Viktoria Mullova & Alasdair Beatson

Transcriptie

1 ZONDAG 24/03/ Concert Viktoria Mullova & Alasdair Beatson Viktoria Mullova, viool Alasdair Beatson, piano

2 Ludwig van Beethoven ( ) Vioolsonate nr. 5 in F, opus 24 Frühlingssonate Allegro Adagio molto espressivo Scherzo: Allegro molto Rondo: Allegro, ma non troppo Vioolsonate nr. 9 in A, opus 47 Kreutzersonate Adagio sostenuto - Presto Andante con variazioni Finale: Presto

3 Dialogen voor viool en piano Omstreeks 1800 leek er maar één naam over de lippen van de Weners te rollen: Ludwig van Beethoven. In de jaren voordien had de jonge Beethoven al een reputatie opgebouwd als pianovirtuoos in de salons van de Weense aristocratie. Maar als componist was de weg naar erkenning heel wat moeilijker te bewandelen. Een van de enige manieren om in Wenen compositorische faam te vergaren, was door een concert of Akademie in het prestigieuze Burgtheater te organiseren. Het hof had baron Braun aangesteld als concessiehouder van het theater, een notoire lastpak. Beethoven noemde hem een domme en ongemanierde kinkel die het theater vooral vrijgaf aan uiterst middelmatige kunstenaars. Na uitvoerig lobbywerk aan het koninklijke hof en aan het adres van Brauns persuasieve vrouw hij droeg zelfs zijn Pianosonates op. 14 aan haar op lukte het Beethoven om op 2 april 1800 zijn eerste concert in het Burgtheater te organiseren. Op het programma stonden enkel de allergrootsten: Mozart, Haydn en niet te vergeten hijzelf. Met dit arrogante statement kon Beethoven zowel op lof als scherpe kritiek rekenen. De missie was echter geslaagd en uitgevers wedijverden om de nieuwste werken van de beloftevolle componist. Aan zijn vriend Franz Wegeler in Bonn schreef Beethoven: Voor elk van mijn werken zijn er wel zes, zeven uitgevers, en nog meer als ik dat zou wensen. Ze onderhandelen niet meer met mij. Ik vraag en zij betalen. Frühlingssonate Op vraag van de beroemde muziekuitgever Gottfried Härtel had Beethoven zich omstreeks deze tijd gestort op een grootschalig sonateproject. Tussen 1796 en 1803 componeerde hij niet minder dan twintig pianosonates en negen sonates voor piano en viool. Hoewel uitgevers deze duosonates graag verkochten als sonates voor piano met een begeleidende vioolpartij, treden piano en viool in Beethovens Sonate nr. 5 in F, opus 24 op als gelijkwaardige gesprekspartners. Zo presenteren zowel de piano als de viool in het eerste deel (Allegro) het lyrische hoofdthema, een ongewone techniek die Beethoven geleerd had uit Mozarts vioolsonates. In het tweede, langzame deel, Adagio molto espressivo, verkent de viool het nostalgische thema van de piano, waarna beide instrumenten voorzichtig met elkaar dialogeren. Een ander vernieuwend aspect was de uitbreiding van de klassieke, driedelige structuur met een kort en vinnig scherzo. Tijdens dit humoristische, derde deel lijkt de communicatie tussen beide instrumenten steeds mis te lopen, waardoor de viool zelfs na het geklonken eindakkoord achterophinkt. Zoals verwacht, besluit de sonate met een finale in rondovorm. Aangeduid met de tempoaanduiding Allegro ma non troppo jongleert het vierde deel met quasi-mozartiaanse, klassieke motieven en vroegromantische passie. Door haar pastorale toonaard en lentefrisse openingsmelodie kreeg de sonate al gauw de bijnaam Frühlingssonate

