Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Transcriptie

1 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr

2 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat Brussel Tel : 02/ his@iph.fgov.be index4.htm Leuvenseweg Brussel Onderzoeksteam : Jamila Buziarsist Stefaan Demarest Lydia Gisle Jean Tafforeau Johan Van der Heyden Herman Van Oyen Met de medewerking van : Pieter-Jan Miermans Francis Sartor Logistieke steun : Monique Schoonenburg Véronique Verhocht Nationaal Instituut voor de Statistiek : IPH/EPI REPORTS Nr Depotnummer: D/2002/2505/40

3 Inhoudstafel DEEL 1 : Introductie... 8 Methoden I. Inhoud van de bevraging... 8 II. Samenstelling van de steekproef III. Actoren IV. Veldwerkorganisatie V. Netwerk enquêteurs VI. Kwaliteitsbewaking VII. Participatiegraad VIII. Wegingsfactoren IX. Tabellen X. Studiepopulatie DEEL 2 : 1. Gezondheidstoestand Subjectieve gezondheid Lichamelijke gezondheid Chronische aandoeningen Acute aandoeningen Mentale gezondheid Beperkingen en Participatieproblemen DEEL 3 : 2. Leefstijl Lichamelijke activiteit Voeding Voedingsstatus Voedingsgewoonten Gebruik van alcohol Tabaksgebruik Gebruik van illegale drugs Gezondheid en seksualiteit Blz.

4 Inhoudstafel DEEL 4 : Blz. 3. Preventie Vaccinatie bij volwassenen Cardiovasculaire preventie Vroegtijdige opsporing van diabetes Vroegtijdige opsporing van borstkanker Vroegtijdige opsporing van baarmoederhalskanker DEEL 5 : 4. Medische consumptie Contacten met zorgverstrekkers Contacten met de huisarts Contacten met de specialist Contacten met de spoedgevallendienst Contatcten met de tandarts Contacten met paramedische zorgverstrekkers Opname in het ziekenhuis Gebruik van geneesmiddelen Patiëntentevredenheid Niet-conventionele geneeswijzen DEEL 6 : 5. Gezondheid en samenleving Toegankelijkheid van gezondheidszorgen Socio-economische verschillen in gezondheid Gezondheid en omgeving Ongevallen, verkeersveiligheid en geweld Sociale gezondheid Sociale en preventieve diensten

5 Methoden

6 Dit onderzoek wordt uitgevoerd op initiatief van : M. AELVOET Minister van Consumentenzaken, Volksgezondheid en Leefmilieu J. CHABERT Minister van Openbare Werken, Vervoer, Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest T. DETIENNE Minister van Sociale Aangelegenheden en Gezondheid van het Waals Gewest D. GOSUIN Minister van Leefmilieu en Waterbeleid, Natuurbehoud, Openbare Netheid en Buitenlandse Handel van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest N. MARECHAL Minister van Jeugdhulp en Gezondheid van de Franse Gemeenschap H. NIESSEN Minister van Jeugd en Gezin, Monumenten en Landschappen, Gezondheid en Sociale Zaken van de Duitstalige Gemeenschap F. VANDENBROUCKE Minister van Sociale Zaken en Pensioenen M. VOGELS Minister van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen van de Vlaamse Gemeenschap.

