Hersenen en geheugen: de kracht van grijze cellen

Transcriptie

1 Hersenen en geheugen: de kracht van grijze cellen BusinessWise 7 october 2014 Douwe Draaisma

2

3

4 Hoeveel soorten geheugen? Telling 2007: 256 Visueel geheugen Iconisch geheugen Semantisch geheugen Motorisch geheugen Akoestisch geheugen Impliciet geheugen Prospectief geheugen Geurgeheugen Buffergeheugen Permastore Episodisch geheugen Autobiografisch geheugen Sensorisch geheugen Declaratief geheugen

5 Hoeveel soorten van vergeten?

6 Hoeveel soorten van vergeten? Waarom hebben we zo n slecht geheugen voor dromen?

7 Hoeveel soorten van vergeten? Waarom hebben portretten de neiging onze herinneringen aan gezichten te verdringen?

8 Hoeveel soorten van vergeten? Hoe kan het dat uw collega wel uw idee onthouden heeft, maar niet dat het úw idee was?

9 Lastige vragen over vergeten Als er een vergeettechniek bestond, zou u daar dan gebruik van maken?

10 Hoeveel soorten van vergeten? Hoe kan het dat uw collega wel uw idee onthouden heeft, maar niet dat het úw idee was?

11

12

13 Cryptomnesie Ideeën die niet als herinneringen herkend worden Huidige literatuur: onbewust plagiaat Titels, metaforen, operatietechnieken, uitvindingen, procedures, recepten, oplossingen, etc.

14 Cryptomnesie My sweet Lord (George Harrison, 1969) Onbewust overgenomen: He s so fine (Chiffons, 1963) Rechter: geval van onopzettelijk copiëren van wat zich in Harrsions onbewuste geheugen bevond

15 Cryptomnesie Bronamnesie: vergeten wie/wat de bron was Cryptomnesie: vergeten dat er een bron was

16 Cryptomnesie. Experiment: Week 1: brainstorm-sessie Week 2: koppelen van oplossingen aan personen Uitkomst: te hoog percentage oplossingen genoteerd als zelf bedacht Te goeder trouw!

17 Cryptomnesie Gefaciliteerd door: 1. bronnen die op elkaar lijken 2. next-in-line effect 3. verbetering van andermans ideeën ( een beetje van mezelf en een beetje van )

18 Waarom doet uw collega dat?! Uw collega slaat uw idee op in zijn semantisch geheugen (SG) SG is slecht in bewaren context Gevolg: Uw collega onthoudt uw idee En vergeet de bron u Oorzaak: discrepantie in houdbaarheid

19 Evolutionair arrangement? Idee wordt onthouden, de bron vergeten Beter zo dan andersom Geheugen kiest voor het evolutionair beste alternatief

20 De kracht van grijze cellen Het expertgeheugen

21 Battez Philidor!

22 Het geheugen van de schaker André Philidor ( )

23 Het geheugen van de schaker 1783: 3 partijen blindsimultaan 1937: 34 partijen (Koltanowski)

24

25

26 Het geheugen van de topschaker Hebben schakers fotografisch geheugen? Hebben schakers een goed geheugen? Wat is aandeel geheugen in speelsterkte? Leeftijdgerelateerd zakken in ratings gevolg van verslechterend geheugen?

27 Fotografisch geheugen? Alfred Binet: (1894) Herinnering stelling geen beeld maar ruimtelijk patroon Herinnering als visuele copie zou contraproductief zijn

28

29 A.D. de Groot, Het denken van den schaker, 1946 Experiment: proefpersonen krijgen 5 seconden om stelling in zich op te nemen en moeten hem dan reproduceren Schaakmeesters presteren aanzienlijk beter dan clubspelers Identieke experiment met onzinstelling Superioriteit meester verdwenen

30 Geheugen: belang van patroon Conclusie: wat de meester ziet en onthoudt is samenhang, patroon, niet de elementen Herinneringsbeeld geen copie, maar bewerkte representatie Bewerking is afhankelijk van kennis en ervaring En dus ook van geïnvesteerde tijd

31

32 Het geheugen van de topschaker Hebben schakers fotografisch geheugen? Hebben schakers een goed geheugen? Wat is aandeel geheugen in speelsterkte? Leeftijdgerelateerd zakken in ratings gevolg van verslechterend geheugen? Schaakintelligentie?

