Ensemble Masques ZO 07/02/ Concert. Olivier Fortin, artistieke leiding

Transcriptie

1 ZO 07/02/ Concert Ensemble Masques Olivier Fortin, artistieke leiding Sophie Gent, viool Tuomo Suni, viool Kathleen Kajioka, altviool Mélisande Corriveau, cello & viola da gamba Benoît Vanden Bemden, violone Olivier Fortin, klavecimbel & orgel

2 Johann Sebastian Bach ( ) Die Kunst der Fuge, BWV 1080 Contrapunctus 1 Johann Rosenmüller (ca ) Sonata nona a 5 in D Johann Heinrich Schmelzer (ca. 1620/ ) Sonata IX a 5 in d Heinrich Ignaz Franz von Biber ( ) Sonata a 5 in Bes Johann Sebastian Bach Sinfonia 9 in f, BWV 795 Johann Rosenmüller Sonata settima a 4 in d Johann Sebastian Bach / Wolfgang Amadeus Mozart ( ) Fuga, KV 405 naar Fuga WTK II, BWV 877 Romanus Weichlein ( ) Sonata II a 5 in g Johann Sebastian Bach Orkestsuite nr. 3 in D, BWV 1068 Air Veertien canons op de eerst acht noten van de Goldberg-bas, BWV 1087

3 De wereld voor Bach Voyageurs, huismussen en criminelen In de 17de en 18de eeuw hadden componisten niet bepaald een zittend gat. Ze trokken vaak de wereld rond. Soms konden ze zich elders verbeteren in hun carrière, soms was hun vertrek niet al te koosjer. Maar vaak lokte het onbekende en trokken ze erop uit om nieuw geluid te horen. Niet zelden zochten ze daarbij de grote voorbeelden van hun tijd op. In 1655 werd Johann Rosenmüller gearresteerd en gevangengezet op beschuldiging van ontucht met koorknapen. Daarmee kreeg de carrière van deze rijzende ster wel een heel plotse wending. Hij was op dat moment organist in verschillende kerken in Leipzig en had zicht op de functie van cantor van de Thomaskerk, waar Bach later zou terechtkomen. Tegelijk werden zijn werkzaamheden als componist geruggensteund door de éminence grise Heinrich Schütz. Er is geen enkele aanwijzing dat Rosenmüller ooit leerling van hem was, maar de muzikale invloed en de wederzijdse vriendschap is goed gedocumenteerd: Schütz schreef een felicitatiegedicht voor Rosenmüllers eerste publicatie, terwijl die laatste als tussenpersoon fungeerde voor de verkoop van Schütz Symphoniae sacrae. In hoeverre de aanklachten gegrond waren, is tot op heden niet goed te achterhalen, net zomin als de manier waarop Rosenmüller uit de gevangenis wist te ontsnappen en kon vluchten naar Venetië. Daar ging hij aan de slag als trombonist aan de basiliek van San Marco en werkte hij zich al snel op tot kapelmeester aan het Ospedale della Pietà, het beroemde weeshuis voor meisjes, waar Vivaldi dan weer zou terechtkomen. De aanklacht in Leipzig bleek zijn carrière allerminst te hinderen. Zijn werken werden al snel heel populair. Hij bleef ook contact houden met zijn geboorteland en kon in 1682 met vlag en wimpel terugkeren naar Duitsland als kapelmeester van Hertog Anton Ulrich van Brunswijk-Wolfenbüttel. Een belangrijk element in zijn succes was de synthese tussen de Duitse en de Italiaanse muziekstijlen. De Duitse consortmuziek, die vooral op dansen was gebaseerd, verrijkte hij met de fantasierijke Italiaanse genres, waarin zangerigheid, energiek contrapunt en virtuoze trekjes leven in de muziekbrouwerij brachten. Ook Biber zat niet verlegen om een spectaculaire carrièreswitch. Als jongeman was hij namelijk in dienst bij de bisschop van Olmütz in Kromeríž, Tsjechië. Hooggeplaatste en kunstminnende clerici hadden de traditie om er uitgelezen orkesten op na te houden die vaak niet voor het keizerlijke hof in Wenen moesten onderdoen. Biber bouwde ginds al snel een reputatie op als componist en vioolvirtuoos. In de zomer van 1670 stuurde de bisschop Biber naar de vioolbouwer Jacob Stainer om over de aankoop van nieuwe instrumenten te onderhandelen. Biber trok echter naar Salzburg om daar, feitelijk illegaal, in dienst te treden bij Maximilian Gandolph von Kuenburg, de aartsbisschop van Salzburg. Omdat beide clerici goed bevriend waren, liet de bisschop van Olmütz het na om een proces aan te spannen, maar hij wachtte wel tot 1676 om Biber officieel uit zijn dienst vrij te laten.

