in midden- en bovenbouw

Transcriptie

1 TEM LEESBEVEING in midden- en bovenbouw Niet ieder kind houdt van lezen. Uit internationaal onderzoek blijkt dat minder dan een kwart van de Nederlandse kinderen lezen erg leuk vindt. Internationaal gezien is dit de op één na laagste score. Gelukkig zijn er op veel scholen genoeg initiatieven om het leesplezier te bevorderen. Van schoolschrijvers tot voorleeshonden. En heb je al eens gedacht aan prentenboeken? TEKST: JNNE HGEMN Naar motivatie is veel en gevarieerd onderzoek gedaan. e populairste en verreweg de bekendste theorie is die van eci & yan, de zelfdeterminatietheorie. eze theorie gaat ervan uit dat drie menselijke basisbehoeften belangrijk zijn bij het ontwikkelen en vasthouden van motivatie: competentie, autonomie en verbondenheid. e volgende vraag staat centraal: Hoe kun je bij kinderen de motivatie om te lezen ontwikkelen en vasthouden? Basisbehoeften in het leesonderwijs Een leerkracht kan een kind intrinsiek gemotiveerd houden om te lezen en deze leesmotivatie aanwakkeren door in het onderwijsaanbod rekening te houden met de basisbehoeften. Competentie Bij het aansluiten op de competentie van het kind draait het vooral om zelfeffectiviteit. Het kind moet er vertrouwen in hebben dat het de leestaak succesvol kan uitvoeren. it vertrouwen is gebaseerd op eerdere ervaringen. Zorg er daarom voor dat de leestaak aansluit bij het technisch leesniveau van het kind. f bied juist teksten aan waar de nadruk niet ligt op het technisch leesniveau. Ik kan het! competentie autonomie Ik kan het zelf! verbondenheid 22 praxisbulletin mei 2019 Ik hoor erbij!

2 LEESBEVEING TEM utonomie utonomie bij het lezen is belangrijk. Het uiteindelijke doel moet zijn dat het kind een positieve leeshouding én een persoonlijke leessmaak ontwikkelt. utonomie gaat echter verder dan dat een kind zelf mag kiezen wat het leest. Belangrijk is dat het kind de ruimte krijgt om vrij te lezen en dat het daarbij ondersteund wordt door de leerkracht. Een kind dat tijdens het lezen niet door een volwassene wordt ondersteund, blijkt steeds minder motivatie voor de activiteit te tonen (eci & yan). Stem daarom het aanbod van boeken niet alleen af op de voorkeuren van het kind, maar ook op zijn competenties. Zorg voor een goede balans tussen voorkeur en leesniveau en zorg voor een actueel en gevarieerd leesaanbod dat aansluit op kern- en referentiedoelen. Verbondenheid uders, verzorgers, leerkrachten, vrienden en klasgenoten zijn voor een kind belangrijke stimulators om te gaan lezen. eze groepen zorgen voor verbondenheid bij het lezen. Tijdens leeslessen en leesbevorderende activiteiten kun je als leerkracht werken aan verbondenheid. Kies activiteiten en werkvormen waarbij elk kind een eigen rol kan spelen en waarbij je de autonomie van ieder kind kunt borgen. Een Vertel eens -gesprek à la idan Chambers is hiervan een goed voorbeeld. In deze gesprekken leren kinderen praten over wat ze gelezen hebben en leren ze luisteren naar de ideeën van anderen. p die manier ontstaat een veilige omgeving waarin het kind zelf keuzes kan maken en zijn eigen mening kan geven. Hoe kun je prentenboeken in de midden- en bovenbouw gebruiken om de leesmotivatie te vergroten? BEEL: SHUTTESTCK Succeservaringen Zeker in de midden- en bovenbouw is het een uitdaging om kinderen die nauwelijks succeservaringen hebben opgedaan bij het lezen, te motiveren om te lezen. Prentenboeken kunnen daarbij helpen. Het uitgangspunt is simpel: onderbouwkinderen die net leren lezen, hebben al snel een competent gevoel bij het zien van een prentenboek. it kan ik al lezen! denken ze als ze het boek openslaan. En precies dat gevoel van competentie wil je overbrengen op de kinderen in de midden- en bovenbouw: het idee dat ze het prima kunnen. Want een kind hoeft niet daadwerkelijk competent te zijn in de activiteit; het idee competent te zijn, leidt ook al tot een grotere intrinsieke motivatie. Prentenboekentips an jou als leerkracht de taak om díe prentenboeken te selecteren die stimuleren om (meer) te gaan lezen. Zorg voor een rijk aanbod, waaruit het kind autonoom keuzes kan maken. Je zult bovendien zien dat er in prentenboeken aan veel meer doelen wordt gewerkt dan alleen technische leesvaardigheid. Prentenboeken die verbondenheid geven, zijn het geschiktst voor de midden- en bovenbouw. Het zijn boeken die de kinderen stimuleren om samen te lezen en die aanleiding kunnen geven tot discussie. ls de boeken verschillende leesniveaus in zich hebben, is dat helemaal ideaal. Boeken met theaterteksten, zoals de serie pplaus voor jou, zijn daar een goed voorbeeld van. mei 2019 praxis bulletin 23

