Over het deelgebied Rabot - Papegaai

Transcriptie

1 Over het deelgebied Rabot - Papegaai Reactie van de voorzitter LOP Gent BaO n.a.v. een klacht bij de CLR, vragen vanuit de oudergroep De Muzeketiers, vragen in de gemeenteraad en berichten in de pers. Situering en aanleiding Jean Pierre Verhaeghe 26/03/2013 Document voorgelegd op de CV van 29/03/2013 Voor de bepaling de contingenten kansarm kansrijk werkt het LOP Gent BaO met deelgebieden. Het deelgebied Rabot Papegaai is gevormd uit de samenvoeging van stadswijk 7 (Rabot Blaisantvest) met de twee meest noordelijke sectoren (A05 - Begijnhofdries en A731 - Galgenberg) van wijk 6 (Elisabethbegijnhof Papegaaistraat). De zuidelijke sector (A742 Pekelharing) van wijk 6 werd bij het deelgebied Binnenstad 2 gevoegd omdat basisschool De Stadspoort zeer dicht bij drie andere scholen in die buurt gelegen is (Instituut van Gent, De Harp en Sint-Barbaracollege) en men vond dat die qua plaats in het onderwijsveld daar beter bij aansluit. Tegen deze regeling werd een klacht ingediend door een papa die zijn kind ( 2011) aangemeld had bij De Muze en bij Hippo s Hof en in beide scholen geweigerd werd. Zijn argumentatie is dat de samenvoeging van de twee wijken tot één deelgebied onterecht is vanwege de totaal verschillende sociodemografische samenstelling ervan. De resulterende contingentering is daarom niet-representatief voor de buurt waarin de twee scholen gelegen zijn, zo stelt hij, en daarom strijdig met het decreet op het inschrijvingsrecht. Op de ochtend zelf van de dag dat de CLR de klacht behandelde, verscheen in De Standaard (20/03/2013) een artikel waarin de klagende papa zijn visie uitgebreid uit de doeken mocht doen, zonder dat het LOP de gelegenheid kreeg zijn analyse daar tegenover te stellen. Het beeld dat gecreëerd wordt, stelt dat door de regeling die binnen het LOP afgesproken werd, in de wijk Elisabethbegijnhof Papegaai kansrijke kinderen verdrongen worden door kansarme kinderen uit Rabot Blaisantvest en daardoor in hun eigen buurt geen plek op school meer vinden. Die opvatting vinden we ook terug bij de oudergroep De Muzeketiers (in een brief aan de schepen) en in een interpellatie in de Commissie Onderwijs van de Gentse gemeenteraad. In die interpellatie wordt met verwijzing naar een recente publicatie van de hand van de voorzitter van het LOP zelf bovendien de wettelijkheid van de regeling in twijfel getrokken. De school De Muze verscheen al eerder in de pers, o.m. in Het Laatste Nieuws (16/03/2013) onder de niet mis te verstane (!) titel Alle truken goed voor plaats in favoriete school. Daarin verwijst de directeur naar pogingen van sommige ouders om via valse verklaringen ten onrechte een plaats te claimen die eigenlijk gereserveerd is voor kansarme kinderen. De teneur is dat het om een groeiende tendens zou gaan, waarvoor het LOP al gewaarschuwd zou hebben. Ook de oudergroep De Muzeketiers verwijst in zijn schrijven naar die valse verklaringen. In wat volgt, pogen we aan de hand van de meest recente gegevens uit het centraal aanmeldingsregister (CAR) een correcter beeld van de situatie te schetsen. Behalve de twee genoemde scholen is in de twee betreffende sectoren van wijk 6 ook de vrije basisschool Klimop (in de Theresianenstraat) gelegen. 1

