Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)"

Transcriptie

1 Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg Brussel 1000 Brussel Tel : 02/ his@iph.fgov.be Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Kristina Bayingana Stefaan Demarest Lydia Gisle Edith Hesse Pieter-Jan Miermans Jean Tafforeau Johan Van der Heyden Logistieke steun : Monique Schoonenburg Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid: IPH/EPI REPORTS N Depotnummer : D/2006/2505/4

2 De opdrachtgevers van de Gezondheidsenquête 2004 B. Cerexhe Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Economie, Tewerkstelling, Wetenschappelijk Onderzoek, Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp en Landbouwbeleid Brussels Hoofdstedelijk Gewest R. Demotte Minister van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu Federale regering C. Fonck Ministre de la Santé, de l'enfance et de l'aide à la Jeunesse Franse Gemeenschap B. Gentges Vize-Ministerpräsident, Minister für Ausbildung und Beschäftigung, Soziales und Tourismus Duitstalige Gemeenschap G. Vanhengel Minister van de Brussels Gewestse Hoofdstedelijke Regering, belast met Financiën, Begroting, Externe Betrekkingen en Informatica Brussels Hoofdstedelijk Gewest I. Vervotte Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Vlaamse Gemeenschap C. Vienne Ministre de la Santé, de l'action sociale et de l'egalité des chances Waals Gewest

3 Boek IV Preventie Gezondheidsenquête België 2004 IPH/EPI REPORTS nr

4

5 Algemene Inhoud Boek I Inleiding Methodologish rapport...5 Boek II Gezondheidstoestand Subjectieve Gezondheid...9 Chronische aandoeningen...47 Mentale gezondheid Langdurige lichamelijke beperkingen Tijdelijke beperkingen Boek III Leefstijl Lichaamsbeweging...5 Voedingsstatus Voedingsgewoontes Gebruik van alcohol Tabaksgebruik Gebruik van illegale drugs Gezondheid en seksualiteit AIDS : kennis, attitudes en opsporing Boek IV Preventie Vaccinatie...5 Cardiovasculaire preventie Vroegtijdige opsporing van diabetes Vroegtijdige opsporing van borstkanker Vroegtijdige opsporing van baarmoederhalskanker...297

6 Boek V Medische Consumptie Contacten met zorgverstrekkers Contacten met de huisarts...5 Ambulante contacten met de specialist Contacten met de dienst spoedgevallen Contacten met de tandarts Contacten met paramedische zorgverstrekkers Opname in het ziekenhuis Gebruik van geneesmiddelen Niet-conventionele geneeswijzen Boek VI Gezondheid en samenleving Toegankelijkheid van de gezondheidszorgen... 5 Socio-economische verschillen in gezondheid Gezondheid en omgeving Traumata Sociale gezondheid Gebruik sociale en preventieve diensten Boek VII Ouderen... 5 Boek VIII Internationale vergelijking... 5

7 Boek IV Hoofdstuk 4 Vroegtijdige Opsporing van Borstkanker Jean Tafforeau Inleiding Gezondheidstoestand Leefstijl Vaccinatie Preventie Medische consumptie Gezondheid en samenleving Cardiovasculaire preventie Vroegtijdige opsporing van diabetes Vroegtijdige opsporing van borstkanker Vroegtijdige opsporing van baarmoederhalskanker Ouderen Internationale vergelijking Gezondheidsenquête, België 2004

8

9 Inhoudstafel SAMENVATTING DANKWOORD INLEIDING VRAGEN INDICATOREN RESULTATEN ZELFONDERZOEK VAN DE BORSTEN (SC_1) België Regio s KLINISCHE ONDERZOEK VAN DE BORSTEN (SC_2) België Regio s MAMMOGRAFIE IN DE AFGELOPEN TWEE (SC_3) België Regio s Bijkomende analyse UITNODIGINGSBRIEF VOOR EEN MAMMOGRAFIE (SC10_1) België Regio s Bijkomende analyse BESPREKING BIBLIOGRAFIE BASIS TABELLEN GESTANDAARDISEERDE TABELLEN

10

11 Samenvatting 51 van de vrouwen geeft aan in het afgelopen jaar een zelfonderzoek van de borsten te hebben uitgevoerd en 40 heeft een klinisch onderzoek laten uitvoeren. Over het algemeen vinden we hierbij een vrij uitgesproken socioeconomische gradiënt met minder vrouwen die zelf de borsten onderzochten of zich door een arts lieten onderzoeken in de laagste opleidingscategorieën. In het Vlaams Gewest is dit echter anders. Daar vinden we voor deze indicatoren geen socio-economische gradiënt. 36 van de vrouwen van 15 jaar en ouder geeft aan in de afgelopen twee jaar een mammografie te hebben laten uitvoeren. Indien we ons beperken tot de doelgroep voor vroegtijdige opsporing van borstkanker (50 tot 69 jaar) is dit percentage 71. Hoewel we er kunnen van uitgaan dat de Gezondheidsenquête waarschijnlijk een overschatting geeft van het aantal vrouwen dat bereikt wordt voor een vroegtijdige opsporing van borstkanker, blijft de enquête een belangrijke informatiebron omdat ze toelaat de evolutie over de tijd te volgen en na te gaan in welke mate er verschillen bestaan in functie van een aantal socio-economische parameters. Het percentage vrouwen tussen de 50 en 59 jaar dat gescreend werd voor borstkanker volgens de cijfers van de verzekeringsorganismen (Intermutualistisch agentschap) bedroeg in Op basis van de cijfers van de Gezondheidsenquête vinden we een percentage van 59. Het zou interessant zijn om de indicator screeningsmammografie (22 voor de Gezondheidsenquête 2004) te vergelijken met de screeningsgraad via de mammotest op basis van de terugbetalingsgegevens voor hetzelfde jaar. Hoe dan ook noteren we een sterke stijging van het percentage vrouwen dat een mammografie liet uitvoeren, zowel in het Vlaams Gewest als in het Waals en het Brussels Gewest. Toch moet het programma voor de vroegtijdige opsporing van borstkanker nog beter worden aangepast: 44 van de vrouwen tussen 40 en 49 jaar geeft aan in de afgelopen twee jaar een mammografie te hebben laten uitvoeren; in de leeftijdsgroep jaar is dit 35. Deze percentages zijn vrij hoog voor groepen die nochtans geen deel uitmaken van de doelgroep voor vroegtijdige opsporing van borstkanker. Deze percentages zijn significant hoger in het Brussels en Waals Gewest. De screeningsgraad voor borstkanker is niet gelijkmatig verdeeld in functie van het socioeconomisch niveau (behalve in het Vlaams Gewest): laag opgeleide vrouwen doen minder vaak aan vroegtijdige opsporing. 45 van de vrouwen geeft aan dat ze in de afgelopen 12 maanden een mammografie lieten uitvoeren, voor 30 is dit langer dan een jaar geleden, maar minder dan twee jaar. Het verschil tussen deze twee percentages kan wijzen op een zekere mate van overscreening. Dit fenomeen neemt toe sinds In de meeste gevallen (41) laten vrouwen een mammografie uitvoeren op advies van hun gynaecoloog, maar de rol van de huisarts is vooral belangrijk bij vrouwen met een laag opleidingsniveau. In het Brussels Gewest (56) en het Waals Gewest (51) neemt de gynaecoloog een belangrijkere rol in

12 70 van de vrouwen in de leeftijdsgroep jaar geeft aan in de afgelopen twee jaar een uitnodigingsbrief voor een mammografie te hebben ontvangen. Dit is een duidelijke verhoging in vergelijking met In het Brussels Gewest gaat het in 2004 slechts om 30. Ook al was op het moment van de enquête de eerste golf van de uitnodigingscampagne nog niet afgelopen, toch kan men zich afvragen waarom nog geen derde van de vrouwen aangeeft dat ze een uitnodigingsbrief hebben ontvangen. Opmerkelijk is dat 22 van de vrouwen tussen 40 en 49 jaar en 27 van de vrouwen tussen 70 en 79 jaar aangeeft een uitnodiging te hebben ontvangen. Is dit omdat bepaalde centra de aanbevelingen van het nationaal programma niet strikt opvolgen? Of zijn de verklaringen van de vrouwen niet betrouwbaar? In het Vlaams Gewest lijkt de georganiseerde borstkankerscreeningcampagne een belangrijke impact te hebben. Opgemerkt dient te worden dat het versturen van uitnodigingen in het kader van een vroegtijdige opsporing van borstkanker er reeds vóór het nationaal programma wijd verspreid was in het kader van pilootprojecten. In het Waals Gewest geeft slechts 49 van de vrouwen die in stedelijke gebieden wonen aan dat ze een uitnodigingsbrief ontvingen terwijl dit in de landelijke gebieden 72 is. Dit verschil is moeilijk te begrijpen. Zou het kunnen dat vrouwen in de stad minder ontvankelijk zijn voor zo n brief? De gynaecoloog en de huisarts blijken nog een doorslaggevende rol te spelen, zij moeten verder als belangrijke actoren bij het vroegtijdige opsporingsprogramma van borstkanker betrokken worden. 50 van de vrouwen die geen mammografie lieten uitvoeren na ontvangst van een uitnodiging, geeft aan dat dit is omdat ze kort tevoren een mammagrafie hadden laten uitvoeren (dit lijkt frequenter in Wallonië). 19 zegt dat ze dit niet nodig vinden, 16 dat ze er de tijd niet voor hebben en 15 dat ze dit een vervelend onderzoek vinden (dit laatste argument wordt vooral naar voor gebracht in het Vlaams Gewest)

