Tabel 1. Evolutie in sociale mix bij de kleuters in 17 Gentse basisscholen in drie deelgebieden, tussen 01/02/2012 en februari/november 2016.

Transcriptie

1 Tabel 1. Evolutie in sociale mix bij de kleuters in 17 Gentse basisscholen in drie deelgebieden, tussen 01/02/2012 en februari/november. Deelgebie d streef% % IND % IND % IND % IND 2V direct CAP Toegewezen Geweigerd Vrije pl j - 5j instappe r 1/feb/12 28/jan/16 CAR 10/nov/1 6 CAR CAR # IND + nind CAR # IND + nind CAR 10/nov/1 6 A School 1 63% 47% 89,0% 70,0% 48,0% 45,8% 5 n-ind IND* A School 2 63% 47% 82,6% 56,3% 48,0% 48,0% 4 n-ind A School 3 50% 30% 75,9% 60,0% 37,5% 30,0% 2 n-ind A School 4 63% 47% 78,9% 68,0% 50,0% 50,0% 3 n-ind * + 1* A School 5 63% 63% 41,5% 40,2% 62,2% 59,5% 6 IND IND* A School 6 63% 47% 93,8% 93,3% 88,9% 88,9% geen B School 7 68% 56% 41,9% 33,3% 33,3% 25,0% 2 IND B School 8 68% 56% 88,3% 86,8% 100,0% 100,0% geen B School 9 68% 56% 72,2% 100,0% 100,0% 90,0% geen nind B School 10 68% 56% 86,6% 76,2% 55,0% 52,5% 2 n-ind B School 11 60% 50% 42,2% 41,7% 50,0% 50,0% 1 n-ind B School 12 68% 56% 94,2% 89,4% 85,0% 71,4% geen nind* B School 13 68% 56% 86,9% 86,7% 76,9% 80,8% geen C School 14 32% 17% 19,7% 14,3% 18,2% 13,2% 3 IND C School 15 32% 20% 18,4% 16,3% 20,8% 20,8% 3 IND C School 16 32% 20% 39,1% 46,0% 20,8% 25,0% 2 IND C School 17 32% 17% 41,9% 33,9% 26,9% 31,0% Geen nind Het streefpercentage IND voor de instappers is verlaagd, rekening houdend met het aandeel vals-kansrijke peuters in het deelgebied (kolom 4). Het bereikte aandeel IND-instappers (kolommen met 2014 ) moet men vergelijken met het streefpercentage in kolom 4 ( instapper ). Het bereikte aandeel IND-kleuters van eerdere geboortejaren moet men vergelijken met het streefpercentage in kolom 3 ( 3j - 5j ). De kolom 2V direct geeft aan hoeveel IND- resp. niet-ind-instappers voorrang kregen door de werking van 2V (tweezijdige voorrang dubbele contingent.) 1

2 De kolom Toegewezen (in CAR ) omvat ook de instappers die eerder ingeschreven werden met voorrang als broer/zus of als kind van personeelslid. In de kolom Vrije plaatsen 2014 op 10 nov. wijst een * erop dat de school bezig was ouders op de wachtlijst te contacteren. Bespreking Deelgebied A (School/Woon-ratio = 0,55. D.w.z. 45% van de kleuters vindt geen school in de eigen omgeving. Hoog capaciteitstekort in dit deelgebied.) In dit deelgebied woont een relatief hoog aandeel IND-kleuters (63%). Het aandeel vals-kansrijke peuters bedraagt gemiddeld 16%. Het aandeel kleuters dat thuis geen Nederlands spreekt, is 48%. De evoluties in dit deelgebied illustreren heel duidelijk hoe 2V scholen de beoogde sociale mix helpt bereiken als de randvoorwaarden (kinderen moeten weigeren, voldoende vraag uit beide categorieën) vervuld zijn. Het illustreert ook hoe het nog beter zou kunnen, met betere criteria. Vijf van de zes scholen hadden in 2012 een beduidend hoger aandeel kansarme kleuters dan er in het deelgebied woonden. Voor school 5 was de situatie juist omgekeerd. Elk van de zes scholen moest na afloop van de aanmeldingen instappertjes ( 2014) weigeren. Het aantal weigeringen ligt meestal zeer hoog. School 3 is een kleine school met een capaciteit van 8 in de instapklas. Toepassing van de minimum 4 -regel leidt tot een afwijkend streefpercentage. Na de aanmeldingsperiode verhoogde school 3 haar capaciteit voor 2014 met 2. Toepassing van de minimum 5-regel leidt tot een streefverhouding van 5 5, wat na toepassing van de correctieterm voor de instapklas op 3 7 uitkwam. Om die verhouding te realiseren, werden twee niet-ind-kinderen uit de wachtlijst opgevist. Vier van de vijf scholen met in 2012 een hoog