LOP Gent BaO. Evolutie in GOK-cijfers

Transcriptie

1 LOP Gent BaO Evolutie in GOK-cijfers Werkdocument Jean Pierre Verhaeghe 0. Inleiding Op de Algemene Vergadering van 8 juni 2009 werd besloten bij het Ministerie van onderwijs voor elke vestigingsplaats van het gewoon basisonderwijs in het werkingsgebied van het LOP Gent BaO de GOK-cijfers voor het schooljaar op te vragen. Deze cijfers zullen voor twee doeleinden aangewend worden: 1) om het regiogemiddelde te actualiseren, zodat scholen die een stijging van het aantal GOK-leerlingen hadden ervaren, met het oog op de inschrijvingen voor eventueel een voorrangsperiode voor niet-gok-leerlingen zouden kunnen inrichten, 2) om een meer accurate nul-meting te hebben voor de evaluatie van de effecten van de experimentele aanmeldingsperiodes en het centraal aanmeldingsregister (CAR) op de samenstelling van de schoolpopulatie in de vestigingsplaatsen voor gewoon basisonderwijs te Gent. Met betrekking tot de evaluatie van de effecten van CAR waren om twee redenen nieuwe cijfers nodig: 1) De inschrijvingen die tussen januari en maart 2009 via CAR gerealiseerd werden, hebben betrekking op het schooljaar Om effecten op de samenstelling van de schoolbevolking te evalueren, is het meest aangewezen de cijfers voor (telling van februari 2010) te vergelijken met die voor het schooljaar (telling van februari 2009). De cijfers van de reguliere driejaarlijkse GOKtelling dateren evenwel van februari ) Bij de GOK-telling van 2008 kon het criterium gezin genoot vorig schooljaar van schooltoelage nog niet gehanteerd worden (wat voor het basisonderwijs voor het eerst pas vanaf het schooljaar mogelijk werd). De GOK-cijfers van 2008 zijn dus niet vergelijkbaar met navolgende GOK-cijfers, wat een evaluatie ernstig bemoeilijkt. De cijfers en analyses die in onderhavig document gepresenteerd worden, betreffen dus de resultaten van een tussentijdse GOK-telling. De analyses sluiten aan bij de analyses over de evolutie die eerder in een werkdocument dd gepresenteerd werden. Bij de vergelijking met de cijfers uit 2008 dient in het bijzonder in acht genomen te worden dat in 2009 het criterium gezin genoot vorig schooljaar van schooltoelage voor het eerst opgenomen werd. We gaan daarom in het bijzonder na welke invloed deze criteriumverandering op de cijfers heeft gehad. LOP Gent BaO GOK-telling 2009 p.1

2 1. Algemene evolutie Tabel 1 toont de evolutie van het aantal GOK-leerlingen in het werkingsgebied van het LOP Gent BaO tussen 2002 tot 2009 op basis van vier telmomenten: 2002, 2005, 2008 en Met GOK-leerlingen wordt bedoeld: alle leerlingen die aan minstens één van de vijf GOKcriteria voldoen. (Dit is wat in de tabellen van het Ministerie van onderwijs indicatorleerlingen genoemd wordt.) Tabel 1. Evolutie in aantallen GOK-leerlingen in het werkingsgebied LOP Gent BaO Teldatum Totaal GOKleerlingen Niet-KA aantal KA KA NL tot. KA % 22.87% 5.03% 17.84% 12.74% 30.58% % 27.24% 6.75% 20.49% 12.58% 33.07% % 23.59% 6.89% 16.70% 15.34% 32.04% % 24.78% 4.63% 20.16% 23.07% 43.23% Toelichting = thuistaal niet-nederlands Niet-KA = leerlingen met thuistaal niet-nederlands die aan geen van de andere indicatoren beantwoorden ( niet-kansarme anderstaligen ) KA = leerlingen met thuistaal niet-nederlands die aan minstens één van de andere indicatoren beantwoorden ( kansarme anderstaligen ) KA NL = Nederlandstalige leerlingen die aan minstens één van de andere indicatoren beantwoorden tot. KA = de som van de kolommen KA en KA NL, d.z. de leerlingen die voor het GOK-ondersteuningsbeleid als GOK-leerling beschouwd worden. Opmerkingen 1. Voor 2002 en 2005 slaan de getallen in tabel 1 op dezelfde definitie van GOK-leerling. De cijfers van 2002 zijn aangepast aan de definitie van Voor 2008 werden voor de definiëring van GOK-leerling slechts vier criteria in aanmerking genomen: laag opgeleide moeder, trekkende bevolking, kind wordt opgevoed in instelling of pleeggezin. Het criterium vervangingsinkomen werd principieel vervangen door gezin genoot vorig schooljaar van schooltoelage maar was in de praktijk nog niet van toepassing voor het BaO omdat (1) schooltoelagen voor het BaO pas vanaf toegekend werden en (2) de link niet gelegd kon worden met oudere kinderen in het gezin die in het SO school liepen. 3. Vanaf 2009 werd het schooltoelagecriterium gehanteerd, waardoor het aantal criteria terug op vijf kwam. De cijfers voor dit criterium zijn voorlopig. Een update wordt verwacht rond 15 november Vanaf 2008 geldt een licht andere definitie voor thuistaal niet-nederlands. De thuistaal wordt als niet-nederlands beschouwd als (1) in een gezin met twee leden (kind zelf niet meegerekend) het kind met geen van beide gezinsleden Nederlands spreekt of (2) in een gezin met drie leden (broers en zussen tellen als 1 lid) met maximum één gezinslid Nederlands gesproken wordt. LOP Gent BaO GOK-telling 2009 p.2

