Rachel Podger & Kristian Bezuidenhout

Transcriptie

1 VRIJDAG 10/03/ Concertinleiding door Koen Uvin Concert Rachel Podger & Kristian Bezuidenhout Rachel Podger, viool Kristian Bezuidenhout, pianoforte

2 Wolfgang Amadeus Mozart ( ) Sonate in Bes voor fortepiano & viool, KV 454 Largo - Allegro Andante Allegro Sonate in D voor klavecimbel of pianoforte met vioolbegeleiding, KV 306 Allegro con spirito Andantino cantabile Allegretto Sonate in Es voor klavecimbel of pianoforte met vioolbegeleiding, KV 302 Allegro Rondeau: Andante grazioso Beethoven, Ludwig van Beethoven ( ) Sonate in c voor pianoforte met vioolbegeleiding, opus 30 nr. 2 Allegro con brio Adagio cantabile Scherzo: Allegro Finale: Allegro - Presto

3 Vioolsonaten van Mozart en Beethoven Mozarts tweede Europese tournee in , die hij alleen met zijn moeder maakte, wordt vaak beschouwd als de ervaring die hem volwassen en zelfstandig maakte. Zijn verliefdheid voor Aloysia Weber die hij in Mannheim achterliet en die zijn liefde wellicht niet beantwoordde, zou als emotie in het niet zinken bij de onverwachte dood van zijn moeder in Parijs in Dat was een traumatische gebeurtenis, plots stond Mozart op 22-jarige leeftijd alleen in de wereld en moest hij zijn weg zoeken in een vreemde metropool. Tijdens deze cruciale periode in zijn leven componeerde Mozart de zes vioolsonaten KV die bekend zijn geworden als de Mannheimse sonaten. Het idee vioolsonaten te componeren ontstond in München. In een brief dd. 6 oktober 1777 schreef Mozart aan zijn vader: Ik geef mijn zus 6 duetti à clavicembalo e violino van Schuster. Ik heb ze hier vaak gespeeld, ze zijn niet slecht. Als ik hier zou blijven, zou ik er ook zes schrijven. Vier vioolsonaten (K en 305) werden in Mannheim of op weg naar Mannheim gecomponeerd en werden voltooid in februari Vijf maanden later, in juli, waren ook de laatste twee klaar. Ze werden uitgegeven in Parijs onder de titel Six sonates pour clavecin ou forté piano avec accompagnement d un violon en opgedragen aan de keurvorstin van Pfalzbayern. De Schuster-sonaten waaraan Mozart refereert, zijn wellicht de Sei divertimenti per il cembalo, e violino (Sächsische Landesbibliothek, Dresden; 3549 R-1). De conservatieve titel van deze bundel verwoordt de beginfase van de vioolsonate: een diverterend stuk met klavier in de hoofdrol en een ondergeschikte vioolpartij die de bovenstem doubleert en versiert. Maar Schusters divertimenti zijn niet zo conservatief als de titel laat vermoeden. Vooral de vormgeving is origineel: Schuster kiest vaak voor drie in plaats van de traditionele twee delen, het eerste deel in sonatevorm, het tweede deel als een instrumentaal lied, het laatste deel is een kleine suite in rondovorm. Soms gebruikt hij ook vrijere vormen op onverwachte plaatsen, zo onderbreekt hij de doorwerking van het Divertimento in D met een lang recitatief voor viool dat meteen overgaat in het andante. Ook de behandeling van de instrumenten maakte indruk op Mozart: bij Schuster hebben viool en piano hun eigen individuele thema s die karakteristiek zijn voor de aard van het instrument. De essentie van het genre van de klassieke vioolsonate ligt in de concertante en virtuoze benadering van klavier en viool. Hoewel zowat alle ingrediënten al in Schusters divertimenti aanwezig zijn, was er toch een Mozart nodig om de vioolsonate haar klassieke grandeur te geven. In Mozarts Mannheimse

