Doelstellingen van het decreet Planlastvermindering

Transcriptie

1 Niet niet plannen, maar anders plannen 1 Achtergrond en duiding bij de nieuwe Beleids- en Beheerscyclus en het decreet Planlast-vermindering voor gemeenten Ondertussen is het overal geweten dat er veranderingen op til zijn op vlak van beleidsplanning door lokale besturen. De principes van het nieuwe instrumentarium rond de Beleidsen Beheerscyclus voor lokale besturen en de ideeën van het decreet Planlastvermindering sijpelen door tot alle gemeenten en diensten. Met dit artikel willen we een samenvattend algemeen overzicht en relevante duiding bieden voor de lokale sportsector omtrent deze twee uitdagingen die op de sportdiensten afkomen. Het debat startte in de zomer van 2010 met de voorstelling van het Groenboek Interne Staatshervorming door minister Geert Bourgeois, verantwoordelijk voor bestuurszaken en binnenlands bestuur. Doel van de hervorming is een efficiëntere en effectieve overheid waar de burger centraal staat. Men opteert voor een opbouw van onderuit waarbij sterke gemeenten met meer bevoegdheden centraal staan. Het streven is een goed partnerschap tussen Vlaanderen en lokale besturen waar transparantie, responsabilisering en vertrouwen kernbegrippen zijn. In een vorig nummer van dit tijdschrift 2 kon u een uitgebreid artikel lezen over het Groenboek. Op de valreep van het in druk gaan van het tijdschrift keurde de Vlaamse regering het Witboek goed. Belangrijk element is hier het voorstel van decreet rond Planlastvermindering, waaraan de Vlaamse regering op 8 april jl. haar goedkeuring hechtte. Hiermee is duidelijk dat dit een zeer concreet gegeven is. De nieuwe samenwerking tussen Vlaanderen en gemeenten, en de planlastvermindering is bovendien een van de sleutelprojecten in het Vlaamse regeerakkoord. Met het instrumentarium betreffende de beleids- en beheerscyclus krijgen lokale besturen, in uitvoering van het gemeentedecreet, voor volgende legislatuur bovendien nieuwe tools om te plannen en rapporteren. Een variatie van een tiental andere plannen naast het sportbeleidsplan voor gemeenten Met het decreet Sport voor Allen van 2007 werd het opmaken van een beleidsplan, op jarenlange vraag van de sector zelf, ook ingevoerd in de lokale sportsector. Begin jaren negentig was het jeugdwerkbeleidsplan een van de eerste plannen die gemeenten en steden moesten opstellen om Vlaamse subsidies te krijgen. De voorbije decennia werd de methodiek van het opmaken van plan voor Vlaamse subsidies toegepast in diverse sectoren: lokaal cultuurbeleid, Vlaams cultureel-erfgoedbeleid, mobiliteitsbeleid, ouderenbeleid, integratiebeleid enzovoort. Sportdiensten, cultuurdiensten vinden het interactieve planningsproces en het hebben van een beleidsinstrument vaak waardevol, maar gemeentebesturen worden zodoende wel geconfronteerd met een veelheid aan plannings- en rapporteringsverplichtingen gekoppeld aan diverse, vaak niet afgestemde, sectorale regelgeving. Er wordt gesteld dat goede ambities van samenwerking tussen Vlaanderen en gemeenten en van het planmatig optreden in de loop der jaren ondergesneeuwd is in een sterk bureaucratisch gegeven. Daarnaast is er bij gemeentebesturen, maar ook bij specifieke gemeentelijke diensten, het aanvoelen dat er een te sterke uniformiseringsdrang is vanuit Vlaanderen en er te veel detailverplichtingen en -controles zijn. Doelstellingen van het decreet Planlastvermindering Met een decreet dat algemene regels voor plan- en rapporteringsverplichtingen vanuit Vlaanderen naar lokale besturen vaststelt, kort gezegd een decreet Planlastvermindering, wil de Vlaamse overheid concreet de verzuchting tot planlastvermindering aanpakken, zonder de positieve verworvenheden onderuit te halen. Het decreet wil de bestuurlijke praktijk (van planning, rapportering, enzovoort) beter doen aansluiten bij het door de Vlaamse regering gewenste partnerschap geba- 1 Citaat van Filip De Rynck uit zijn presentatie Samenwerken en netwerken in lokale besturen op het ISB-Congres te Gent op Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 220, artikel Groenboek Interne Staatshervorming Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 19 N 222 VTS222_bnw.indd 19 14/04/11 08:24