4 Salzburg bleef voor de rest van Bibers leven zijn thuisbasis en zijn positie aan het hof groeide jaar na jaar. Hij was zijn werkgever daarbij zeer erkentelijk: zijn eerste publicatie, Sonatae tom aris quam aulis servientes, werd onmiddellijk aan de aartsbisschop opgedragen en de titel te gebruiken zowel voor het altaar als voor het hof is een expliciete verwijzing naar de religieuze en seculiere functies van zijn broodheer. Bibers roem bracht hem via verschillende concertreizen in heel Europa. Een belangrijk deel van zijn roem had hij te danken aan zijn ongeziene viooltechniek. Maar ook als componist behoorde hij tot de groten van zijn tijd, waarbij hij zijn melodische gaven en ongebreidelde inventiviteit volop tentoonspreidde in de stylus phantasticus. Die muziek kenmerkte zich door een combinatie van vrije delen met snelle virtuoze figuraties en loopjes, aria s met variaties, dansen en complexe fugatische delen. Deze stijl was zeer in zwang en typisch voor de Duitse gebieden. Een van de grondleggers was Bibers grote voorbeeld, Johann Heinrich Schmelzer. Schmelzers carrière had de standvastigheid van een goede ambtenaar. Geboren in een onooglijk dorp in Neder- Oostenrijk trad hij ergens rond 1640 als violist toe tot het hoforkest in Wenen. In 1665 werd hij aangesteld als componist voor de balleti en voldeed hij aan de grote vraag naar dansmuziek bij opera s aan het hof of bij officiële aangelegenheden. Zowel zijn composities als zijn vioolspel maakten al snel indruk en zijn stijl werd een voorbeeld voor zijn generatie. De invloed van de zwierige Italiaanse muziek was daarbij niet te onderschatten, want het hof was een magneet voor Italiaanse en in het bijzonder Venetiaanse musici die er lucratieve postjes konden verwerven. Zo werd Bertali aangetrokken als kapelmeester en vioolleraar van keizer Leopold I. Het was deze keizer die Schmelzer onder zijn vleugels nam. Schmelzers trouw werd verschillende malen door de keizer beloond, o.a. met gouden halskettingen. De man verdiende er goed zijn boterham. Hij werd ook tot de adel verheven en mocht uiteindelijk in 1679, als eerste Duitstalige, de functie van Kapellmeister op zich nemen. Lang kon hij niet van die eer genieten, want het jaar nadien stierf hij aan de pest in Praag, waarnaar het keizerlijke hof omwille van de plaag gevlucht was. Die ene verre reis van zijn leven werd de componist onmiddellijk fataal. Hoewel Bach vaker van job veranderde dan Schmelzer, was zijn wereld niet bepaald groter. Zijn hele leven speelde zich af in de gebieden Thüringen en Saksen, waar Weimar en Leipzig de belangrijkste steden waren. Zijn verste reis was zijn welgekende tocht naar Lübeck aan de Oostzee om Buxtehude op het orgel te horen spelen. Hij was toen in dienst als organist in Arnstadt en reeg daar de aanvaringen met het kerkbestuur aaneen: hij vond het koor niet goed genoeg, zij vonden zijn koraalvoorspelen te lang enz. Op de koop toe nam Bach vier weken verlof en vertrok te voet naar Lübeck, een slordige 380 km verder. Hij bleef veel langer weg dan was overeengekomen en kwam pas na vier maanden terug in Arnstadt. Hij kreeg dan ook een dikke sigaar gepresenteerd en werd officieel door het consistorium berispt. Datzelfde jaar verhuisde Bach naar Weimar. Niet dat het daar zoveel beter was: het hof was een broeinest van intriges binnen de hertogelijke familie, die het hofleven sterk beïnvloedden. Toen Bach in 1717 een post aan het vorstenhof in Köthen te pakken kreeg, gooide

5 de regerende hertog van Weimar, Willem-Ernst, hem eerst een maand lang in de gevangenis. Dit omdat hij het had gewaagd zijn ontslag aan te bieden, terwijl de hertog hem uit respect voor zijn grote talenten ongewoon goed betaalde. Al deze lokale kneuterigheid ten spijt wist Bach wel goed op de hoogte te blijven van wat er muzikaal in Europa gebeurde. Belangrijke publicaties van tijdgenoten als Händel, Vivaldi en Telemann belandden op zijn bureau en bestudeerde hij grondig. Op die manier wist ook hij verschillende stijlen in zijn muziek te synthetiseren. Steven Van Renterghem