4 sonaten komt de viool helemaal los van haar ondergeschikte, begeleidende rol en evenaart ze het klavier qua virtuoze ambitie. De viool speelt een essentiële rol in het melodische discours, viool en klavier zijn totaal evenwaardige partners geworden. Dat is vooral duidelijk in KV 306, de langste van de Mannheimse sonaten, die bestaat uit drie groots opgezette delen met virtuoze (drie)dubbelgrepen voor de viool, briljant passagewerk en texturen en kleuren die soms haast orkestraal aandoen. De legende rond de eerste uitvoering van de Vioolsonate in Bes, KV 454 is bekend. Anno 1784 was het in Wenen een komen en gaan van virtuozen die hun talenten te gelde wilden maken. Toen Regina Strinasacchi Wenen bezocht was ze vooraan in de twintig. Ze werd opgeleid aan het beroemde Ospedale della Pietà in Venetië, combineerde een carrière als zangeres en vioolvirtuoze en excelleerde in beide disciplines. Dat ontging uiteraard ook Mozart niet. In een brief aan zijn vader gedateerd Wenen, 24 april schreef hij: We hebben hier nu de beroemde Strinasacchi uit Mantua, ze is een zeer goede violiste, heeft een uitstekende smaak en heel veel gevoel in haar spel. Ik ben een sonate voor haar aan het componeren die we donderdag samen in haar concert in het theater gaan uitvoeren. Die 24ste april 1784 was een zondag, slechts vijf dagen scheidden Mozart van het concert en de sonate was nog lang niet klaar. Uiteindelijk kwam Mozart zo in tijdsnood dat hij de vioolpartij nog net kon uitschrijven, maar aan zijn eigen pianopartij kwam hij helemaal niet toe. Bij het begin van het concert plaatste hij demonstratief een leeg blad op zijn pupiter en begeleidde Strinasacchi zonder repetitie, tot grote bijval van het publiek en de keizer. Het verhaal lijkt ongeloofwaardiger dan het is, de muziek zal wel goed in Mozarts hoofd hebben gezeten en de bewaarde autograaf van deze sonate bewijst op zijn minst dat de klavierpartij na de vioolpartij alleszins werd neergeschreven. Mozart was iemand wiens levenskaars veel sneller brandde dan die van de meeste andere mensen, zei Sigiswald Kuijken tijdens de beruchte radiomarathon Klara Amadeus Mozart waarmee Klara in 2006 de 250ste geboortedag van de componist herdacht. Tien volle dagen en nachten waren nodig om elke noot die Mozart schreef een plaats te geven. Toch was het niet zozeer de overweldigende omvang van Mozarts oeuvre, dan wel de sneltreinvaart van zijn stilistische, formele en psychologische evoluties die Kuijken tot deze uitspraak bracht. De ongeveer 35 vioolsonaten van Mozart sommige bleven onafgewerkt laten verbazingwekkend snel hun diverterende en didactische opzet achter zich en groeien uit tot concertante kamermuziek die drager wordt van de diepste roerselen van de menselijke ziel. Minder dan zes jaar na de Mannheimse sonaten zal Mozart met de Sonate in Bes, KV 454 het genre van de vioolsonate tot een absoluut hoogtepunt brengen. In geen enkele andere vioolsonate zijn viool en piano zo sterk met elkaar verweven, de integratie van violist en pianist is ronduit subliem. Deze vioolsonate begint anders dan al Mozarts overige vioolsonaten met een bijzonder mooie trage inleiding. Na een speels allegro volgt een vrij lang andante dat beroemd is voor zijn grote harmonische vrijheden en gewaagde en harmonische

5 modulaties. Het derde en laatste deel is een rondo-allegretto vol sprankelende melodische vondsten. Ook Ludwig van Beethoven was van jongs af aan vertrouwd met piano én viool en hierdoor voorbestemd een consistente bijdrage aan het genre van de vioolsonate te leveren. Zijn Vioolsonate nr. 7 in c werd in 1803 in een bundel van Trois sonates pour le pianoforte avec accompagnement d un violon uitgegeven. De titel is bijzonder misleidend: net zoals Mozart in zijn latere sonaten, zoekt en vindt Beethoven hier de perfecte symbiose tussen twee qua karakter en mogelijkheden totaal verschillende instrumenten. In de sonate opus 30 nr. 2 vormen viool en piano een partnership dat zich ten dienste stelt van drama en passie, ze zetten hiervoor samen een structuur op met symfonische allures. De sonate bevat de vier (symfonische) delen, de toonaard do klein laat geen twijfel bestaan over de ernst van het werk. In elk van de delen is de pianoforte het eerst aan zet. In het eerste deel introduceert ze een donker, mysterieus klinkend thema, opgebouwd uit kleine motiefjes en hierdoor bijzonder geschikt voor het soort grootse doorwerkingen die Beethoven ook in zijn symfonieën hanteert. Het eerste deel eindigt furieus en in enorm contrast met het tweede deel, een adagio dat behoort tot de allermooiste bladzijden die Beethoven ooit schreef. Na een kort, lichtvoetig scherzo vol ritmische grappen in Haydniaanse sfeer, keren in de finale, samen met de toonaard do klein, het drama en de ernst terug. Heel ongewoon voor een werk van dergelijke omvang eindigt Beethoven niet in majeur, maar laat hij deze turbulente finale eindigen in de pathetiek en dramatiek van de hoofdtoonaard do klein. Koen Uvin

