6,4. H1: Wat is maatschappijleer? Samenvatting door een scholier 2609 woorden 23 maart keer beoordeeld. Maatschappijleer

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2609 woorden 23 maart ,4 16 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer MAATSCHAPPIJLEER SAMENVATTING H1: Wat is maatschappijleer? We spreken van een maatschappelijk probleem, als het probleem: 1. Gevolgen heeft voor grote groepen in de samenleving 2. Door maatschappelijke ontwikkelingen wordt veroorzaakt 3. Te maken heeft met tegengestelde belangen 4. Gemeenschappelijk opgelost moet worden Voorbeelden van maatschappelijke problemen zijn het fileprobleem, de drugsproblematiek, de toenemende agressie, kinderarbeid, klimaatverandering etc. Een belang is het voor- of nadeel dat iemand ergens bij heeft. Bij een maatschappelijk probleem is er altijd sprake van tegengestelde belangen. Dit kan komen door verschillende politieke visies, geloofs- en levensovertuigingen en sociaaleconomische posities (bijv. werkgever en werknemer) Politici lossen in Nederland de maatschappelijke problemen op, dus tegelijkertijd zijn het eigenlijk ook politieke problemen. Waarden zijn uitgangspunten of principes die mensen belangrijk en nastrevenswaardig vinden. Voorbeelden van waarden zijn: onafhankelijkheid, eerlijkheid, gelijkheid, vrijheid etc. Bijna alles wat op heid eindigt is een waarde. Normen zijn opvattingen over hoe je je op grond van een bepaalde waarde behoort te gedragen. Waarden op concreet niveau die je heel graag wilt verwezenlijken worden idealen genoemd. Macht is het vermogen om het gedrag van anderen te beïnvloeden. Gezag is formele (zakelijke) macht, bijvoorbeeld door de functie van iemand. Een machtsbron is een middel om macht te verkrijgen. Voorbeelden van machtsbronnen zijn: geld, functie of beroep, kennis, overtuigingskracht, aanzien, aantal en geweld. Welke normen, waarden en belangen dominant zijn hangt af van: - De plaats (bijv. Nepal, kastensysteem) - De tijd (bijv. vroeger in Nederland veel kinderen, nu niet meer) - De groep (rechtse jongeren zetten zich af tegen multiculturele samenleving) Als mensen in een land het gevoel hebben bij elkaar te horen dan spreken we van sociale cohesie. GOED LEREN: ANALYSESCHEMA Pagina 1 van 7

2 - Maatschappelijk probleem - Overheid - Belangen - Oplossingen - Waarden en normen - Mening - Macht en machtsmiddelen - Bronnen - H1 paragraaf 2: kennis van zaken Hoor en wederhoor is het bekijken van een zaak van verschillende kanten door verschillende personen hun verhaal te laten doen. Dit is belangrijk voor de betrouwbaarheid van bronnen. Theorieën: Injectienaaldtheorie Bij de injectienaaldtheorie wordt het publiek via de media langzaamaan beïnvloed. Dit kan door manipulatie, propaganda en indoctrinatie. Bij manipulatie worden er opzettelijk feiten weggelaten of verdraaid. Bij propaganda wordt opzettelijk eenzijdige informatie gegeven om mensen te beïnvloeden. Het ergste is indoctrinatie, waarbij langdurig, systematisch en heel dwingend eenzijdig opvattingen en meningen worden opgedrongen aan het publiek. Multiple-step-flowtheorie Volgens deze theorie hebben de massamedia vooral indirect invloed via opinieleiders. Mensen nemen de mening van bepaalde mensen over. Cultivatietheorie Bij de cultivatietheorie wordt er vanuit gegaan dat mensen worden beïnvloed door de tv. Vooral door fictieve programma s als soaps. Mensen kunnen de echte werkelijkheid met de televisiewerkelijkheid verwisselen (bijv. tegen een acteur zeggen dat