aandeel kansarme kleuters evolueren duidelijk in de beoogde richting. Voor geboortejaar 2014 verwachten we dat ze het beoogde streefdoel inzake sociale mix halen. We zien in die vier scholen een duidelijk direct effect van de tweezijdige voorrang die hier in het voordeel van de niet-indicatorleerlingen speelt. Bij scholen 1 en 2 is het directe effect van 2V zeer groot te noemen: vijf resp. vier niet-ind-kinderen uit geboortejaar 2014 krijgen er voorrang door 2V. Door veranderingen van schoolkeuzes stonden begin november in scholen 1, 4 en 5 één tot drie plaatsen terug open. Die drie scholen hadden toen wel nog een wachtlijst en waren nog bezig ouders uit die wachtlijst aan te spreken. De verschuivingen tussen het einde van de aanmeldingen en begin november hadden weinig tot geen effect op de gerealiseerde verhouding IND/nIND bij geboortejaar De ene school met in 2012 een kleiner aandeel kansarme kleuters (school 5), evolueert eerst niet (geboortejaren ), maar vervolgens (voor geboortejaar 2014) wel in één ruk naar de beoogde mix. Deze school hanteerde voor de instappers niet het gecorrigeerde streefpercentage. Ook hier zien we een zeer groot direct effect van 2V. Hier kregen 6 IND-kinderen voorrang. School 6 blijft op een zeer hoog aandeel IND-kinderen (> 90%). Hoewel deze school ook instappertjes moest weigeren, werd geen enkel direct effect van 2V vastgesteld. Van de twee niet-ind die aangemeld werden, beiden niet-nederlandstalig, raakte één binnen op basis van de voorrang voor broer/zus en de andere woont zo dicht bij de school dat die zonder 2V ook binnengeraakt zou zijn. Er waren verder onvoldoende aanmeldingen van niet-ind instappertjes om het voorziene contingent niet-ind ( = 10) in te vullen. 2

3 Alles samen stellen we bij vijf van de zes scholen een evolutie in de beoogde richting vast. Meer zelfs: het ziet er naar uit dat na vier jaar 2V in die vijf scholen het beoogde doel inzake sociale mix voor het jongste geboortejaar bereikt werd. In de enige school waar dat niet het geval is, hebben de keuzes van de ouders de 2V buiten werking gezet. De school moest wel kinderen weigeren, maar er waren onvoldoende niet-ind-instappertjes aangemeld om de voorrangsregeling in werking te zetten. Het is een school die zich profileert als een expertiseschool voor anderstalige nieuwkomers (met zeer beperkte schoolervaring in het land van herkomst). Het aandeel kleuters dat thuis geen Nederlands spreekt, is 95%. Een groot deel van de leerlingen in deze school leeft in bijzonder precaire omstandigheden. Daaronder veel kinderen uit Romagezinnen, vaak zonder vaste verblijfsplaats. De aanwezigheid van veel andere Romakinderen op de school, maakt dat deze groep zich goed thuis voelt op deze school, wat voor andere Roma-ouders een reden is om voor deze school te kiezen, ook al wonen ze niet (of niet meer) in de onmiddellijke buurt. Ook al wenst de school zich niet te profileren als een Roma-school, de kloof met de leefwereld van deze kinderen maakt dan weer dat andere ouders juist niet voor deze school kiezen. Naast dit gegeven wijst de directie op andere factoren die kansrijke ouders neigen af te schrikken, zoals de infrastructuur van de school (die het ook niet mogelijk maakt s middags warme maaltijden te voorzien), of het feit dat er op de schoolsite zelf geen naschoolse opvang is (wegens financieel niet haalbaar, gelet op de beperkte vraag) en de kinderen daarvoor naar een andere school wat verderop moeten. In dit deelgebied spreekt 48% van de kleuters die er wonen, thuis geen Nederlands. In school 5 zorgt 2V met de voorrang voor 6 IND-kinderen 2014 meteen ook voor een verschuiving in de