2 seerd op vertrouwen, responsabilisering Bedoeling is dat dit alles de efficiëntie en effectiviteit van lokale besturen ten goede komt en dat het ook voor Vlaanderen en haar administraties een kans is om haar slagkracht te verhogen. Dit decreet wil niet alleen een administratieve vereenvoudiging, maar ambieert ook een cultuurverandering voor de Vlaamse overheid die moet sturen op hoofdlijnen en resultaten en meer operationele autonomie moet toelaten aan lokale besturen. Het decreet Planlastvermindering creëert een kader om administratieve vereenvoudiging en een cultuurverandering door te voeren op vlak van plan- en rapporteringsverplichtingen bij sectorale decreten waarbij Vlaanderen subsidies geeft aan lokale besturen We kunnen stellen dat het decreet Planlastvermindering de sectorale decreten dus niet afschaft of vervangt, maar dat het een kader introduceert waarbinnen sectorale plan- en rapporteringsverplichtingen gekoppeld aan Vlaamse subsidies gevat moeten zitten. Zo zal het decreet Sport voor Allen-beleid aangepast moeten worden aan de principes van het decreet Planlastvermindering en zullen dus de verplichtingen op vlak van het maken van een sportbeleidsplan en jaarverslagen vereenvoudigd moeten worden. De Commissie Efficiëntiewinst voor Lokale Besturen (CELB) deed in de voorbereiding van dit decreet de aanbeveling om sectorale subsidies zonder impulskarakter om te vormen tot een algemene financiering voor lokale besturen zonder rapporteringsverplichting. Dit kon gelezen worden als het opnemen van sectorale subsidies (zoals de beleidssubsidie uit de decreet Sport voor Allen) in het gemeentefonds en gaf dus ook terecht aanleiding tot ongerustheid over het wegvallen van geoormerkte middelen. De Vlaamse regering heeft recent echter duidelijk gesteld dat ze het ter beschikking stellen van sectorale subsidies als beleidsinstrument wil blijven gebruiken. We kunnen dus stellen dat in de toekomst de sectorale subsidies geoormerkt voor lokaal sportbeleid behouden zullen blijven. De Beleids-en Beheerscyclus biedt tools voor een vernieuwde planning In uitvoering van het gemeentedecreet, dat de werking van gemeenten en OCMW s bepaalt, heeft de Vlaamse regering op 25 juni 2010 een besluit goedgekeurd betreffende de beleids- en beheerscyclus (BBC) van de gemeenten, de provincies en OCMW s. Dit besluit reikt lokale besturen een modern beleids- en beheersinstrumentarium aan waarbij beleidsinformatie (doelstellingen, actieplannen ) gekoppeld worden aan financiële informatie. Deze tools voor een gemeentelijke meerjarenplanning zijn een basisgegeven voor gemeenten en zullen voor de legisla- tuur geïmplementeerd moeten worden. De BBC en het daarbij opmaken van één integraal gemeentelijk meerjarenplan heeft dus op zich totaal niet als doel om sectorale plannen af te schaffen. De BBC biedt daarentegen wél een kader om na implementatie van het decreet Planlastvermindering (met wel als doel sectorale plan- en rapporteringsverplichtingen voor Vlaanderen te vereenvoudigen) het mogelijk te maken om op een voor gemeenten efficiënte en effectieve manier te kunnen plannen voor het eigen totale beleid (inclusief uiteraard sectoraal beleid) én te rapporteren, ook in het kader van sectorale subsidies van Vlaanderen. Verder in dit artikel geven we meer toelichting bij dit nieuwe instrumentarium. Decreet Planlastvermindering concreet Bedoeling is om de plan- en rapporteringsverplichtingen in het kader van sectorale Vlaamse subsidies meer aan te laten sluiten bij de beleidspraktijk van lokale besturen. Dit gebeurt op diverse wijzen, die we hieronder in detail omschrijven. De plan- en rapporteringsverplichtingen moeten qua timing afgestemd zijn op de lokale cyclus en gemeentelijke legislatuur. In concreto betekent dit dat er per legislatuur moet worden gewerkt (bv en zoals nu reeds bij het decreet Sport voor Allen van toepassing was) en dat aanpassingen enkel halfweg kunnen gebeuren. Het subsidiebedrag en de verdelingsmodaliteiten moeten uiteraard tijdig kenbaar gemaakt worden, zodat gemeenten weten waar zij aan toe zijn voor de komende zes jaar. Na drie jaar is wel een evaluatiemoment mogelijk