecten Het bouwen van een nieuwbouwwoning is een complex proces. Bloem en Lemstra Architecten heeft een stappenplan opgesteld om u inzicht te geven in het traject van

Nadere informatie

Herhuisvesting TNO TS locatie VMB Delft. Bestaande laboratoria en kantoren verplaatsen naar drie locaties

Herhuisvesting TNO TS locatie VMB Delft. Bestaande laboratoria en kantoren verplaatsen naar drie locaties CURRICULUM VITAE R. MULDER Naam Mulder Voornamen Rob Geboortedatum 17 februari 1963 Geboorteplaats Rotterdam, Nederland Nationaliteit Nederlands Opleiding 1985-1989 HBO, HTS, Bouwkunde, Nederland. Hogeschool

Nadere informatie

Thermische prestatie contracten

Thermische prestatie contracten 10 november 2005 Thermische prestatie contracten Conform ISSO-publicatie 74 Bert Elkhuizen Chrit Cox TNO Bouw en Ondergrond te Delft Contactgegevens: 015 276 33 10 Bert.Elkhuizen@tno.nl Inhoudsopgave 1.

Nadere informatie

Overzicht. Onderzoekstaal. TOHBO Inholland. Taalbeleid Inholland 5-3-2013

Overzicht. Onderzoekstaal. TOHBO Inholland. Taalbeleid Inholland 5-3-2013 Overzicht Onderzoekstaal Dorian de Haan Lectoraat Ontwikkelingsgericht Onderwijs Studiedag Domein Onderwijs, leren en levensbeschouwing 12 april 2012 Taal: Taalbeleid Inholland Onderzoek: Onderzoek Domein

Nadere informatie

Arnoud van de Ven Hogeschool Arnhem Nijmegen 7 april 2016

Arnoud van de Ven Hogeschool Arnhem Nijmegen 7 april 2016 Navolgbaarheid bij kwalitatief onderzoek: consistentie van vraagstelling tot eindrapportaged van de Ven Arnoud van de Ven Hogeschool Arnhem Nijmegen 7 april 2016 Piet Verschuren en Hans Doorewaard (2015)

Nadere informatie

Competenties Luuk van Paridon. Analyseren

Competenties Luuk van Paridon. Analyseren Competenties Luuk van Paridon Overzicht waar ik nu sta: Afbeelding 1: Spinnenweb competenties De groene lijn geeft aan welke competenties ik tot nu toe behaald heb (zie Afbeelding 1). De competenties die

Nadere informatie

Frisse Scholen Toets. Hulpmiddel voor schoolbestuur en gemeente. >> Als het gaat om energie en klimaat

Frisse Scholen Toets. Hulpmiddel voor schoolbestuur en gemeente. >> Als het gaat om energie en klimaat Frisse Scholen Toets Hulpmiddel voor schoolbestuur en gemeente >> Als het gaat om energie en klimaat Het opstellen van een goed Programma van Eisen (PvE) voor de bouw of renovatie van een Frisse School

Nadere informatie

Programmeren van duurzaamheid

Programmeren van duurzaamheid DUURZAAMHEID PROGRAMMA VAN EISEN Goed Programma van Eisen de basis voor duurzaam project? Programmeren van duurzaamheid Duurzaamheid is steeds vaker onderdeel van de ontwerpopgave. De voor duurzaam bouwen

Nadere informatie

BIM VOOR HET BOUWEN. BIM om (Virtueel) te Bouwen

BIM VOOR HET BOUWEN. BIM om (Virtueel) te Bouwen BIM VOOR HET BOUWEN BIM om (Virtueel) te Bouwen 1 INHOUD Introductie Van wens naar gebouw in 4 stappen BIM = Informatiebeheer Herinrichting Ontwerpproces Voorbeelden 2 WIE ZIJN WIJ? BRUG VB is een innovatief

Nadere informatie

Onderzoeksmethodologie van praktijkgericht en toegepast onderzoek. Jac Christis, 29 januari 2014

Onderzoeksmethodologie van praktijkgericht en toegepast onderzoek. Jac Christis, 29 januari 2014 Onderzoeksmethodologie van praktijkgericht en toegepast onderzoek Jac Christis, 29 januari 2014 Onderzoeksopzet 1. Formuleer je onderzoeksvraag 2. Bepaal welke gegevens je nodig hebt 3. Bepaal hoe je die

Nadere informatie

Ondernemerschaponderwijs. Kansloze onderneming?