4 (lentesonate). Beethovens trouwe discipel Carl Czerny beschouwde de compositie als zijn meesters meest geslaagde vioolsonate. Een criticus uit de respectabele Allgemeine musikalische Zeitung merkte op dat het zo veel vreugde verschaft, om bij de overweldigende massa pianomuziek waarbij men steeds hetzelfde tegenkomt, bulkend van middelmatige en oppervlakkige ideeën eindelijk op iets origineels te stuiten. Kreutzersonate Met zijn West-Indische roots was George Bridgetower een fenomeen geworden in het blanke Europa. Tijdens zijn concertreizen als wonderkind werd hij vanwege zijn exotische voorkomen geïntroduceerd als de zoon van een Afrikaanse prins. Toen de vioolvirtuoos in 1803 een bezoek bracht aan Wenen, voltooide Beethoven in allerijl voor hem zijn nieuwste vioolsonate. Er zou zelfs geen tijd geweest zijn om de vioolpartij van het tweede deel voor de première te kopiëren, waardoor Bridgetower genoodzaakt was om de aartsmoeilijke muziek over Beethovens schouder mee te lezen. Desondanks was de première zo een succes dat het publiek smeekte om het tweede deel als toegift te spelen. Beethoven droeg deze Sonate nr. 9 in A, opus 47 aanvankelijk op aan Bridgetower, met de vriendschappelijke, maar nu omstreden inscriptie Sonata mulattica composta per il mulatto Brischdauer, gran pazzo e compositore mulattico (mulattensonate gecomponeerd voor de mulat Brischdauer, volslagen gek en mulattencomponist). Naar verluidt kregen de twee echter slaande ruzie nadat Bridgetower een dierbare vriendin van Beethoven beledigd had. Bridgetowers naam werd vervolgens geschrapt en de sonate werd opgedragen aan de violist Rudolphe Kreutzer. Hoewel hij het werk nooit opvoerde wegens schandalig en onspeelbaar, zou de bijnaam Kreutzersonate hem eeuwige roem brengen. Meer nog dan de Frühlingssonate markeert de Kreutzersonate een mijlpaal in Beethovens oeuvre. Zoals de ondertitel quasi come d un concerto doet vermoeden, lijkt de sonate met haar virtuoze uithalen eerder op een dubbelconcerto zonder orkestrale begeleiding. In plaats van de gewoonlijke introductie in de pianopartij, is het de viool die de sonate inleidt met een spannend motief van dubbelgrepen. Na een eerste kennismaking tussen viool en piano slaat de sfeer van dit eerste deel om in een indrukwekkend presto. De tweede beweging, Andante con variazioni, is opgebouwd als een variatiereeks waar viool en piano elkaar alsmaar willen overtreffen. Maakt de piano in de eerste variatie een omspeling van het hoofdmotief, dan drijft de viool de competitie in de tweede variatie op met razendsnelle tweeëndertigste noten. Na een derde, meditatieve en een vierde (wederom) virtuoze variatie eindigt ook deze sonate met een levendige finale in rondovorm. In dit derde deel, dat Beethoven oorspronkelijk componeerde voor zijn zesde vioolsonate, strijden viool en piano nog eenmaal om de mooiste staccato s en sierlijkste toonladderfiguren.

5 Door het solistische karakter van beide instrumenten uit te werken in spitsvondige dialogen, slaagde Beethoven er met zijn Frühlingssonate en Kreutzersonate in om de formule te vinden voor de ideale duosonate. Het hoeft niet te verwonderen dat deze pianosonates met vioolbegeleiding vandaag de dag uitgegroeid zijn tot vaste repertoirestukken voor de vioolvirtuoos. Lalina Goddard