2 De formele kant: de wettelijkheid van de Gentse aanmeldingsprocedure 1. Klacht niet-ontvankelijk De klacht bij de Commissie inzake Leerlingenrechten werd door de Commissie in haar zitting van woensdag 20 maart 2013 niet ontvankelijk verklaard. De Commissie vond dat het dispuut over de indeling in deelgebieden geen voorwerp van klacht bij de CLR kan vormen. Het decreet verleent het LOP de autonome bevoegdheid om deelgebieden af te bakenen en legt daarbij geen inhoudelijke beperkingen op. De CLR had trouwens eerder het dossier van het LOP Gent BaO rond de aanmeldingsprocedure, waarin de indeling in deelgebieden expliciet beschreven staat, zonder enige restrictie goedgekeurd. 2. Juridische duidelijkheid over de kwestie wonen vs. school lopen Het LOP Gent BaO maakt een onderscheid tussen deelgebieden met een grote inkomende schoolpendel enerzijds en deelgebieden die zelfvoorzienend zijn of een uitgaande schoolpendel kennen anderzijds. Voor die laatste wordt de contingentering kansarm kansrijk gebaseerd op het aandeel kansarme kinderen dat in het deelgebied woont. Voor de importzones wordt het aandeel kansarme kinderen dat er school loopt als basis genomen. Op die manier worden de mogelijkheden tot desegregatie maximaal benut zonder inzake sociale mix irrealistische, onhaalbare doelen te stellen. In een recente publicatie omtrent wat men qua desegregatie van het werken met deelgebieden kan verwachten, 1 stipt de voorzitter van het LOP aan dat de contingentering baseren op het aandeel kansarmen dat in een deelgebied woont, misschien niet in overeenstemming is met de letter van het inschrijvingsdecreet, zij het wel volledig conform de geest en de doelstellingen ervan. Om alle juridische onduidelijkheid hierover weg te werken, hebben de twee voorzitters van het LOP Gent BaO en van het LOP Antwerpen BaO samen een brief geschreven naar de minister van onderwijs met de vraag het decreet op dat punt aan te passen zodat het ook naar de letter in overeenstemming zou komen met de geest en de bedoeling van het decreet én met de visie van de Commissie inzake Leerlingenrechten hierover. Daarop kregen zij van de heer Paul Yperman van het kabinet van de minister van onderwijs een uitgebreide reactie (een brief + een nota) waarin uitgelegd wordt dat na grondig beraad hierover binnen het kabinet en de administratie blijkt dat een aanpassing van het decreet zoals door beide voorzitters gevraagd, helemaal niet nodig is. De Gentse regeling is wél in overeenstemming met het decreet, zo wordt daarin in aangetoond, gezien het decreet aan de LOP s de autonomie geeft om zelf de basis van de contingentering voor kansarm kansrijk te bepalen, los van de decretale definitie van het begrip relatieve aanwezigheid. Het Antwerpse basisonderwijs kan dus probleemloos de Gentse regeling overnemen. En de Gentse regeling kan zeker blijven bestaan. De brief en de nota van de heer Yperman vindt men in bijlage. 1 Verhaeghe, J.P. (2013). Het (de-)segregerend effect van het werken met deelgebieden bij de toepassing van de evenredige verdeling van kansarme en kansrijke leerlingen. Het Gentse basisonderwijs als casestudy. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, (3-4),

3 Een correcter beeld van de situatie in het deelgebied Rabot Papegaai Het klopt dat sommige ouders van kansrijke kinderen uit de wijk Elisabethbegijnhof Papegaai voor hun kinderen geen plaats meer vonden in De Muze noch in Hippo s Hof, twee stedelijke scholen gelegen aan de noordelijke rand van die wijk, dicht bij de wijk Rabot-Blaisantvest. In de krantenartikels die daarover verschenen werd echter een zeer onvolledig en daarom fout beeld van de situatie gegeven. Wat onderbelicht werd, is dat de eerste en belangrijkste reden voor het acute plaatsgebrek in De Muze en Hippo s Hof ligt bij het grote aantal kansrijke kinderen dat voorheen al bij voorrang ingeschreven was omdat ze al een broer of zus in de school hebben. 1. Wijk, buurt of omgeving? a. De twee scholen liggen aan de rand van de wijk Elisabethbegijnhof, voor de kinderen uit Rabot evengoed op zeer korte afstand als voor de kinderen uit de eigen wijk. Wat hier telt is de afstand en niet de administratieve grenzen van een wijk. Beide wijken zijn trouwens erg complementair aan elkaar: de ene is wat kansrijker (met één op drie kansarmen), de andere duidelijk kansarmer (met driekwart kansarmen). Maar vooral: Rabot heeft een groot tekort aan plaatsen op school; Elisabethbegijnhof heeft daarentegen in verhouding tot het aantal kinderen dat in die wijk woont eigenlijk plaatsen op overschot (zie verder). Wat door sommigen een kunstmatige combinatie van twee verschillende buurten noemt, zou men dus evengoed een uitgelezen kans kunnen noemen om tot meer sociale cohesie te komen net één van de doelstellingen van het inschrijvingsdecreet. Gedetailleerde analyse van de woonplaats van de aangemelde kansarme kleuters (instappers) wijst uit dat 4 van de 10 voor De Muze aangemelde kansarme instappers komen uit de wijk Elisabethbegijnhof Papegaai en 6 komen uit Rabot - Blaisantvest 4 van de 6 kansarme instappers die voor Hippo s Hof aangemeld werden, komen uit Rabot Blaisantvest, de 2 overige van buiten het deelgebied. Dat toont aan de samenvoeging van Elisabethbegijnhof-Papegaai met Rabot-Blaisantvest helemaal niet zo kunstmatig is. Ouders van kinderen uit Rabot-Blaisantvest vinden hun weg naar die twee scholen. En dat komt heus niet omdat het LOP die twee wijken voor de berekeningsbasis van de contingenten bij elkaar geteld heeft. Eerder door de nabijheid van de scholen. 2. Capaciteit en contingentering a. In De Muze en Hippo s Hof samen is er plaats voor 36 tweejarigen ( ). In de school Klimop (Theresianenstraat) is nog eens plaats voor 36 tweejarigen. Dat maakt samen 72. b. Twee derde van die plaatsen (niet 15/16 zoals DS schreef) worden in principe gereserveerd voor kansarme kinderen. Dat is immers de verdeling kansarm-kansrijk die we aantreffen bij de kleuters die wonen in het deelgebied Rabot Papegaai. Evengoed wordt één derde van de plaatsen in principe gereserveerd voor kansrijke kinderen. Omdat de Klimop van een veel lager aandeel vertrekt en conform de afspraken binnen het LOP gebruik gemaakt heeft van de mogelijkheid om een groeipad in te 3