3 TEM LEESBEVEING ok een boek als Wohiohio! Wie brult daar in de jungle? van Sylvia Misslin is heel geschikt voor samen lezen omdat je tijdens het lezen samen keuzes moet maken over het verloop van het verhaal. Kies je ervoor dat Mila en Pablo over de brug de jungle in gaan? f laat je ze slingeren aan de liaan? f lees je het boek gewoon twee keer, maar met een andere keuze? In Kodo, de weg van de boog van Bert Kouwenberg is de verhaallijn niet te volgen zonder de illustraties te lezen. Een sterke lezer en zwakke lezer kunnen zo samen een boek lezen. Ze hebben elkaar nodig. In Het boek van Max van Pippa Goodhart leest de olifant Max dat muizen grijs zijn, grote oren en een dunne staart hebben. Voor Max is het duidelijk: hij is een muis en sluit zich aan bij een muizenfamilie. In Ik ben een kat van Galia Bernstein is het tegenovergestelde het geval. e kat Simon wordt niet serieus genomen door de grote katten (leeuw, jachtluipaard, poema, panter en tijger), omdat ze zich beter voelen dan een kat; ze zijn immers groter, sneller en gevaarlijker. f lijken ze toch meer op Simon dan ze willen toegeven? Uit deze twee boeken blijkt duidelijk dat lezen meer is dan tekst decoderen: het is informatie met elkaar verbinden en goed kijken, voordat je gelooft wat je leest. In Helemaal aan de rand en Het land van de grote woordfabriek van gnès de Lestrade wordt gespeeld met taal. ok in Het ing van Simon Puttock en Kleine vogel leert een stout woord van Jacob Grant staan woorden centraal. Woorden om te komen tot een verhaal, om te bouwen aan je woordenschat en om zelf nieuwe woorden te maken. Heel goed voor de woordenschatontwikkeling dus. Leesbevordering en literatuureducatie liggen in elkaars verlengde: een beter begrip van een tekst (verhaal, genre) leidt tot meer leesplezier en een grotere motivatie. Behandel daarom eens het literatuureducatie-onderwerp open en gesloten einde aan de hand van e Gouden kooi of het waargebeurde verhaal van de bloedprinses van nna Castagnoli. it lijkt misschien een boek voor jonge kinderen door de kleurrijke illustraties, maar blijkt bij lezen veel beter bij de midden- en bovenbouw te passen. Inclusief het open einde. 24 praxisbulletin mei 2019