hij aardiger moet zijn voor zijn vrouw ). Dit komt vooral voor bij zware kijkers en kinderen. Selectieve perceptie Volgens deze theorie neemt een kijker iets nooit objectief waar, er is altijd sprake van selectieve perceptie: elke informatie wordt zodanig vervormd dat deze zo veel mogelijk past in ons referentiekader. Je referentiekader is het geheel van persoonlijke waarden, normen, kennis en ervaring, en werkt als een soort filter. Zo kan een kickboxer de film Rocky erg leuk vinden, terwijl een vredesactivist het maar een film vol geweld vindt. Agendatheorie Hier wordt beweert dat de media alleen informatie aanreikt. Na het ontvangen gaan we pas denken. Sommige mensen wisten de namen van de kandidaten tijdens de Idols-hype, terwijl ze er niet eens naar keken; het onderwerp Idols was op de gespreksagenda geplaatsd. De media beïnvloeden niet alleen de gespreksagenda van burgers, maar ook de politieke agenda. Soms vraagt een Tweede Kamerlid zelfs aan de hand van de krant aan een minister wat hij ervan vindt. Framingtheorie Een variant op de agendatheorie is de framingtheorie. Hierbij wordt verteld dat de media een bericht vanuit een bepaalde invalshoek presenteren en daarmee de manier beïnvloeden waarop mensen over iets denken. Pagina 2 van 7

3 Een stereotypering is een vaststaand beeld van een groep mensen aan wie je allemaal dezelfde kenmerken toeschrijft. Een vooroordeel is een mening over iets of iemand zonder kennis van zaken. Deze twee dingen kunnen leiden tot intolerantie en discriminatie; waarbij je mensen van een bepaalde groep anders behandelt op grond van kenmerken die in de gegeven situatie niet van belang zijn. Voorbeelden hiervan zijn: discriminatie op grond van ras, leeftijd, seksuele voorkeur, sekse, geloof en uiterlijk. H2 paragraaf 1: Idee en oorsprong van de rechtsstaat Nederland is een democratische rechtsstaat. De rechtsstaat beschermt de burgers tegen de overheid. Sociaal conract is een soort afspraak tussen burgers en bestuurders over hoe je je moet gedragen. De rechtsstaat bindt bestuurders aan maat en regel. Ze zijn gebonden aan regels (regel) en kunnen niet zomaar buitensporige straffen opleggen zonder tussenkomst van een onafhankelijke rechter (maat) Montesquieu bedacht de scheiding der machten; de Trias Politica. De koning(in) en ministers hebben dan de uitvoerende macht, de Staten-Generaal (1e en 2e Kamer) hebben de wetgevende macht, en de rechters hebben de rechtsprekende macht. Grondrechten zijn rechten die zo fundamenteel zijn voor de vrijheid, de ontplooiing, het welzijn en de bescherming van het individu en van groepen, dat ze in de grondwet zijn vastgelegd. Artikel 1: Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. De rechtsstaat geeft een ondergrens aan en vormt een minimale binding tussen verschillende mensen. H2 Paragraaf 2: De grondwet en de grondrechten De grondwet wordt ook wel constitutie genoemd. (zoals in constitutionele monarchie) De grondwet heeft als doel om: - De beperking van de macht van de staat aan te geven - Fundamentele rechten van burgers vast te leggen - De eenheid van de staat uit te drukken en te zeggen dat de burgers één willen zijn en één willen blijven - Aan te geven hoe de belangrijkste organen van de staat in grote lijnen zijn georganiseerd. In 1848 werden de klassieke grondrechten zoals het gelijkheids- en vrijheidsbeginsel ingevoerd. Ook werd er vanaf toen een ministeriële verantwoordelijkheid ingevoerd, waardoor de koning de politieke macht uit handen gaf. Bij de