GROEP 5-8 ORIËNTATIE OP JEZELF EN DE WERELD. met

Transcriptie

1 GEP 5-8 IËNTATIE P JEZELF EN E WEEL met Het leven zit vol dilemma s. e hele dag door. ok voor kinderen. Sommige zijn klein en andere zijn groot. Ga ik nu naar de wc straks? Ga ik mijn topo leren voetballen? Zal ik stiekem een snoepje pakken? Zal ik aan de meester vertellen dat Lieke Joris gepest heeft? Uiteindelijk maak je een keuze, maar op basis waarvan? Er zijn in de filosie en de speltheorie* meerdere dilemma s bedacht die je daarover laten nadenken. it kun je ook heel goed met kinderen doen. TEKST: FABIEN VAN E HAM, FT: VINCENT VAN EN HGEN 6 bulletin maart 2019

2 IËNTATIE P JEZELF EN E WEEL GEP 5-8 Kinderen leren dilemma s begrijpen en ermee omgaan. Als je twijfelt, heb je voor een dilemma gestaan Het koekjesdilemma Als je met kinderen wilt nadenken over dilemma s, moeten ze eerst begrijpen wat een dilemma is. Zet daarom, voordat de kinderen terugkomen van de pauze, een schaal koekjes neer op een opvallende plek in de klas. Zorg dat je zelf niet in het lokaal bent als de kinderen terugkomen. Kom na een paar minuten het lokaal in en zeg je dat je je kunt voorstellen dat sommige kinderen misschien wel een koekje wilden pakken. Herkennen de kinderen dit? Als de kinderen twijfelden, hebben ze voor een dilemma gestaan. Het dilemma is: Pak ik wel geen koekje? Hebben de kinderen andere voorbeelden van zulke twijfels? Eva: Als je er een pakt, heb je een lekker koekje gegeten, maar je hebt ook het gevoel dat je iets stouts doet. Als je het niet doet, voel je je braaf, maar heb je niet dat lekkere koekje. Vrijwilligersdilemma: één geen koekje? Nu voor alle kinderen duidelijk is wat een dilemma is, gebruik je de schaal met koekjes voor het vrijwilligersdilemma. e kinderen moeten de overweging maken ze zichzelf opferen voor de groep niet. Het gaat als volgt: Alle kinderen krijgen een blaadje en ze schrijven hierop ze één koekje vijf koekjes willen. Ze laten aan niemand zien wat ze hebben opgeschreven. Vertel vooraf: Als er minstens één kind is dat één koekje heeft opgeschreven, krijgt iedereen het aantal koekjes dat op zijn papiertje staat. Iedereen die één koekje opschreef, krijgt dan dus maar één koekje. En iedereen die vijf koekjes opschreef, krijgt dan vijf koekjes. Als niemand één koekje opschreef, krijgt niemand een koekje. Iedereen schrijft tegelijk en laat op jouw teken tegelijk zien wat hij heeft opgeschreven. Bespreek de activiteit na als iedereen zijn blaadje heeft laten zien. Zijn er kinderen die één koekje hebben opgeschreven? Zo ja, wat waren hun motieven? fferden ze zichzelf op voor de groep (dankzij hen kregen alle kinderen in ieder geval koekjes) dachten ze misschien dat ze van de andere kinderen als dank wel een extra koekje zouden krijgen? Vinden deze kinderen het groepsbelang altijd belangrijker? Wat vinden ze van de kinderen die vijf koekjes hebben opgeschreven? Wat denken de kinderen in het algemeen over groepsbelang: wanneer is het groepsbelang belangrijk en wanneer het eigenbelang? * Speltheorie is een tak van de wiskunde waarin het nemen van beslissingen geanalyseerd wordt. e strategische interactie tussen spelers en hun keuzes worden bestudeerd. Als de kinderen de klas binnenkomen, zien ze deze koekjes meteen. Wie wil er een pakken? maart bulletin