voor de Vlaamse regering. Op vlak van vorm van de plannen en rapporten moet alles sporen met het instrumentarium van de Beleidsen Beheerscyclus. Dit betekent dat de plannen en subsidieaanvragen onderdeel zijn van de meerjarenplanning en dus geen apart op te maken documenten. Concreet gesteld: geen apart sportbeleidsplan voor Bloso, maar via in het gemeentelijke meerjarenplan opgenomen doelstellingen intekenen voor Vlaamse subsidies voor sport. Dit geldt ook voor wat betreft jaarlijkse rapportering voor sectorale subsidies. Deze rapportering moet namelijk uit de jaarrekeningen komen die gemeenten zullen opmaken in het kader van de BBC. Het decreet wil ook de subsidiariteit (lees meer beleidsvrijheid en autonomie) voor lokale besturen bevorderen en meer outputcontrole door de Vlaamse overheid. De beleidsprioriteiten die Vlaanderen voorstelt (en waarvoor gemeenten subsidies) kunnen krijgen, moeten op voldoende hoog niveau geformuleerd worden, zodat gemeenten een eigen invulling op maat kunnen geven. De beleidsprioriteiten (te vergelijken met de thema s/ hoofdstukken van het huidige decreet Sport voor Allen) die Vlaanderen voorstelt, kunnen enkel betrekking hebben op te verrichten activiteiten, te leveren prestaties of 20 VTS222_bnw.indd 20 14/04/11 08:24

3 te bereiken effecten. Ze mogen niet sturen op input, zoals personeel, specifieke diensten of de aard van de middelen. Vertaald naar sport betekent dit dat Vlaanderen mag vragen een andersgeorganiseerd sportaanbod te voorzien of te streven naar meer kwaliteitsvolle begeleiding in sportclubs. Vlaanderen zal bij implementatie van het decreet planlastvermindering niets meer kunnen opleggen omtrent het profiel van de sportfunctionaris of de organisatie van de sportdienst. Het blijft echter wel de bedoeling dat Vlaanderen subsidies als een beleidsinstrument kan blijven inzetten. Vlaanderen formuleert (ten laatste 30 oktober van het jaar waarin er gemeenteraadsverkiezingen zijn) Vlaamse beleidsprioriteiten die lokale besturen kunnen vertalen naar de lokale situatie en moeten verantwoorden voor het verkrijgen van subsidies. Elke drie jaar kan (dit moet niet) Vlaanderen haar beleidsprioriteiten evalueren en bijsturen. Deze mogelijkheid om na drie jaar bij te sturen moet ook gezien worden in het feit dat de Vlaamse legislatuur van vijf jaar niet samenloopt met de gemeentelijke van zes jaar. Vlaanderen kan ook opleggen dat men stakeholders moet betrekken voor de uitwerking van de Vlaamse beleidsprioriteiten en ze kan ook opleggen dat er co-financiering is. Bouwstenen van de Beleids- en Beheerscyclus Het besluit omtrent de Beleids- en Beheerscyclus (BBC) geldt voor de 308 Vlaamse gemeenten, Vlaamse OCMW s en de vijf provincies. Ook is het van toepassing op de intern verzelfstandigde agentschappen (IVA s). Het is echter niet van toepassing op de gemeentelijke vzw s. Voor bepaalde elementen is het ook van toepassing op de autonome gemeente- en provinciebedrijven. Het besluit treedt in werking vanaf 1 januari Dit betekent concreet dat men in 2013 (het eerste jaar van de nieuwe legislatuur) een meerjarenplan voor de volgende zes jaar ( ) moet opstellen. Ook het budget van 2014 moet eraan voldoen. Met het oog op doen van ervaring en een praktijkgerichte implementatie van deze nieuwe instrumenten stelden twaalf gemeenten en acht OCMW s zich kandidaat als pionier om reeds in 2011 van start te gaan. De BBC geeft regels voor de inhoudelijke planning en voor de financiële aspecten van de beleidsvoering. Het besluit heeft zodoende een grote impact op de wijze waarop gemeenten, OCMW s en provincies hun beleid voorbereiden, budgetteren, uitvoeren, opvolgen en evalueren. Hoewel veel aspecten van de BBC over het financieel instrumentarium van de lokale besturen gaat, moet het duidelijk zijn dat de BBC meer is dan een nieuwe boekhouding. Bedoeling is een management- en registratiesysteem op maat van de hoofdgebruikers. Zo zijn er basisregels voor rapporten (beleidsrapporten) voor de gemeenteraad, maar ook met het oog op het partnership met de Vlaamse overheid. Daarnaast biedt het mogelijkheden om op maat managementinformatie te genereren voor het college, managementteam Dit betekent