klassieke grondrechten moet de overheid zich passief opstellen; wanneer een burger vindt dat het grondrecht overtreden is moet hij zelf naar de rechter stappen. In 1983 zijn de sociale grondrechten in de grondwet opgenomen. Hierin wordt bepaald dat de overheid een zorgplicht heeft tegenover de burgers op het gebied van o.a. volksgezondheid, onderwijs, leefbaarheid en milieu. Het verschil met de klassieke grondrechten is dat de overheid actief moet optreden om de sociale grondrechten waar te maken. Ook kunnen burgers ze niet bij de rechter afdwingen. Indeling H1 van de grondwet: - Artikel 1: Gelijkheidsbeginsel Pagina 3 van 7

4 - Artikel 2 t/m 5: Politieke rechten (zoals kiesrecht) - Artikel 6 t/m 9: Vrijheidsrechten (zoals vrijheid van meningsuiting) - Artikel 10 t/m 15: Bescherming van het individu (zoals recht op privacy) - Artikel 16 t/m 18: Juridische bescherming ( niemand kan tegen zijn wil in worden afgehouden van de rechten die de wet hem toekent) Het wijzigen van de grondwet is een heel gedoe; de wijziging moet eerst door de Eerste én Tweede Kamer worden goedgekeurd en tussen deze twee handelingen moeten ook nog eens verkiezingen zitten. Grondrechten hebben een horizontale werking als het gaat om de verhoudingen tussen burgers onderling. Grondrechten hebben een verticale werking als het draait om de verhouding tussen burgers en overheid. H2 Paragraaf 3:Trias Politica De Trias Politica wordt tegenwoordig ook vaak verwoord met checks and balances. De drie machten weerhouden elkaar in het veroveren va te veel macht (checks) en houden elkaar daarmee in balans (balances). Goed wetten moeten aan de volgende punten voldoen: - Ze moeten algemeen zijn (dus niet voor één persoon of één situatie) - Ze moeten duidelijk zijn (voor iedereen begrijpelijk) - Ze moeten haalbaar en uitvoerbaar zijn Eigenlijk is er ook nog een soort 4e macht; de ambtenaren. Zij zitten vaak langer op hun positie en hebben veel invloed. Wel heeft de minister een ministeriële verantwoordelijkheid over zijn ambtenaren. Het geheel van uitspraken door rechters duiden we aan met de term jurisprudentie. Dit is ook een soort maatstaaf voor komende uitspraken. (bijv. voor moord wordt gemiddeld 10 jaar gegeven) Het recht van rechters om wetten te toetsen aan de grondwet wordt het toetsingsrecht genoemd. H2 Paragraaf 2: De Rechtsorde Het geheel van rechtsregels en rechtsbeginselen én de manier waarop het recht is georganiseerd noemen we de rechtsorde. Rechtsregels zijn gedragsregels die wettelijk door de overheid zijn vastgelegd. Rechtsregels geven een beoordeling van gedrag in termen van legaal of illegaal. Bijv. gij zult niet doden Sociale regels staan meestal niet opgeschreven en geven een beoordeling van gedrag in termen van wel rekening houden met anderen en niet rekening houden met anderen. Bijv. niet met je schoenen op de bank, mobiel uit tijdens concert etc. Morele regels geven op hun beurt een beoordeling in termen van goed of kwaad. Bijv. help vrienden in nood. SCHEMA PRIVAAT- EN PUBLIEKRECHT 1. Staatsrecht (politiek) 2. Strafrecht (overtreding misdrijven) 3. Bestuursrecht (vergunningen) Nederlands Recht 1. Personen- en familierecht (trouwen, scheiden, erfrecht) 2. Vermogensrecht (aan- en verkoop, contracten als CAO) 3. Ondernemingsrecht (bedrijven) Pagina 4 van 7