Ondernemerschaponderwijs. Kansloze onderneming? Ondernemerschaponderwijs Kansloze onderneming? Probleemstelling Theoretisch kader Methode van Onderzoek Resultaten Conclusie Discussie Effectiviteit van Ondernemerschaponderwijs Probleemstelling Belang

Nadere informatie

Stappenplan. U (ver)bouwd uw huis niet zomaar. U wilt dat uw huis mooier wordt en beter bij u past. Daar heeft u ongetwijfeld al ideeën over.

Stappenplan. U (ver)bouwd uw huis niet zomaar. U wilt dat uw huis mooier wordt en beter bij u past. Daar heeft u ongetwijfeld al ideeën over. Introductie U (ver)bouwd uw huis niet zomaar. U wilt dat uw huis mooier wordt en beter bij u past. Daar heeft u ongetwijfeld al ideeën over. Het idee omzetten in werkelijkheid is voor velen een grote stap.

Nadere informatie

Niveau 1 Competenties uit het curriculum HBO Werktuigbouwkunde (aan de Haagse Hogeschool)

Niveau 1 Competenties uit het curriculum HBO Werktuigbouwkunde (aan de Haagse Hogeschool) Niveau 1 Competenties uit het curriculum HBO Werktuigbouwkunde (aan de Haagse Hogeschool) 1. Analyseren: Behaald 1 2 Ontwerpen: Behaald 2 3 Realiseren: Behaald 3 4 Beheren: Onbehaald 4 5 Managen: Onbehaald

Nadere informatie

Inleiding. Deze workshop is onderverdeeld in 2 gedeeltes.

Inleiding. Deze workshop is onderverdeeld in 2 gedeeltes. Inleiding. Deze workshop is onderverdeeld in 2 gedeeltes. 1) Waar moet een onderzoek aan voldoen. Let op: In jou project moet je vanaf nu hier aan voldoen. 2) Een voorbeeld van de instructies die binnen

Nadere informatie

Keuze A-B-C of Z. Kies je een Architect, Bouwbedrijf of Cataloguswoning? Of ga je Zelf ontwerpen?

Keuze A-B-C of Z. Kies je een Architect, Bouwbedrijf of Cataloguswoning? Of ga je Zelf ontwerpen? Keuze A-B-C of Z Kies je een Architect, Bouwbedrijf of Cataloguswoning? Of ga je Zelf ontwerpen? Hoe maak jij de keuze? De keuze of je met een architect in zee gaat of direct naar een bouwbedrijf stapt

Nadere informatie

wijkontwikkelingsvisie ubach over worms

wijkontwikkelingsvisie ubach over worms wijkontwikkelingsvisie ubach over worms presentatie Inhoud - Voorstellen, wie zijn wij? - Plan van aanpak ahv (Deel)Producten en communicatie - Stappenplan - Vragen wie zijn wij Vissers & Roelands architecten

Nadere informatie

Samenvatting. Het antwoord op vraag 4 is niet in deze samenvatting opgenomen. We verwijzen naar bijlage 3 van dit rapport.

Samenvatting. Het antwoord op vraag 4 is niet in deze samenvatting opgenomen. We verwijzen naar bijlage 3 van dit rapport. Samenvatting Aanleiding en doelstelling van het onderzoek Het ministerie van Justitie heeft in het voorjaar van 2003 kenbaar gemaakt behoefte te hebben aan een implementatie-evaluatie van het Keurmerk

Nadere informatie

project: Behoefteonderzoek

project: Behoefteonderzoek project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Lex van der Kruk en ROC Mondriaan

Nadere informatie

jadewerkwijze voor particuliere opdrachtgevers

jadewerkwijze voor particuliere opdrachtgevers jadewerkwijze voor particuliere opdrachtgevers ZELF (VER)BOUWEN? Zelf bouwen of verbouwen? JADE architecten biedt hiervoor reeds sinds 2010 een laagdrempelige service. Wij zijn gespecialiseerd in het ontwerpen

Nadere informatie

Competentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde

Competentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde Competentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde 1. BoE domeincompetentie Analyseren (minimaal niveau eind major W: 3) (toelichting: deze omschrijving komt uit de Bachelor of Engineering (BoE))

Nadere informatie

Second opinion bouw- / investeringskosten

Second opinion bouw- / investeringskosten Product sheet Second opinion bouw- / investeringskosten 1 Second opinion ramingen Stedelijk Museum IGG Bointon de Groot Postbus 444 2240 AK Wassenaar Rijksstraatweg 354a 2242 AC Wassenaar T. 070-514 54

Nadere informatie

Een aanzienlijk aantal jonge kinderen die muziekles volgen verliezen na korte tijd de motivatie en stoppen met muzieklessen

Een aanzienlijk aantal jonge kinderen die muziekles volgen verliezen na korte tijd de motivatie en stoppen met muzieklessen Een aanzienlijk aantal jonge kinderen die muziekles volgen verliezen na korte tijd de motivatie en stoppen met muzieklessen Plaats en relevantie van muziekonderwijs De positieve effecten van muziekonderwijs

Nadere informatie

Hoe voer ik een onderzoek uit? Een stappenplan om te helpen een onderzoek uit te voeren.

