Gezondheidsenquête door middel van interview: Gebruik van het gegevensbestand

Transcriptie

1 Gezondheidsenquête door middel van interview: Gebruik van het gegevensbestand I- Algemene beschrijving van de enquête In 2008 werd door de Operationele Directie Volksgezondheid en Surveillance van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) een vierde nationale Gezondheidsenquête georganiseerd. Vorige enquêtes vonden plaats in 1997, 2001 en Een gedetailleerd rapport met de resultaten van deze enquête is beschikbaar op de website van het WIV ( Zoals dit in België het geval is sinds 1997 (en ook in veel andere landen) worden de gegevens van de Gezondheidsenquête 2008 (en de vorige edities) voor verder onderzoek ter beschikking gesteld van externe gebruikers: opdrachtgevers, universiteiten, onderzoekscentra, private ondernemingen,... Verder in deze tekst worden de modaliteiten voor het gebruik van deze gegevens door externen besproken. 1. Doelstellingen van de enquête De Gezondheidsenquête door middel van interview heeft als doel informatie in te winnen over de algemene gezondheidstoestand van de bevolking. Als dusdanig vormt ze een aanvullende informatiebron bij de bestaande gegevens zoals de Minimale Klinische Gegevens, kankerregistratie, sterftecijfers,... In vergelijking met deze meer klassieke gegevensbronnen beperkt de Gezondheidsenquête zich niet tot informatie over personen die gezondheidsvoorzieningen gebruiken. De Gezondheidsenquête geeft informatie over de totale bevolking. Bovendien gaat het in de Gezondheidsenquête om een horizontale dataverzameling, waarbij een zelfde persoon gelijktijdig informatie verschaft over zijn/haar gezondheidstoestand, maar ook over zijn/haar leefstijl, medische consumptie, socio-economische status en andere gezondheidsdeterminanten. De resultaten van de Gezondheidsenquête geven een gedetailleerd beeld van de gezondheidstoestand van de bevolking en van hun gezondheidsbehoeften. Hierdoor worden de bouwstenen verschaft voor een pro-actief gezondheidsbeleid en dit zowel met betrekking tot het vaststellen van de na te streven doelstellingen, het uittekenen van strategieën om deze doelstellingen te verwezenlijken als het bepalen van technieken om de realisatie van deze doelstellingen te evalueren. 2. Partners Het uitvoeren van de Gezondheidsenquête in België kwam tot stand via een hechte samenwerking tussen alle ministeries betrokken bij het gezondheidsbeleid in ons land. De opdrachtgevers van de Gezondheidsenquête zijn de federale overheid (FOD Volksgezondheid en FOD Sociale Zekerheid), de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, het Brussels Gewest, het Waals Gewest en de Duitstalige Gemeenschap. Een Commissie van Opdrachtgevers, waarin alle opdrachtgevers vertegenwoordigd zijn, is belast met de administratieve en beleidsmatige opvolging van de Gezondheidsenquête. Een Wetenschappelijke Adviesraad, waarin naast vertegenwoordigers van de betrokken ministeries ook afgevaardigden van de universiteiten zetelen, volgt nauwgezet het wetenschappelijk verloop van de enquête en coördineert de analyse van de resultaten. 1

2 De Operationele Directie Volksgezondheid en Surveillance van het WIV is belast met de uitvoering van de enquête (keuze thema s, steekproefdesign, supervisie van de gegevensverzameling, analyse van de resultaten). Voor de statistische aspecten van de enquête werkt het WIV samen met het Centrum voor Statistiek van de Universiteit Hasselt. De Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (ADSEI) is betrokken bij de selectie van de steekproef op basis van het Rijksregister, het veldwerk en de invoer van de gegevens. 3. Organisatie Rond heel wat methodologische en organisatorische aspecten van de Gezondheidsenquête dienden duidelijke keuzes gemaakt te worden. Een belangrijk deel van de voorbereiding bestond dan ook uit het bepalen van de domeinen die voor onderzoek in aanmerking kwamen en het naar voren brengen van argumenten die als basis zouden dienen voor enkele onvermijdelijke keuzes. Deze thematische, methodologische en organisatorische keuzes werden genomen op basis van literatuur, buitenlandse ervaringen en ervaringen met andere types van enquêtes in België. 4. Methodologische keuzes Er werd geopteerd voor een periodieke Gezondheidsenquête. Zo is een nieuwe enquête voorzien in Criteria om in aanmerking te komen voor ondervraging werden als volgt bepaald: leeftijdscriterium: geen leeftijdsgrens, maar sommige vragen worden enkel gesteld aan respondenten ouder dan 15 jaar; nationaliteit: alle inwoners van België komen in aanmerking voor enquêtering; woonplaats: de steekproef bestaat uit een representatief staal van de 3 regio s en van de Duitstalige Gemeenschap; woning: ook inwoners van een bejaardentehuis komen in aanmerking voor enquêtering. Collectieve huishoudens (bv. grote kloosterorden) en gevangenen werden echter van deelname uitgesloten. De steekproefeenheid die gebruikt werd was het huishouden (vertegenwoordigd door de referentiepersoon zoals aangegeven in het Rijksregister). Als techniek werd de systematische steekproeftrekking gehanteerd. Als basis voor de steekproeftrekking werd gebruik gemaakt van het Rijksregister. De steekproef werd gelaagd samengesteld; per gewest, provincie en gemeente. In 2008 werd een oververtegenwoordiging uitgevoerd van oudere personen (75-plussers en 85-plussers), waardoor huishoudens volgens verschillende leeftijdsgroepen dienden te worden ingedeeld. De bevraging gebeurde door enquêteurs in de woning van de respondenten. In wel omschreven gevallen kon een andere dan de geselecteerde persoon de gevraagde informatie verstrekken. Zo kon een moeder bv. antwoorden voor haar jonge kind (proxy-bevraging). In 2008 werden personen bevraagd, via een interview aan huis. In de praktijk werd gebruik gemaakt van drie soorten vragenlijsten: een mondelinge vragenlijst in te vullen per huishouden; een mondelinge vragenlijst in te vullen per geselecteerde persoon (mocht eventueel worden ingevuld door een proxy); een schriftelijke vragenlijst in te vullen door iedere geselecteerde persoon vanaf 15 jaar (mocht niet worden ingevuld door een proxy); 2