5 H2 Paragraaf 5: Het strafproces in een rechtsstaat Het onschuldvermoeden: Een verdachte is onschuldig tot het tegendeel bewezen is. De procesregels voor het berechten van strafbare feiten staan in het Wetboek van Strafvordering. Deze regels samen noemen we het strafprocesrecht. Volgorde van de ontdekking van een misdrijf t/m opsluiting veroordeelde: 1. De aanhouding 2. Opsporing door politie en recherche onder leiding van een officier van justitie 3. Vervolging door het openbaar ministerie 4. Berechting door een of meer rechters tijdens een openbare terechtzitting 5. Eventueel hoger beroep en cassatie 6. Het feitelijk uitvoeren van de opgelegde straf Staande houden is het laten stilstaan en vragen naar je personalia. Aanhouden is het arresteren en meenemen naar het politiebureau voor verhoor. Tijdens het onderzoek kan de politie dwangmiddelen gebruiken. Voor sommige daarvan is eerst toestemming nodig van rechter-commissaris, zoals huiszoeking, DNA-onderzoek, infiltratie in misdaadorganisaties en het opvragen van speciale persoonsgegevens zoals bankrekeningnummers. Een verdachte kan maximaal 110 uur in voorarrest zitten. De officier van justitie bepaalt of een rechtszaak wordt aangebracht bij de rechtbank. Als hij de zaak niet aanbrengt bij de rechtbank kan hij het volgende doen: Hij kan een transactie aangaan, waarbij iemand akkoord gaat met en geldboete of een taakstraf. Hij kan de zaak seponeren; besluiten de zaak niet verder te vervolgen. Volgorde berechting: 1. De officier van justitie brengt een strafzaak bij een rechtbank aan door middel van een tenlastelegging, waarin precies de aanklacht tegen een verdachte staat geformuleerd. 2. De verdachte krijgt een dagvaarding met daarin de tenlastelegging en wanneer hij/zij aanwezig moet zijn bij de rechtbank. 3. De rechtszaak begint. 4. De hele zaak wordt onderzocht, getuigen worden gehoord, het aangevoerde bewijs wordt kritisch bekeken en de verdachte zelf wordt verhoord. 5. De officier van justitie houdt zijn requisitoir, waarin hij vraagt om een bepaalde straf en de tenlastelegging herhaalt. 6. De advocaat van de verdachte houdt zijn pleidooi. 7. De verdachte heeft recht op het laatste woord. 8. De rechter(s) doet/doen een uitspraak* *Zwaardere misdrijven hebben meestal 3 rechters, terwijl lichter misdrijven worden berecht door één rechter. Na het vonnis kan de verdachte nog in hoger beroep gaan bij het gerechtshof en daarna nog in cassatie bij de Hoge Raad. Daarna kun je niet meer in hoger beroep. H2 Paragraaf 6: Het strafrecht Pagina 5 van 7

6 Het strafrecht ondersteunt de rechtsstaat met 3 belangrijke beginselen: - Het legaliteitsbeginsel: geen feit is strafbaar dan op grond van een daaraan voorafgegane strafbepaling - Strafbepaling moet duidelijk zijn opgeschreven, zodat iedereen het snapt. - De ne bis in idem-regel, die zegt dat je nooit 2x vervolgt kan worden voor hetzelfde feit. Met de term strafblad wordt tegenwoordig bedoeld het uittreksel justitiële documentatie. Hierin staat je volledige strafrechtelijke verleden. Indeling Wetboek van Strafrecht: Deel 1 zijn de algemene bepalingen; Wanneer is iemand medeplichtig etc. Deel 2 zijn de misdrijven; de meer ernstige strafbare feiten zoals moord en doodslag. Deel 3 zijn de overtredingen; de minder ernstige strafbare feiten zoals verboden toegang voor onbevoegden Als er sprake is van een strafbaar feit, dan moet de verdachte dit feit willens en wetens gedaan hebben. Soms heeft iemand het feit wel gepleegd, maar krijgt hij door omstandigheden toch geen straf opgelegd. We spreken dan van strafuitsluitingsgronden, die je weer kan onderverdelen in rechtvaardigingsgronden en schulduitsluitingsgronden. Rechtvaardigingsgronden: (geen