GRIP OP JE VERMOGEN Beleggen in vastgoed

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "GRIP OP JE VERMOGEN Beleggen in vastgoed"

Greta de Veen
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 GRIP OP JE VERMOGEN Beleggen in vastgoed Workshop: Visie op Duurzaam Den Haag, 6 oktober 2017 Akersloot, 28 maart 2017

2 Even voorstellen Jan van der Doelen Jurist 58 jaar Ruim 35 jaar bankervaring ING NL-Sector Banker Building, Construction & Real Estate

3 2 onderwerpen Visie op Vastgoed Visie op Duurzaam

4 2 onderwerpen Visie op Vastgoed Visie op Duurzaam

5 Om te beginnen: Heeft u misschien een specifieke vraag?

6 NL-economie vooruitzicht

7 Commercieel vastgoed: Vastgoedbeleggingsmarkt op recordhoogte Bron bewerkt door ING REF Market Intelligence

8 Commercieel vastgoed: Vastgoedbeleggingsmarkt verbijzonderd Bron bewerkt door ING REF Market Intelligence

9 De huurcyclus Bron bewerkt door ING REF Market Intelligence

10 Vraag: Wanneer ik ga beleggen in vastgoed: 1. Kies ik voor het zelf kopen van panden 2. Kies voor het beleggen in beursgenoteerde vastgoedfondsen 3. Moeten eerst nog een aantal twijfels worden weggenomen

11 NL Kantoren Bron bewerkt door ING REF Market Intelligence

12 NL Retail Bron bewerkt door ING REF Market Intelligence

13 NL Bedrijfsruimten en Logistiek Bron bewerkt door ING REF Market Intelligence

14 NL Markt voor woningen Bron: Dynamis Sprekende Cijfers

15 Transformatie Deel van de (leegstaande) voorraad kan worden aangepast aan veranderende wensen van gebruikers/huurder mits goede ligging, bouwkwaliteit, bereikbaarheid, uitstraling; Gaat wel gepaard met investering die moet leiden tot haalbare business case: Wat zien wij? Upgrade van kantoor naar hotel kan Upgrade van kantoor naar studentenhuisvesting kan Upgrade van kantoor naar woning/appartement kan Wat vinden wij? Nieuwbouw kan soms beter voorzien in de behoefte van de gebruiker/huurder maar mogelijkheden bestaand eerst goed onderzoeken

16 Voorbeeld Student hotel in Rotterdam van kantoor naar (studenten)hotel

17 Voorbeeld Merin Revitalisatie van kantoorruimte

18 Voorbeeld Strijp-T Eindhoven: Revitalisatie van een (industrieel) gebied, waar PMS, ASML en NXP ooit begonnen

19 Vraag: Welk gevoel overheerst als u belegt in vastgoed: 1. Het geeft vooral veel gedoe 2. Het is heel overzichtelijk en dus goed te beheren 3. Het geeft onrust: Ik zie door de bomen het bos niet meer

20 2 onderwerpen Visie op Vastgoed Visie op Duurzaam

21 Duurzaam steeds belangrijker

22 Waarom verduurzamen? Gebouwen zijn verantwoordelijk voor ca. 30% van de totale uitstoot. Vanaf 2023 kunnen geen kantoorpanden meer worden ge(her)financierd als zij niet minstens een A, B of C label hebben. Maar NVB is reeds in gesprek met ING en andere banken om deze verplichting gefaseerd door te trekken naar andere types OG en beter dan het C-label.

Stand van zaken ten aanzien van kantoren (NL): nog 1.

180 kantoren label (F t/m A++++) 8.376 kantoren label C.

23 Stand van zaken ten aanzien van kantoren (NL): nog mln te gaan Schatting KANTOREN 85 miljoen m² opp. n= panden 26.4% >A kantoren label (F t/m A++++) kantoren label C. >12% voldoet aan wetgeving (Bron: RVO.nl, peildatum ) 7.4% B 13.8% C 13.4% D 12.1% 7.6% F E ca.53% 43 miljoen m² 19.5% G G C (Bron: EIB/ECN nov. 2016)

24 Legitimatie voor duurzame gebouwen Multinationals vragen erom Overheden hebben hoge ambities en zijn In 30% van de nieuwbouw opdrachtgever Meerwaarde voor beleggers (onderzoek Universiteit van Maastricht 04/17)

25 Aanpak ING: het duurzaam stappenplan

En naast duurzaam meer aandacht voor Het Gezonde Gebouw Draagt bij aan een Vitaler en Productiever werknemersbestand WELL certification (meten, certificeren en bewaken van de gebouwkenmerken die

26 En naast duurzaam meer aandacht voor Het Gezonde Gebouw Draagt bij aan een Vitaler en Productiever werknemersbestand WELL certification (meten, certificeren en bewaken van de gebouwkenmerken die van invloed zijn op de gezondheid en welzijn van de gebruikers, is nu ook in BREEAM opgenomen). Gekeken wordt naar water, lucht, licht, voeding, fitness, welzijn en comfort Voorbeeld: WTC Utrecht

27 Vraag: Overweegt u te gaan beleggen in vastgoed? 1. Ja, maar dan alleen in duurzame panden 2. Ja, mits het rendement goed is 3. Nee, nog (steeds) niet

28 Practice what you preach: Het nieuwe ING hoofdkantoor

29 Practice what you preach: The Valley

30 Een nieuwe periode vraagt om nieuwe business modellen

31 Wat is de connectie met vastgoedexploitatie? Onderscheidend vermogen van het vastgoed wordt belangrijker, want levert bijdrage aan het verdienmodel van de gebruiker Waarde en exploitatie groeien naar elkaar toe en hebben meer invloed op elkaar Afschrijven in plaats van waardegroei? Vastgoed moet kunnen blijven voldoen aan snel(ler) veranderende belevingsbehoefte van de consument Verhouding tussen huurder en verhuurder/asset manager wijzigt: meer pro-activiteit en begrip voor elkaars wereld en markt vereist Meer flexibiliteit in (huur)contracten nodig?

32 De 5 Take Away s 1. Beleggen in vastgoed = ondernemen 2. Duurzaam vastgoed is toekomstbestendiger 3. Ook verhuren kent een economische cyclus 4. Vastgoed is hot maar kloof 1 e en 2 e rang groeit 5. Aantrekkelijk: Rendement vastgoedbelegging Minder aantrekkelijk wellicht: de bijbehorende risico s!

33 Tip: Kom naar de ING stand! Benieuwd naar de voor- en nadelen van het investeren in vastgoed? Welk rendement kan een beleggingspand opleveren? Of hoe kan ik mijn pand verduurzamen? Kom voor al uw vragen naar onze stand Steengoed Vermogen, onze ervaren adviseurs staan u graag te woord!

Vergelijkbare documenten

Vastgoedbenadering: Begrip van markten

Dynamis Sprekende Cijfers Symposium: Nieuwbouw is nodig Vastgoedbenadering: Begrip van markten Jan van der Doelen, ING Sectormanager Bouw & Onroerend Goed Amsterdam, 4 februari 2016 Onderwerpen 1. Facts