3 5. Inhoudelijke keuzes De Gezondheidsenquête omvat de volgende domeinen: Gezondheidstoestand Leefstijl Preventieve gezondheid Gebruik van gezondheidszorg Gezondheid en samenleving Gezondheid van oudere personen Hoewel het belang dat gehecht wordt aan elk van deze domeinen afhankelijk is van de specifieke objectieven en bijgevolg varieert van land tot land en van enquête tot enquête, laten de resultaten van de Gezondheidsenquête in hoge mate toe om de resultaten voor België te vergelijken met deze van andere landen en met deze van de voorgaande enquêtes ( ). De vragenlijsten omvatten de volgende modules: Huishoudvragenlijst Samenstelling van het huishouden Huishoudinkomen Uitgaven voor gezondheidszorgen Huisvesting Gezondheid en omgeving Mondelinge vragenlijst Informatie over de betrokken persoon en de respondent Ziekte en chronische aandoeningen Traumata: ongevallen Langdurige lichamelijke beperkingen Pijn Medische consumptie (contacten met de huisarts, geneesheer-specialist, spoedgevallendienst van een ziekenhuis, tandarts, andere gezondheidsvoorzieningen, opname in een ziekenhuis, gebruik van geneesmiddelen) Patiëntentevredenheid Vaccinatie (griep, tetanus, hepatitis B, pneumococcen) Voeding (voedingsstatus, voedingsgewoonten) Gezondheid en leefomgeving Socio-economisch profiel (opleiding, tewerkstelling) Schriftelijke vragenlijst Gezondheidsbeleving Klachten (psychische) Houding t.o.v. AIDS Sociale contacten Consumptie van tabak Consumptie van andere produkten (cannabis) Consumptie van alcoholische dranken Gemoedstoestand Zelfmoord Preventie (hoge bloeddruk, cholesterol, suikergehalte in bloed) Lichaamsbeweging Levenseinde Kankeropsporing (colorectaal, borst, baarmoederhals) 3

4 6. Modaliteiten voor het gebruik van de data In de afgelopen maanden werden door het WIV talrijke gezondheidsindicatoren uitgewerkt. Deze zijn nagenoeg steeds gebaseerd op internationaal erkende standaarden van de WGO, OESO, Eurostat, ECHI (European Community Health Indicators) of van buitenlandse enquêtes. In het rapport van het WIV werden heel wat gezondheidsindicatoren besproken in functie van leeftijd, geslacht, socio-economische status (opleidingsniveau), urbanisatiegraad en dit zowel voor België als geheel als voor de drie regio s. Specifieke aandacht werd besteed aan evoluties in de tijd ( ) en aan sociale ongelijkheden in gezondheid. De resultaten werden beschreven in rapporten die beschikbaar zijn op de website van de enquête ( Vanzelfsprekend was het niet mogelijk om in deze rapporten uit te wijden over alle onderwerpen. Daarom wordt een oproep gedaan op externe gebruikers om hun expertise aan te wenden teneinde het enorm potentieel aan wetenschappelijke en beleidsrelevante informatie die de gezondheidsenquête kan opleveren ten volle te benutten. Onder de potentiële gebruikers situeren zich drie groepen: administraties op federaal, gemeenschaps- en regionaal niveau; onderzoeksinstellingen zoals vakgroepen, onderzoeksscholen en andere aan universiteiten verbonden onderzoeksinstituten; overige onderzoeksinstituten, provinciale diensten, particuliere adviesbureaus, private ondernemingen, Het gebruik van de gegevens is voor deze groep afhankelijk van de toestemming van de Commissie van Opdrachtgevers van de Gezondheidsenquête. 7. Inhoud van het gegevensbestand dat ter beschikking wordt gesteld Het gegevensbestand van de gezondheidsenquête 2008 bevat informatie op het niveau van het individu, het huishouden, contacten met zorgverleners en het gebruik van geneesmiddelen. De volledige lijst met variabelen (inclusief het codeboek) is beschikbaar via een excel bestand met 9 werkbladen: een werkblad met een lijst van de variabelen voor elk gegevensbestand (8); een werkblad met een lijst value labels voor alle variabelen in de 8 bestanden. II- Protocol voor het gebruik van de gegevens van de Gezondheidsenquête Overwegende dat de gegevens van de Gezondheidsenquête gecodeerde gegevens zijn, werden maatregelen genomen opdat de personen of huishoudens die hebben deelgenomen niet geïdentificeerd kunnen worden. De gegevensbank wordt ter beschikking gesteld aan externe gebruikers onder de volgende voorwaarden: 1. Verstrekking gegevens De gegevens worden verstrekt op het niveau van individuele elementen in de vorm van een machineleesbaar bestand met de daarbij behorende documentatie. 2. Modaliteiten van verstrekking Om toegang te krijgen tot de gegevens 2008 moet een aanvraag gericht worden aan de Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer en een vertrouwelijkheidscontract getekend worden met de ADSEI. 4

