Tobias Koch & Hoffmeister Quartett

Transcriptie

1 ZO 01/03/ Concert Tobias Koch & Hoffmeister Quartett Tobias Koch, pianoforte Ulla Bundies, viool Christoph Heidemann, viool Aino Hildebrandt, altviool Cosima Nieschlag, altviool Martin Seemann, cello

2 Ludwig Van Beethoven ( ) Pianosonate in E, opus 14 nr. 1 Allegro Allegretto Rondo: Allegro comodo Strijkkwartet in F, naar de pianosonate, opus 14 nr. 1 Allegro moderato Allegretto Allegro Pianoconcerto nr. 4, opus 58 (versie voor pianoforte en strijkkwintet) Allegro moderato Andante con moto Rondo. Vivace Gelieve uw gsm voor aanvang van het concert uit te schakelen. Dit concert wordt opgenomen door Klara en zal worden uitgezonden op 7 mei 2015 tijdens het programma Klara Live.

3 Beethoven reloaded by Beethoven Rijzen uw haren ten berge bij het horen van jazzbewerkingen van Bachs Kunst der Fuge of futloze muzakbewerkingen van pianomuziek van Chopin? Vrees niet, de bewerkingen die we vandaag te horen krijgen, zijn van de hand van de componist van de oorspronkelijke muziek zelf of ontstonden op zijn minst onder zijn goedkeurende oog. Het bewerken of arrangeren van muziek is een fenomeen van alle tijden. De mogelijke redenen ertoe zijn dan ook talrijk. Zo is er onder meer de praktische noodzaak om tijdens repetities van opera s de orkestpartij en grote koorwerken op klavier te laten uitvoeren. Soms zijn dergelijke bewerkingen van een opvallende kwaliteit. Zo maakte Hans von Bülow erg geslaagde klavierversies van Wagners opera s en realiseerde Alban Berg een opvallend geraffineerde klavierzetting van de Gurrelieder van zijn leraar Arnold Schoenberg. De reden kan ook pedagogisch (bv. herwerkingen van virtuoze klaviermuziek voor amateurpianisten) of puur artistiek zijn. Gustav Mahler heeft de symfonieën van Schumann gereorkestreerd. En altviolisten zijn wegens het gebrek aan een uitgebreid repertoire voor hun instrument gedeeltelijk aangewezen op bewerkingen. In de vroege 16de eeuw zagen de eerste muziekdrukkers al gauw in dat het arrangeren van topwerken een aardige duit kon opleveren. Zo opende de toenemende vraag naar instrumentale muziek een nieuw marktsegment. Denk maar aan de arrangementen van vocale muziek in het Fitzwilliam Virginal Book. In deze klavierbundel vinden we onder meer de zetting die Peter Philips maakte van Giulio Caccini s schlager Amarilli mia bella. Maar ook later in de muziekgeschiedenis blijft het fenomeen levend. In de loop van de 17de en 18de eeuw werd de nood aan instrumentale muziek zo groot, dat er meer dan ooit werd gearrangeerd. Francesco Geminiani bewerkte zijn eigen muziek voor klavecimbel. Talrijke klavecimbel- en orgelconcerti van Bach zijn dan weer bewerkingen van muziek van Vivaldi. Maar ook Mozart bewerkte fervent andermans muziek. Enkele van zijn pianoconcerti zijn herwerkingen van onder meer composities van Johann Christian Bach. Mozart arrangeerde ook talrijke fuga s van Bach voor strijktrio en strijkkwartet. En voor de muziekminnende Baron von Swieten reorkestreerde Mozart onder meer Händels Acis and Galatea en The Messiah. In de 19de eeuw viert de piano hoogtij. Franz Liszt breidde zijn concertrepertoire uit met talrijke virtuoze bewerkingen. De parafrases voor klavier solo van Beethovens symfonieën, diverse liederen van Schubert en Berlioz Symphonie fantastique zijn maar enkele voorbeelden. Ook Ferruccio Busoni, Maurice Ravel, Modest Moessorgski en Igor Stravinsky waren begenadigde arrangeurs. Met zijn orkestratie van Debussy s pianopreludes toont onze eigen Luc Brewaeys dat het fenomeen ook vandaag nog absoluut succesvol kan zijn.