Hoe voer ik een onderzoek uit? Een stappenplan om te helpen een onderzoek uit te voeren. Hoe voer ik een onderzoek uit? Een stappenplan om te helpen een onderzoek uit te voeren. Bij het doen van onderzoek onderscheid je vier fasen: 1 De fase van voorbereiding 2 De fase van uitvoering 3 De

Nadere informatie

LEAN MANAGEMENT TOOLS ARBEIDSPRODUCTIVITEIT

LEAN MANAGEMENT TOOLS ARBEIDSPRODUCTIVITEIT LEAN MANAGEMENT TOOLS ARBEIDSPRODUCTIVITEIT HOE LEAN MANAGEMENT TOOLS ARBEIDSPRODUCTIVITEIT OP DE BOUWPLAATS KUNNEN VERHOGEN N i c k y S a r g e n t i n i Design & Construction Management Real Estate &

Nadere informatie

BIM toepassing van A tot Z. Nieuwbouw Dimence Almelo

BIM toepassing van A tot Z. Nieuwbouw Dimence Almelo BIM toepassing van A tot Z Nieuwbouw Dimence Almelo Programma Welkom Animatie Rol van de opdrachtgever Het Dimence-team 4x een thema Pauze 4x èen thema Borrel Animatie Rol van de opdrachtgever René Siebring

Nadere informatie

Duurzaam Product. Ecodesign methode van Tischner

Duurzaam Product. Ecodesign methode van Tischner Ecodesign methode van Tischner Omschrijving Stappenplan voor het ontwerpen van milieuvriendelijke producten. Het stappenplan is gebaseerd op gangbare methoden voor productontwerpen. Gebruik Het stappenplan

Nadere informatie

Workshop: Kwaliteit voor kleine en grote bouwwerken

Workshop: Kwaliteit voor kleine en grote bouwwerken Workshop: Kwaliteit voor kleine en grote bouwwerken Wat is BouwGarant Algemeen: Met ruim 1500 aangesloten bouwbedrijven het grootste keurmerk van de bouw in Nederland. Alle deelnemers worden periodiek

Nadere informatie

Colofon. Toepassing van Value Management in de Grond-, Weg- en Waterbouw. Toepassing van Value Management in de Grond-, Weg- en Waterbouw.

Colofon. Toepassing van Value Management in de Grond-, Weg- en Waterbouw. Toepassing van Value Management in de Grond-, Weg- en Waterbouw. Colofon Titel: Toepassing van Value Management in de Grond-, Weg- en Waterbouw Auteur: J.N.P. van Loenen Begeleiders: ir. K.Th. Veenvliet Dr. S.H.S. Al-jibouri Studie: Civiele Technologie en Management

Nadere informatie

Onderzoeksmethodologie van praktijkgericht en toegepast onderzoek. Jac Christis, 14 februari 2013

Onderzoeksmethodologie van praktijkgericht en toegepast onderzoek. Jac Christis, 14 februari 2013 Onderzoeksmethodologie van praktijkgericht en toegepast onderzoek Jac Christis, 14 februari 2013 Onderzoeksopzet 1. Formuleer je onderzoeksvraag 2. Bepaal welke gegevens je nodig hebt 3. Bepaal hoe je

Nadere informatie

IS HET WEL SNELLER EN HOE METEN WE DAT?

IS HET WEL SNELLER EN HOE METEN WE DAT? IS HET WEL SNELLER EN HOE METEN WE DAT? Een kwantitatief onderzoek naar de effecten van geïntegreerde contractvormen op de tijdsaspecten in het ontwikkeltraject. Bahar Akbarian P5 presentatie vrijdag 27

Nadere informatie

Professionaliteit van Loopbaanontwikkeling en Begeleiding in het mbo

Professionaliteit van Loopbaanontwikkeling en Begeleiding in het mbo Professionaliteit van Loopbaanontwikkeling en Begeleiding in het mbo Hoe geef ik een impuls aan professioneel LOB binnen mijn instelling? s-hertogenbosch, 2 februari 2016 Welkom en introductie Kennismaken

Nadere informatie

Beoordelingsmodel Profielwerkstuk HAVO/ VWO

Beoordelingsmodel Profielwerkstuk HAVO/ VWO Beoordelingsmodel Profielwerkstuk HAVO/ VWO 201-201 Begeleider: Naam: Examennummer: Profielvak: Het profielwerkstuk is een onderdeel van het examendossier en wordt beoordeeld met een cijfer. Het is een