5 3. Auteursrechten Het auteursrecht en alle andere intellectuele eigendomsrechten op de verstrekte gegevens berusten bij de Commissie van Opdrachtgevers van de Gezondheidsenquête.. 4 Kwaliteitsbewaking Het WIV draagt zorg voor de kwaliteit van de verstrekte gegevens. Het WIV herstelt, voor zover redelijkerwijs binnen het bereik van zijn mogelijkheden, fouten in de verstrekte gegevens, de conversietabel (van de variabelen van het ene jaar naar het andere), de variabelen en de begeleidende handleiding. Het WIV meldt elke wijziging van de verstrekte gegevens aan de externe gebruikers binnen een redelijke termijn. Het WIV is niet aansprakelijk voor eventuele gevolgen die aan het gebruik van de verstrekte gegevens kunnen worden toegeschreven. 5. Doel van verstrekking De externe gebruiker gebruikt de verstrekte gegevens uitsluitend ten behoeve van statistische analyse en bewerking in het kader van de uitvoering van het in het aanvraagformulier omschreven onderzoeksproject. Elke toepassing waardoor de verstrekte gegevens direct ten grondslag liggen aan beslissingen jegens individuele personen of huishoudens is uitgesloten. 6. Beperkingen op gebruik Koppeling van de verstrekte gegevens op het niveau van individuele elementen (personen, huishoudens) aan enigerlei andere verzameling, op welke wijze ook verkregen, van gegevens met betrekking tot dezelfde elementen, is niet toegestaan. Gehele of gedeeltelijk doorlevering van de verstrekte gegevens als zodanig of in de bewerkte vorm aan derden is niet toegestaan. 7. Toegang tot verstrekte gegevens De externe gebruiker ziet erop toe dat uitsluitend aangewezen personen, belast met de uitvoering van de betrokken onderzoeksprojecten, kennis nemen van de verstrekte gegevens en de daaruit af te leiden informatie. De externe gebruiker draagt zorg voor een adequate fysieke en logische beveiliging van de gegevens. 8. Rapportage op basis van verstrekte gegevens De externe gebruiker geeft de op basis van de verstrekte gegevens verkregen onderzoeksresultaten uitsluitend weer in de vorm van overzichten waaraan geen gegevens omtrent afzonderlijk herkenbare personen of huishoudens kunnen worden ontleend. Bij elke rapportage van onderzoeksresultaten vermeldt de externe gebruiker duidelijk dat deze resultaten verkregen zijn door middel van bewerking van gegevens, en dat deze gegevens afkomstig zijnvan de Gezondheidsenquête. Van elke rapportage waarin onderzoeksresultaten op basis van de verstrekte gegevens zijn opgenomen, stelt de externe gebruiker twee exemplaren ter beschikking aan het WIV. 5

6 9. Duur beschikbaarheid van gegevens De duur van de beschikbaarheid van de gegevens wordt vermeld in het contract.na het verstrijken van deze periode vernietigt de externe gebruiker de verstrekte gegevens en alle op basis hiervan verkregen niet-gepubliceerde gegevens, tenzij de externe gebruiker vóór het verstrijken ervan een gemotiveerd verzoek om verlenging van deze termijn indient bij het WIV. 10. Overdracht van rechten Het is de externe gebruiker niet toegestaan zijn rechten uit de overeenkomst aan derden over te dragen. 11. Tarieven Het tarief voor het gebruik van de gegevens is als volgt bepaald: Gebruik van de gegevens door de opdrachtgevers en hun administraties, alsook internationale instanties: gratis; Gebruik van de gegevens door universiteiten en hieraan verbonden onderzoeksinstellingen: eenmalig te betalen per universiteit; Gebruik van de gegevens door overige onderzoeksinstituten: de Commissie van Opdrachtgevers beslist over de hoogte van het tarief, ze bedraagt echter minimaal