13 Dankwoord Wij willen graag de volgende personen bedanken voor het nalezen van dit onderdeel en hun nuttige opmerkingen. o o o o o o o Dr. Marc Arbyn, Wetenschapelijke Instituut Volksgezondheid Dr Luc Berghmans, Observatoire de la santé du Hainaut Dr. Margareta Haelterman, Directoraat Generaal Basisgezondheidszorg, Organisatie en Planning, FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Dr Cinthia Lemos, Institut Scientifique de Santé Publique Mme Annalisa Tancredi, Epidémiologie et Santé Publique, Université de Liege Dr. Anne Vandenbroucke, Unité de Prévention et de Dépistage du Cancer, Université Catholique de Louvain Prof.Guido Van Hal, Centrum voor Kanker Opsporing, Epidemiologie en Gemeenschapsgeneeskunde, Universiteit Antwerpen o Paul Van Landeghem, Centrum voor Preventie en Vroegtijdige Opsporing van Kanker, Universiteit Gent, Faculteit Geneeskunde & Gezondheidswetenschappen, Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde o Dhr Pieter Vandenbulcke, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Administratie Gezondheidszorg

14 1. Inleiding Borstkanker is de meest frequente kanker bij vrouwen. Hij vertegenwoordigt 15 tot 35 van alle gediagnosticeerde kankers in Europa. In België ging het in 1998 om 36 van alle kankers bij vrouwen. Dit is dan ook de reden waarom in de Gezondheidsenquête vragen over vroegtijdige opsporing van kanker zijn opgenomen. Analyses van de RIZIV-gegevens inzake de terugbetaling van mammografieën hebben aangetoond dat de Gezondheidsenquête een overschatting geeft van de screeningsgraad. Toch blijft de enquête een nuttige informatiebron. Men kan er immers van uit gaan dat deze overschatting niet verandert in de tijd, zodat de enquête toelaat om evoluties weer te geven. Anderzijds kan op basis van de Gezondheidsenquête nagegaan worden hoe de screeningsgraad verschilt volgens een aantal socioeconomische parameters die niet beschikbaar zijn (of moeilijk hanteerbaar) op het niveau van de terugbetalingsgegevens. Het principe van de enquête is dat men zich baseert op de informatie van de vrouwen zelf. De vragen over vroegtijdige opsporing van borstkanker maken deel uit van de schriftelijke vragenlijst die ingevuld wordt zonder tussenkomst van de enquêteur (wat aangewezen is voor gevoelige onderwerpen). In de jaren tachtig lag het accent bij de preventie van borstkanker vooral op het zelfonderzoek en het klinisch onderzoek. Omdat dit niet tot goede resultaten leidde, is men daar momenteel van afgestapt. Vragen hieromtrent worden in de enquête nog wel gesteld omdat dit beter de context weergeeft waarbinnen de vroegtijdige opsporing via mammografie zich situeert, en ook omdat ze een maat zijn voor het belang dat vrouwen aan deze problematiek hechten. De doelmatigheid van de vroegtijdige opsporing van borstkanker in termen van een vermindering van de oorzaakspecifieke sterfte werd aangetoond voor vrouwen in de leeftijdsgroep van 50 tot 69 jaar. Om de sterfte te verminderen met 30 moet een screeningsgraad van minstens 70 bereikt worden (1), met een periodiciteit van twee jaar. De vroegtijdige opsporing en de adjuvante therapie samen zouden de sterfte door borstkanker met 25 tot 38 doen dalen (2). Voor vrouwen tussen de 40 en 49 jaar is het nut van zo n programma nog niet aangetoond {Puddu, /id}. Eind 2000 werd i.v.m. borstkanker een interministerieel protocolakkoord afgesloten waarbij de federale overheid de terugbetaling van de mammografieën regelt en de gemeenschappen verantwoordelijk zijn voor de erkenning van de mammografische diensten, de organisatie van het programma voor vroegtijdige opsporing, de uitnodigingen voor de vrouwen en het overmaken van de resultaten aan de artsen (Belgisch Staatsblad 2000/22867 van ). In de Vlaamse Gemeenschap nam het programma een aanvang in juni In de Franse Gemeenschap, het Brussels Gewest en de Duitstalige gemeenschap startte het programma in juni De screeningsgraad voor vroegtijdige opsporing van borstkanker is opgenomen in de lijst van de «European Community Health Indicators» in het hoofdstuk «Prevention, health protection and promotion» (3). Bovendien bestaan er ook Europese aanbevelingen voor de evaluatie van programma s voor vroegtijdige opsporing (European guidelines for quality assurance in mammography screening)

15 2. Vragen Doelstelling is zicht te krijgen op de mate waarin aan vroegtijdige opsporing van borstkanker wordt gedaan. In de Gezondheidsenquête worden de volgende vragen gesteld: SC01 : Hebt u ooit zelf uw borsten onderzocht om een abnormaliteit vast te stellen? SC02 : Wanneer hebt u voor het laatst uw borsten zelf onderzocht? SC03 : Hebt u ooit uw borsten laten onderzoeken door een arts (manueel onderzoek, geen echografie of mammografie)? SC04 : Wanneer hebt u voor het laatst uw borsten laten onderzoeken door een arts? SC05 : Hebt u reeds een mammografie (radiografie van de borsten) gehad? SC06 : Wanneer hebt u voor het laatst een mammografie gehad? Minder dan 1 jaar geleden 1 jaar geleden of langer, maar minder dan 2 jaar 2 jaar geleden of langer SC07 : Wanneer (in welk jaar) hebt u voor het laatst een mammografie gehad?.. (jaar) SC08 : Om welke reden hebt u deze mammografie gehad? SC09 : Is er ter gelegenheid van dit onderzoek ook een echografie van de borsten uitgevoerd? SC10 : Hebt u in de afgelopen 2 jaar een uitnodigingsbrief gekregen voor een (mammografisch) onderzoek voor de opsporing van borstkanker? SC11 : Hebt u naar aanleiding van deze uitnodigingsbrief een screenings (mammografisch) borstkankeronderzoek laten uitvoeren? SC12 : Waarom hebt u geen (mammografisch) borstkankeronderzoek laten uitvoeren naar aanleiding van deze uitnodigingsbrief?

16 3. Indicatoren De Europese Commissie beveelt in het kader van de ontwikkeling van een aantal Europese gezondheidsindicatoren aan om de screeningsgraad te meten voor vroegtijdige opsporing van borstkanker (4). Ook de OESO doet dit (health care quality indicators project: van de vrouwen in de leeftijdsgroep jaar dat een mammografie liet uitvoeren in het afgelopen jaar). Ook in het kader van de «Epidemiological guidelines for quality assurance in breast cancer screening» wordt aangeraden om via een enquête de proportie van de doelgroep te meten die gescreend is voor borstkanker, en dit buiten een georganiseerd programma. De indicatoren zullen in de eerste plaats berekend worden voor de doelgroep (50-69 jaar). Toch zal ook nagegaan worden in welke mate vrouwen tussen de 40 en 49 jaar aan vroegtijdige opsporing van borstkanker doen. Aan vrouwen die een mammografie lieten uitvoeren werd een bijkomende vraag gesteld om na te gaan of ze tezelfdertijd ook een echografie kregen. Het onderliggend idee hier is om de screeningsmammografieën te kunnen identificeren. Dit zijn de mammografieën waarbij ter gelegenheid van de mammografie geen echografie gebeurde, er voorafgaandelijk door een arts geen abnormaliteit werd vastgesteld, er geen familiale voorgeschiedenis was en de mammografie werd uitgevoerd als gevolg van een uitnodigingsbrief. Vaak blijkt immers dat mammografieën die niet kaderen in een vroegtijdig opsporingsprogramma meestal aangevuld worden met een echografie. De lijst van de indicatoren is als volgt: SC_1: SC_2: SC_3: SC_4: SC10_1: SC08_1: SC_5: Verdeling van de vrouwen volgens het tijdstip van het laatste zelfonderzoek van de borsten Verdeling van de vrouwen volgens het tijdstip van het laatste klinisch onderzoek van de borsten Percentage van de vrouwen dat aangeeft een mammografie te hebben laten uitvoeren in de afgelopen twee jaar Verdeling van de vrouwen volgens het tijdstip van de laatste mammografie Percentage van de vrouwen dat aangeeft in de afgelopen twee jaar een uitnodigingsbrief te hebben ontvangen om een mammografie te laten uitvoeren Verdeling van de vrouwen volgens de reden van de laatste mammografie Percentage van de vrouwen dat aangeeft een screeningsmammografie te hebben laten uitvoeren in de afgelopen twee jaar