verhouding kinderen met thuistaal NL vs. kinderen met thuistaal niet-nederlands (TNN). Vijf van die 6 INDinstappertjes blijken TNN te zijn. Zonder 2V zou die groep van zes instappertjes maar 1 TNN tellen. Op 01/02/2015 telde de hele kleuterafdeling van deze school 24% TNN. Als de verschuiving die we voor 2014 vaststellen, zich gelijkmatig in alle geboortejaren zou voordoen, zouden we al snel op minstens 35% TNN uitkomen, een fikse stap in de richting van een betere afspiegeling van de omgeving. Maar dat 2V-effect op het aandeel TNN werkt duidelijk niet in de omgekeerde richting. Van de 14 niet-ind-kinderen ( 2014) die in scholen 1 tot 4 voorrang krijgen door 2V, zijn er 6 TNN. Zonder 2V zouden dat er 7 geweest zijn. De 2V zorgt in die vier kansarme scholen samen maar voor één extra Nederlandstalig instappertje. Nochtans werden voor die vier scholen samen (iets meer dan) voldoende Nederlandstalige niet-ind-kinderen aangemeld om ook op het vlak van de thuistaal die vier scholen een betere afspiegeling van de omgeving te laten worden. Het is om dat mogelijk te maken dat Gentse basisscholen pleitten om TNN terug te mogen opnemen als criterium voor het bepalen van de IND-status binnen het inschrijvingsrecht. Vooral scholen 1 en 4 zouden daarmee vooruitgang kunnen boeken. Op 01/02/2015 telden hun kleuterafdelingen 72% respectievelijk 86% TNN. (Scholen 2 en 3 vormen met 49% TNN al een goede afspiegeling van hun omgeving.) Met de Nederlandstalige niet-ind-kinderen op hun wachtlijst voor 2014 zouden ook scholen 1 en 4 al een flinke stap in de richting van een meer evenredige TNN-verdeling hebben kunnen zetten. Mocht TNN opgenomen geweest zijn als criterium binnen 2V, dan zou in school 1 bijvoorbeeld het directe 2V-effect op zich al voor 2014 niet één (zoals nu) maar vier Nederlandstalige instappertjes extra opgeleverd hebben. Daarmee zou hun aandeel TNN (voor dat geboortejaar) dalen naar 60%. En dit zonder ook maar één kind extra te weigeren. De drie Nederlandstalige kinderen die in dat geval in die school extra ingeschreven hadden kunnen worden, wonen gemiddeld slechts 223 m verder van de school dan de drie TNN-kinderen die dan in hun plaats geweigerd hadden moeten worden. 3

4 Deelgebied B (School/Woon-ratio = 0,78. Meer dan 1 op 5 kleuters uit dit deelgebied moet buiten het eigen deelgebied op zoek naar een school.) Ook in dit deelgebied woont een hoog aandeel IND-kleuters (68% op 01/02/2014; 70% op 01/02/2015). Het aandeel vals-kansrijke peuters bedraagt 14,5%. Het aandeel kleuters dat thuis geen Nederlands spreekt, is 63% - wat bijna dubbel zo hoog is als het Gentse gemiddelde (en het hoogste aandeel in heel Gent). In dit deelgebied zijn de randvoorwaarden voor 2V maar in enkele scholen vervuld. De resultaten zijn bijgevolg ook meer gemengd. Slechts twee van de zeven scholen evolueren in de beoogde richting. School 10 evolueert van heel kansarm (86,6% IND) naar de beoogde sociale mix. School 11 (een methodeschool) evolueert van iets kansrijker (42,2% IND wat eigenlijk overeenkomt met het Gentse gemiddelde) naar de beoogde sociale mix. Beide scholen lagen in 2012 even ver (16%-punten) van het streefdoel voor het deelgebied, maar elk in een andere richting. In beide scholen is er voor geboortejaar 2014 een beperkt direct 2V-effect, waarbij nind-kinderen voorrang kregen. Dat in de (in zijn geheel genomen) iets kansrijkere school 11 de 2V toch resulteerde in voorrang voor een nind-peuter heeft te maken met het gegeven dat de streefnorm voor die school op lag én dat voor 2014 net iets meer IND-kinderen voorrang kregen als broer/zus van een oudere leerling. School 11 koos voor een groeipad met