dat men allerlei beheersrapporten kan opstellen op maat en naar noden en behoeften. Noteer ook nog dat de BBC een opgelegde lijst van beleidsvelden bevat, zoals jeugd, sport, bibliotheek Besturen mogen deze beleidsvelden ruimer clusteren in zelf te kiezen beleidsdomeinen. Een beleidsdomein kan bijvoorbeeld vrije tijd zijn. De beleidsvelden mogen ook verfijnd worden via zelf te kiezen beleidsitems, zoals overdekte sportinfrastructuur, zwembad De BBC biedt een instrumentarium aan gemeenten voor de inhoudelijke integrale planning en de financiële aspecten van beleidsvoering. Het geeft tools aan gemeenten om hun beleid te kunnen voorbereiden, budgetteren, uitvoeren, opvolgen en evalueren Een meerjarenplan als beleidsplan Voor een periode van zes jaar (opstellen in het eerste jaar van de legislatuur en van toepassing tot en met het eerste jaar van de nieuwe legislatuur) zal de gemeente een meerjarenplanning moeten opstellen. Dit politieke document moet worden goedgekeurd door de gemeenteraad. De meerjarenplanning bestaat uit een strategische nota, een financiële nota en een toelichting bij de meerjarenplanning. De strategische nota, als voorontwerp opgesteld door het managementteam (MAT) en de secretaris, bevat de prioritaire beleidsdoelstellingen (waarover later gerapporteerd moet worden aan de gemeenteraad). De financiële nota, opgesteld door het MAT en de financieel beheerder (ontvanger), omvat het financieel doelstellingenplan voor de prioritaire en andere doelstellingen en de staat van het financieel evenwicht. Daarbij is er ook nog een toelichting met een beschrijving van de overige (niet als prioritair aangeduide) beleidsdoelstellingen en daarbij een omgevingsanalyse, het organogram enzovoort). De beleidsdoelstellingen geven weer wat de gemeente intern of extern als resultaat of effect wil bereiken. Bij de doelstellingen horen ook actieplannen en acties, en een raming van de jaarlijkse ontvangsten en uitgaven, deze laatste worden opgemaakt op het niveau van beleidsdomeinen. Belangrijk is dat het bestuur een onderscheid moet maken tussen prioritaire doelstellingen en het overige beleid. Prioritaire doelstellingen zijn deze die het bestuur zeer belangrijk vindt en expliciet wil vermelden en opvolgen. Het gaat vooral om wijzigingen ten opzichte van het verleden, om nieuwe initiatieven en/of investeringen. Het overige beleid zal het meer continue beleid omvatten. Sectorale doelstellingen, zoals doelstellingen omtrent sport, jeugd zullen dus geformuleerd worden via de prioritaire en/of overige beleidsdoelstellingen. Dit meerjarenplan heeft een beleids- en financiële functie voor de gemeente, maar kan ook dus ingezet worden voor sectorale planning (in relatie met het decreet Planlastvermindering). Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 21 N 222 VTS222_bnw.indd 21 14/04/11 08:24

4 IJspistes en FunSlides op iedere locatie TEL: +31 (0) VTS222_bnw.indd 22 14/04/11 08:24

5 Het jaarlijks budget als jaarplan Voor het begin van elk nieuw jaar moet het bestuur een budget opmaken, dat goedgekeurd moet worden door de gemeenteraad. In tegenstelling tot wat dit begrip laat vermoeden, bestaat het niet alleen uit een financiele nota, maar ook uit een beleidsnota. De beleidsnota omvat de doelstellingennota met een beschrijving van de prioritaire beleidsdoelstellingen voor het betreffende jaar en de daaraan verbonden actieplannen, acties, uitgaven en ontvangsten. Daarnaast is er een doelstellingenbudget, opgebouwd per beleidsdomein, dat de geraamde budgetten voor het prioritaire en overige beleid omvat. Daarbij omvat de beleidsnota nog een beschrijving van de financiële toestand, die een vergelijking maakt met het meerjarenplan. De financiële nota bestaat uit drie onderdelen: het exploitatiebudget, het investeringsbudget en het liquiditeitenbudget. Naast het exploitatiebudget, dat voor zich spreekt, is er het investeringsbudget dat uitgaven en ontvangsten bevat, verbonden aan aanschaf, gebruik en vervreemding van duurzame middelen. Het liquiditeitenbudget bestaat uit de verwachte geldstromen. Daarbij is er ook een toelichting met onder andere een lijst met per beleidsveld de werkings- en investeringsubsidies