17 4. Resultaten 4.1. Zelfonderzoek van de borsten (SC_1) België In België geeft 51 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan in het afgelopen jaar een zelfonderzoek van de borsten te hebben uitgevoerd. 30 deed dit in de afgelopen maand. Analyse volgens leeftijd Het percentage vrouwen dat aan zelfonderzoek van de borsten doet, stijgt significant met de leeftijd, bereikt 60 in de leeftijdsgroep jaar en daalt daarna. BELGIE SC_1: Percentage van vrouwen (van 15 jaar en ouder) dat aangeeft een zelf onderzoek van de borst te hebben uitgevoerd in het afgelopen jaar GESLACHT Vrouw <3 for SC_ Bron: Gezondheidsenquête door middel van interview, België, 2004 Analyse volgens opleidingsniveau We noteren een belangrijke samenhang met het opleidingsniveau: hoe hoger het opleidingsniveau, hoe vaker vrouwen aangeven dat ze in de afgelopen 12 maanden hun borsten onderzocht hebben (58 voor de hoogst opgeleiden, 38 voor de laagst opgeleiden). Dit blijkt globaal uit een multivariate analyse (logistische regressie, p < 0,001), maar ook als we de groepen twee per twee vergelijken

18 Analyse volgens urbanisatiegraad We noteren geen verschil naargelang de urbanisatiegraad. Evolutie over de tijd In 1997 gaf 53 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan dat ze in de afgelopen 12 maanden een zelfonderzoek van de borsten uitvoerden. In 2001 was dit toegenomen (56). In 2004 zien we terug een daling (51). Deze verschillen zijn significant na correctie voor leeftijd. Figuur 1 Percentage van vrouwen (van 15 jaar en ouder) dat aangeeft een zelf onderzoek van de borst te hebben uitgevoerd in het afgelopen jaar, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België Regio s Het percentage vrouwen dat aan zelfonderzoek van de borsten doet, verschilt sterk van de ene regio tot de andere: in het Vlaams Gewest gaat het om 53 van de vrouwen, in het Brussels Gewest om 50 en het Waals Gewest om slechts 43 (verschil significant na correctie voor leeftijd). Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest geeft 53 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan dat ze in de afgelopen 12 maanden een zelfonderzoek van de borsten uitvoerden. Het profiel dat we observeren is gelijkaardig aan wat we terugvinden in België. Brussels Gewest In het Brussels Gewest rapporteert slechts 43 van de vrouwen van 15 jaar en ouder dat ze in de afgelopen 12 maanden een zelfonderzoek van de borsten uitvoerden. Grosso modo observeren we een gelijkaardig profiel als dat beschreven voor België. In het Brussels Gewest stellen we wel een opmerkelijke daling vast van 51 in 2001 naar 43 in

19 Waals Gewest In het Waals Gewest rapporteert 50 van de vrouwen van 15 jaar en ouder dat ze in de afgelopen 12 maanden een zelfonderzoek van de borsten uitvoerden. Grosso modo observeren we een gelijkaardig profiel als dat beschreven voor België. In het Waals Gewest vinden we echter geen significante daling tussen 2004 (50) en de voorgaande jaren (52) Klinische onderzoek van de borsten (SC_2) België In België geeft 40 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan dat ze in het afgelopen jaar een klinische onderzoek van de borsten lieten uitvoeren. Voor 17 is dit langer dan een jaar geleden, maar minder dan 2 jaar. 43 van de ondervraagde personen heeft nog nooit zo n onderzoek gehad. Analyse volgens leeftijd Het percentage vrouwen bij wie een klinisch onderzoek van de borsten gebeurde, neemt onregelmatig toe met de leeftijd, bereikt een eerste piek rond jaar (46) en een plateau van rond de 50 bij vrouwen tussen 40 en 59 jaar. BELGIE SC_2: Percentage van vrouwen (van 15 jaar of ouder) dat aangeeft een klinisch onderzoek van de borst te hebben laten uitvoeren in de afgelopen 2 jaar 60 GESLACHT 50 Vrouw <2 for SC_ Bron: Gezondheidsenquête door middel van interview, België, 2004 Analyse volgens opleidingsniveau Er is een zeer sterke samenhang met het opleidingsniveau: personen met een hoger opleidingsniveau rapporteren veel vaker een klinisch onderzoek van de borsten in de afgelopen 12 maanden (48) dan de andere opleidingscategorieën (29 voor de vrouwen zonder diploma of hoogstens een diploma lager onderwijs). Dit blijkt globaal uit een multivariate analyse (logistische regressie, p < 0,001), maar ook als we de groepen twee per twee vergelijken. Er is dus een belangrijke socio-economische gradiënt

20 Analyse volgens urbanisatiegraad We noteren geen verschil naargelang de urbanisatiegraad. Evolutie over de tijd In 1997 rapporteerde 38 van de vrouwen van 15 jaar en ouder dat ze een klinisch onderzoek van de borsten lieten uitvoeren in het afgelopen jaar. In 2001 en 2004 is het resultaat quasi identiek (respectievelijke 39 en 40). Figuur 2 Percentage van vrouwen (van 15 jaar of ouder) dat aangeeft een klinisch onderzoek van de borst te hebben laten uitvoeren in de afgelopen 2 jaar, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België Regio s We noteren voor deze indicator geen significante verschillen tussen de regio s. Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest geeft 40 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan in het afgelopen jaar een klinisch onderzoek van de borsten te hebben laten uitvoeren. Het profiel verschilt enigszins van wat we vinden op het Belgisch niveau: de verschillen in functie van het opleidingsniveau (minder klinische onderzoeken bij laag opgeleide vrouwen) zijn niet significant. In landelijke gebieden rapporteren vrouwen minder vaak (34) een klinisch onderzoek van de borsten dan in stedelijke en half-stedelijke gebieden (respectievelijk 40 en 42). Zoals geldt voor België, vinden we geen verschillen tussen de verschillende jaren

21 Brussels Gewest In het Brussels Gewest geeft 42 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan in het afgelopen jaar een klinisch onderzoek van de borsten te hebben laten uitvoeren. Het profiel verschilt enigszins van wat we vinden op het Belgisch niveau: vrouwen tussen de 50 en 59 jaar geven vaker aan dat hun borsten werden onderzocht (59) dan de jongere en oudere leeftijdsgroepen (50). We noteren ook significante verschillen tussen de jaren met een hoger percentage in 2001 (45). Waals Gewest In het Waals Gewest geeft 40 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan in het afgelopen jaar een klinisch onderzoek van de borsten te hebben laten uitvoeren. Het profiel is gelijkaardig aan wat we vaststellen op het niveau van België Mammografie in de afgelopen twee jaar (SC_3) België In België rapporteert 36 van de vrouwen van 15 jaar en ouder dat ze in het afgelopen jaar een mammografie lieten uitvoeren. Dit percentage bedraagt 71 in de doelgroep van 50 tot 69 jaar. Analyse volgens leeftijd Het percentage vrouwen dat een mammografie liet uitvoeren in de afgelopen twee jaar neemt toe met de leeftijd en bereikt een maximum (73) in de leeftijdsgroep jaar. In de leeftijdsgroep jaar is dit percentage 44 en bij vrouwen tussen 70 en 79 jaar 35. Nochtans maken deze groepen geen deel uit van de doelgroep voor vroegtijdige opsporing van borstkanker