7 Introductie VI. Kwaliteitsbewaking Een grootschalig project als de Gezondheidsenquête noodzaakt tot een permanente kwaliteits-bewaking van zowel het proces (veldwerk) als het product (gegevensbestand). VI.1. Procesbewaking Deels wordt het veldwerk bewaakt door de toepassing van de software ontwikkeld voor het samenstellen van de steekproef, het activeren van huishoudens en het zonodig vervangen van huishoudens (bij weigerende of niet contacteerbare huishoudens). Deze software maakt het mogelijk om op het even welk moment een stand van zaken van het veldwerk te verkrijgen. De informatie die hiervoor gebruikt wordt is afkomstig van de enquêteurs belast met het veldwerk (communicatieformulieren, recapitulatieformulieren, ingevulde vragenlijsten). De accuraatheid van een stand van zaken hangt dan ook af van de wijze waarop de enquêteurs het veldwerk aanpakken. Met de organisatie van vormingsmomenten (cfr. supra) werd gepoogd tot een maximale standaardisatie van deze wijze te komen, er voor te zorgen dat enquêteurs op eenzelfde wijze handelen in het contacteren van huishoudens, het afnemen van de enquête en het communiceren met het secretariaat van de enquête. Ook het verzenden van periodieke nieuwsberichten had tot doel deze standaardisatie verder te maximaliseren. Tenslotte konden de enquêteurs ingeval zij geconfronteerd werden met onvoorziene omstandigheden technische en inhoudelijke steun vragen aan zowel het secretariaat als aan het WIV-onderzoeksteam. Om een (partieel) antwoord te krijgen op de vraag of en in welke mate enquêteurs conform de voorziene procedure te werk gingen, werd in de loop van het laatste trimester van het veldwerk een beperkt kwaliteitsonderzoek georganiseerd bij zowel participerende als weigerende huishoudens. Hierbij werd in elke groep waarvoor een enquêteur actief was tijdens het vierde trimester (n= 190) van het veldwerk telefonisch contact opgenomen met zowel één participerend als één weigerend huishouden. (in totaal 380 huishoudens). Tijdens dit telefonisch contact werd, met behulp van een gestructureerde vragenlijst informatie ingewonnen omtrent: De introductiebrief en plooifolder waarmee de huishoudens uitgenodigd worden voor deelname aan de enquête Het eerste contact van de enquêteur met de huishoudens De interactie tussen enquêteurs en respondenten (voor deelnemende huishoudens) of de reden van weigering tot deelname aan de enquête (voor weigerende huishoudens) In totaal stemden 249 huishoudens in met deelname aan het kwaliteitsonderzoek; 164 participerende en 85 weigerende huishoudens. Respectievelijk 13 aan de enquête deelnemende huishoudens en 48 weigerende huishoudens stemden niet in met deelname aan het kwaliteitsonderzoek. Met betrekking tot de introductiebrief en plooifolder het eerste belangrijke contactmoment met de huishoudens, kan besloten worden dat deze hun doel niet missen. Niettemin gaf 66% van de weigerende huishoudens aan deze informatie niet ontvangen te hebben (wat betwijfelbaar is). De inhoud van de brief en het doel van de bevraging is zowel voor participerende als weigerende huishoudens duidelijk. Ruim een kwart van de weigerende huishoudens twijfelt echter aan het officiële karakter van de bevraging. 26