4 LEESBEVEING TEM ok de invloed van het denken en het handelen van boekpersonages komt tijdens literatuureducatie aan bod. Behandel dit laagdrempelig met een prentenboek als tto de boekenbeer van Katie Cleminson. it boek is een mooie inleiding op de vraag wat er gebeurt als het hoofdpersonage het boek verlaat. Wat is de invloed op het verhaal? Waarom is het karakter van het hoofdpersonage zo bepalend? Hoe zou het bijvoorbeeld zijn als Pippi Langkous de hoofdpersoon was in het boek Matilda van oald ahl? e gele ballon van Charlotte ematons is heel geschikt om mee aan de slag te gaan vanuit verbondenheid. Kopieer een illustratie uit het boek en knip die in stukken. Geef elk groepje een stuk, laat de kinderen praten over wat ze zien en laat ze dan een verhaal bedenken bij hun deel van de illustratie. Vervolgens vertelt ieder groepje hun verhaal aan de klas. Voeg dan alle stukken van de illustratie weer samen. Kinderen zijn zo vanuit de elementen competentie, verbondenheid en autonomie aan de slag gegaan met een boek zonder woorden. Ze komen er door mondelinge communicatie en door te schrijven achter dat het verhaal pas compleet is als je het hele plaatje kent. Boeken zonder tekst of met weinig tekst, maar met rijke illustraties, zoals ook ivieren van Peter Goes en Nederland van Charlotte ematons, lenen zich hier uitstekend voor. Klassieke kinderboeken zijn vaak boeken met diepere lagen in de verhaallijn. Een mooi voorbeeld hiervan is e Kleine Prins van ntoine de Saint-Exupéry. e originele versie is best pittig om te lezen, maar er is ook een eenvoudigere versie van gnès de Lestrade en Valeria ocampo. Beide boeken vertellen hetzelfde verhaal, maar de verhouding tussen beeld en tekst en de tekstmoeilijkheid verschillen. Geef het origineel aan de sterke lezers en de eenvoudigere variant aan de zwakke lezers om het element competentie te ondervangen. e kinderen lezen op niveau, maar de verbondenheid is sterk: ze lezen hetzelfde verhaal en discussiëren samen over de diepere betekenissen in het verhaal. Bronnen Gallagher, K. eadicide: How schools are killing reading and what you can do about it. Portland, ME: Stenhouse Publishers, Meester, de., Maes, J., e.a. 'Identifying profiles of actual and perceived motor competence among adolescents: ssociations with motivation, psychical activity, and sports participation.' in: Journal of Sport Sciences, 34 (21), pp Naeghel, de J., Valcke, M., e.a. 'The role of teacher behavior in adolescents' intrinsic reading motivation.' in: eading and Writing. 27-9, pp yan,.m. & eci E. L., Self- etermination Theory. Basic psychological needs in motivation, development, and welness. Guilford Press, New York, TIP Kikker is Kikker is dit jaar het prentenboek van de leesbevorderingscampagne Geef een prentenboek cadeau. Een boek voor kleuters? Nee! Gebruik het juíst in groep 7 en 8. Een zwakke lezer voelt zich competent tijdens het lezen en is daardoor een stuk zelfverzekerder als deelnemer aan de discussie die mooi kan volgen na het lezen van het boek: je bent wie je bent, of niet?! Biografieën roepen snel een beeld op van moeilijke boeken met heel veel bladzijden. Maar wat dacht je van een prentenboek als biografie? Zo lees je in Frida van Sebastien Perez alles over het leven van Frida Kahlo en is het boek Elvis van Taï-Marc le Than losjes gebaseerd op het leven van Elvis Presley. oor de kleurrijke illustraties krijgen de kinderen een goed beeld van hun werk en leven. e serie Van klein tot groots kent hetzelfde principe. oor het gebruik van veel beeld en makkelijk leesbare teksten leren de kinderen op een bijzondere manier meer over het leven van nne Frank, udrey Hepburn en Coco Chanel. mei 2019 praxis bulletin 25

5 l 36 jaar het meest gelezen vakb lad in het primair onder wijs PKTI praxis S CH bu ll e t i n M BL V P IM I E WIJS 3 P K icht bij de onderwijspraktijk HM TISC jaargang 36 r 2018 novembe BL irect aan de slag met kant-en-klare lesideeën V P IM I GNISEE EEN BLI TE EWIJS K MET EEN BE Handige werkbladen en uitbreidingssuggesties op praxisbulletin.nl veral chten kinderrene derland ook in en swish Whip, dab in de klas 4 en Lekker dans N P K T I S C H M L B V jaargang 36 decemb er 2018 P IM I EW IJS WT ST T HIE? Xq 6 Grote grutjes! onald uck S terrensto Sterrenb f eelden ki jken in de klas Tien tip 5 s voor he t KESTIN E PKTISCH M BL jaarga ng 36 V janua ri 2019 P I M I Praxisbulletin biedt praktische lesideeën, inspiratie en achtergrondinformatie over onderwijsontwikkelingen. Het vakblad verschijnt tien keer per jaar. Neem direct een abonnement! ntvang Praxisbulletin een heel schooljaar voor slechts 86,90*. Ga naar praxisbulletin.nl/abonnement of bel * Prijs 2019, inclusief 9% btw -code of scan de Q N EW IJS emb r E IC HTLIJN IS 5 andt beelde nd volgen e lessen s de ou de me ester eken en in g roep 3 het be -4-5 lang v an de basiss trateg ie Tien ti ps voor boeken PE KIN een (and ere) sp reekbe urt