22 BELGIE SC_3: Percentage van vrouwen (van 15 jaar of ouder) dat aangeeft een mammografie te hebben uitvoeren in de afgelopen 2 jaar GESLACHT 80 Vrouw <2 for SC_ Bron: Gezondheidsenquête door middel van interview, België, 2004 Analyse volgens opleidingsniveau Er zijn ook verschillen naargelang het opleidingsniveau. Hoe hoger de opleiding, hoe vaker vrouwen aangeven dat een mammografie werd uitgevoerd. Bij vrouwen tussen 50 en 69 jaar stijgt dit percentage van 60 bij personen zonder opleiding, of enkel een opleiding lager onderwijs, tot 77 bij vrouwen met een opleiding hoger onderwijs. Dit blijkt globaal uit een multivariate analyse (logistische regressie, p < 0,02), maar ook als we de groepen twee per twee vergelijken. Er is dus een socio-economische gradiënt. Analyse volgens urbanisatiegraad We noteren geen verschil naargelang de urbanisatiegraad. Evolutie over de tijd Tussen 1997 en 2004 zien een duidelijke en lineaire toename (p < 0,001) van het percentage vrouwen (50-69 jaar) dat aangeeft een mammografie te hebben laten uitvoeren: 49 in 1997, 59 in 2001 en 71 in De grafiek hieronder geeft de evolutie aan voor de vrouwen van 15 jaar en ouder

23 Figuur 3 Percentage van vrouwen (van 15 jaar of ouder) dat aangeeft een mammografie te hebben aten uitvoeren in de afgelopen 2 jaar, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België Regio s Het percentage vrouwen dat aangeeft een mammografie te hebben laten uitvoeren vertoont verschillen tussen de gewesten als men uitgaat van de totale populatie van vrouwen van 15 jaar en ouder: 34 in het Vlaams Gewest, 35 in het Brussels Gewest en 41 in het Waals Gewest. Wanneer we enkel de doelgroep (vrouwen tussen 50 en 59 jaar in aanmerking nemen) noteren we geen significante verschillen: 70 in het Vlaams, 72 in het Brussels en 73 in het Waals Gewest. Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest rapporteert 34 van de vrouwen van 15 jaar en ouder dat ze in het afgelopen jaar een mammografie lieten uitvoeren. Dit percentage bedraagt 70 in de doelgroep van 50 tot 69 jaar. Voor deze indicator noteren we ongeveer hetzelfde profiel als voor België als geheel. In de leeftijdsgroep jaar geeft 37 van de vrouwen aan dat ze een mammografie lieten uitvoeren, in de leeftijdsgroep jaar is dit 30. In het Vlaams Gewest vinden we, in tegenstelling tot wat we observeren voor het Belgische niveau, geen significante samenhang met het opleidingsniveau. Ook hier noteren we een toename van het percentage vrouwen uit de doelgroep (50-69 jaar) dat aangeeft een mammografie te hebben laten uitvoeren: 46 in 1997, 54 in 2001 en 70 in

24 VLAAMS GEWEST SC_3: Percentage van vrouwen (van 15 jaar of ouder) dat aangeeft een mammografie te hebben uitvoeren in de afgelopen 2 jaar GESLACHT 80 Vrouw <2 for SC_ Bron: Gezondheidsenquête door middel van interview, België, 2004 Brussels Gewest In het Brussels Gewest rapporteert 35 van de vrouwen van 15 jaar en ouder dat ze in het afgelopen jaar een mammografie lieten uitvoeren. Dit percentage bedraagt 72 in de doelgroep van 50 tot 69 jaar. Voor deze indicator noteren we ongeveer hetzelfde profiel als voor België als geheel. In de leeftijdsgroep jaar geeft 51 van de vrouwen aan dat ze een mammografie lieten uitvoeren, in de leeftijdsgroep jaar is dit 44. Ook hier noteren we een toename van het percentage vrouwen uit de doelgroep (50-69 jaar) dat aangeeft een mammografie te hebben laten uitvoeren: 58 in 1997, 71,5 in 2001 en 72,3 in Het verschil tussen 2001 en 2004 is echter niet significant

25 BRUSSELS GEWEST SC_3: Percentage van vrouwen (van 15 jaar of ouder) dat aangeeft een mammografie te hebben uitvoeren in de afgelopen 2 jaar GESLACHT 100 Vrouw 80 <2 for SC_ Bron: Gezondheidsenquête door middel van interview, België, 2004 Waals Gewest In het Waals Gewest rapporteert 40 van de vrouwen van 15 jaar en ouder dat ze in het afgelopen jaar een mammografie lieten uitvoeren. Dit percentage bedraagt 73 in de doelgroep van 50 tot 69 jaar. Voor deze indicator noteren we ongeveer hetzelfde profiel als voor België als geheel. In de leeftijdsgroep jaar geeft 54 van de vrouwen aan dat ze een mammografie lieten uitvoeren, in de leeftijdsgroep jaar is dit 43. In het Vlaams Gewest vinden we, in tegenstelling tot wat we observeren voor het Belgische niveau, geen significante samenhang met het opleidingsniveau. Ook hier noteren we een duidelijke lineaire toename (p < 0,001) van het percentage vrouwen uit de doelgroep (50-69 jaar) dat aangeeft een mammografie te hebben laten uitvoeren: 52 in 1997, 64 in 2001 en 73 in

26 WAALS GEWEST SC_3: Percentage van vrouwen (van 15 jaar of ouder) dat aangeeft een mammografie te hebben uitvoeren in de afgelopen 2 jaar GESLACHT 80 Vrouw <2 for SC_ Bron: Gezondheidsenquête door middel van interview, België, Bijkomende analyse Tijdstip van de laatste mammografie (SC_4) 43 van de vrouwen tussen 50 en 69 jaar geeft aan dat hun laatste mammografie werd uitgevoerd in de afgelopen 12 maanden. Voor 28 is dit langer dan 1 jaar geleden, maar minder dan 2 jaar. Het verschil tussen deze twee percentages is een maat voor overscreening in het afgelopen jaar. Het verschil neemt toe. In 1997 ging het respectievelijk om 28 en 21 en in 2001 om respectievelijk 37 en 22. Deze tendens voor een «overscreening» vermindert met de leeftijd. In de leeftijdsgroep jaar geeft 34 van de vrouwen aan dat hun laatste mammografie plaatsvond in de afgelopen 12 maanden, en 28 rapporteert dat dit langer dan een jaar geleden is, maar minder dan 2 jaar geleden. Verder noteren we dat in van de vrouwen tussen 50 en 69 jaar nog nooit een mammografie liet uitvoeren. Dit percentage daalt gestadig. In 1997 was dit nog 32, in

27 Reden voor de laatste mammografie ($SC08) Gezondheidsenquête, België 2004 Vrouwen laten vooral een mammografie uitvoeren omdat hun gynaecoloog het hun voorstelt (zonder dat er een klacht is of abnormaliteit op het moment van de raadpleging). De redenen die aangehaald worden zijn in dalende orde van frequentie: op aanraden van de gynaecoloog 41 op aanraden van de huisarts 27 n.a.v. een uitnodigingsbrief 18 antecedenten of familiale voorgeschiedenis 18 klachten/abnormaliteiten vastgesteld door de vrouw 17 klachten/abnormaliteiten vastgesteld door de arts 11 Het totaal is meer dan 100 omdat verschillende redenen konden worden aangegeven. De rol van de huisarts blijkt vooral belangrijk te zijn bij vrouwen met een laag opleidingsniveau. Bij de hoogst opgeleiden geldt dit vooral voor de gynaecoloog. Er bestaat een belangrijk verschil tussen de regio s waarbij de gynaecoloog vooral een central rol speelt in het Brussels (56) en het Waals Gewest (51). In het Vlaams Gewest noteren we een grotere impact (27) van de uitnodigingsbrief. Het is moeilijk om voor dit aspect de evolutie over de tijd de interpreteren want de vraagstelling is in de loop van de drie opeenvolgende enquêtes veranderd. Screeningsmammografie (SC_5) Aan de vrouwen die een mammografie hadden laten uitvoeren, werd de vraag gesteld of zij tezelfdertijd ook een echografie gekregen hadden. Bedoeling hiervan was om de screeningsmammografieën te kunnen identificeren, met name mammografieën: 1. zonder echografie op hetzelfde moment 2. zonder dat voorafgaandelijk abnormaliteiten werden vastgesteld door de vrouw of de arts 3. zonder familiale antecedenten 4. en uitgevoerd naar aanleiding van een uitnodigingsbrief. Indien men enkel de mammografieën in aanmerking neemt die aan deze voorwaarden voldoen, is het percentage vrouwen met een screeningsmammografie in de afgelopen 2 jaar 22. Dit percentage is hoger in de leeftijdsgroep jaar. Voor deze indicator noteren we geen verschillen in functie van het opleidings- of urbanisatieniveau. Het percentage vrouwen tussen 50 en 69 jaar dat aangeeft in de afgelopen 2 jaar een screeningsmammografie te hebben ondergaan, verschilt sterk tussen de gewesten (p=0,03): 26 in het Vlaams Gewest tegenover 19 in het Brussels en 18 in het Waals Gewest