8 Introductie Tabel 6.1 : Samenhang gepercipieerde kenmerken van de introductiebrief en plooifolder met het statuut van het huishouden Participerende Weigerende huishouden huishoudens Geven aan de introductiebrief ontvangen te hebben 86,5% 65,9% Hebben de introductiebrief gelezen 87,1% 83,6% Vonden de inhoud van de brief moeilijk 6,8% 5,4% Begrepen het doel van de bevraging 94,9% 89,5% Hebben vragen bij het officieel karakter van de bevraging 9,4% 25,6% De wijze waarop de enquêteurs in contact dienden te komen met de hun toevertrouwde huishoudens was vrij, alhoewel benadrukt werd dat een contact at doorstep wellicht zou resulteren in een groter aantal deelnemende huishoudens. De resultaten van de korte bevraging van huishoudens tonen echter aan het eerste contact met de (naderhand) participerende huishoudens eerder een telefonisch contact was. Tabel 6.2 Samenhang wijze eerste contactname met het statuut van het huishouden Telefonisch contact Direct contact at doorstep Achterlaten visitekaartje Participerende huishoudens 52,2% 37,3% 9,3% Weigerende huishoudens 48,6% 42,9% 7,1% De wijze waarop de enquêteurs gewerkt hebben, wordt ten zeerste geprezen door de (participerende) huishoudens: 98% van deze huishoudens gaf aan dat de enquêteur voorkomend en beleefd was, 98% waardeerden de flexibiliteit van de enquêteurs voor het maken van een afspraak, 97 % apprecieerden de punctualiteit waarmee de enquêteur de gemaakte afspraken had nagekomen, eveneens gaf 97% van de huishoudens aan dat de snelheid waarmee de bevraging werd doorgevoerd adequaat was. Eenzelfde percentage gaf aan indien nodig bijkomende informatie gekregen te hebben bij moeilijke vragen en stelde dat de enquêteur zijn werk naar behoren had verricht. 89% van de participerende huishoudens gaf aan dat, in geval ze de bevraging opnieuw zou moeten doen, ze zou deelnemen. De overige huishoudens stelden dat vooraleer de duur van de enquête ertoe aanleiding zou geven niet aan de enquête deel te nemen. Een gebrek aan interesse en/of tijd zijn de voornaamst redenen waarom daartoe uitgenodigde huishoudens niet wensten deel te nemen aan de enquête. Ook het eerder vertrouwelijk karakter van de gevraagde informatie (gezondheid) werd vaak ingeroepen als reden voor weigering. Tabel 6.3 : Overzicht redenen van weigering tot deelname aan de enquête Ik had de tijd niet om deel te nemen. De enquête duurde te lang. 34,9% Ik hou er niet van om te persoonlijke informatie aan anderen toe te vertrouwen. 22,0% Ik voelde mij niet in staat om me te laten interviewen (oud, ziek, ) 21,2% Deelname aan een enquête interesseert me niet en verveelt me. 19,5% Normaal gezien zou ik deelgenomen hebben, maar het kwam slecht uit. 18,3% Ik voel mij gehinderd om over mijn gezondheid te praten met een onbekende. 13,4% Ik doe voor niemand de deur open en laat niemand binnen. 6,1% De enquêteur/trice stond mij niet aan. 3,7% Ik twijfelde eraan of de antwoorden vertrouwelijk zouden blijven. 2,4% Ik twijfel aan het nut van zo n enquête. 2,4% Andere reden: 9,1% 27

9 Introductie De voornaamste conclusies van dit beperkt kwaliteitsonderzoek zijn de volgende: De uitnodigingsbrief en introductiebrief zijn primordiaal in het eerste contact met het huishouden. Alles moet in het werk gesteld worden opdat de geadresseerde de brief opent en leest. Het officieel en beleidsvoorbereidend karakter van de enquête moet verder in de verf gezet worden. Een gebrek aan tijd en/of interesse zijn de voornaamste oorzaak van weigering. Het is wellicht zeer moeilijk dit te veranderen. Waar wel verder aan gewerkt kan worden is het ontwikkelen van voldoende tegenargumenten. De enquêteurs hebben hun werk meer dan naar behoren gedaan. Het optreden van de enquêteurs was in geen geval een reden opdat huishoudens, zo dit mogelijk zou zijn, niet zouden deelnemen aan de enquête. De wijze waarop enquêteurs voor het eerst contact opnemen met het huishouden heeft weinig invloed op de participatie. Het verdient aanbeveling dat ook in de toekomst de enquêteurs een relatieve vrijheid hieromtrent te laten behouden. VI.2. Productbewaking Zowel tijdens het veldwerk als na de beëindiging ervan worden tal van bestanden aangemaakt en permanent aangepast. De vier voornaamste en essentiële bestanden zijn: 1. Het bestand met de volledige steekproef (geheel van clusters van 4 huishoudens, cfr. supra) 2. Het bestand waarin de gegevens afkomstig van de communicatieformulieren worden opgeslagen (aantal contactpogingen met de huishoudens, tijdelijk of definitief statuut van het huishouden, aantal verrichte interviews, De informatie is essentieel voor het activeren van huishoudens in het begin van elk trimester en bij het vervangen van weigerende of niet contacteerbare huishoudens) 3. Het bestand waarin de gegevens afkomstig van de recapitulatieformulieren worden bewaard (informatie over het definitief statuut van het huishouden, het aantal afgewerkte interviews, het aantal ingevulde vragenlijsten, ) 4. Het bestand waarin de resultaten van de bevraging worden ingevoerd (vragenlijst huishouden, mondelinge en schriftelijke vragenlijst) Bestand (1) en (2) zijn zeer nauw gerelateerd en vormen de motor van het veldwerk. Informatie ingevoerd in bestand (2) bijvoorbeeld aangeven van een huishouden weigert aan de enquête deel te nemen leidt automatisch tot activatie van een vervanghuishouden (d.w.z. een nieuw huishouden zal een uitnodiging tot deelname aan de enquête ontvangen) in bestand (1). Bestanden (3) en (4) zijn relatief onafhankelijk, d.w.z. kunnen aangepast worden zonder dat dit gevolgen heeft voor bestanden (1) en (2). De voornaamste reden hiervoor is dat bestanden (1) en (2) centraal door het secretariaat van de Gezondheidsenquête worden beheert en aangepast, terwijl bestanden (3) en (4) in de perifere NIS-centra aangepast worden. Immers, naast het centraal secretariaat te Brussel waren ook de NIScentra in Gent, Antwerpen, Charleroi en Luik belast met de ontvangst van ingevulde vragenlijsten en het informatiseren van de gegevens. De verschillende bestanden opgemaakt door de diverse centra werden op geregelde momenten samengebundeld tot één bestand. VI.2.1. Verticale controle Ondanks de ver doorgevoerde informatisering gehanteerd bij de uitvoering van het veldwerk, blijven menselijke interventies noodzakelijk: informatie aanwezig op de communicatie- en recapitulatieformulieren dient overgenomen te worden in het databestand evenals de gegevens van de bevraging Tevens dient ingevoerde informatie soms geconfirmeerd te worden door andere informatie; zo kan een huishouden als deelnemend bestempeld worden op het communicatieformulier maar zal het pas op het moment van de ontvangst van de (ingevulde) vragenlijsten voordat dit geconfirmeerd kan worden. 28