Nadere informatie

Presentatie beeldvormende avond 11 juni 2015

Presentatie beeldvormende avond 11 juni 2015 Wat gaan we vanavond doen: - Projectenboek sociaal domein 2015 - Control sociaal domein / dashboard Risicomanagement - Onderzoek rekenkamer-commissie Projectenboek sociaal domein 2015 2014: eerste versie

Nadere informatie

Floris van Haagen P5 presentatie 26 Januari Prof.mr.dr. M.A.B. Chao-Duivis. P5 Floris van Haagen 26 Januari 2018

Floris van Haagen P5 presentatie 26 Januari Prof.mr.dr. M.A.B. Chao-Duivis. P5 Floris van Haagen 26 Januari 2018 Floris van Haagen P5 presentatie 26 Januari 2018 1e mentor: 2e mentor: 3e mentor: Examinator: Dr.ir. A. Straub Prof.mr.dr. M.A.B. Chao-Duivis Dr.Ir. M. Prins Dr. J.S.C.M. Hoekstra aanleiding circulaire

Nadere informatie

Omgevingspsychologie en ontwerpen. Boekpresentatie 8 november 2013

Omgevingspsychologie en ontwerpen. Boekpresentatie 8 november 2013 Omgevingspsychologie en ontwerpen Boekpresentatie 8 november 2013 Welkom NOP Ronald Hamel Susanne Colenberg Programma 1. Inleiding 2. Voorbeelden praktijkprojecten - Pauze - 3. Boekpresentatie 4. Vragen

Nadere informatie

Zelfbouw In Amsterdam W. A. WA H E E D : 1 5 2 0 7 3 3 A F S T U D E E R P R E S E N TAT I E R E A L E S TAT E : H O U S I N G L A B : H O U S I N G

Zelfbouw In Amsterdam W. A. WA H E E D : 1 5 2 0 7 3 3 A F S T U D E E R P R E S E N TAT I E R E A L E S TAT E : H O U S I N G L A B : H O U S I N G Zelfbouw In Amsterdam W. A. WA H E E D : 1 5 2 0 7 3 3 A F S T U D E E R P R E S E N TAT I E R E A L E S TAT E : H O U S I N G L A B : H O U S I N G 1 Interesses Vastgoed Woningontwikkeling Politiek Zelf

Nadere informatie

A&O Inspiratiesessie. Henk Wesseling 26-11-2015

A&O Inspiratiesessie. Henk Wesseling 26-11-2015 A&O Inspiratiesessie Henk Wesseling 26-11-2015 1 Uitgangspunten 1. Datagedreven sturing gaat om het slimmer verzamelen en analyseren van data en verwerken hiervan tot kennis, op basis waarvan we handelen.

Nadere informatie

SAMENVATTING. Succes verzekerd!?

SAMENVATTING. Succes verzekerd!? SAMENVATTING Succes verzekerd!? Onderzoek naar de succes- en faalfactoren bij gemeentelijke samenwerking op gebied van lokale sociale zekerheid en de rol van de gekozen samenwerkingvorm daarin Universiteit

Nadere informatie

Vereiste voorkennis Naar inhoud en niveau gelijk aan MBO (niveau 4 volgens de Wet Educatie en Beroepsonderwijs).

Vereiste voorkennis Naar inhoud en niveau gelijk aan MBO (niveau 4 volgens de Wet Educatie en Beroepsonderwijs). LEERDOELEN EN EINDTERMEN VAN DE CURSUS INDIVIDUELE WARMTEPOMPEN IN WONINGEN EN KLEINE UTILITEIT Datum: 8--009 Vereiste voorkennis Naar inhoud en niveau gelijk aan MBO (niveau 4 volgens de Wet Educatie

Nadere informatie

Versnelling op populatiegerichte bekostiging

Versnelling op populatiegerichte bekostiging Versnelling op populatiegerichte bekostiging Co-creatieproces om gezamenlijk op te leren Dit document is work-in-progress en geeft steeds de laatste stand van zaken weer. Inhoudsopgave 1. Korte toelichting

Nadere informatie

Mogelijkheden voor intersectoraal beleid gericht op het stimuleren van lichaamsbeweging bij kinderen

Mogelijkheden voor intersectoraal beleid gericht op het stimuleren van lichaamsbeweging bij kinderen Mogelijkheden voor intersectoraal beleid gericht op het stimuleren van lichaamsbeweging bij kinderen Drs. Marie-Jeanne Aarts (Universiteit van Tilburg, RIVM) Bijeenkomst Netwerk IGB 11 maart 2010 Bewegingsarmoede

Nadere informatie

onderzoek functioneren organisatie NMD

onderzoek functioneren organisatie NMD onderzoek functioneren organisatie NMD conclusies en aanbevelingen Drs. ing. Harry Nieman / lid RvT-SBK 3 december 2013 Probleemstelling Gelet op het belang van de Nationale milieudatabase voor samenleving,

Nadere informatie

Eigentijdse leeromgeving Gezonde gebouwen Efficiënt vastgoed.