28 BELGIE SC_5: Percentage van vrouwen (van 15 jaar of ouder) dat een mammografie voor borst kanker onderzoek heeft gehad in de afgelopen 2 jaar GESLACHT Vrouw <2 for SC_ Bron: Gezondheidsenquête door middel van interview, België, 2004 Nationaliteit 72 van de vrouwen tussen 50 en 69 jaar met Belgische nationaliteit geeft aan in de afgelopen twee jaar een mammografie te hebben laten uitvoeren. Dit percentage bedraagt 71 bij niet-belgische vrouwen uit de EU en 14 bij niet-belgische vrouwen van buiten de EU. Na correctie voor leeftijd is het verschil tussen de eerste twee groepen en de laatste groep significant. Een zekere voorzichtigheid is nodig bij de interpretatie van deze resultaten omdat het om heel kleine aantallen gaat (slechts 17 vrouwen van buiten de EU) Uitnodigingsbrief voor een mammografie (SC10_1) België In België geeft 28 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan in het afgelopen jaar een uitnodigingsbrief te hebben gekregen voor het uitvoeren van een mammografie. Dit percentage bedraagt 70 indien men enkel rekening houdt met de vrouwen die deel uitmaken van de doelgroep (50 tot 69 jaar). Analyse volgens leeftijd Het percentage vrouwen die een uitnodigingsbrief hebben gekregen is het hoogst (70) bij vrouwen tussen 50 en 69 jaar. In de andere leeftijdsgroepen is dit heel wat minder. Toch geeft ook 22 van de vrouwen in de leeftijdsgroep jaar en 27 van de vrouwen in de leeftijdsgroep jaar aan zo n uitnodiging te hebben ontvangen. Deze groepen maken nochtans geen deel uit van de doelgroep voor vroegtijdige opsporing van borstkanker

29 BELGIE SC10_1: Percentage van vrouwen (van 15 jaar of ouder) dat aangaf een uitnodigingsbrief voor een mammografisch onderzoek te hebben ontvangen in de afgelopen 2 jaar GESLACHT 80 Vrouw <2 for SC10_ Bron: Gezondheidsenquête door middel van interview, België, 2004 Analyse volgens opleidingsniveau Het percentage vrouwen dat aangeeft een uitnodigingsbrief te hebben ontvangen verschilt niet in functie van het opleidingsniveau. Analyse volgens urbanisatiegraad We stellen significante verschillen vast in functie van de urbanisatiegraad. In de stedelijke gebieden geeft 58 van de vrouwen tussen 50 en 69 jaar aan in de afgelopen twee jaar een uitnodigingsbrief voor een mammografie te hebben ontvangen. Dit percentage bedraagt respectievelijke 73 en 78 in halfstedelijke gebieden en landelijke gebieden. Dit verschil wordt echter vooral bepaald door het lage cijfer in het Brussels Gewest. Indien we Brussel uitsluiten van de analyse noteren we geen significante verschillen meer. Evolutie over de tijd In 2001 gaf 21 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan in de afgelopen twee jaar een uitnodigingsbrief voor een mammografie te hebben ontvangen. In de doelgroep van 50 tot 69 jaar bedroeg dit percentage 44. In 2004 zien we een zeer duidelijke stijging met een percentage van 28 bij vrouwen van 15 jaar en ouder en 70 bij vrouwen tussen 50 en 69 jaar

30 Figuur 4 Percentage van vrouwen (van 15 jaar of ouder) dat aangaf een uitnodigingsbrief voor een mammografisch onderzoek te hebben ontvangen in de afgelopen 2 jaar, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België Regio s Het percentage vrouwen dat aangeeft een uitnodigingsbrief te hebben ontvangen in de afgelopen twee jaar verschilt significant van de ene regio tot de andere: 34 in het Vlaams, 12 in het Brussels en 24 in het Waals Gewest voor vrouwen van 15 jaar en ouder 80 in het Vlaams, 30 in het Brussels en 61 in het Waals Gewest voor vrouwen tussen 50 en 69 jaar Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest geeft 34 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan in het afgelopen jaar een uitnodigingsbrief te hebben gekregen voor het uitvoeren van een mammografie. Dit percentage bedraagt 80 indien men enkel rekening houdt met de vrouwen die deel uitmaken van de doelgroep (50 tot 69 jaar). We vinden hier min of meer hetzelfde profiel terug als wat we vonden op het Belgisch niveau. Er zijn geen significante verschillen volgens de urbanisatiegraad. Verder zien we in de leeftijdsgroep jaar een duidelijke toename tussen 2001 (58) en 2004 (80)

31 BELGIE SC10_1: Percentage van vrouwen (van jaar oud) dat aangaf een uitnodigingsbrief voor een mammografisch onderzoek te hebben ontvangen in de afgelopen 2 jaar <2 for SC10_ Vlaams Gewest Brussels Gewest Waals Gewest VERBLIJFPLAATS Bron: Gezondheidsenquête door middel van interview, België, 2004 Brussels Gewest In het Brussels Gewest geeft 12 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan in het afgelopen jaar een uitnodigingsbrief te hebben gekregen voor het uitvoeren van een mammografie. Dit percentage bedraagt 30 indien men enkel rekening houdt met de vrouwen die deel uitmaken van de doelgroep (van 50 tot 69 jaar). In tegenstelling met wat we vinden in de rest van het land noteren we hier bij vrouwen tussen 50 en 69 jaar een samenhang met het opleidingsniveau: 11 van de vrouwen zonder diploma of enkel een diploma lager onderwijs geeft aan in de afgelopen twee jaar een uitnodigingsbrief te hebben ontvangen voor het uitvoeren van een mammografie; voor personen met een hoger diploma is dit 38. Dit verschil is significant na correctie voor leeftijd (p=0,02). Een zekere voorzichtigheid is nodig bij de interpretatie van deze resultaten omdat het om heel kleine aantallen gaat (slechts 266 vrouwen in totaal). Verder vinden we voor vrouwen tussen 50 jaar en 69 jaar een toename tussen 2001 (20) en 2004 (30), maar deze is minder uitgesproken dan in de ander gewesten. Waals Gewest In het Waals Gewest geeft 24 van de vrouwen van 15 jaar en ouder aan in het afgelopen jaar een uitnodigingsbrief te hebben gekregen voor het uitvoeren van een mammografie. Dit percentage bedraagt 61 indien men enkel rekening houdt met de vrouwen die deel uitmaken van de doelgroep (50 tot 69 jaar)

32 We vinden hier min of meer hetzelfde profiel terug als wat we vonden op het Belgisch niveau. We noteren met name de afwezigheid van een socio-economische gradiënt (geen variatie in functie van het opleidingsniveau) en een sterke toename in de leeftijdsgroep jaar van 24 in 2001 naar 61 in In tegenstelling tot wat we vaststellen in het Vlaams Gewest noteren we hier bij vrouwen tussen 50 en 69 jaar wel een verschil in functie van de urbanisatiegraad: in stedelijke gebieden geeft 49 van de vrouwen aan in de afgelopen twee jaar een uitnodigingsbrief te hebben ontvangen voor een mammografie. In landelijke gebieden is dit 72. Dit verschil is significant na correctie voor leeftijd (p=0,005) Bijkomende analyse Reden om geen mammografie uit te voeren 50 van de vrouwen die geen mammografie lieten uitvoeren na ontvangst van een uitnodigingsbrief geeft aan dat dit het geval was omdat ze kort tevoren reeds een mammografisch onderzoek ondergingen (dit lijkt meer het geval te zijn in het Waals Gewest), 19 omdat ze dit niet nodig vonden, 16 omdat ze er geen tijd voor hadden en 15 omdat ze het onderzoek vervelend vinden. Dit laatste argument wordt vooral geopperd in het Vlaams Gewest