4 Dit doet niemand mij na, schreef een fiere Beethoven in een brief aan zijn uitgever Breitkopf & Härtel over de bewerking voor strijkkwartet die hij van zijn Klaviersonate, opus 14 nr. 1 had gemaakt. Wie precies de opdrachtgever voor deze bewerking was, is niet bekend. Het opzet is echter wel ambitieus. We weten dat Beethoven een hekel had aan de oncontroleerbare massa arrangementen van zijn eigen werk. Het is dus geen toeval dat hij in zijn eigen bewerkingen op een doordachte manier te werk ging en gepast reageerde op de nieuwe bezetting waarvoor hij had gekozen. In deze bewerking van een klavierwerk voor strijkkwartet paste Beethoven niet enkel de tonaliteit aan (F in plaats van E), ook qua tempo en dynamiek voerde hij ingrijpende wijzigingen door. Als we beide versies na elkaar beluisteren, horen we hoe intens Beethoven reageert op de mogelijkheden en beperkingen van zowel het strijkkwartet als de pianoforte. Beethoven had zijn Klaviersonate, opus 14 nr. 1 gecomponeerd toen hij net geen dertig was. Hij droeg ze op aan barones Braun in de hoop zo zijn relatie met haar echtgenoot te verbeteren. Baron Braun was concessiehouder van twee belangrijke Weense theaters. Zijn muzikale inschattingsvermogen was echter van bedenkelijke aard. Hij programmeerde veel liever middelmatige muziek dan het moeilijkere oeuvre van Haydn en Beethoven. Erger nog, hij gooide graag bewust roet in het eten door net op het moment dat er muziek van Haydn en Beethoven werd gecreëerd, grote publiekstrekkers in zijn zalen te plaatsen. Verleid door de intieme, huiselijke, technisch perfect haalbare en soms wat improvisatorisch aandoende Klaviersonate, opus 14 nr. 1 bracht Frau Braun haar man tot inkeer. Beethoven rondde zijn Pianoconcerto nr. 4, opus 58 af in Hij profiteerde toen van de productieve periode waarin hij ook zijn Symfonie nr. 4, de Waldstein- en Appassionatasonate, de Razumovskykwartetten en het Vioolconcerto schreef. De publieke creatie van het vierde pianoconcerto werd echter een fiasco. Wegens gebrek aan repetitietijd hadden twee pianisten op rij afgehaakt en was Beethoven genoodzaakt om het werk zelf te spelen. Zowel hijzelf als het orkest bakte er niets van. Een jaar eerder was het werk al uitgevoerd geweest tijdens een privéconcert ten huize van Beethovens beschermheer Franz Joseph von Lobkowitz. Deze prins hield er zijn eigen symfonieorkest op na, maar was ook gek op kamermuziek. En dus stelde hij het op prijs om van het vierde pianoconcerto ook een kamermuziekversie te ontvangen. Beethoven sluisde die vraag door naar ene Franz Alexander Pössinger, een componist en violist die eerder al muziek van Beethoven had bewerkt. Nadat hij zelf enkele aanpassingen had aangebracht, gaf Beethoven zijn zegen over deze bewerking. Toegegeven, bewerkingen zijn vaak van bedenkelijke kwaliteit. Wanneer ze echter geslaagd zijn, geven ze ons een bijzondere inkijk in de mentaliteit van de arrangeur. Zo legt de bewerking voor strijkkwintet en pianoforte van Beethovens vierde pianoconcerto de ware ziel van deze compositie bloot. In het oorspronkelijke concerto valt op hoe Beethoven kiest voor een verfijnde kamermuzikale relatie tussen pianist en orkest. De orkestpartij is er opvallend uitgedund en maakt zo plaats voor talrijke interventies van solo-instrumenten en dialogen tussen

5 de pianist en de orkestmusici. Dat karakter wordt natuurlijk nog meer in de verf gezet in de kamermuziekversie van het werk. Een kwintet is beweeglijker dan een orkest en opent meer perspectieven voor dialoog. Merk ook op dat het hier weer om een echte bewerking gaat. De kamermuziekversie van het concerto verschilt in meer dan tachtig passages van het origineel met orkest. Elise Simoens