6 Victoria Mullova Mullova studeerde viool in Moskou aan de Gnessin Staatsacademie voor Muziek en het Tsjaikovski Conservatorium, waar ze tot de begaafdste studenten werd gerekend. In 1980 won ze het Sibeliusconcours, in 1982 kreeg ze de gouden medaille op het Internationaal Tsjaikovski-concours en in 1984 won ze het Wienawskiconcours. In 1983 week ze uit naar het Westen door tijdens een tournee door Finland politiek asiel aan te vragen bij de ambassade van de Verenigde Staten in Zweden. Victoria Mullova draait al 35 jaar mee als een van s werelds meest succesvolle violisten die geroemd wordt om haar veelzijdigheid en muzikale integriteit. In de vroege jaren 90 geraakte ze gefascineerd door de historische uitvoeringspraktijk van muziek van Vivaldi en Bach, en begon ze zich met advies van barokfagottist en continuospeler Marc Postinghel, toe te leggen op deze, voor haar, nieuwe wereld. Ze werkte hiervoor samen met oudemuziekspecialisten als Ottavio Dantone, Giovanni Antonini, Andrea Marcon en Giuliano Carmignola. Sindsdien nam ze o.a. Vivaldiconcerti op met Il Giardino Armonico, Beethovensonaten met Kristian Bezuidenhout, vioolconcerti van Mozart, Beethoven en Mendelssohn met The Orchestra of the Age of Enlightenment. In haar meest recente opname (2018) presenteert ze met het Ests Nationaal Orkest o.l.v. Paavo Järvi de vioolmuziek van Arvo Pärt. Alasdair Beatson De Schotse pianist Alasdair Beatson studeerde bij John Blakely en Menahem Pressler. Als solist speelde hij pianoconcerti met o.a. Britten Sinfonia, Royal Scottish National Orchestra, Scottish Chamber Orchestra en Tapiola Sinfonietta. In kamermuziek musiceerde hij met gerenommeerde partners zoals Steven Isserlis, Pieter Wispelwey, Victoria Mullova, het Nash Ensemble en het Gringolts Quartet. In de programmatie van zijn pianorecitals schuwt hij onbekend repertoire allerminst. Zo bracht hij pianocomposities van Catoire, Pierné en Thuille opnieuw onder de aandacht. Op zijn meest recente cd-opname die hij realiseerde met hoornist Alec Frank-Gemill bespeelt hij vier historische klavieren van 1815 tot Alasdair Beatson doceert aan de conservatorium van Birmingham en geeft jaarlijks zomercursussen en masterclasses. Alasdair Beatson is oprichter en artistiek leider van het kamermuziekfestival Musique à Marsac in Frankrijk. Alasdair Beatson bespeelt een pianoforte Lagrassa, gebouwd in 1815 uit de collectie van Edwin Beunk. Victoria Mullova bespeelt voor repertoire op darmsnaren haar viool, gebouwd door Giovanni Battista Guadagnini in Milaan in 1750.

7 Binnenkort in AMUZ VRIJDAG , uur Julien Libeer, Lorenzo Gatto & Young Belgian Strings Minimal music, maximal beauty: muziek van Pärt, Glass, Richter, Arnalds, Adams, Nyman e.a. 28 / 24 / 20 ZONDAG , uur Hana Blažíková & Andreas Staier Sehnsuchtlieder: liederen van Schubert, Schumann en Chopin 28 / 24 / 20 DONDERDAG , uur Dorothee Mields & Salagon Quartet Boccherini s Stabat mater 28 / 24 / 20 VRIJDAG , uur Anima Eterna Brugge Grootse kamermuziek van Schubert & Berwald 28 / 24 / 20 Meer info & details op

8 Goed om te weten Foyer De foyer van AMUZ is open vanaf een uur voor aanvang van het concert en blijft ook na afloop van het concert nog geruime tijd open. Beeld- en geluidsopnamen Het is absoluut verboden beeld- en geluidsopnamen te maken tijdens de concerten en voorstellingen zonder expliciete toelating van de directie van AMUZ. Concertinleidingen, aanvangsuur en duur van de concerten De concerten in AMUZ vangen op zondag steeds aan om uur. Op andere dagen starten de concerten om uur. Voor de avondconcerten is er steeds een inleiding om uur. De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze en duren tussen de 65 en 80 minuten, tenzij anders vermeld. Programmaboekjes De programmaboekjes bij de concerten van AMUZ zijn downloadbaar van de website vanaf enkele dagen na het concert. Rondleidingen en zaalverhuur Wenst u met een groep een rondleiding in de gebouwen van AMUZ, om zo het fascinerende verhaal te horen van de gerenoveerde kerk en AMUZ als concertgebouw en -organisator, of wenst u meer informatie over de mogelijkheden om de zaal te huren voor concerten, voorstellingen en presentaties? Gelieve dan tijdens de kantooruren contact op te nemen met de administratie van AMUZ. Medewerkers AMUZ Bart Demuyt, directie & artistieke leiding Veerle Braem, zakelijke directie Robin Steins, assistentie programmering & educatie Frederic Delmotte, assistentie programmering & dramaturgie Tine Hubrechts, assistentie directie Greet Coenegrachts, communicatie Julie Hendrickx, public relations Tine Clevers, eindredactie & ticketing Jan Tambuyser, productie & techniek Evelyne Van Mieghem, productie & zaalhuur, coördinatie foyer Bart Tambuyser, techniek & gebouwbeheer Laatkomers De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze. Laatkomers kunnen dan ook niet meer worden toegelaten in de concertzaal. Op vertoon van hun concertticket kunnen zij het concert volgen op de plasmaschermen in de foyer. Binnenwerk geprint bij wettelijk depotnummer: D/2018/0306/110