Eigentijdse leeromgeving Gezonde gebouwen Efficiënt vastgoed. Eigentijdse leeromgeving Gezonde gebouwen Efficiënt vastgoed www.stevensvandijck.nl Van klaslokaal naar eigentijdse leeromgeving Benthem Crouwel Architekten, foto Jannes Linders. Wie zijn wij? Stevens

Nadere informatie

Jaarplan 2015. Jaarplan 2015 Stichting Orion 1

Jaarplan 2015. Jaarplan 2015 Stichting Orion 1 Jaarplan 2015 Inleiding In 2015 zullen we de eerste effecten gaan merken van de verschillende transities in de zorg. Nu (oktober 2014) heeft Orion het jaar 2015 een aanbesteding gedaan de WMO ongeveer

Nadere informatie

Titelpagina ONDERZOEKSVERSLAG. Namen: Klas/groep: Cursusjaar: Begeleider: Beoordelaar:

Titelpagina ONDERZOEKSVERSLAG. Namen: Klas/groep: Cursusjaar: Begeleider: Beoordelaar: Titelpagina ONDERZOEKSVERSLAG Namen: Klas/groep: Cursusjaar: Plaats en datum: Begeleider: Beoordelaar: Amsterdam, mei 15 Inhoud INHOUD... 2 VOORWOORD... 3 1. INLEIDING... 4 PROBLEEMSTELLING... 4 ONDERZOEKSVRAGEN...

Nadere informatie

Training "Maken van een O&O project" - Voorbeeldproject

Training Maken van een O&O project - Voorbeeldproject Training "Maken van een O&O project" - Voorbeeldproject School: Bedrijf: Titel project: 1. De opdracht Opdrachtgever - Informatie over de opdrachtgever (concrete naam van het bedrijf, de contactpersoon

Nadere informatie

Focusgroep. Een blauwdruk voor online begeleiding van werklozen met common mental disorders. Een onderzoek naar kritische succesfactoren

Focusgroep. Een blauwdruk voor online begeleiding van werklozen met common mental disorders. Een onderzoek naar kritische succesfactoren Focusgroep Een blauwdruk voor online begeleiding van werklozen met common mental disorders Een onderzoek naar kritische succesfactoren 9 september 2014 1) Opening: doel project en doel vandaag 2) Voorstelrondje

Nadere informatie

Bijlage H: VAKGEBIED PROJECTMANAGEMENT

Bijlage H: VAKGEBIED PROJECTMANAGEMENT RVOI-2001 Bijlage H: VAKGEBIED PROJECTMANAGEMENT Deze Bijlage is opgesteld door de heer ir. C.H. Wentink, sectordirecteur Ruimte, vastgoed en economie van Witteveen + Bos. Hij heeft zich hierbij o.a. laten

Nadere informatie

Onderzoeksontwerp. (wo 16 sept 2015) Jac Christis

Onderzoeksontwerp. (wo 16 sept 2015) Jac Christis Onderzoeksontwerp (wo 16 sept 2015) Jac Christis Interventie projecten Praktijkstroom: interventies bij bedrijven 1 2 3 4 E D V O Standaard werkwijze Empirisch onderzoek Kwantitatief Kwalitatief (Survey)

Nadere informatie

Deel ; Conclusie. Handleiding scripties

Deel ; Conclusie. Handleiding scripties Deel ; Conclusie Als je klaar bent met het analyseren van de onderzoeksresultaten, kun je beginnen met het opstellen van de conclusie(s), de eventuele discussie en het eventuele advies. In dit deel ga

Nadere informatie

Onderzoek naar: Inhoud De impact van BIM op de rol van de projectmanager

Onderzoek naar: Inhoud De impact van BIM op de rol van de projectmanager Onderzoek naar: De impact van BIM op de rol van de projectmanager P5 presentatie Annieke Smith Inhoud Waarom? Hoe? Resultaten Theorie Resultaten Praktijk Conclusie Aanbevelingen Aanbevelingen Stevens Van

Nadere informatie

Onderzoeksontwerp. Module 3 (wo 30 sept 2015) Jac Christis en Annet Jantien Smit

Onderzoeksontwerp. Module 3 (wo 30 sept 2015) Jac Christis en Annet Jantien Smit Onderzoeksontwerp Module 3 (wo 30 sept 2015) Jac Christis en Annet Jantien Smit De cursus Module 1: Overzicht plus empirische cyclus Module 2: Interventiecyclus (beroepsproducten) Diagnostisch onderzoek

Nadere informatie

PLAN VAN AANPAK. Structuurvoorstel voor een adviesproject

PLAN VAN AANPAK. Structuurvoorstel voor een adviesproject PLAN VAN AANPAK Structuurvoorstel voor een adviesproject Noodzakelijke basis voor het adviesproject. Geeft structuur en bespaart tijd. Verschaft duidelijkheid aan alle partijen. Stroomlijnt verwachtingen.

