Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 en 2

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 1488 woorden 1 mei ,3 31 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Hoofdstuk 1 Waarom maatschappijleer? In de Nederlandse samenleving maken we onderscheid tussen vier terreinen: 1. Nederland als rechtsstaat. Kernvraag: Hoe ver mag de overheid van jou gaan om de rechtsorde te handhaven en de veiligheid te garanderen? 2. De Nederlandse parlementaire democratie. Kernvraag: Op welke manier kan Nederland volgens jou het beste geregeerd worden? 3. De pluriforme samenleving. Kernvraag: Hoe vind jij dat mensen met verschillende leefwijzen het beste met elkaar kunnen omgaan? 4. Nederlandse verzorgingsstaat. Kernvraag: Wanneer moeten mensen volgens jou hun problemen zelf oplessen en wanneer moet de overheid helpen? We spreken van een maatschappelijk probleem als: 1. Het probleem gevolgen heeft voor grote groepen in de samenleving. 2. Het probleem alleen gemeenschappelijk kan worden opgelost, waardoor de overheid zich moet bezighouden met de oplossing van het probleem. 3. Het probleem te maken heeft met tegenstellingen. Duidelijke tegenstellingen bestaan er tussen mensen met verschillende: - politieke visies. - geloofs- of levensovertuigingen. - Sociaal-economische posities. Waarde = een uitgangspunt of principe dat mensen belangrijk en nastrevenswaardig vinden. Normen = opvattingen over hoe je je op grond van een bepaalde waarde behoort te gedragen, een sociale verplichting. Idealen = Waarden die op een concreet niveau liggen en die je heel graag wilt verwezenlijken. Belang = het (financieel) voor- of nadeel dat iemand ergens bij heeft. Macht = het vermogen om het gedrag van anderen te beïnvloeden. Gezag = macht die officieel is vastgelegd, formele macht. Invloed = niet officieel vastgelegd, informele macht. Machtsbronnen = middelen waarmee je het gedrag van anderen kunt beïnvloeden, zoals geld. Normen, waarden, belangen en macht kunnen verschillen per: - plaats Pagina 1 van 5

2 - tijd - groep Sociale cohesie = het gevoel hebben bij elkaar te horen. Feiten = objectief, omdat ze iets zeggen over de werkelijkheid. Meningen = subjectief, omdat ze vooral iets zeggen over degene die de mening geeft. Selectieve waarneming = elke informatie wordt zodanig vervormd dat deze zo veel mogelijk past in ons referentiekader. Referentiekader = alles wat je bezit aan kennis, ervaringen, normen, waarden en gewoonten. Manipulatie = feiten opzettelijk weglaten of verdraaien zonder dat de ontvanger dit merkt. Propaganda = doelbewust eenzijdige informatie geven met als doel de mening van mensen te beïnvloeden. Indoctrinatie = langdurig, systematisch en heel dwingend eenzijdige opvattingen en meningen opdringen aan het publiek. Stereotypering = je hebt een vaststaand beeld van een hele groep mensen, dit leidt gemakkelijk tot vooroordelen. Discriminatie = je behandelt mensen van een bepaalde groep anders op grond van kenmerken die in de gegeven situatie niet van belang zijn. Hoofdstuk 2 Rechtsstaat Alle maatschappelijke normen komen voort uit het geloof, tradities en gewoontes. Rechtsnormen = gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgesteld. Twee rechtsgebieden: Publiekrecht Het publiekrecht regelt de inrichting van de staat en de relatie tussen burgers en de overheid. Dit rechtsgebied kan worden onderverdeeld in: Het staatsrecht; hierin staan de regels voor de inrichting van de Nederlandse staat. Het bestuursrecht; hierin staat de verhouding tussen burger en overheid centraal. Het strafrecht; hierin staan alle wettelijke strafbepalingen. Privaatrecht Het privaatrecht of burgerlijk recht regelt de betrekkingen tussen burgers onderling. Tot het privaatrecht behoren: Het personen- en familierecht; dit regelt zaken als huwelijk, geboorte en adoptie. Het ondernemingsrecht; dit regelt bijvoorbeeld de voorwaarden waaronder je een stichting, vereniging of bv mag oprichten. Dit soort organisaties noemen we rechtspersonen. Het vermogensrecht; dit regelt alle zaken die te naken hebben met iemands vermogen en in geld zijn uit te drukken. Absolute monarchie = de regeringsvorm waarbij een koning alle macht had. Uitgangspunten van een rechtsstaat zijn: Bescherming tegen de macht van de overheid en de wens van burgers om gelijk te worden behandeld en in vrijheid te kunnen leven. Deze zijn uitgewerkt in de volgende grondbeginselen: - Er is sprake van een machtenscheiding - De rechters zijn neutraal en onafhankelijk - Grondrechten zijn wettelijk vastgelegd Pagina 2 van 5