sprongen van 10%. Hierdoor kwam de streefverhouding voor het kleuteronderwijs voor de aanmeldingen op in plaats van de die voor het deelgebied geldt. Bij een capaciteit van 12 levert dat een verhouding 7 5 op. Correctie voor het gemiddelde aandeel vals-kansrijke peuters in het deelgebied (14,5%) bracht de nagestreefde verhouding voor de instappertjes 2014 op 6 6. Daardoor bedraagt het streefpercentage IND bij de instappertjes 50% i.p.v. de 56% die geldt voor de andere scholen. Vier scholen hebben na de aanmeldingsperiode nog veel vrije plaatsen en moesten geen instappertjes ( 2014) weigeren. Bij hen is er bijgevolg geen direct 2V-effect. Zij behouden na de aanmeldingen hun profiel van zeer kansarme concentratieschool. De late inschrijvingen (zonder voorafgaande aanmelding via Meldjeaan.be) brengen daar over het algemeen weinig verandering in. Opvallend is wel dat school 8 al redelijk snel na de start van het nieuwe schooljaar in de instapklas geen plaatsen meer vrij heeft. Ook in scholen 9 en 12 kwamen er sedert de start van de late inschrijvingen (na de paasvakantie) al heel wat inschrijvingen voor 2014 bij. Voor school 12 gaf de voltooiing van een uitbreiding/nieuwbouw aanleiding tot een capaciteitsverhoging bij de instappertjes (van 24 naar 36). Onder de vele late inschrijvingen waren er wel heel wat niet-ind-instappers, wat tot een behoorlijke verschuiving van de IND/niet-INDverhouding aanleiding gaf, in de richting van de beoogde sociale mix. Dit is een van de scholen waar een vrij groot deel van de kinderen die er ingeschreven worden, niet vooraf aangemeld worden. Na de aanmeldingen moest school 12 geen instappertjes weigeren. School 7 moest wel instappertjes weigeren. Het is een kleine methodeschool (capaciteit voor instappers: 12) met een veel kleiner aandeel INDkleuters dan er in de omgeving van de school wonen. In overeenstemming met dat profiel zorgt 2V ervoor dat twee IND-kinderen van geboortejaar 2014 voorrang krijgen. Omdat er voor 2014 minder IND-instappers aangemeld werden dan er in hun contingent plaats was, blijft de school ondanks die 2V-werking een relatief wit profiel behouden. Verandering van schoolkeuze na afloop van de aanmeldingsperiode verscherpte dat 4

5 nog. Tegen 10 november bedroeg het aandeel IND-instappers nog 25%, ruim 30%-punten onder de streefverhouding voor de instappers in dat deelgebied. Uit de keuzes die ouders maken, lijkt naar voor te komen dat het pedagogisch project van die school sommige kansarme ouders minder aanspreekt. Toch moet ook deze conclusie met de nodige nuance bekeken worden. Rekening houdend met het gemiddelde aandeel valskansrijke peuters in dit deelgebied (14,5%), mag men verwachten dat de school voor geboortejaar 2014 zal uitkomen op een IND / nindverhouding van ongeveer Dat is behoorlijk afwijkend (-30%-punten) van het deelgebied waarin de school ligt, maar benadert de gemiddelde IND / nind-verhouding voor het Gentse kleuteronderwijs als geheel. Ook het aandeel TNN-kleuters (31% op 01/02/2015) benadert sterk het Gentse gemiddelde (33%). Hoewel het bevolkingsprofiel van de school behoorlijk afwijkt van zijn omgeving, kan men dus niet zeggen dat het om een echt witte school in een gekleurde buurt gaat. De voorrang voor 2 IND-kinderen 2014 levert school 7 één bijkomende TNN-instapper op. Meer waren er ook niet aangemeld. Op de wachtlijst 2014 staan alleen Nederlandstalige niet-ind-kinderen. In de scholen 10 en 11, waar door de 2V voor beide scholen samen 3 niet-ind-instappers voorrang krijgen, komen door dat directe 2V-effect drie Nederlandstalige instappers in de plaats van drie TNN-kinderen. Voor school 10, die op 01/02/ % TNN-kleuters telde, kan het aandeel TNN hiermee in principe uitkomen op het aandeel TNN-kleuters in de omgeving. School 11, een methodeschool die op 01/02/2015 met slechts 27% TNN-kleuters ver onder het aandeel in de omgeving scoorde, zou hierdoor weer net iets witter worden. Al moet dat ook weer genuanceerd worden in het licht van de omgekeerde beweging die zich bij geboortejaar 2013 (niet in de tabel) voordeed. In die groep is driekwart van de ingeschreven kinderen IND. Ook het aandeel TNN bedraagt in die groep 75% - wat dan weer ver boven het aandeel TNN-kleuters is dat in de buurt woont. Het is goed mogelijk dat met TNN als bijkomend criterium deze slingerbeweging in school 11 voorkomen had kunnen worden. Voor 2014 lijkt dat dan weer niet het geval te zijn. In die groep laten de keuzes van de ouders weinig marge voor een meer evenredige verdeling inzake TNN. Bij school 11 zouden de zeven niet-ind-kinderen op de wachtlijst voor 2014 allemaal Nederlandstalig zijn, al zijn er aanwijzingen dat drie van hen wellicht TNN zijn. Bij de vier scholen die kinderen moesten weigeren en waar bijgevolg geen direct 2V-effect kon optreden, varieerde het aandeel TNN-kleuters op 01/02/2015 van 75% tot 95%, dat is 12 tot 32%-punten boven het aandeel TNN-kleuters dat in het deelgebied woont. Het aantal Nederlandstalige kinderen onder de aangemelde instappertjes is bijzonder beperkt: van 0 tot 5. Ook hier zouden de keuzes van de ouders geen ruimte laten om tot een meer evenredige verdeling te komen. Deelgebied C (School/Woon-ratio = 3,68. Er gaan in dit deelgebied bijna vier keer zoveel kleuters naar school als er wonen.) Dit deelgebied is één van de vier deelgebieden waar er veel meer kinderen school lopen dan er wonen. Ten aanzien van de omringende deelgebieden vervult ze een dubbele bufferfunctie. Vooreerst verlicht ze de capaciteitsdruk in andere deelgebieden door kinderen van over heel Gent op te nemen. Bovendien blijkt het aandeel IND-leerlingen in de vier scholen (gemiddeld 24,5%) er gemiddeld bijna 6%-punten hoger te liggen dan bij de kinderen die er wonen. De scholen in dit deelgebied nemen dus verhoudingsgewijs meer IND-kinderen dan niet-ind-kinderen op, waardoor dit deelgebied ook in dit opzicht een bufferfunctie vervult. Vanwege die hoge school/woon-ratio hanteren we voor dit deelgebied de gemiddelde 5

6 verhouding IND/niet-IND bij de kinderen die er school lopen als streefdoel voor de sociale mix in de scholen en niet de IND/niet-IND-verhouding bij de kinderen die er wonen. Voor scholen 15 en 16 ligt het gecorrigeerde nagestreefde aandeel IND voor de instappertjes (20%) iets hoger dan in de andere twee scholen (17%). Dat komt omdat we de minimum 5-regel ook toepassen op de IND-kinderen. Bij een capaciteit van 24 zou 17% IND neerkomen op een nagestreefde verhouding van We brengen dat conform de minimum 5-regel op 5 19 en dat levert een nagestreefd % IND van 20% op. In 2012 waren de verschillen in sociale mix tussen de vier scholen vrij groot. Twee scholen (scholen 14 en 15) telden minder dan 20% IND-kleuters, de andere twee (scholen 16 en 17) ruim dubbel zoveel. De eerste twee jaren van de toepassing van 2V brachten daar weinig verandering in. Integendeel, voor geboortejaren 2011 & 2012 zien we bij de eerste twee scholen (scholen 14 en 15) zelfs nog een vermindering van het aandeel IND-kleuters en bij de derde school (school 16) nog een vermeerdering. De segregatie nam dus zelfs toe. Enkel in school 17 bracht 2V voor geboortejaren 2011 en 2012 over een tijdsspanne van twee schooljaren de verhoopte evolutie naar de beoogde sociale mix (32 68). Vanaf het schooljaar zijn er voor die