Nadere informatie

project: Problemen in de wijk

project: Problemen in de wijk project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Una van Maarseveen en ROC Mondriaan

Nadere informatie

BREEAM-NL Gebied: mooi vehikel voor samenwerking

BREEAM-NL Gebied: mooi vehikel voor samenwerking BREEAM-NL Gebied: mooi vehikel voor samenwerking De afgelopen tijd heeft de adviesgroep Gebied hard gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuwe versie van het keurmerk BREEAM-NL Gebied, waarin naast plan-

Nadere informatie

DEEL A. THEORETISCHE, METHODOLOGISCHE EN INHOUDELIJKE ACHTERGRONDEN...1

DEEL A. THEORETISCHE, METHODOLOGISCHE EN INHOUDELIJKE ACHTERGRONDEN...1 DEEL A. THEORETISCHE, METHODOLOGISCHE EN INHOUDELIJKE ACHTERGRONDEN...1 1 INLEIDING EN OPZET VAN HET ONDERZOEK...3 1.1 Aanleiding tot het onderzoek...3 1.2 Probleemstelling...6 1.3 Vraagstelling en onderzoeksvragen...7

Nadere informatie

Een gemengd woningfonds

Een gemengd woningfonds Een gemengd woningfonds Cathelijne van den Berg 1/43 Inhoudsopgave Introductie Opzet onderzoek Literatuurstudie Onderzoeksresultaten Conclusie & aanbevelingen 2/43 Introductie Housing Woningcorporaties

Nadere informatie

Hefbomen en instrumenten om het lokaal sociaal woonbeleid te regisseren

Hefbomen en instrumenten om het lokaal sociaal woonbeleid te regisseren 6202 Hefbomen en instrumenten om het lokaal sociaal woonbeleid te regisseren 1 Toelichting INHOUD Traject Methode Timing 2 SUM = + SumProject 3 Multidisciplinair team met gebiedskennis en synergie tussen

Nadere informatie

Amsterdam: energie neutrale stad!

Amsterdam: energie neutrale stad! Amsterdam: energie neutrale stad! 20 april 2009 Inhoud: - Aanleiding - Ambities - Aanpak -Case Kolen voor elektriciteit Klimaatverandering Grondstoffen: olie 2a Ons gas raakt op: Zes probleem kenmerken

Nadere informatie

SYSTEMS ENGINEERING IN DE WONINGBOUW. Een concreet praktijkvoorbeeld. Bijeenkomst: Meet & Greet Georganiseerd vanuit Pioneering

SYSTEMS ENGINEERING IN DE WONINGBOUW. Een concreet praktijkvoorbeeld. Bijeenkomst: Meet & Greet Georganiseerd vanuit Pioneering SYSTEMS ENGINEERING IN DE WONINGBOUW Een concreet praktijkvoorbeeld Bijeenkomst: Meet & Greet Georganiseerd vanuit Pioneering Werkplaats Systems Engineering Datum: 4 maart 2010 Locatie: Drienerburght,

Nadere informatie

Echt samenwerken voor een langere contractduur

Echt samenwerken voor een langere contractduur Echt samenwerken voor een langere contractduur Slotconferentie Value Added/Added Value 17 november 2017 Lieke Hermsen - Schiphol Group Echt samenwerken voor een langere contractduur https://vimeo.com/200706802

Nadere informatie

ONDERZOEK DOEN. HENK LINDEMAN h.lindeman@aps.nl. Naam Datum

ONDERZOEK DOEN. HENK LINDEMAN h.lindeman@aps.nl. Naam Datum ONDERZOEK DOEN HENK LINDEMAN h.lindeman@aps.nl Naam Datum Onderzoeksvragen; uw keuze voor deze workshop Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen onderzoek doen en gedocumenteerd schrijven? Welke

Nadere informatie

Rekenkamercommissie Onderzoeksaanpak

Rekenkamercommissie Onderzoeksaanpak Onderzoeksaanpak Rekenkameronderzoek Feitenrelaas Ligne Status Datum Omschrijving Door Status 26 maart 15 Onderzoeksplan Ligne TH Concept, ter bespreking in RKC 31-3-15 31 maart 15 Vaststelling onderzoeksplan