6 Tobias Koch Na zijn studies aan de conservatoria van Düsseldorf, Graz, Wenen en Zürich, vervolmaakte Tobias Koch zich bij klavierspelers als David Levine, Roberto Szidon, Jos van Immerseel en Malcolm Bilson. Zijn partners zijn onder anderen pianisten Andreas Staier en Riko Fukuda, strijkers als Gottfried von der Goltz, Joshua Bell, Steven Isserlis, de tenor Markus Schäfer, Concerto Köln en Stuttgarter Hofkapelle onder leiding van Frieder Bernius. Hij werkt nauw samen met instrumentenbouwers, restaurateurs en tal van instellingen en musea met een historische instrumentencollectie. Tobias Koch wijdt zich aan zijn liefde voor historische klavieren of dat nu klavechord, klavecimbel, fortepiano, orgel, romantische of moderne concertvleugel is en aan musicologische studies. Hij zoekt de rijkdom en veelzijdigheid van de klankkleuren van historische klavieren op en zet ze in de kijker. Zijn repertoire is veelzijdig: van renaissancecomponisten als Orlando Gibbons tot Karlheinz Stockhausens avant-gardecomposities. Tobias Koch wordt beschouwd als een vooraanstaande Schumannvertolker op het gebied van romantische uitvoeringspraktijk. Tijdens dit concert bespeelt hij een replica van de hand van Chris Maene van een Conrad Graf pianoforte, gebouwd in Wenen in Hoffmeister Quartett Het Hoffmeister Quartett noemde zich naar Franz Anton Hoffmeister ( ), muziekuitgever, componist en vriend van Mozart, Beethoven, Haydn, Dittersdorf en Vanhal. Violisten Ulla Bundies en Christoph Heidemann, altviolist Aino Hildebrandt en cellist Martin Seemann verdienden elk hun sporen in talrijke oudemuziekensembles, waaronder Akademie für Alte Musik Berlin, Cantus Cölln, Concerto Brandenburg, Concerto Köln, Lautten Compagney en Musica Alta Ripa. In 2002 richtten ze samen het Hoffmeister Quartett op om voornamelijk het repertoire uit de klassieke en vroegromantische periode uit te diepen op historische instrumenten. Het kwartet breekt een lans voor onbekendere componisten en werken, waarvan ze meerdere opnamen en opnieuw onder de aandacht brachten van een ruim publiek, waaronder de strijkkwartetten van Anton Ferdinand Titz en de kamermuziekwerken van dichter, auteur en componist E.T.A. Hoffmann.

7 Volgende concerten ZO 08/03/ uur Jan Kobow & Burkhard Kehring Liederen uit Amerika van Hanns Eisler, Ernst Krenek en Kurt Weill tickets 20 / 16 / 14 / 5 VR 13/03/ uur Claire Chevallier Russian pictures: Moessorgski & Borodin tickets 20 / 16 / 14 / 5 ZO 15/03/ uur Thalia Ensemble Mozart, Danzi & Reicha: kwintetten voor blazers tickets 20 / 16 / 14 / 5 ZO 22/03/ uur Bel Ayre Liedekens, ayres, canzones en aria s uit de eerste Venetiaanse opera s tickets 20 / 16 / 14 / 5

8 Goed om te weten Foyer De foyer van AMUZ is open vanaf een uur voor aanvang van het concert en blijft ook na afloop van het concert nog geruime tijd open. Beeld- en geluidsopnamen Het is absoluut verboden beeld- en geluidsopnamen te maken tijdens de concerten en voorstellingen zonder expliciete toelating van de directie van AMUZ. Concertinleidingen, aanvangsuur en duur van de concerten De concerten in AMUZ vangen op zondag steeds aan om uur. Op andere dagen starten de concerten om uur. Voor de avondconcerten is er steeds een inleiding om uur. De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze en duren tussen de 65 en 80 minuten, tenzij anders vermeld. Programmaboekjes De programmaboekjes bij de concerten van AMUZ zijn downloadbaar van de website vanaf enkele dagen na het concert. Laatkomers De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze. Laatkomers kunnen dan ook niet meer worden toegelaten in de concertzaal. Op vertoon van hun concertticket kunnen zij het concert volgen op de plasmaschermen in de foyer. Rondleidingen en zaalverhuur Wenst u met een groep een rondleiding in de gebouwen van AMUZ, om zo het fascinerende verhaal te horen van de gerenoveerde kerk en AMUZ als concertgebouw en -organisator, of wenst u meer informatie over de mogelijkheden om de zaal te huren voor concerten, voorstellingen en presentaties? Gelieve dan tijdens de kantooruren contact op te nemen met de administratie van AMUZ. Medewerkers AMUZ Bart Demuyt, directie & artistieke leiding Veerle Braem, zakelijke directie Robin Steins, assistentie programmering & educatie Frederic Delmotte, assistentie programmering & dramaturgie Tine Hubrechts, zakelijk medewerker Klaartje Heiremans, pers & communicatie Greet Coenegrachts, communicatie Tine Clevers, eindredactie & ticketing Mona Heyrman, directieassistentie & productie Jan Tambuyser, productie & techniek Evelyne Van Mieghem, productie & zaalhuur Bart Tambuyser, techniek & gebouwbeheer Koen Koninkx, foyer & ticketing Met dank aan piano s Maene Binnenwerk geprint bij wettelijk depotnummer: D/2014/0306/169