10 Introductie Om na te gaan of de correcte informatie omtrent elk geactiveerd huishouden (d.i. een huishouden dat werd uitgenodigd voor deelname aan de enquête) effectief aanwezig was, werd een zgn. verticale controle doorgevoerd. Uitgangspunt bij de verticale controle was dat voor elk geactiveerd huishouden de definitieve status (deelname, weigering, niet contacteerbaar) gekend diende te zijn. Ingeval van een weigerend of een niet contacteerbaar huishouden werd nagegaan of een recapitulatieformulier aanwezig was waarop de reden van weigering of van het niet contacteerbaar zijn, vermeld stond. Tevens werd gecheckt of minimale informatie over de huisvesting van deze huishoudens werd vermeld. Ingeval van een deelnemend huishouden werd gecontroleerd of, naast het recapitalutieformulier, alle vragenlijsten van alle voor deelname aan de enquête geselecteerde leden van het huishouden aanwezig waren. Daarnaast werd nagegaan of een aantal basisgegevens (datum van de enquête, grootte van het huishouden, eventuele reden van weigering tot deelname van één of meerdere leden van het huishouden,.) correct werden vermeld. VI 2.2. Horizontale controle Het gebruik van door een enquêteur of door de geselecteerde leden van een huishouden in te vullen vragenlijsten noodzaakt tot de manuele inbreng van de gegevens in een databestand. Dit proces genereert onafwendbaar fouten, incoherenties tussen hetgeen op de vragenlijsten vermeld staat en hetgeen in het bestand wordt ingegeven. Via een horizontale controle werd gepoogd dergelijke incoherenties tot een minimum te herleiden. Door het toepassen van specifieke controleprogramma s werden incoherenties in de gegevens opgespeurd en gecontroleerd. Er werd dus nagegaan of deze incoherenties te wijten waren aan verschillen tussen de vragenlijsten en het gegevensbestand of deze incoherenties zelf op de vragenlijsten vermeld stonden. In het eerste geval werden de (correcte) gegevens in het databestand ingebracht, in het tweede geval werd op een gepaste wijze rekening gehouden met de blijvende incoherenties bij de analyse van de onderzoeksresultaten. 29