Nadere informatie

Gebruik van internationale richtlijnen voor de NVIC Commissie richtlijn ontwikkeling NVIC, Marcella Müller juli 2019

Gebruik van internationale richtlijnen voor de NVIC Commissie richtlijn ontwikkeling NVIC, Marcella Müller juli 2019 Gebruik van internationale richtlijnen voor de NVIC Commissie richtlijn ontwikkeling NVIC, Marcella Müller juli 2019 Achtergrond Richtlijn ontwikkeling is arbeidsintensief en kostbaar, terwijl er vanuit

Nadere informatie

www.thesishulp.nl onderdeel van www.nexttalent.nl

www.thesishulp.nl onderdeel van www.nexttalent.nl Inhoudsopgave: 1. Inleiding 1.1 Een vervelende ervaring of de kroon op je studie? 1.2 Hoe dit boekje te gebruiken 2. Het begin 2.1 De gouden basisregels 2.2 Het kiezen van een onderwerp 3. Onderzoeksopzet

Nadere informatie

03 november 2011. Bart Brink manager business development / corporate coördinator Cradle to Cradle

03 november 2011. Bart Brink manager business development / corporate coördinator Cradle to Cradle 03 november 2011 Bart Brink manager business development / corporate coördinator Cradle to Cradle Voor meer informatie: b.brink@royalhaskoning.com of 06-55885393 Duurzaam ontwerpen Geïnspireerd door Cradle

Nadere informatie

GRIP OP JE VERMOGEN Beleggen in vastgoed

GRIP OP JE VERMOGEN Beleggen in vastgoed GRIP OP JE VERMOGEN Beleggen in vastgoed Workshop: Visie op Duurzaam Den Haag, 6 oktober 2017 Akersloot, 28 maart 2017 Even voorstellen Jan van der Doelen Jurist 58 jaar Ruim 35 jaar bankervaring ING NL-Sector

Nadere informatie

BIM bouwen doe je samen. Ir. Marco van der Ploeg Manager BIM

BIM bouwen doe je samen. Ir. Marco van der Ploeg Manager BIM BIM bouwen doe je samen Ir. Marco van der Ploeg Manager BIM ABT bv Sinds 1953 290 medewerkers Vestigingen Nederland: Velp en Delft België: Antwerpen Adviesgroepen Constructies Civiele techniek Bouwmanagement

Nadere informatie

Herontwikkeling Vijfhuizen. Herontwikkeling van een seniorencomplex

Herontwikkeling Vijfhuizen. Herontwikkeling van een seniorencomplex Herontwikkeling Vijfhuizen Herontwikkeling van een seniorencomplex Herontwikkeling Vijfhuizen Introductie Keuze onderwerp Relevantie Partijen en Belangen Probleemomschrijving Aanleiding Probleem-, Vraag-,

Nadere informatie

Professionele dilemma s van lerarenopleiders

Professionele dilemma s van lerarenopleiders Professionele dilemma s van lerarenopleiders VELON-Congres. Roermond, 2018 Jos Castelijns & Karel Koolen, Hogeschool de Kempel Helmond Bas van den Berg, Marnix Academie Utrecht Marjan Vermeulen, Open Universiteit

Nadere informatie

De start van het ontwerpproject

De start van het ontwerpproject ;-) De start van het ontwerpproject Project Start-Up in het ontwerpproces 28-6-2009 1 Introductie 30 juni 2009 2 Introductie anleiding Introductie Het onderzoek Introductie Probleemstelling: De functionele

Nadere informatie

Ruimtelijke strategie voor een klimaatbestendig Vlaanderen

Ruimtelijke strategie voor een klimaatbestendig Vlaanderen Ruimtelijke strategie voor een klimaatbestendig Vlaanderen I. Coninx, K. Bomans, M. Dugernier, H. Goosen, G. Maas en C. Vervaet 28 november 2013 Aanpak van het onderzoek Hoofdstuk 2 Inspiraties best practices

Nadere informatie

JE WEG VINDEN IN ONDERZOEK

JE WEG VINDEN IN ONDERZOEK 1 2 JE WEG VINDEN IN ONDERZOEK Onderzoek doen kan veel betekenen: - een samenvatting van een boek maken, - voor literatuur een schrijver bestuderen, - een land voor aardrijkskunde bespreken, - een natuurkundeproef