3 Vaststellingen: verschillen tussen 2008 en Het totaal aantal leerlingen in het gewone basisonderwijs nam tussen 2008 en 2009 met ruim 1% (266 leerlingen) toe. 2. Opmerkelijk is de toename van het aandeel GOK-leerlingen (=indicatorleerlingen) met bijna 9 procentpunten. Het Gentse regiogemiddelde bedraagt nu 47,86%. De ondergrens voor het mogen inrichten van een voorrangsperiode voor niet-gokleerlingen komt daardoor nu op 57,86%. 3. Terwijl het aantal Nederlandstalige leerlingen tussen 2008 en 2009 met 83 eenheden afnam, steeg het aantal niet-nederlandstalige leerlingen met 349 (een stijging met 6,25% t.o.v. 2008). De toename van de totale Gentse schoolbevolking gewoon basisonderwijs komt dus volledig voor rekening van leerlingen die het Nederlands niet als thuistaal hebben. Gezien -leerlingen voor het inschrijvingsbeleid volledig als GOK-leerlingen meegeteld worden, wordt een deel van de stijging van het totale aantal GOK-leerlingen veroorzaakt door de toename van het aantal en aandeel -leerlingen. 4. Binnen de categorie neemt het aantal niet-kansarme flink af (-524 leerlingen, goed voor -2,26 procentpunten). Het aantal kansarme neemt juist sterk toe (+873 leerlingen, goed voor +3,46 procentpunten). Die verschuiving komt wellicht grotendeels voor rekening van het criterium schooltoelage. Ook de opmerkelijke toename van het aantal kansarme Nederlandstalige leerlingen (+1892 leerlingen, goed voor +7,73 procentpunten een relatieve stijging t.o.v met ruim 50%) komt wellicht grotendeels voor rekening van het gebruik van het schooltoelagecriterium. 5. Voor de criteria laag opgeleide moeder (-0,13 procentpunten), kind wordt niet thuis opgevoed (geen verandering) en trekkende bevolking (+0,29 procentpunten) worden geen of bijzonder minieme verschuivingen vastgesteld. Dat versterkt het vermoeden dat de toename van het aantal in sociaal-economisch opzicht kansarme leerlingen toe te schrijven valt aan het schooltoelagecriterium. 6. Van 2005 tot 2008 was er een lichte terugval in het aandeel GOK-leerlingen, in het bijzonder in het aandeel kansarme wat wellicht kwam door het weglaten van het criterium gezin leeft van een vervangingsinkomen. De stijging tussen 2008 en 2009 doet meer dan die terugval compenseren, wat aantoont dat schooltoelagecriterium een ruimere groep dekt dan het criterium vervangingsinkomen. Conclusie Het schooltoelagecriterium heeft geleid tot een aanzienlijke stijging van het aantal GOKleerlingen Daarnaast heeft ook een stijging van het aantal -leerlingen bijgedragen tot een hoger aantal GOK-leerlingen in de telling van Verschuivingen tussen scholen en vestigingsplaatsen. Is de stijging van het aandeel GOK-leerlingen gelijkmatig verspreid in alle scholen en vestigingsplaatsen? Figuur 1 zet het percentage GOK-leerlingen in 2009 af tegenover het percentage GOKleerlingen in Elke stip stelt een vestigingsplaats voor (totale aantal: 112). LOP Gent BaO GOK-telling 2009 p.3