die men van plan is toe te kennen dat jaar. Het mag ook duidelijk zijn dat er een koppeling is tussen het budget en het meerjarenplan. Bovendien kunnen deze rapporten ook benut worden voor sectorale planning. Als evaluatie-instrument een jaarrekening Op het einde van elk jaar moet er een jaarrekening worden opgesteld die bestaat uit drie delen: de beleidsnota, de financiële nota en de samenvatting van de algemene rekeningen. Bij dit alles hoort uiteraard ook een toelichting. De beleidsnota hangt samen met de beleidsnota van het budget (zie hoger), die aangeeft in welke mate de beoogde effecten en resultaten bereikt zijn, en op zich ook weer uit drie delen bestaat: de doelstellingenrealisatie, de doelstellingenrekening en de financiële toestand. De doelstellingenrealisatie is een belangrijk document voor beleidsevaluatie. Het geeft ook aan of de actieplannen en acties zoals in het budget vermeld werden uitgevoerd en geeft een vergelijking van de werkelijke ontvangsten en uitgaven ten opzichte van het budget. Per beleidsdomein wordt de doelstellingenrekening opgemaakt. De financiële toestand vergelijkt het evenwicht met het budget. Daarnaast is er de financiële nota met de exploitatie-, investerings- en liquiditeitenrekening. En tot slot bevat de jaarrekening ook een samenvatting van de algemene rekeningen, bestaande uit de balans en de staat van opbrengsten en kosten. Er hoort uiteraard ook een toelichting bij de jaarrekening met onder andere de waarderingsregels, specifieke uitleg en details, maar ook een overzicht van de toegekende subsidies. Uiteraard is er een verplichte verwerking van de jaarrekening in (de aanpassing van) het meerjarenplan en het (gewijzigde) budget. Het ABC van de BBC Een meerjarenplanning als beleidsrapport voor zes jaar: - strategische nota met de prioritaire beleidsdoelstellingen; - financiële nota met een financieel doelstellingenplan voor de prioritaire en andere beleidsdoelstellingen; - toelichting (omgevingsanalyse, organisatie en een toelichting of verwijzing naar alle beleidsdoelstellingen). Een jaarlijks budget: - een beleidsnota bestaande uit een doelstellingennota en een doelstellingen budget; - een financiële nota met een exploitatiebudget, investeringsbudget en liquiditeitenbudget; - een toelichting met o.a. een lijst van werkings- en investeringssubsidies die men van plan is toe te kennen. De jaarrekening als jaarlijks evaluatie-instrument: - de beleidsnota die de resultaten en/of gerealiseerde effecten geeft via doelstellingenrealisatie, doelstellingenrekening en de financiële toestand vergeleken met het budget; - een financiële nota met de exploitatie-, investerings- en liquiditeitenrekening; - een samenvatting van de algemene rekeningen; - een toelichting, met o.a. uitleg over specifieke elementen, maar ook een overzicht van toegekende subsidies. Meer informatie De website van het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB): De website van het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB): planlastvermindering met o.a. het voorontwerp van decreet en de memorie van toelichting; De website van VVSG: in de rubriek werking & organisatie en dan gemeente- en OCMW-decreet. Je kan hier o.a. een pocket downloaden met de BBC in 60 vragen uitgelegd; De ISB-website: David Nassen directeur ISB Trefwoord(en): beleid, sportbeleid, Vlaanderen Geraadpleegde bronnen: - Punie D. (2011), Beleids- en beheerscyclus Planlastvermindering (Presentatie ISB-Limburg Heusden-Zolder). - VVSG (2010), De beleids- en beheerscyclus voor u toegelicht (Presentatie VVSG- Ronde van Vlaanderen najaar 2010). - Leroy J. (2010), De beleids- en beheerscyclus van de gemeenten, de OCMW s en de provincies. De nieuwe regels toegelicht in 60 vragen en antwoorden, Politeia i.s.m. VVSG en Agentschap voor Binnenlands Bestuur, 62p. - Vlaamse regering (2010), Memorie van toelichting bij het voorontwerp van decreet houdende vaststelling van de algemene regels waaronder in de Vlaamse gemeenschap en het Vlaamse Gewest periodieke plan- en rapporteringsverplichtingen aan lokale besturen kunnen worden opgelegd. Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 23 N 222 VTS222_bnw.indd 23 14/04/11 08:24