6 Olivier Fortin Klavecinist Olivier Fortin studeerde aan het conservatorium van Québec, zette vervolgens zijn opleiding verder aan de universiteit van Montréal, en later nog bij Pierre Hantaï in Parijs en Bob van Asperen in Amsterdam. Hij werd in 1997 laureaat van het Bachconcours Montréal en samen met Karoline Leblanc behaalde hij de tweede prijs in het orgelconcours voor duo s, in het kader van het Festival Musica Antiqua in Brugge. Als solist en in kamermuziekverband was hij vaak te horen in Canada, de Verenigde Staten en Europa, met zijn eigen Ensemble Masques of met ensembles als Capriccio Stravagante, Tafelmusik, Chantecleer en Les Voix Humaines. Hij speelt als duo of als trio samen met collega-klavecinisten Pierre Hantaï en Skip Sempé. Met Ensemble Masques nam hij o.a. Bachs klavecimbelconcerti op en Rameaus Pièces de clavecin. Olivier Fortin doceerde van 2004 tot 2008 aan het conservatorium van Québec en doceert momenteel elke zomer aan het Tafelmusik Baroque Institute in Toronto. Ensemble Masques Ensemble Masques verenigt zes topmusici uit Canada, Frankrijk, Australië, Finland en België, van wie de onderlinge chemie resulteert in een ensemblespel op het scherp van de snee, doorspekt met spontaneïteit en spelplezier, dat de theatraliteit van het 17de- en 18de-eeuwse repertoire opnieuw tot leven brengt. Sinds hun oprichting werd hun kwaliteit internationaal opgemerkt en won de groep de grand prize in de Dorian/Early Music America Competition in 2000 en werd Ensemble Masques finalist in de York Early Music Competition in Sindsdien is het ensemble een graag geziene gast op oudemuziekfestivals en in concertzalen in België, Spanje, Nederland, Duitsland, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Canada. Cd-opnamen met o.a. muziek van Johann Heinrich Schmelzer, Johann Rosenmüller, Heinrich Ignaz Franz von Biber, Johann Sebastian Bach, Jean-Philippe Rameau en recentelijk nog met composities van Romanus Weichlein gooiden hoge ogen in de pers en bij het publiek.

7 Volgende concerten ZO 14/02/ uur The Times are a-changin HERMESensemble speelt nieuwe composities van componisten tussen 12 en 20 jaar. tickets 10 / 5 VR 19/02/ uur Daniel Sepec, Anna-Katharina Schreiber & Roel Dieltiens Strijktrio s van Beethoven tickets 24 / 20 / 16 / 5 ZO 21/02/ uur Quatuor Cambini Strijkkwartetten van Haydn, Jadin & Mozart tickets 20 / 16 / 14 / 5 DO 03/03/16 t.e.m. ZO 06/03/2016 WIENinPRIMETIME Het voorjaarsfestival inprimetime focust op de late romantiek in het Wenen van 1900, met muzikale parels van Gustav Mahler, Alexander Zemlinsky, Arnold Schönberg, Richard Strauss & Alban Berg.

8 Goed om te weten Foyer De foyer van AMUZ is open vanaf een uur voor aanvang van het concert en blijft ook na afloop van het concert nog geruime tijd open. Beeld- en geluidsopnamen Het is absoluut verboden beeld- en geluidsopnamen te maken tijdens de concerten en voorstellingen zonder expliciete toelating van de directie van AMUZ. Concertinleidingen, aanvangsuur en duur van de concerten De concerten in AMUZ vangen op zondag steeds aan om uur. Op andere dagen starten de concerten om uur. Voor de avondconcerten is er steeds een inleiding om uur. De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze en duren tussen de 65 en 80 minuten, tenzij anders vermeld. Programmaboekjes De programmaboekjes bij de concerten van AMUZ zijn downloadbaar van de website vanaf enkele dagen na het concert. Laatkomers De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze. Laatkomers kunnen dan ook niet meer worden toegelaten in de concertzaal. Op vertoon van hun concertticket kunnen zij het concert volgen op de plasmaschermen in de foyer. Rondleidingen en zaalverhuur Wenst u met een groep een rondleiding in de gebouwen van AMUZ, om zo het fascinerende verhaal te horen van de gerenoveerde kerk en AMUZ als concertgebouw en -organisator, of wenst u meer informatie over de mogelijkheden om de zaal te huren voor concerten, voorstellingen en presentaties? Gelieve dan tijdens de kantooruren contact op te nemen met de administratie van AMUZ. Medewerkers AMUZ Bart Demuyt, directie & artistieke leiding Veerle Braem, zakelijke directie Robin Steins, assistentie programmering & educatie Frederic Delmotte, assistentie programmering & dramaturgie Tine Hubrechts, zakelijk medewerker Klaartje Heiremans, pers & communicatie Greet Coenegrachts, communicatie Tine Clevers, eindredactie & ticketing Mona Heyrman, directieassistentie & productie Jan Tambuyser, productie & techniek Evelyne Van Mieghem, productie & zaalhuur Bart Tambuyser, techniek & gebouwbeheer Koen Koninkx, foyer & ticketing Elise Simoens, artistiek adviseur Klavier Katelijne Lindemans, medewerker communicatie (tijdelijk) Binnenwerk geprint bij Binnenwerk geprint bij wettelijk depotnummer: D/2015/0306/114