4 De rode lijn geeft de gemiddelde verschuiving of algemene trend weer. Men kan zien dat die lijn een stuk boven de diagonaal ligt. Het verschil in hoogte met de diagonaal komt overeen met het gemiddelde verschil van bijna negen procentpunten. Mocht het gemiddelde verschil 0 geweest zijn, dan zouden de rode lijn en de diagonaal samenvallen. De vaststelling dat de rode lijn bijna evenwijdig loopt met de diagonaal én dat de meeste stippen op of vlak bij de rode trendlijn liggen, geeft aan dat de toename van het aandeel GOK-leerlingen vrij gelijk gespreid is over de 112 vestigingsplaatsen. Toch zijn er aantal scholen of vestigingsplaatsen die tegen de algemene trend in, geen stijging in aandeel GOK-leerlingen laten optekenen. Het zijn meestal kleinere vestigingsplaatsen (N 95, groen omcirkeld in figuur 1). Aan de kant bevinden zich een tiental scholen of vestigingsplaatsen die een veel grotere dan gemiddelde stijging laten optekenen, b.v. een stijging van 42% naar 61%, van 33% naar 53%, van 25% naar 46%, van 42% naar 61%, van 27% naar 45% of van 7% naar 32%. % GOK in 112 vestigingsplaatsen gewoon basisonderwijs Gent 100% 90% % GOK (indicatorlln.) % 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% % GOK (indicatorlln.) 2008 Figuur 1. Verschuivingen in percentage GOK-leerlingen tussen 2008 en 2009 Figuur 2 toont de verschuivingen in aandeel -leerlingen. De algemene trendlijn valt zo goed als samen met de diagonaal, wat de beperkte gemiddelde toename van het aandeel -leerlingen (+1,2 procentpunten) weerspiegelt. Wat vooral opvalt is dat de meeste stippen op enkele uitzonderingen boven én onder de rode lijn na op of heel dicht bij de algemene trendlijn liggen. Dat wijst erop dat de verschuivingen in aandeel -leerlingen beperkt zijn. Figuur 3 toont de verschuivingen in het aandeel kansarme leerlingen in de meer strikte zin van het woord, d.w.z. de leerlingen die aan minstens één van de sociaal-economische kansarmoedecriteria voldoen. De leerlingen die enkel scoren op zijn daarin niet inbegrepen. De gelijkenis tussen figuren 3 en 1 is heel groot, zij het dat de spreiding van de stippen rond de algemene trendlijn in figuur 3 iets groter oogt. Dat wijst erop dat LOP Gent BaO GOK-telling 2009 p.4

5 het schooltoelagecriterium op zich wel tot enige verschuivingen tussen scholen en vestigingsplaatsen leidt (bemerk b.v. de school die vann 56% naar bijna 90% evolueert). Maar de vaststelling is ook dat die verschuivingen gedeeltelijk overschaduwd worden door de impact van de factor. % in 112 vestigingsplaatsen gewoon basisonderwijs Gent 100% 90% 80% 70% % % 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% % 2008 Figuur 2. Verschuivingen in percentage -leerlingen tussen 2008 en 2009 % kansarme lln (strikte def.) in gewoon basisonderwijs Gent % KA % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% % KA 2008 Figuur 3. Verschuivingen in percentage kansarme leerlingen tussen 2008 en 2009 LOP Gent BaO GOK-telling 2009 p.5