3 - De wet bepaalt wanneer je strafbaar bent. Trias politica: * Wetgevende macht = regering en parlement * Uitvoerende macht = regering * Rechterlijke macht = onafhankelijke rechters Je kunt grondrechten onderverdelen in: vrijheidsrechten gelijkheidsrechten politieke rechten sociale grondrechten De eerste drie worden klassieke grondrechten genoemd. Deze leggen de overheid beperkingen op. Bij sociale grondrechten geldt er een zorgplicht voor de overheid, bijvoorbeeld dat ze zorgen voor zoveel mogelijk banen. In het Wetboek van Strafrecht zijn een aantal belangrijke beginselen over de strafbaarheid vastgelegd: Legaliteitsbeginsel; iets is alleen strafbaar als het in de wet staat. De strafmaat; bepaalt bij ieder strafbaar feit de maximale straf. Ne bis in idem-regel; Na de uitspraak van een rechter kun je niet voor een tweede keer vervolgd worden. Rechtsregels veranderen regelmatig, grondrechten kunnen alleen gewijzigd worden met een twee derde meerderheid in het parlement. De rechtsstaat staat de laatste jaren ter discussie vanwege een aantal redenen: - Er is regelmatig een roep om zwaardere straffen. - De georganiseerde misdaad vraagt om een betere aanpak. Misdaadorganisaties zijn zich steeds beter gaan organiseren. De Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden geeft de politie onder voorwaarden de bevoegdheid tot inkijkoperaties. - We hebben te maken met een wereldwijde terreurdreiging. - Grondrechten kunnen botsen en staan soms ter discussie. Als hiervan sprake is zal de rechter een afweging maken tussen de verschillende grondrechten. Rechtsbescherming = burgers worden door de grondwet beschermd tegen andere burgers, maar ook tegen machtsmisbruik van de overheid. Geweldsmonopolie = De overheid mag als enige geweld gebruiken omdat die moet zorgen voor rechtshandhaving. Misdrijven = de meer ernstige strafbare feiten. Vooral hierbij kan het nadelig zijn dat het geregistreerd staat bij justitie. Overtredingen = de minder ernstige. Hierbij zijn de straffen ook lager. Criminaliteit = alle misdrijven die in de wet staan omschreven. Een procedure verloopt als volgt: 1. De politie verzamelt informatie over het strafbare feit, verhoort verdachte en getuigen en kijkt wat er precies is gebeurd. Dit wordt opgeschreven in het proces-verbaal. 2. Politie geeft het proces-verbaal aan de officier van justitie en die gaat de zaak dan verder onderzoeken in het opsporingsonderzoek en de verdachte en getuigen verhoren. 3. Als de officier van justitie voldoende bewijzen heeft stuurt hij het dossier naar de rechter. Deze moet tijdens een rechtszaak vast stellen of de verdachte inderdaad schuldig is. Zo ja, dan kan hij/zij de verdachte een straf opleggen. Pagina 3 van 5

4 Waar de politie geen toestemming voor moet hebben: Een verdachte staande houden en naar ID vragen, maar alleen als daar een concrete reden voor is. Iemand arresteren. Een verdachte fouilleren. Een verdachte zes uur op het bureau vasthouden Bewijsmateriaal mag in beslag genomen worden. Waar de politie wel toestemming voor moet hebben: Mag alleen een woning binnengaan met een machtiging tot binnentreding of een huiszoekingsbevel. Ze moeten met de officier van justitie overleggen over het opvragen van speciale persoonsgegevens. Preventief fouilleren (=zonder dat er sprake is van verdenking) mag alleen in de door de burgemeester aangewezen gebieden. Ze mogen iemand langer dan zes uur vasthouden als een hulpofficier van justitie toestemming heeft gegeven voor nog eens drie dagen. In totaal kan een verdachte 110 dagen in voorarrest zitten. De rechter-commissaris moet toestemming geven bij infiltratie. Uitlokken mag niet. Openbaar ministerie (OM) = alle officieren van justitie bij elkaar. Seponeren = afzien van verdere rechtsvervolging. Transactie = bijv. geldboete of taakstraf = voortijdige afdoening = schikking. Vervolgen = een rechtszaak beginnen. Meervoudige kamer = Waar de ernstige misdrijven komen, bestaande uit drie rechters. Een rechtszaak verloopt als volgt: 1. Opening. Rechter controleert de persoonsgegevens van de verdachte. 2. Tenlastelegging of aanklacht. De officier leest de aanklacht voor. 3. Onderzoek. De verdachte wordt ondervraagd en hoeft niet de waarheid te spreken. Hij hoeft namelijk niet aan zijn eigen veroordeling mee te werken. Getuigen of deskundigen moeten wel de waarheid spreken. Als ze liegen riskeren ze een gevangenisstraf van zes jaar. De rechter kijkt ook naar de persoonlijke omstandigheden en of er geen fouten zijn gemaakt. 4. Requisitoir. De officier houdt zijn verhaal om aan te tonen dat de verdachte schuldig is en vraagt om een bepaalde straf. 5. Pleidooi. De advocaat verdedigt de verdachte en zal om strafvermindering of vrijspraak vragen. 6. Laatste woord. De verdachte kan bijv. spijt betuigen of z n onschuld benadrukken. 7. Vonnis. De rechter doet uitspraak. De kantonrechter en politierechter doen meteen na de rechtszitting of dezelfde dag uitspraak; bij de meervoudige kamer van de rechtbank of bij het gerechtshof gebeurt dit na twee weken. Ons land kent vier verschillende straffen: 1. Vrijheidsstraf. 2. Taakstraf 3. Geldboete 4. Bijkomende straffen, bijv. rijbewijs kwijt. Kan in combinatie met de bovenstaande straffen. Een rechter kan ook een strafrechtelijke maatregel opleggen. Gerechtshof = wanneer je in hoger beroep gaat Hoge Raad = in cassatie gaan. Die gaat na of het recht juist is toegepast. Eiser = degene die de zaak aan de rechter voorlegt. Pagina 4 van 5

5 Gedaagde = de persoon van wie iets wordt geëist en daarom voor de rechter wordt gedaagd. Kort geding = een versnelde en vereenvoudigde procedure voor spoedeisende zaken die wordt behandeld door de voorzieningenrechter. Deze geeft dan altijd een voorlopig oordeel, in afwachting van een definitieve uitspraak in het normale burgerlijke proces, de bodemprocedure. Pagina 5 van 5