3 GEP 5-8 IËNTATIE P JEZELF EN E WEEL Prisoner s dilemma Bij het prisoner s dilemma kan vriendschap een rol spelen. e vrienden irk en Jan zitten in voorarrest op verdenking van diefstal met geweld. Ze zijn schuldig, maar het bewijs is nog niet rond. e kinderen moeten zich inbeelden dat ze irk Jan zijn. Ze krijgen de volgende keuzes: Als je bewijs geeft waarmee we je vriend kunnen opsluiten, krijgt je vriend tien jaar en ga jij als beloning voor je eerlijkheid vrijuit. Als jullie allebei bekennen, krijg je allebei vijf jaar. Als geen van jullie twee bekent, krijgen jullie allebei twee jaar, want dat is de straf voor diefstal. Het geweld is niet bewezen. Je weet niet wat de ander doet. Wat beslis je? e kinderen schrijven hun antwoord op een blaadje. an wijs je steeds één kind aan als Jan en kijk je wat zijn antwoord is en waarom. an wijs je een ander kind aan als irk en kijk je wat zijn antwoord is. Wat voor straf krijgen irk en Jan? Wat was het motief van irk voor zijn keuze? Jan zwijgt Jan geeft irk aan Wie moet de gevangenis in, irk Jan? irk zwijgt irk geeft Jan aan beiden krijgen 2 jaar irk gaat vrijuit, Jan krijgt 10 jaar irk krijgt 10 jaar, Jan gaat vrijuit beiden krijgen 5 jaar Bespreek verschillende antwoorden van Jan en irk. Welke opties kozen de kinderen het vaakst? Wat was daarvoor de reden? Hoe zwaar telde de vriendschap mee? Zouden ze dezelfde beslissing maken als het niet om een goede vriend ging? it waren twee bekende dilemma s. Maar in het echte leven liggen de dilemma s natuurlijk ook voor het oprapen. Verdieping Het prisoner s dilemma en het vrijwilligersdilemma gaan allebei over de keuze tussen het belang van anderen en het eigenbelang. Hierover kun je nog de volgende vragen in het kringgesprek stellen: Waarom doe je iets voor een ander? Moet je daar altijd iets voor terugkrijgen? Heb je weleens iets voor een ander gedaan waar je niks voor terugkreeg? Wist je dat van tevoren? Is dankbaarheid een beloning? Is aardig gevonden worden een beloning? Levert jezelf opferen je geluk op? Wat kan nuttig zijn aan jezelf opferen? 8 bulletin maart 2019

4 IËNTATIE P JEZELF EN E WEEL GEP 5-8 Het bultrugdilemma In het Jeugdjournaal komen regelmatig berichten voorbij met een dilemma om over na te denken, bijvoorbeeld over wat er gedaan moet worden met bultruggen die aanspoelen op het strand. Laat de kinderen na het voorlezen van het bericht hieronder nadenken en praten over de volgende vraag: wat moeten mensen doen met de bultrug? Hem proberen te redden hem aan zijn lot overlaten en de natuur zijn gang laten gaan? Het is ook goed om na te denken over de andere kant van de zaak, een antwoord tegengesteld aan je eigen antwoord dus. Vraag de kinderen daarom om een positie te kiezen. Ga links in de klas staan als je vindt dat we de bultrug aan zijn lot moeten overlaten en rechts als je vindt dat we de bultrug moeten proberen te redden. Vervolgens moet elke groep argumenten verzinnen voor de tegengestelde mening. at kan in kleine groepjes, van twee tot vier kinderen. Na een tijdje denken en discussiëren kunnen de argumenten klassikaal aan elkaar worden gepresenteerd. Is er iemand van gedachten veranderd? Wanneer is het groepsbelang belangrijk en wanneer het eigenbelang? Bultrug aangespoeld Er ligt een gewonde bultrug op het strand. e bultrug strandde woensdag op zandplaat de azende Bol tussen Texel en en Helder. Hij leefde donderdagochtend nog, maar verzwakte snel. Een redding (terugslepen in zee) is voor een bultrug een enorme bron van stress. En de kans dat de bultrug op eigen kracht nog loskomt, is uitgesloten. aarvoor is een noordwesterstorm nodig en die is niet voorspeld. Volgens een medewerker van Ecomare, die de hele ochtend bij de walvis was, is het dier al in een soort slaaptoestand en voelt hij niet veel meer van zijn naderende dood. BEEL: SHUTTESTCK maart 2019 bulletin 9