6 4. Evoluties per net Tabel 2 toont de evoluties per net. Tabel 2. Evolutie aantallen GOK-leerlingen in het werkingsgebied LOP Gent BaO per net Teldatum Totaal GOKleerlingen Niet-KA aantal KA KA NL Tot. KA GO! % 20.46% 5.26% 15.21% 14.05% 29.26% % 12.60% 3.76% 8.85% 17.31% 26.16% % 12.78% 2.12% 10.66% 26.39% 37.05% Stedelijk % 33.00% 6.86% 26.14% 15.21% 41.35% % 28.45% 6.70% 21.75% 17.05% 38.80% % 30.59% 4.29% 26.30% 23.57% 49.87% Katholiek % 25.24% 6.69% 18.55% 10.59% 29.14% % 23.05% 7.28% 15.77% 14.42% 30.19% % 23.84% 5.10% 18.73% 21.99% 40.72% Onafhankelijk % 25.57% 10.81% 14.76% 12.79% 27.55% % 21.06% 12.28% 8.78% 7.62% 16.40% % 21.80% 8.38% 13.43% 23.85% 37.27% De toename van het aandeel GOK-leerlingen tussen 2008 en 2009 is vrij gelijkmatig gespreid over GO!, stedelijk onderwijs en katholiek onderwijs. Bij de onafhankelijke kleine onderwijsverstrekkers is er een scherpere stijging van net geen 17% (te vergelijken met gemiddeld 9% in de andere netten). Dat compenseert de scherpere daling die tussen 2005 en 2008 bij OKO vastgesteld werd. Als we kijken naar de evoluties tussen 2005 en 2009 dan zijn de verschillen tussen de netten minder groot. Opvallend in de evolutie tussen 2005 en 2009 is vooral dat met betrekking tot het aandeel GOK-leerlingen - het katholiek onderwijs en OKO aan een inhaalbeweging t.o.v. het stedelijk onderwijs bezig lijken te zijn. Dat is niet het geval voor het GO! Een vergelijkbare trend is waar te nemen bij de deelcijfers in de laatste kolom. De voorlaatste kolom laat zien dat met het nieuwe schooltoelagecriterium het GO! koploper wordt qua aandeel Nederlandstalige kansarmen. Uit tabel 2 is verder duidelijk dat de algemene stijging van het aantal -leerlingen tussen grotendeels door het stedelijk onderwijs opgeslorpt wordt. Het GO! is in de periode opvallend witter geworden. LOP Gent BaO GOK-telling 2009 p.6

7 4. Consequenties voor de voorrangsperiodes Voor de organisatie van de voorrangsperiode voor niet-gok-leerlingen blijkt de toepassing van het schooltoelagecriterium en de daaruit voortvloeiende algemene stijging van de GOK-cijfers weinig invloed te hebben. 39 vestigingsplaatsen hebben een aandeel GOKleerlingen dat boven 57,86% uitkomt en mogen voor de inschrijvingen voor het schooljaar een voorrangsperiode voor niet-gok-leerlingen inrichten. Dat zijn er 3 meer dan het voorgaande schooljaar. Voor 35 vestigingsplaatsen verandert er terzake niets. Vier vestigingsplaatsen (3 uit het katholiek onderwijs en 1 uit het stedelijke net) die vorig geen voorrangsperiode niet-gok mochten inrichten, kunnen dat nu wel. Eén school (uit het GO!) verliest die mogelijkheid. Volgens het GOK-decreet mogen alle scholen / vestigingsplaatsen voorrang voor GOK inrichten. Rekening houden met het regiogemiddelde van toen deed de CV In 2005 aan de AV de aanbeveling: - scholen met % GOK-leerlingen 50%: richten voorrang niet-gok in, - scholen met % GOK-leerlingen tussen 30% en 50%: richten geen voorrang in, - scholen met % GOK-leerlingen < 30%: richten voorrang GOK in. Die aanbeveling is sedertdien niet meer gewijzigd. Gelet op de algemene verschuiving van de GOK-cijfers, beveelt de CV aan dat voor vestigingsplaatsen met minder dan 40% GOK-leerlingen een voorrangsperiode GOK georganiseerd wordt (zie tabel 3). Tabel 3. Aanbevelingen organisatie voorrangsperiode Voorrangsperiode Inschrijvingen * Inschrijvingen grenzen Aantal VP grenzen Aantal VP Niet-GOK Vanaf 48,9% GOK 36 Vanaf 57,9 % GOK % tot 48,9% GOK 24 40% tot 57,9% GOK 22 GOK Minder dan 30% GOK 52 Minder dan 40% GOK 51 *ter vergelijking Ter informatie: Vorig schooljaar richtten slechts 14 scholen een voorrangsperiode voor GOK-leerlingen in (waarvan één met reeds meer dan 90% GOK-leerlingen). Daarentegen richtten 23 vestigingsplaatsen een voorrangsperiode niet-gok in. LOP Gent BaO GOK-telling 2009 p.7