Jussen speelt Beethoven

Transcriptie

1 donderdag 29 september t/m zondag 2 oktober Jussen speelt Beethoven Christian Vásquez dirigent Lucas Jussen piano

2 donderdag 29 september t/m zondag 2 oktober Christian Vásquez dirigent Lucas Jussen piano PROGRAMMA Ludwig van Beethoven ( ) Symfonie nr. 1 in C opus 21 ( ) Adagio molto Allegro con brio Andante cantabile con moto Menuetto. Allegro molto e vivace Adagio Allegro molto e vivace Pianoconcert nr. 1 in C opus 15 (ca.1795; rev.1798) Allegro con brio Largo Rondo. Allegro Pauze Symfonie nr. 2 in D opus 36 ( ) Adagio molto Allegro con brio Larghetto Scherzo. Allegro Allegro molto Ludwig van Beethoven 13 jaar

3 BIOGRAFIE Christian Vásquez De Venezolaanse dirigent Christian Vásquez heeft zijn opleiding genoten dankzij wat men in zijn geboorteland El Sistema noemt: een gratis staatssysteem voor muziekonderwijs. Het systeem brengt kinderen overal in het land met muziek in aanraking. Daarnaast biedt het de meest getalenteerde kinderen een professionele opleiding. Zo begon Vásquez als negenjarige violist in een van de jeugdorkesten van het land. Vanaf 2001 studeerde hij orkestdirectie onder leiding van José Antonio Abreu, de oprichter van El Sistema. Vásquez leidde diverse jeugdorkesten, maar zijn grote doorbraak kwam in 2008 toen hij bij het Simón Bolívar Jeugdorkest Mahlers Tweede symfonie dirigeerde. Met dit orkest maakte hij ook diverse tournees. Het bracht de dirigent onder de aandacht van veel andere orkesten zoals het Philharmonia Orchestra in Londen, het Residentieorkest, het Gewandhausorchester in Leipzig en het Los Angeles Philharmonic Orchestra; bij dat laatste orkest in het kader van het Young Artist Fellowship. Christian Vásquez is al weer enige tijd chef-dirigent van het Symfonieorkest van Stavanger en het Teresa Carreño Jeugdorkest van Venezuela, waarmee hij onlangs nog een grote Europese tournee maakte. Begin 2015 debuteerde hij als operadirigent bij de Noorse Opera. Tussen Het Gelders Orkest en Christian Vásquez bestaat al jaren een warme band; daarbij staat Vásquez garant voor een zinderende zuidelijke orkestklank. Sinds begin 2016 is Vásquez als vaste gastdirigent verbonden aan Het Gelders Orkest. U zult de komende jaren nog veel van hem horen. Christian Vásquez

4 BIOGRAFIE Lucas Jussen De broers Jussen: inmiddels een begrip in Nederland en ver daarbuiten. Stormenderhand veroverden Lucas en Arthur Jussen de wereld als pianospelend wonderkind-duo, daarin zorgvuldig gecoacht door diverse leermeesters als Maria João Pires, Jan Wijn en Ton Hartsuiker. Inmiddels zijn het jonge volwassen solisten die gezamenlijk en afzonderlijk worden geroemd vanwege hun diep doorleefd en gerijpt pianospel. De broers gaven talloze spraakmakende concerten en recitals. Ze concerteerden met vrijwel alle orkesten in Nederland, waaronder het Rotterdams Philharmonisch Orkest en het Koninklijk Concertgebouworkest. Buiten ons land speelden zij onder meer met het Dallas Symphony Orchestra en het Hong Kong Philharmonic Orchestra. Uniek is het contract dat het duo heeft met platenmaatschappij Deutsche Grammophon. Hun eerste cd werd meteen al met platina bekroond en ook hun nieuwste cd, met de concerten voor twee piano s van Mozart met de legendarische Academy of St Martin in the Fields onder leiding van Sir Neville Marriner gooide hoge ogen. Wereldwijd traden ze solistisch op, onder meer in de prestigieuze serie Meesterpianisten van het Concertgebouw. Afgelopen jaren studeerde Lucas bij Menahem Pressler in de V.S. en bij Dmitri Basjkirov aan de Escuela Superior de Música Reina Sofía te Madrid, waar hij in juli 2015 uit handen van de Spaanse koningin Sofía de prijs Beste pianotrio schooljaar 2013/2014 in ontvangst mocht nemen. Lucas is artist-in-residence bij het Nederlands Kamerorkest. Lucas Jussen

5 TOELICHTING Een nieuw geluid Een nieuwe eeuw, een nieuw geluid. Ludwig van Beethoven, 29 jaar oud en de meest veelbelovende musicus van Wenen, laat voor het eerst van zich horen met een symfonisch werk. De ontwikkelde Wener kende zijn pianotrio s, vioolsonates, inmiddels alweer acht pianosonates en niet te vergeten een pianoconcert. Nu dus de première van een symfonie! In het Keizerlijk Hoftheater naast de Burg. Kaartjes te koop aan het theater en bij de heer Van Beethoven zelf, Tiefen Graben 241, derde verdieping. Woensdag 2 april, half zeven s avonds, zou het zijn. Het werd geen tegenvaller, die Eerste van Beethoven. Veel kunstzinnigheid en een schat aan nieuwe ideeën, schreef de Allgemeine Musikalische Zeitung enthousiast. Het opvallendst is meteen het beginakkoord. Het staat in een verkeerde toonsoort, niet in de toonsoort van de rest van de symfonie en het duurt best even voor de componist weer op het rechte pad is. Een dwars gebaar, zoals juist ook wel weer van zo n Beethoven te verwachten viel. Het Andante was ronduit prachtig maar wat was er aan de hand met het derde deel, het menuet? Vervlogen was elke toespeling op die traditionele menuet hofdans zoals die door Beethovens leraar Haydn in de symfonie was binnengesmokkeld. Een gril, vliegensvlugge scherts, een scherzo, zoals Beethoven later zijn derde delen zou gaan noemen. Het begin van de finale was al even karakteristiek: kwinkslag à la Haydn maar dan uitgewerkt tot hele grote Beethoveniaanse grol. We horen één noot. Pauze. Dan aarzelend twee. Pauze. Vervolgens een groepje van drie. Pauze. Dan vier langzaam klimt de muziek naar boven. Dan vijf zes zeven ja, het blijkt een toonladder, een hele lange Ludwig van Beethoven opmaat. Waarna ontembaar levenslustig het Allegro molto uitvliegt.