6 Rachel Podger De Engelse violiste Rachel Podger heeft zich de afgelopen twee decennia gevestigd als een vooraanstaand vertolker van het barokke en klassieke repertoire. Ze werd opgeleid in Duitsland en aan de Guildhall School of Music and Drama in Londen. Rachel begon haar carrière bij The Palladian Ensemble en Florilegium. Van 1997 tot 2002 leidde ze The English Concert en in 2004 begon ze als gastdirigent bij The Orchestra of the Age of Enlightenment. In 2007 richtte Rachel Podger haar ensemble Brecon Baroque op, evenals het Brecon Baroque Festival. Ze werkte samen met dirigenten, orkesten en ensembles als Jordi Savall, Masaaki Suzuki, The Academy of Ancient Music, The European Union Baroque Orchestra, Tafelmusik, The English Concert, The Orchestra of the Age of Enlightenment en San Francisco Early Music. Ze viel in de prijzen met o.m. haar opnamen van de volledige vioolsonaten van Mozart, Bibers Rosenkranzsonaten en Vivaldi s concerti La stravaganza en La cetra. Rachel Podger doceert barokviool aan de Royal Academy of Music in Londen en aan het Royal Welsh College of Music and Drama in Cardiff. Eveneens is ze verbonden aan de Juliard School in New York. Kristian Bezuidenhout De Zuid-Afrikaanse Kristian Bezuidenhout studeerde moderne piano bij Rebecca Penneys, klavecimbel bij Arthur Haas, pianoforte bij Malcolm Bilson en continuospel bij Paul O Dette. Op zijn 21ste won hij de pianofortewedstrijd van het Musica Antiqua Festival in Brugge. Ondertussen is hij een veelgevraagd solist bij orkesten en ensembles als Freiburger Barockorchester, Orchestre des Champs Elysées, The Orchestra of the Age of Enlightenment, Concerto Köln, Koninklijk Concertgebouw Orkest en Chicago Symphony. Hij verdeelt zijn tijd tussen concerto s, solorecitals en kamermuziekuitvoeringen en was te gast op de podia van de grootste concerthuizen, waaronder Konzerthaus Wien, Berlin Philharmonie, Théâtre des Champs Elysées, Wigmore Hall en Carnegie Hall. Meerdere van zijn cd-opnamen werden geprezen, waaronder Schumanns Dichterliebe met Mark Padmore, Beethovens vioolsonaten met Viktoria Mullova en zijn opnamen van Mozarts klavierwerken.

7 Binnenkort in AMUZ ZONDAG , uur Sandrine Piau & Les Paladins Sandrine Piau, sopraan Jérôme Correas, artistieke leiding In furore: motetten, opera-aria s, concerti van Antonio Vivaldi 32 / 28 / 24 ZONDAG , uur Dorothee Mields & Stefan Temmingh Dorothee Mields, sopraan Stefan Temmingh, blokfluit Axel Wolf, luit Wiebke Weidanz, klavecimbel Inspired by Song: werken van Dowland, Purcell, Händel, Geminiani e.a. 28 / 24 / 20 ZONDAG , uur Lucas Blondeel & Nicolas Callot Lucas Blondeel, pianoforte Nicolas Callot, pianoforte Klavierwerken van Mozart voor één, twee klavieren of quatre-mains 24 / 20 / 16 DONDERDAG , uur Tasto Solo Barbara Zanichelli, sopraan Albert Riera, tenor Reinhild Waldek, harp Pau Marcos, vedel David Mayoral, klokken David Catalunya, orgel Guillermo Pérez, organetto & artistieke leiding De Marialiturgie in het Buxheimer Orgelbuch 20 / 16 / 14

8 Goed om te weten Foyer De foyer van AMUZ is open vanaf een uur voor aanvang van het concert en blijft ook na afloop van het concert nog geruime tijd open. Beeld- en geluidsopnamen Het is absoluut verboden beeld- en geluidsopnamen te maken tijdens de concerten en voorstellingen zonder expliciete toelating van de directie van AMUZ. Concertinleidingen, aanvangsuur en duur van de concerten De concerten in AMUZ vangen op zondag steeds aan om uur. Op andere dagen starten de concerten om uur. Voor de avondconcerten is er steeds een inleiding om uur. De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze en duren tussen de 65 en 80 minuten, tenzij anders vermeld. Programmaboekjes De programmaboekjes bij de concerten van AMUZ zijn downloadbaar van de website vanaf enkele dagen na het concert. Rondleidingen en zaalverhuur Wenst u met een groep een rondleiding in de gebouwen van AMUZ, om zo het fascinerende verhaal te horen van de gerenoveerde kerk en AMUZ als concertgebouw en -organisator, of wenst u meer informatie over de mogelijkheden om de zaal te huren voor concerten, voorstellingen en presentaties? Gelieve dan tijdens de kantooruren contact op te nemen met de administratie van AMUZ. Medewerkers AMUZ Bart Demuyt, directie & artistieke leiding Veerle Braem, zakelijke directie Robin Steins, assistentie programmering & educatie Frederic Delmotte, assistentie programmering & dramaturgie Tine Hubrechts, assistentie directie Greet Coenegrachts, communicatie Tine Clevers, eindredactie & ticketing Mona Heyrman, productieleiding Jan Tambuyser, productie & techniek Evelyne Van Mieghem, productie & zaalhuur Bart Tambuyser, techniek & gebouwbeheer Koen Koninkx, foyer & ticketing Laatkomers De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze. Laatkomers kunnen dan ook niet meer worden toegelaten in de concertzaal. Op vertoon van hun concertticket kunnen zij het concert volgen op de plasmaschermen in de foyer. Binnenwerk geprint bij wettelijk depotnummer: D/2016/0306/101