33 Schaakintelligentie Vloeibare intelligentie: vermogen volstrekt nieuwe problemen op te lossen Gekristalliseerde intelligentie: vermogen op basis van ervaring problemen op te lossen Vloeibare IQ neemt af bij ouder worden Gekristalliseerde IQ neemt toe Grafiek: gekruiste zwaarden

34

35

36 Schaakintelligentie Bij gelijke talenten: late beginners in het nadeel Echt late beginners: dalende vloeibare IQ en te weinig gekristalliseerde IQ Voormalige topspelers profiteren nog lang van hoog niveau gekristalliseerde IQ Jonge late beginners blijven verliezen van oude vroege beginners Ontmoetingen op de berg

37 Geheugen van de expert: 1. selectief 2. modulair 3. begint (bij voorkeur) vroeg 4. eerder absorberen dan leren 5. voor groot deel impliciet 6. hoe voller, hoe beter

38 Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn.

39 Je streefde ernaar om het te bereiken, je verlangde ernaar het te bereiken, je was soms bang dat je het niet zou bereiken, en nu, nu het zover is, beklaag je jezelf. Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn.

40 Bernardino van Siena

41 Bernardino van Siena ( )

42 Het verstoorde geheugen: ouderdom Wat gaat achteruit?

43 Wat gaat achteruit? De top 3: 1. Niet op namen kunnen komen 2. Niet op woorden kunnen komen 3. Je plannen vergeten Oorzaak volgens ouderen: leeftijd Oorzaak volgens jongeren: druk leven

44 Grijze cellen MAAS-studie: geen relatie tussen geheugenklachten en feitelijke kwaliteit geheugen Geheugenklachten: depressief en zorgelijk Belangrijk: herstel vertrouwen in geheugen

45 Grijze cellen Curve van de kwaliteit van het geheugen lijkt op die van een transatlantische vlucht: Dalen is wat anders dan neerstorten

46

47 Bovendien heeft onderzoek aangetoond dat mensen die intellectueel stimulerende activiteiten beoefenen minder risico lopen op de ziekte van Alzheimer Verwijzing naar artikel in neurologisch tijdschrift. Uitkomst: Bij hoger opgeleiden wordt de diagnose Alzheimer later gesteld dan bij lager opgeleiden Kop had ook kunnen luiden: Hoger opgeleiden overlijden sneller na diagnose Alzheimer

48 De markt van het grote vergeten OV normaal. Dementie is ziekte. OV vervelend. Dementie maakt hulpbehoevend OV is geheugenstoornis. Dementie verstoort ook andere functies. OV kan herinnerd worden aan wat is vergeten. Dementerende niet.

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60 Het geheugen op leeftijd Reminiscenties

61 Novum: reminiscentie-effect > 60 jaar: naar verhouding veel herinneringen uit periode jaar Veroorzaakt in grafieken reminiscentiehobbel

62

63

64

65 Günter Grass, De rokken van de ui, 2007 Aantal pagina s per levensjaar 0-16 jaar: gemiddeld 5 pagina s per jaar 16-17: : : : : : gemiddeld 15 pp per jaar

66 Reminiscentie-effect: verklaringen 1. Biologische verklaring: conditie geheugen Probleem: emigratie laat hobbel verschuiven 2. Memorabele periode: eerste-keer ervaringen 3. Periode van vorming Vgl. memorabele leeservaringen

67

68 Reminiscenties en mijn tijd

69 Mijn tijd was de beste

70

71

72

73

74

75

76

77 Mijn tijd Films die mijn tijd typeren: Uitgekomen rond je twintigste Wie was de beste James Bond? Sean Connery, Roger Moore, Timothy Dalton, Pierce Brosnan, Daniel Craig? Die hem speelde toen je twintig was Appreciatie popmuziek

78

79

80 Lastige vragen over vergeten Als er een vergeettechniek bestond, zou u daar dan gebruik van maken?

81 Lastige vragen over vergeten Hebt u wel eens een herinnering aan uzelf uit het geheugen van iemand anders willen verwijderen? Eén voorbeeld volstaat.

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91 Dus Niet kunnen vergeten, ook niet wat je graag zou willen vergeten, is een verkapte zegen. Onthou dat!!

92