5 GEP 5-8 IËNTATIE P JEZELF EN E WEEL Het dilemmaspel hele kleine voeten hele kleine handen een kabouter zijn een reus Na al deze serieuze hersenbrekers kun je ook op een luchtige en grappige manier met dilemma s aan de slag. Kinderen vinden dit altijd erg leuk om te doen. Voor dit spel heb je de Ja-maar dilemmakaarten nodig. at is een set van 78 kaarten waarop ja- en neeantwoorden staan, elk met een andere reden. Bijvoorbeeld: Ja, het zal je genezen. Nee, het zal je ongelukkig maken. Nee, het zal in alle opzichten tegenvallen. op een legosteentje staan een hele dag natte sokken achteruit met de auto naar Kroatië lopend naar Barcelona Vraag de kinderen om dilemma s te verzinnen. Kijk voor inspiratie met de kinderen op dilemmaopdinsdag.nl. Bij elk dilemma geven ze hun keuze aan met Ik kies voor optie 1 ( 2), is dat een goede keuze? Het antwoord op deze vraag vinden ze door een dilemmakaartje uit de stapel te pakken. Voorbeeld Jeroen: Je moet kiezen: elke dag een pakje boter eten, je elke dag insmeren met boter. Ik kies voor 2, is dat een goede keuze? Jeroen kreeg als antwoord: Nee, het zal je te veel energie kosten. nooit meer tv-kijken nooit meer op de Playstation altijd op de vloer slapen met een deken altijd in je bed slapen zonder deken Aja: Je moet kiezen: elke dag kruipend naar school elke dag vijftig push-ups doen. Ik kies voor 1, is dat een goede keuze? Aja kreeg als antwoord: Ja, je bloed zal er sneller van stromen. nooit meer patat nooit meer pannenkoeken ilemma s bedacht door de kinderen van groep 7/8 van de Jan Ligthartschool in Appingedam. 10 bulletin maart 2019

6 IËNTATIE P JEZELF EN E WEEL GEP 5-8 Leer de kinderen het verschil tussen een goed gesprek en een verhit debat met Praattoppers. Ja maar-dilemmakaarten van Berthold Gunster kosten 9,95. Praattoppers van Fabien van der Ham kosten 19,95. Prisoner's dilemma Probeer steeds een dialoog van de gesprekken te maken, tewel een filosisch gesprek. Voorkom dat het gesprek een oververhitte discussie wordt. Eventueel kun je hier Praattoppers bij gebruiken. it is een manier om kinderen met tips en tops gespreksvaardigheden te leren die handig zijn bij het voeren van een goed en open gesprek. 10 keer per dag naar de wc moeten elke dag in een muizenval staan e bedenker van het prisoner s dilemma is de Amerikaanse wiskundige John Forbes Nash ( ). Hij is de eerste en tot nu toe enige persoon die de Nobelprijs én de Abelprijs (prestigieuze wiskundeprijs) heeft ontvangen. e geniale wetenschapper kampte tientallen jaren met schizrenie. e film A Beautiful Mind (2001) is op zijn leven gebaseerd. In 1950 verscheen Nash' proefschrift, waarin hij het prisoner's dilemma beschrijft als onderdeel van verschillende niet-coöperatieve spellen. Hierbij nemen spelers zelfstandig besluiten, maar de uitkomst hangt ook af van het besluit van de ander. Als twee spelers zoals bij het prisoner's dilemma mogelijk is allebei bekennen, wordt dit het Nash-evenwicht genoemd. Meer weten over de speltheorie? Lees dan het boek Inleiding tot de speltheorie van Morton. avis. Probeer steeds een dialoog van de gesprekken te maken Fabien van der Ham is een gedachtezoeker. Ze schrijft, dicht, blogt, vertelt, filoseert aan, met, voor en over kinderen. Ze filoseert op basisscholen met kinderen en geeft workshops als schoolschrijver. Meer over Fabien en haar ideeën lees je op filosiejuf.nl. maart 2019 bulletin 11

7 Al 36 jaar het meest gelezen vakb lad in het primair onder wijs PAKTI S CH bu ll e t i n A MA N A BL V P IM A I N E WIJS 3 P AK icht bij de onderwijspraktijk AA HM TISC N jaargang 36 r 2018 novembe BL A irect aan de slag met kant-en-klare lesideeën V P IM AI GANISEE EEN BLIN ATE N EWIJS K MET EEN BE Handige werkbladen en uitbreidingssuggesties op bulletin.nl veral chten kinderrene derland ook in en swish Whip, dab in de klas 4 en Lekker dans AAN P A K T I S C H M LA B V jaargang 36 decemb er 2018 P IM AI N EW IJS WAT STA AT HIE? Xq 6 Grote grutjes! onald uck S terrensto Sterrenb f eelden ki jken in de klas Tien tip 5 s voor he t KESTIN E PAKTISCH MA AN BLA jaarga ng 36 V janua ri 2019 P I M AI Praxisbulletin biedt praktische lesideeën, inspiratie en achtergrondinformatie over onderwijsontwikkelingen. Het vakblad verschijnt tien keer per jaar. Neem direct een abonnement! ntvang Praxisbulletin een heel schooljaar voor slechts 86,90*. Ga naar bulletin.nl/abonnement bel * Prijs 2019, inclusief 9% btw -code scan de Q N EW IJS emb r E IC HTLIJN IS 5 andt beelde nd volgen e lessen s de ou de me ester eken en in g roep 3 het be -4-5 lang v an de basiss trateg ie Tien ti ps voor boeken PE KIN een (and ere) sp reekbe urt