geboortejaren in school 17 geen vrije plaatsen meer. Voor die geboortejaren was er ook vanuit beide categorieën (IND en niet-ind) voldoende vraag naar een plaats. De randvoorwaarden voor een werkzame 2V waren voor die twee geboortejaren dus vervuld in school 17. Dat was niet het geval voor de drie andere scholen. Voor geboortejaar 2014 ziet de situatie er heel anders uit. Scholen 14, 15 en 16 moesten in maart instappertjes weigeren. Er kwamen vooral veel aanmeldingen voor niet-ind-kinderen. In scholen 14 en 15 waren er net voldoende aanmeldingen van IND-peuters om 2V zijn werk te laten doen. Er is een duidelijk direct 2V-effect waardoor in beide scholen 3 IND-peuters voorrang kregen. In school 16 waren er meer dan voldoende INDaanmeldingen. 2 IND-peuters kregen voorrang door 2V. Vier andere IND-peuters moesten geweigerd worden (naast 10 niet-ind-peuters). School 14 voerde na de aanmeldingsperiode een capaciteitsverhoging voor 2014 door (van 33 naar 38).Doordat er enkel niet-ind-kinderen op de wachtlijst stonden, leidde dat mede tot een lichte vermindering van het aandeel IND-kinderen In school 16 kwam door een verandering van schoolkeuze na de aanmeldingen bij de instappertjes het aandeel IND-kinderen 2014 uiteindelijk iets hoger uit. In school 17 waren er minder aanmeldingen dan plaatsen beschikbaar voor de instapklas. Bijgevolg ook geen 2V-effect. En in die school stijgt het aandeel IND-peuters voorlopig weer boven het beoogde aandeel. Drie late inschrijvingen zorgden voor een nog verdere toename van het aandeel IND-kinderen, dat nu op 31% uitkomt. Op basis van het gemiddelde aandeel vals-kansrijke peuters in dit deelgebied (15%), mogen we verwachten dat voor 2014 het aandeel IND-kinderen uiteindelijk ongeveer 45% zal bedragen (ongeveer het Gentse gemiddelde). Het ziet er dus naar uit dat na vier jaar 2V-werking drie van de vier scholen in de richting van een onderling meer gelijkmatige verhouding IND / niet- IND aan het evolueren zijn (binnen een banbreedte van +/- 10%). Dat zal dan een verhouding van ongeveer zijn. Na aanvankelijk ook in die richting geëvolueerd te zijn, lijkt het erop dat de vierde school terugkeert naar de verhouding die ze in 2012 had en die meer overeenkomt met het Gentse gemiddelde. Die is

7 Het direct 2V-effect (met voorrang voor 2 tot 3 IND-kinderen) leverde In elk van de drie betrokken scholen één bijkomend TNN-instappertje op. Het bestaande onevenwicht in de verdeling van TNN-kinderen tussen de vier scholen (voor het hele kleuteronderwijs op 01/02/2015 variërend van 10% over 25% tot 33% met een gemiddelde van 24,5%), blijft daarmee zo goed als ongewijzigd. Met TNN als bijkomend criterium voor de IND-status, had een flinke stap in de richting van een meer evenredige verdeling van TNN-kinderen gezet kunnen worden. Er werden immers in elk van de drie scholen voldoende (drie tot vijf) TNN-instappertjes aangemeld die nu geweigerd moesten worden omdat ze als niet-ind geteld werden (en er daarvan al voldoende waren). Met TNN als IND-criterium hadden ze als IND wel ingeschreven kunnen worden. Ook hier moeten we door de actueel geldende definitie van indicatorleerling noodgedwongen kansen laten liggen om ook op het vlak van TNN tot een meer evenredige verdeling tussen scholen te komen. Detail: Slechts twee van die kinderen hebben een Franstalige ouder (in beide gevallen spreekt de andere ouder een andere taal met het kind.) In school 17, die geen instappertjes moest weigeren en waar dus ook geen direct 2V-effect was, zijn 35% van de aangemelde kinderen 2014 TNN. Daarmee scoort die school even hoog als in 2012 en blijft ze ook op dat vlak rond het Gentse gemiddelde. 7