33 5. Bespreking De Gezondheidsenquête laat toe om na te gaan welk percentage van de bevolking een mammografie liet uitvoeren in het kader van een vroegtijdige opsporing van borstkanker, maar deze cijfers moeten zorgvuldig geïnterpreteerd worden voor tenminste twee redenen: het is moeilijk om een onderscheid te maken tussen een screeningsmammografie en een traditionele mammografie waarvan de kwaliteit niet gecontroleerd is over het algemeen vinden we in enquêtes een overschatting van het aantal vrouwen dat een mammografie liet uitvoeren. Het niveau van overschatting van de enquête kan gemeten worden door een vergelijking te maken met de terugbetalingsgegevens (zie rapporten van het Intermutualistisch Agentschap): Percentage vrouwen tussen 50 en 69 jaar met mammografie in afgelopen 2 jaar, België, Terugbetalingsgegevens, Intermutualistisch Agentschap. Jaar Mammotest Diagnostische mammografie De percentages die gevonden worden op basis van de Gezondheidsenquête zijn : Het verschil bedraagt dus 16 in 2001 indien we alle mammografieën in rekening brengen. Het zou interessant zijn om de indicator screeningsmammografie (22 voor de Gezondheidsenquête 2004) te vergelijken met de resultaten voor de mammotest op basis van de terugbetalingsgegevens voor het zelfde jaar. Dit zou de nieuwe indicator, die voor de gezondheidsenquête werd geconstrueerd, kunnen valideren. Percentage vrouwen (50-69 jaar) dat aangeeft in de afgelopen twee jaar een mammografie te hebben laten uitvoeren, per jaar en per gewest Gewest Vlaams Gewest Brussels Gewest Waals Gewest België

34 Hoe dan ook, stellen we een sterke toename vast van het aantal gescreende vrouwen, zowel op basis van de gezondheidsenquête als op basis van de terugbetalingsgegevens. We kunnen er van uitgaan dat de gezondheidsenquête telkens dezelfde overschatting maakt over de tijd heen. De evolutie van de screeningsgraad geeft dus hoogst waarschijnlijk de werkelijke trend weer in de populatie. Percentage vrouwen dat aangeeft een mammografie te hebben laten uitvoeren, per leeftijdsgroep en per gewest Gewest jaar jaar Vlaams Gewest Brussels Gewest Waals Gewest België In de leeftijdsgroep jaar verklaart 44 van de vrouwen in de afgelopen twee jaar een mammografie te hebben laten uitvoeren. In de leeftijdsgroep jaar gaat het om 35. Deze percentages zijn vrij hoog, in acht genomen dat deze leeftijdsgroepen geen deel uitmaken van de doelgroep voor vroegtijdige opsporing van borstkanker. Deze percentages liggen ook significant hoger in het Brussels en Waals Gewest. Dit betekent dat in deze regio s nog heel wat mammografieën uitgevoerd worden buiten het opsporingsprogramma. Artsen moeten aangespoord worden om hun aanpak aan te passen aan de internationale aanbevelingen terzake. Percentage vrouwen (50-69 jaar) dat aangeeft in het afgelopen jaar een uitnodigingsbrief te hebben ontvangen voor het uitvoeren van een mammografie, per jaar en per gewest Gewest Vlaams Gewest Brussels Gewest Waals Gewest België Het feit dat 22 van de vrouwen tussen 40 en 49 jaar en 27 van de vrouwen tussen 70 en 79 jaar aangeven een uitnodiging te hebben ontvangen, is zeer verwonderlijk. Is dit omdat bepaalde centra de aanbevelingen van het nationaal programma niet strikt opvolgen? Of zijn de verklaringen van de vrouwen niet betrouwbaar? Dank zij het vroegtijdig opsporingsprogramma dat gelanceerd werd, noteren we een mooie toename van het aantal gescreende vrouwen tussen 2001 en Nochtans liggen de resultaten in het Brussels Gewest flink beneden de verwachtingen. Ook al was op het moment van de enquête de eerste golf van de campagne nog niet afgelopen (deze is gestart rond half 2002 en had moeten aflopen rond half 2004), toch kan men zich afvragen waarom nog geen derde van de vrouwen aangeeft dat ze een uitnodigingsbrief hebben ontvangen. Heeft dit misschien te maken met de kwaliteit van de gegevens van het Rijksregister waarvan de kwaliteit in Brussel slechter is omdat de bevolking er veel mobieler is? In het Vlaams Gewest lijkt de uitnodigingscampagne een belangrijke impact te hebben. Dit wordt trouwens bevestigd door een recente publicatie over dit onderwerp (5). Opgemerkt dient te worden dat het versturen van uitnodigingen voor vroegtijdige opsporing van borstkanker er reeds wijd verspreid was vóór het nationaal programma in het kader van pilootprojecten

35 In het Waals Gewest geeft slechts 49 van de vrouwen die in stedelijke gebieden wonen aan dat ze een uitnodigingsbrief ontvingen terwijl dit in de landelijke gebieden 72 is. Dit verschil is moeilijk te begrijpen. Zou het kunnen dat vrouwen in de stad minder ontvankelijk zijn voor zo n brief? De gynaecoloog en de huisarts blijken, hoe dan ook, een doorslaggevende rol te spelen. Zij moeten verder als belangrijke actoren bij het vroegtijdige opsporingsprogramma van borstkanker betrokken worden

36 6. Bibliografie Reference List (1) Recommendations on cancer screening in the European union. Advisory Committee on Cancer Prevention. Eur J Cancer 2000; 36(12): (2) Berry DA, Cronin KA, Plevritis SK, Fryback DG, Clarke L, Zelen M et al. Effect of Screening and Adjuvant Therapy on Mortality from Breast Cancer. N Engl J Med 2005; 353(17): (3) Kramers PGN. Public health indicators for the European Union: context, selection and definition. Bilthoven: RIVM, The Netherlands, (4) Kramers P. Design for a set of European Community Health Indicators, the ECHI project. European Commission, (5) Van Hal G, Moens S, Van Goethem M, De Schepper A, Weyler J. Is the health promotion campaign for the breast cancer screening programme in Flanders successful? A process evaluation. Arch Public Health 2005; 63:

37 Basis tabellen België SC_1 : DISTRIBUTIE VAN DE VROUWEN (VAN 15 EN OUDER) VOLGENS HET TIJDSTIP SINDS HET LAATSTE ZELF BORST ONDERZOEK SC_2 : DISTRIBUTIE VAN DE VROUWEN (VAN 15 EN OUDER) VOLGENS HET TIJDSTIP SINDS HET LAATSTE BORST KLINISCH ONDERZOEK SC_3 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 15 OF OUDER) DAT AANGEEFT EEN MAMMOGRAFIE TE HEBBEN UITVOEREN IN DE AFGELOPEN SC_3 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 50 TOT EN MET 69 OUD) DAT AANGEEFT EEN MAMMOGRAFIE TE HEBBEN UITVOEREN IN DE AFGELOPEN SC_4 : DISTRIBUTIE VAN VROUWEN (VAN 50 TOT EN MET 69 OF OUD) VOLGENS HET TIJDSTIP SINDS HET LAATSTE MAMMOGRAFISCH ONDERZOEK $SC08 : DISTRIBUTIE VAN VROUWEN (VAN 15 OF OUDER) VOLGENS DE REDEN(-EN) VAN LAATSTE MAMMOGRAFISCH ONDERZOEK SC_5 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN OUD) DAT EEN MAMMOGRAFIE VOOR BORTST KANKER ONDERZOEK HEEFT GEHAD IN DE AFGELOPEN SC10_1 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 15 OF OUDER) DAT AANGAF EEN UITNODIGINGSBRIEF VOOR EEN MAMMOGRAFISCH ONDERZOEK TE HEBBEN ONTVANGEN IN DE AFGELOPEN SC10_1 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 50 TOT EN MET 69 OUD) DAT AANGAF EEN UITNODIGINGSBRIEF VOOR EEN MAMMOGRAFISCH ONDERZOEK TE HEBBEN ONTVANGEN IN DE AFGELOPEN Vlaams gewest SC_1 : DISTRIBUTIE VAN DE VROUWEN (VAN 15 EN OUDER) VOLGENS HET TIJDSTIP SINDS HET LAATSTE ZELF BORST ONDERZOEK SC_2 : DISTRIBUTIE VAN DE VROUWEN (VAN 15 EN OUDER) VOLGENS HET TIJDSTIP SINDS HET LAATSTE BORST KLINISCH ONDERZOEK SC_3 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 15 OF OUDER) DAT AANGEEFT EEN MAMMOGRAFIE TE HEBBEN UITVOEREN IN DE AFGELOPEN SC_3 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 50 TOT EN MET 69 OUD) DAT AANGEEFT EEN MAMMOGRAFIE TE HEBBEN UITVOEREN IN DE AFGELOPEN SC10_1 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 15 OF OUDER) DAT AANGAF EEN UITNODIGINGSBRIEF VOOR EEN MAMMOGRAFISCH ONDERZOEK TE HEBBEN ONTVANGEN IN DE AFGELOPEN SC10_1 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 50 TOT EN MET 69 OUD) DAT AANGAF EEN UITNODIGINGSBRIEF VOOR EEN MAMMOGRAFISCH ONDERZOEK TE HEBBEN ONTVANGEN IN DE AFGELOPEN