Nadere informatie

STREAMER SEMANTISCHE LABELS ROBERTO TRAVERSARI - TNO

STREAMER SEMANTISCHE LABELS ROBERTO TRAVERSARI - TNO STREAMER SEMANTISCHE LABELS ROBERTO TRAVERSARI - TNO 2 nd Design work shop Arnhem, September 20, 2017 POSITION IN THE STREAMER DESIGN WORKFLOW 2 STREAMER design workshop DOEL: IN EEN VROEG STADIUM ASPECTEN

Nadere informatie

SPC360: specificeren, programmeren en contracteren. SPC360 en AT Osborne 2016 Q1

SPC360: specificeren, programmeren en contracteren. SPC360 en AT Osborne 2016 Q1 SPC360: specificeren, programmeren en contracteren Andere contractvormen In de utiliteitsbouw worden steeds vaker andere contractvormen toegepast. Het zijn tools die hun oorsprong vinden in de wereld van

Nadere informatie

PROJECTHANDLEIDING FFEPRO0322

PROJECTHANDLEIDING FFEPRO0322 PROJECTHANDLEIDING FFEPRO0322 HR Instituut voor Financieel Management Pagina 0 Onroerend goed: Verbouw, uitbouw, nieuwbouw of huur? De Hogeschool Rotterdam zit op de locatie HES aan de Kralingse Zoom met

Nadere informatie

DeDigitaleSnelweg:DoorgaandeRoutenaarInzichten LezinginHotelDeFilosoof,3april1997 Wijsheid? EenKeerpuntindeGeschiedenis? JanvanEijck twintigregelsergensachterin([4],blz.206).ditkeerpuntindegeschiedenisvanstaden

Nadere informatie

Exact Group B.V., All rights belong to their respective owners.

Exact Group B.V., All rights belong to their respective owners. FINANCE TRACK EENVOUDIG, SNEL EN FOUTLOOS CONSOLIDEREN MET EXACT WAT IS EXACT CONSOLIDATIE? Een volledige en gebruikersvriendelijke CPM oplossing > Financiële Consolidatie > Budgettering en Forecasting

Nadere informatie

Een compleet financieel beeld met 1 druk op de knop

Een compleet financieel beeld met 1 druk op de knop Een compleet financieel beeld met 1 druk op de knop Doel: Kennismaken met de mogelijkheden van Exact Consolidatie Consolideren met één centrale bron van data Eenvoudig en snel kunnen inspelen op veranderingen

Nadere informatie

Managementsamenvatting adviesrapport

Managementsamenvatting adviesrapport Managementsamenvatting adviesrapport Onderzoek succesfactoren, knelpunten en ondersteuningsbehoeften van Nederlandse Gemeenten rond MVO-stimulering, verduurzaming van de bedrijfsvoering en duurzaam inkopen

Nadere informatie

b u s i n e s s c o n s u l t a n c y Parlementair onderzoek naar ICT projecten bij de overheid Rapport commissie Elias, wat moet ik ermee?

b u s i n e s s c o n s u l t a n c y Parlementair onderzoek naar ICT projecten bij de overheid Rapport commissie Elias, wat moet ik ermee? Parlementair onderzoek naar ICT projecten bij de overheid Rapport commissie Elias, wat moet ik ermee? Aanleiding parlementair onderzoek Rijksoverheid heeft een deel van haar ICT projecten niet op orde

Nadere informatie

Jan Wilterdink. Projectmanager planontwikkeling (ver)nieuwbouw UMCN. Operatiekamers, Facilitair & Logistiek, Centrale Sterilisatie DSMH

Jan Wilterdink. Projectmanager planontwikkeling (ver)nieuwbouw UMCN. Operatiekamers, Facilitair & Logistiek, Centrale Sterilisatie DSMH Jan Wilterdink Projectmanager planontwikkeling (ver)nieuwbouw UMCN Operatiekamers, Facilitair & Logistiek, Centrale Sterilisatie DSMH 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

Nadere informatie

kunnen technische systemen, het technisch proces, hulpmiddelen en keuzen herkennen binnen verschillende toepassingsgebieden van techniek (ET 2.

kunnen technische systemen, het technisch proces, hulpmiddelen en keuzen herkennen binnen verschillende toepassingsgebieden van techniek (ET 2. Doelgroep Bij voorkeur kennen de lln het begrip communicerende vaten ( zie leerlijn techniek als fundering het peilglas) De leerlingen hebben een onderzoekende houding. Lesdoelen De leerlingen kunnen illustreren

Nadere informatie

Analyse van de inkoopfunctie

Analyse van de inkoopfunctie Ir. ing. D. Mostert, DME Advies Inkoopgebonden kosten zijn vaak een aanzienlijk deel van de totale kosten, hierdoor vormt de inkoopfunctie een belangrijke potentiële winstbron. Niet alleen door de invloed

Nadere informatie