6 Allerlaatste moment Beethoven, bekend als componist, wilde eigenlijk een carrière als pianist. En hij kwam een eind, in zijn jonge jaren. Doofheid echter brak zijn loopbaan in de knop en zo verschoof het accent naar componeren. Zijn tijdgenoten kenden hem lange tijd vooral als pianist en het verbaasde dan ook geen mens toen hij als eerste grote werk met orkest niet met een symfonie maar met een pianoconcert op de proppen kwam. Dat was in 1795, vijf jaar voor de Eerste symfonie. In werkelijkheid ging aan het Eerste pianoconcert nog een ander vooraf, nu bekend als het Tweede, maar Beethoven vond het sterkere Eerste concert een beter debuut. Dat vond plaats op 29 maart 1795 in de Weense Hofburg. Beethoven soleerde, Haydn dirigeerde. Toute Vienne was erbij; Haydn was een grootheid, een publiekstrekker en men wilde zijn eigenzinnige leerling, die rakker met zijn koolzwarte ogen en dito haren niet altijd keurig gekamd nu ook wel eens meemaken. Het moet een uitvoering op het scherp van de snede zijn geweest. De partituur was pas op het allerlaatste moment af, vier kopiisten moesten in allerijl opdraven om uit het nog natte manuscript de partijen over te schrijven en ze onmiddellijk aan de musici te overhandigen. Niet aan Beethoven zelf overigens, want die speelde zoals altijd uit zijn hoofd, waarbij hij niet naliet te improviseren. Net als in zijn debuutsymfonie zitten er ook in het debuutpianoconcert allerlei grapjes en nieuwigheden. De orkestrale inleiding is haast bizar lang, en bij het rondothema zul je er wel nooit achter komen tenminste op het gehoor of dat nu begint met een opmaat of op de eerste tel. Dat wringt, en prettig ook. Geen laffe listen De Tweede is de Beethoven die met een bloem in het De Weense Hofburg

7 knoopsgat rond flaneert, verliefd op alle mooie meisjes die hij in het vizier krijgt. Mooi gezegd voor een van de meest zonnige werken van Beethoven. De symfonie is een fontein van humor, speelsheid en levenslust. Maar laten we dat niet alleen verklaren uit Beethovens ontvankelijkheid voor het ewig Weibliche. Want in hoofdzaak danken we de symfonie aan een andere eigenschap van de man: een sterk, onverzettelijk, koppig en buitengewoon moedig karakter. Beethoven schreef de Tweede symfonie in de moeilijkste tijd van zijn leven, namelijk toen hij zich, pas 31 jaar oud, realiseerde dat hij doof zou worden. Leef mee met zijn wanhoop in het zogenaamde Heiligenstädter Testament, een (nooit verstuurde) brief aan zijn broers, gedateerd zomer 1802 toen hij zich had teruggetrokken in een dorpje vlak buiten Wenen. U mensen die mij voor somber, knorrig of misantropisch houden, welk onrecht doet u mij aan! U kent de verborgen oorzaak niet van wat u zo voorkomt. Mijn hart en mijn gedachten waren van mijn jeugd af tot zachtheid en welwillendheid gestemd Dan beschrijft Beethoven de ramp: Wat een vernedering was het als iemand die naast mij stond in de verte een fluit hoorde en ik hoorde niets; wanneer iemand een herder hoorde zingen en ik hoorde alweer niets Beethoven, zich van zijn noodlot bewust, had die zomer bijna zelfmoord gepleegd. Alleen zijn enorme mentale kracht behoedde hem voor zo n daad. Dat echte beethovenkarakter heeft het besluit genomen: wanneer het lot mij ondermijnen wil, dan vecht ik terug. Ik beantwoord haar laffe listen met geluk. In Beethovens geniale geval was dat: met gelukkige muziek. Met de Tweede, deze bron van vreugde die Heiligenstädter Testament ontstond tegen een achtergrond van meedogenloze tragiek. Stephen Westra

8 Binnenkort in de concertzaal Nieuwsgierig wat er binnenkort speelt? Op vindt u het hele jaarprogramma. Inclusief biografieën en een uitgebreide toelichting op de te spelen stukken. Janine Jansen Kamermuziek ARNHEM Eusebiuskerk, 5 oktober Concerti Armonici & Bach Ensemble ZUTPHEN Hanzehof, 7 oktober TIEL Agnietenhof, 8 oktober ARNHEM Stadhuishal, 9 oktober Zondagochtendconcert Blik op Beethoven Maestro Jules onthult APELDOORN Orpheus, 12 oktober UTRECHT TivoliVredenburg, 13 oktober ARNHEM Stadstheater, 14 oktober NIJMEGEN De Vereeniging, 16 oktober Kaarten bestellen? Telefoon info@hetgeldersorkest.nl