strafbare feiten) - Noodweer; je verdedigt jezelf of een ander tegen geweld - Overmacht-noodtoestand; bijv. als je het bordje verboden toegang negeert om een kind te redden - Ambtelijk bevel; bijv. als je door een agent de vluchtstrook op wordt gestuurd en een eindje later daar een boete voor krijgt kun je je op deze rechtvaardigingsgrond beroepen. Schulduitsluitingsgronden: (wel strafbare feiten, maar de dader is onschuldig) - Psychische overmacht; als je gedwongen wordt om iets strafbaars te doen (bijv. onder bedreiging van een pistool) - Noodweer-exces; hierbij overtreed je om jezelf of een ander te verdedigen wél de grenzen van de noodzakelijke verdediging door bijv. een mes te grijpen dat naast je ligt. - Ontoerekeningsvatbaarheid; als iemand niet weet wat hij doet door bijv. een geestelijke stoornis en toch een misdrijf pleegt. - Afwezigheid van schuld; als je niet wist en kon weten dat je verkeerd zat. Bijv. als je baas gestolen spullen in de winkel verkoopt waar jij niets van weet. De hoofdstraffen zijn: - Geldboete - Taakstraf - Vrijheidsstraf (gevangenis) Er bestaan ook bijkomende straffen, zoals intrekken van het rijbewijs, stadionverbod enz. Redenen om te straffen: - Wraak en vergelding. Misdaad mag niet lonen. - Afschrikking. Pagina 6 van 7

7 - Voorkomen van eigenrichting. Mensen mogen het recht niet zelf in handen nemen. - Resocialisatie. Misdadigers moeten heropgevoed worden. - Beveiliging van de samenleving. Jongeren gaan over het algemeen naar Halt. Bij zwaardere misdrijven kunnen ze in de jeugdgevangenis terechtkomen. Bij ernstige persoonlijke stoornissen kan de rechter ook een verblijf in het behandelcentrum opleggen. H2: Paragraaf 7: Crimineel gedrag: oorzaken en bestrijding Crimineel gedrag kan veroorzaakt worden door maatschappelijke oorzaken zoals de toename van het alcoholgebruik in horeca. Ook kan het veroorzaak worden door persoonlijke oorzaken zoals een crimineel karakter. Om criminaliteit tegen te gaan voert de overheid een tweesporenbeleid. - Preventieve maatregelen zijn gericht op het voorkomen van crimineel gedrag. Hierbij staat versterking van sociale controle centraal. - Repressieve maatregelen houden strengere straffen in. Preventieve en repressieve maatregelen vullen elkaar aan. CRIMINALITEITSTHEORIEËN Biologische theorieën Volgens Lombroso kon je criminelen herkennen op hun uiterlijk. Tegenwoordig probeert de sociobiologie het sociale gedrag van mensen uit biologische factoren te verklaren. DE BINDINGSTHEORIE Volgens de criminoloog Hirschi is ieder mens voor een deel tot het slecht geneigd. De meesten gedragen zich echter netjes, omdat zij bindingen hebben die ze niet zomaar op het spel zetten. Pas wanneer die bindingen ontbreken (je hebt geen vrienden, familie,collega s enz. meer) zijn mensen eerder geneigd tot onmaatschappelijk en crimineel gedrag. Volgens Hirschi is de sociale controle erg belangrijk om de bindingen te versterken. De aangeleerd-gedragtheorie Volgens de socioloog Sutherland wordt crimineel gedrag aangeleerd. Als jongeren veel contact hebben met criminele jongeren, dan zullen zij zelf ook eerder in de criminaliteit belanden. De anomietheorie De socioloog Merton beweert dat criminaliteit optreedt als mensen er niet in slagen hun levensdoelen te bereiken. Zo zien sommige mensen dat hun kansen in de samenleving worden beperkt door hun afkomst of doordat ze geen diploma hebben behaalt. Zij kunnen dan de criminaliteit ingaan om alsnog de gewenste welvaart te verkrijgen.f Pagina 7 van 7