38 Brussels gewest SC_1 : DISTRIBUTIE VAN DE VROUWEN (VAN 15 EN OUDER) VOLGENS HET TIJDSTIP SINDS HET LAATSTE ZELF BORST ONDERZOEK SC_2 : DISTRIBUTIE VAN DE VROUWEN (VAN 15 EN OUDER) VOLGENS HET TIJDSTIP SINDS HET LAATSTE BORST KLINISCH ONDERZOEK SC_3 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 15 OF OUDER) DAT AANGEEFT EEN MAMMOGRAFIE TE HEBBEN UITVOEREN IN DE AFGELOPEN SC_3 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 50 TOT EN MET 69 OUD) DAT AANGEEFT EEN MAMMOGRAFIE TE HEBBEN UITVOEREN IN DE AFGELOPEN SC10_1 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 15 OF OUDER) DAT AANGAF EEN UITNODIGINGSBRIEF VOOR EEN MAMMOGRAFISCH ONDERZOEK TE HEBBEN ONTVANGEN IN DE AFGELOPEN SC10_1 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 50 TOT EN MET 69 OUD) DAT AANGAF EEN UITNODIGINGSBRIEF VOOR EEN MAMMOGRAFISCH ONDERZOEK TE HEBBEN ONTVANGEN IN DE AFGELOPEN Waals gewest SC_1 : DISTRIBUTIE VAN DE VROUWEN (VAN 15 EN OUDER) VOLGENS HET TIJDSTIP SINDS HET LAATSTE ZELF BORST ONDERZOEK SC_2 : DISTRIBUTIE VAN DE VROUWEN (VAN 15 EN OUDER) VOLGENS HET TIJDSTIP SINDS HET LAATSTE BORST KLINISCH ONDERZOEK SC_3 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 15 OF OUDER) DAT AANGEEFT EEN MAMMOGRAFIE TE HEBBEN UITVOEREN IN DE AFGELOPEN SC_3 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 50 TOT EN MET 69 OUD) DAT AANGEEFT EEN MAMMOGRAFIE TE HEBBEN UITVOEREN IN DE AFGELOPEN SC10_1 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 15 OF OUDER) DAT AANGAF EEN UITNODIGINGSBRIEF VOOR EEN MAMMOGRAFISCH ONDERZOEK TE HEBBEN ONTVANGEN IN DE AFGELOPEN SC10_1 : PERCENTAGE VAN VROUWEN (VAN 50 TOT EN MET 69 OUD) DAT AANGAF EEN UITNODIGINGSBRIEF VOOR EEN MAMMOGRAFISCH ONDERZOEK TE HEBBEN ONTVANGEN IN DE AFGELOPEN

39 SC_1 : Distributie van de vrouwen (van 15 jaar en ouder) volgens het tijdstip sinds het laatste zelf borst onderzoek BELGIE Distributie van de vrouwen (van 15 jaar en ouder) volgens het tijdstip sinds het laatste zelf borst onderzoek SC_1 < 1 maand >= 1 maand en < 1 jaar Nooit of >= 1 jaar N Lager of geen diploma Lager middelbaar Hoger middelbaar Hoger onderwijs URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied Halfstedelijk gebied Landelijk gebied VERBLIJFPLAATS (REGIO) Vlaams Gewest Brussels Gewest Waals Gewest jaren Bron: Gezondheidsenquête door middel van interview, België,

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Kankerscreening. Jean Tafforeau

Kankerscreening. Jean Tafforeau Kankerscreening Jean Tafforeau Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 71 E-mail : jean.tafforeau@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Introductie IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 4 Preventie IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 5: PREVENTIE Stefaan Demarest, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 2 Gezondheidstoestand IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail :

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 6 Gezondheid en Samenleving IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 4 Preventie IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Screening van suikerziekte

Screening van suikerziekte Screening van suikerziekte Edith Hesse Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 55 E-mail : edith.hesse@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 3 Leefstijl IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Leefstijl en preventie

Leefstijl en preventie Leefstijl en preventie Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. . Inhoudstafel Inhoudstafel... 59 Bestudeerde indicatoren... 61 1. Voedingsgewoonten.... 61 3. Gebruik

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 5 Medische Consumptie IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail :

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 5 Medische Consumptie IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail :

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 1 Deel Medische Consumptie IPH/EPI REPORTS nr - Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 1 1 Brussel Tel : /.7.9 e-mail : his@iph.fgov.be http://www.iph.fgov.be/epidemio/epinl/

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 6 Gezondheid en Samenleving IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Resultaten voor België Kankerpreventie Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor België Kankerpreventie Gezondheidsenquête, België, 1997 6.9.1. Inleiding Borstkanker preventie bij vrouwen Bij vrouwen is borstkanker de meest voorkomende kanker: in Europa, zijn 15 tot 35 % van de kwaadaardige gezwellen borstkanker. In België was de incidentie

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 5 Medische Consumptie IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail :

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 3 Leefstijl IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

6.7.1.1. Inleiding. Bespreking 5.3.7.1.2. pagina 1

6.7.1.1. Inleiding. Bespreking 5.3.7.1.2. pagina 1 6.7.1.1. Inleiding Algemeen wordt erkend dat de prenatale consultaties een fundamentele rol spelen inzake de gezondheid van de moeder en het toekomstige kind, maar de rol van respectievelijk de huisarts,

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 3: GEBRUIK VAN GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSDIENSTEN Sabine Drieskens, Lydia Gisle (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance

Nadere informatie

Resultaten voor Brussels Gewest Prenatale Opvolging Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Brussels Gewest Prenatale Opvolging Gezondheidsenquête, België, 1997 6.9.1. Inleiding Borstkanker preventie bij vrouwen Bij vrouwen is borstkanker de meest voorkomende kanker: in Europa, zijn 15 tot 35 % van de kwaadaardige gezwellen borstkanker. In België was de incidentie

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Kanker Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Kanker Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997 6.9.1. Inleiding Borstkanker preventie bij vrouwen Bij vrouwen is borstkanker de meest voorkomende kanker: in Europa, zijn 15 tot 35 % van de kwaadaardige gezwellen borstkanker. In België was de incidentie

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête, België Medische consumptie. Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu.

Gezondheidsenquête, België Medische consumptie. Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. Medische consumptie Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. . Inhoudstafel Inhoudstafel... 79 Bestudeerde indicatoren... 81 1. Contacten met zorgverstrekkers... 81

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Resultaten voor Brussels Gewest Prenatale Opvolging Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Brussels Gewest Prenatale Opvolging Gezondheidsenquête, België, 1997 6.7.1.1. Inleiding Algemeen wordt erkend dat de prenatale consultaties een fundamentele rol spelen inzake de gezondheid van de moeder en het toekomstige kind, maar de rol van respectievelijk de huisarts,

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 5: PREVENTIE Stefaan Demarest, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat

Nadere informatie

Diensten voor thuiszorg en sociale en preventieve diensten

Diensten voor thuiszorg en sociale en preventieve diensten Diensten voor thuiszorg en sociale en preventieve diensten Edith Hesse Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel

Nadere informatie

Vaccinatie. Jean Tafforeau

Vaccinatie. Jean Tafforeau Vaccinatie Jean Tafforeau Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 71 E-mail : jean.tafforeau@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 1 Deel 4 Preventie IPH/EPI REPORTS nr 2-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 5 Brussel Tel : 2/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be http://www.iph.fgov.be/epidemio/epinl/

Nadere informatie

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)

Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Medische preventie van cardiovasculaire aandoeningen

Medische preventie van cardiovasculaire aandoeningen Medische preventie van cardiovasculaire aandoeningen Edith Hesse Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02

Nadere informatie

Socio-economische ongelijkheden in gezondheid in het Vlaams Gewest

Socio-economische ongelijkheden in gezondheid in het Vlaams Gewest Socio-economische ongelijkheden in gezondheid in het Vlaams Gewest Analyse indicatoren Gezond leven Analyse van de gezondheidsenquête in opdracht van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Door Sabine

Nadere informatie

Resultaten voor België Risicofactoren voor wiegendood Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor België Risicofactoren voor wiegendood Gezondheidsenquête, België, 1997 6.7.4.1. Inleiding Er werd reeds vroeger bewezen dat een prematuur respiratoir systeem een oorzaak was voor wiegendood. Het gevaar bestond vooral tijdens de slaap. Met de huidige kennis van zaken zijn

Nadere informatie

Mondgezondheid. Johan Van der Heyden

Mondgezondheid. Johan Van der Heyden Mondgezondheid Johan Van der Heyden Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 26 E-mail: johan.vanderheyden@iph.fgov.be

Nadere informatie

Doelstelling 1

Doelstelling 1 6.2. De Vlaamse Gezondheidsdoelstellingen 1998-2002 Om het preventief gezondheidsbeleid en acties hieromtrent in de Vlaamse Gemeenschap te oriënteren, werden door de Vlaamse overheid vijf gezondheidsdoelstellingen

Nadere informatie

Gezondheidsenquête, België Gezondheidstoestand. Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu.

