Hoeveel soorten geheugen? De kracht van grijze cellen: hersenen en herinneringen. HersenletselCongres november.

Transcriptie

1 HersenletselCongres november Disclosure belangen sprekers De kracht van grijze cellen: hersenen en herinneringen (potentiële) belangenverstrengeling De betrokken relaties bij dit project zijn: Sponsoring of onderzoeksgeld: Honorarium of andere (financiële) vergoeding: St. SSS Aandeelhouder: Andere relatie, namelijk: Douwe Draaisma 2 De kracht van grijze cellen: hersenen en herinneringen HersenletselCongres 3 november 2014 Douwe Draaisma Hoeveel soorten geheugen? Telling 2007: 256 Visueel geheugen Iconisch geheugen Semantisch geheugen Motorisch geheugen Akoestisch geheugen Impliciet geheugen Prospectief geheugen Geurgeheugen Buffergeheugen Permastore Episodisch geheugen Autobiografisch geheugen Sensorisch geheugen Declaratief geheugen 1

2 Profijtelijke letsels Henry M. autobiografisch geheugen, impliciet leren Prof. P.Z. temporele gradiënt retrograde amnesie Henry Molaison ( ) Op 16 e zware epileptische insulten Henry Molaison ( ) Op 16 e zware epileptische insulten In 1953 consult Dr. Scoville, lobotomist Stelt experimentele operatie voor: dubbelzijdige verwijdering amygdala en deel hippocampus 2

3 Consequenties operatie Volledige anterograde amnesie Gedeeltelijke retrograde amnesie Intact korte-termijngeheugen (ca. 30 sec) Bewijs: intacte hippocampus noodzakelijk voor opslag herinneringen, niet voor reproductie Gespaard: motorisch geheugen, semantisch geheugen (kruiswoordpuzzels) (Afgesloten) woordenschat: rocketeers Onderscheid impliciet en declaratief geheugen Henry M. Henry leerde spiegelschrift lezen, spiegeltekenen Henry ontkende die vaardigheden te beheersen (declaratief geheugen) of er les in te hebben gehad (episodisch geheugen) 3

4 Henry M: leven in het nu Suzanne Corkin, Living in the present tense. Persoonlijkheid onveranderd: coöperatief, bescheiden Periodieke frustratie Confabulatie Henry Molaison Kruiste pad Scoville op slechtst denkbare moment Paar jaar eerder: geen lobotomie Paar jaar later: psychochirurgie heeft plaatsgemaakt voor farmacologische behandeling epilepsie Het verstoorde geheugen: Korsakov Sergei Korsakov ( ) Syndroom van Korsakov volgens Korsakov Polyneuritis Kan ontstaan door Koolmonoxide-vergifting Overmatig overgeven tijdens zwangerschap Alcoholisme Arsenicumvergiftiging (na zelfmoordpoging) Loodvergiftiging Syndroom van Korsakov (heden) Oorzaak: deficiëntie vitamine B1 Meestal als gevolg van alcoholisme Maar ook als complicatie van: Maagverkleining Overmatig overgeven Anorexia Hongerstaking Syndroom van Korsakov Anterograde amnesie Gedeeltelijke retrograde amnesie Relatief gespaard semantisch geheugen Confabuleren Bronamnesie 4

5 Methodologische problemen Ideale controlegroep: alcoholisten zonder Korsakov Wat bevond zich vóór de Korsakov in het geheugen? Standaardtest: beroemde gezichten Complicatie: datering van herinnering Uitkomst: tijdsgradiënt retrograde amnesie Hypothese: Is de retrograde amnesie gevolg van toenemende anterograde amnesie tijdens afgelopen periode van alcoholisme? Er wordt niet achteraf gewist, maar al lange tijd steeds minder geregistreerd Geboren 1916 Vanaf dertigste alcoholist Hoogleraar in een bèta-discipline Publiceert autobiografie in acute Korsakov (65e) Proefpersoon geheugenonderzoek Experiment 1: Persoonlijke test: 75 beroemde wetenschappers (ontleend aan autobiografie en collegiale contacten) Driedeling: voor 1965, rond 1965, na 1965 Gradiënt: na 1965 vrijwel geen herinneringen Experiment 2: autobiografisch geheugen Belevenissen met familie, vrienden Na 1960 geen herinneringen meer Experiment 3: semantisch geheugen Overhoord over 35 wetenschappelijke termen uit eigen werk Identieke gradiënt Grafiek: 5

6 Vergeten bij het syndroom van Korsakov Je toekomst is open, je verleden ligt vast Percentage juiste antwoorden Iets wat in de jeugd gebeurd is, is dikwijls het gevolg van een voorval op latere leeftijd. - Marten Toonder (75) De kracht van grijze cellen: hersenen en herinneringen Hersenletsel Congres 3 november 2014 Douwe Draaisma 6