Gezondheidsenquête, België Gezondheidstoestand. Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. Gezondheidstoestand Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. . Inhoudstafel Inhoudstafel... 13 Gezondheidsindicatoren...15 1. Subjectieve gezondheid... 15 2. Chronische

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 21 Deel 6 Gezondheid en Samenleving IPH/EPI REPORTS nr 22-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 Brussel Tel : 2/642.7.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Gezondheidsenquête, België, 1997 Andere gezondheidsvoorzieningen en alternatieve geneeskunde

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Gezondheidsenquête, België, 1997 Andere gezondheidsvoorzieningen en alternatieve geneeskunde 7.6.1. Inleiding In dit hoofdstuk hebben we het over contacten met de kinesitherapeut, thuisverpleegkunde, voorzieningen voor bejaarden, de diëtist en arbeidsgeneeskundige diensten tijdens het afgelopen

Nadere informatie

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Prenatale opvolging Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Prenatale opvolging Gezondheidsenquête, België, 1997 6.7.1.1. Inleiding Algemeen wordt erkend dat de prenatale consultaties een fundamentele rol spelen inzake de gezondheid van de moeder en het toekomstige kind, maar de rol van respectievelijk de huisarts,

Nadere informatie

Ambulante contacten met de specialist

Ambulante contacten met de specialist Ambulante contacten met de specialist Johan Van der Heyden Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642

Nadere informatie

Preventie van wiegendood bij zuigelingen

Preventie van wiegendood bij zuigelingen Preventie van wiegendood bij zuigelingen Edith Hesse Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 71

Nadere informatie

Resultaten voor België Toegang tot de gezondheidszorg Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor België Toegang tot de gezondheidszorg Gezondheidsenquête, België, 1997 8.2.1. Inleiding Er wordt in België sinds enkele jaren een progressieve toename vastgesteld van het deel dat door de patienten voor rekening wordt genomen van de kosten van gezondheidszorgen. In 1997 zal

Nadere informatie

Inleiding. Johan Van der Heyden

Inleiding. Johan Van der Heyden Inleiding Johan Van der Heyden Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 26 E-mail : johan.vanderheyden@iph.fgov.be

Nadere informatie

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Cardiovasculaire Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Cardiovasculaire Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997 6.8.1. Inleiding In deze module worden 2 specifieke preventiedomeinen behandeld: de hypertensie en de hypercholesterolemie. De hart- en vaatziekten zijn aandoeningen die uit het oogpunt van volksgezondheid,

Nadere informatie

Contacten met beoefenaars van niet-conventionele geneeswijzen

Contacten met beoefenaars van niet-conventionele geneeswijzen Contacten met beoefenaars van niet-conventionele geneeswijzen Edith Hesse Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050

Nadere informatie

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Risicofactoren voor wiegendood Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Risicofactoren voor wiegendood Gezondheidsenquête, België, 1997 6.7.4.1. Inleiding Er werd reeds vroeger bewezen dat een prematuur respiratoir systeem een oorzaak was voor wiegendood. Het gevaar bestond vooral tijdens de slaap. Met de huidige kennis van zaken zijn

Nadere informatie

Inleiding. Bespreking pagina 1

Inleiding. Bespreking pagina 1 6.3.1. Inleiding Recente onderzoeken hebben toegelaten aan te tonen dat lichamelijke activiteiten een wezenlijke impact hebben op de gezondheidstoestand en dat ze van groot belang zijn op het vlak van

Nadere informatie

Resultaten voor Brussels Gewest Cardiovasculaire Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Brussels Gewest Cardiovasculaire Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997 6.8.1. Inleiding In deze module worden 2 specifieke preventiedomeinen behandeld: de hypertensie en de hypercholesterolemie. De hart- en vaatziekten zijn aandoeningen die uit het oogpunt van volksgezondheid,

Nadere informatie

Resultaten voor België Vaccinatie bij volwassen Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor België Vaccinatie bij volwassen Gezondheidsenquête, België, 1997 6.4.1. Inleiding. Het belang van vaccinatie programma s is ruimschoots aangetoond geweest. De vragen werden slechts gesteld aan personen van 15 jaar en ouder, aangezien de vaccinale dekking bij kinderen

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 21 Deel 3 Leefstijl IPH/EPI REPORTS nr 22-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 15 Brussel Tel : 2/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be http://www.iph.fgov.be/epidemio/epinl/

Nadere informatie

Resultaten voor België Psychische Gezondheid Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor België Psychische Gezondheid Gezondheidsenquête, België, 1997 6.2.1. Inleiding Binnen de verschillen factoren van risico gedrag heeft alcoholverbruik altijd al de aandacht getrokken van de verantwoordelijken voor Volksgezondheid. De WGO gebruikt de term "Ongeschiktheid

Nadere informatie

Resultaten voor Brussels Gewest Lichamelijke Activiteit Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Brussels Gewest Lichamelijke Activiteit Gezondheidsenquête, België, 1997 6.3.1. Inleiding Recente onderzoeken hebben toegelaten aan te tonen dat lichamelijke activiteiten een wezenlijke impact hebben op de gezondheidstoestand en dat ze van groot belang zijn op het vlak van

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 3: GEBRUIK VAN GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSDIENSTEN Sabine Drieskens, Lydia Gisle (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 1: GEZONDHEID EN WELZIJN Johan Van Der Heyden, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J.

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 3: GEBRUIK VAN GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSDIENSTEN Sabine Drieskens, Lydia Gisle (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 2: GEZONDHEIDSGEDRAG EN LEEFSTIJL Lydia Gisle, Stefaan Demarest (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J.

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 21 Deel 3 Leefstijl IPH/EPI REPORTS nr 22-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 15 Brussel Tel : 2/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be http://www.iph.fgov.be/epidemio/epinl/

Nadere informatie

Resultaten voor België Andere gezondheidsvoorzieningen en alternatieve geneeskunde Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor België Andere gezondheidsvoorzieningen en alternatieve geneeskunde Gezondheidsenquête, België, 1997 7.6.1. Inleiding In dit hoofdstuk hebben we het over contacten met de kinesitherapeut, thuisverpleegkunde, voorzieningen voor bejaarden, de diëtist en arbeidsgeneeskundige diensten tijdens het afgelopen

Nadere informatie

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Subjectieve gezondheid Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Subjectieve gezondheid Gezondheidsenquête, België, 1997 5.1.1. Inleiding Om de evolutie op het vlak van de gezondheid in de bevolking te kunnen evalueren en bovendien een beter beeld te hebben van de manier waarop de bevolking zelf deze ontwikkelingen beoordeelt,

Nadere informatie

Sabine Drieskens, Lydia Gisle (ed.)

Sabine Drieskens, Lydia Gisle (ed.) GEZONDHEIDSENQUETE 2013 Rapport 3: Gebruik van gezondheidsen welzijnsdiensten Sabine Drieskens, Lydia Gisle (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance

Nadere informatie

6.1.1. De gezondheidstoestand

6.1.1. De gezondheidstoestand 6.1. Kernboodschap 6.1.1. De gezondheidstoestand Er is een verschuiving in het morbiditeitsprofiel in vergelijking met de gegevens over overlijden. In vergelijking met de voornaamste oorzaken van overlijden

Nadere informatie

Gezondheid en samenleving

Gezondheid en samenleving Gezondheid en samenleving Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. . Inhoudstafel Inhoudstafel... 115 Bestudeerde indicatoren... 117 1. Sociale gezondheid..... 117 2.

Nadere informatie

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 2 Gezondheidstoestand IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail :

Nadere informatie

Resultaten voor Brussels Gewest Gezondheidsenquête, België, 1997 Andere gezondheidsvoorzieningen en alternatieve geneeskunde

Resultaten voor Brussels Gewest Gezondheidsenquête, België, 1997 Andere gezondheidsvoorzieningen en alternatieve geneeskunde 7.6.1. Inleiding In dit hoofdstuk hebben we het over contacten met de kinesitherapeut, thuisverpleegkunde, voorzieningen voor bejaarden, de diëtist en arbeidsgeneeskundige diensten tijdens het afgelopen

Nadere informatie

Gezondheidsenquête, België Inleiding. Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu.

Gezondheidsenquête, België Inleiding. Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. Inleiding Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. Inleiding 1. Context De vergrijzing van de bevolking in onze samenleving is een heuse uitdaging op het gebied van

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 1: GEZONDHEID EN WELZIJN Johan Van Der Heyden, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J.

Nadere informatie