4 stellen, is de verdeling in werkelijkheid anders. Ook De Muze en Hippo s Hof konden een groeipad instellen, maar hebben dat niet gedaan (zie verder onder g). Voor Hippo s Hof maakt de minimum 5 -regel dat het contingentering 7 5 bedraagt en niet 8 4. Voor de voorbije aanmeldingsperiode bracht dat het totaal voor de 3 scholen samen in werkelijkheid op 38 34, d.i. 53% - 47%. Dat is toch al behoorlijk verschillend van de 2 tegen 1 verhouding die oorspronkelijk principieel vooropgesteld was. Als volgend jaar ook De Muze en Hippo s Hof een groeipad zouden instellen, wordt de verhouding wellicht 36 36, mogelijk zelfs nog iets meer in het voordeel van de kansrijke kinderen. Bij ongewijzigde bevolkingssamenstelling zou de huidige regeling pas over een aantal jaren leiden tot een verhouding in de verdeling van de capaciteit. c. De vernoemde capaciteit van 72 plaatsen voor de kinderen van geboortejaar 2011, is 1,2 keer zoveel als het aantal van 58 kinderen van dat geboortejaar dat in die twee sectoren van wijk 6 woont. Eigenlijk is er in die drie scholen dus in principe meer dan plaats genoeg om nog wat kansarme kinderen van Rabot-Blaisant op te nemen. d. Sedert vorige vrijdag is de periode afgelopen waarin de ouders het ticket dat ze via de aanmeldingsprocedure verkregen, konden inruilen voor een inschrijving. De cijfers betreffende de effectief ingeschreven kinderen laten (voor de drie scholen samen) nog een heel andere verhouding zien: 38% 62%. De soep wordt dus bijlange niet zo heet gegeten als ze door het LOP opgediend wordt. Wanneer we het dus hebben over de verhouding kansarm kansrijk, spreken we over drie verschillende zaken: de principieel na te streven verhouding, die een afspiegeling is van de bevolkingssamenstelling in het deelgebied, de voor een gegeven schooljaar werkelijk na te streven verhouding, die veel dichter bij de bestaande toestand in de school aansluit en vaak een mildering van de principieel na te streven verhouding inhoudt vanwege (a) de minimum 5-regel die bij kleine scholen (zoals Hippo s Hof) een rol speelt en (b) het groeipad dat scholen kunnen instellen, de effectief gerealiseerde verhouding die mee afhankelijk is van (a) het effect van de absolute voorrang die broertjes en zusjes genieten en (b) de mate waarin ouders gebruik maken van de plaatsen die voor hen gereserveerd zijn door (b1) hun kind aan te melden en (b2) na de toewijzing de plaats die hun kind kreeg ook effectief in te nemen. e. In concreto telt het noordelijke deel van de wijk Elisabethbegijnhof-Papegaai (= de twee hoger genoemde sectoren) 38 kansrijke kinderen van het jaar In de drie scholen samen werden 39 kansrijke kinderen van 2011 ingeschreven. Men zou dus mogen 4

5 verwachten dat elk kansrijk kind uit die buurt in één van die drie scholen een plaats kon vinden. En toch moesten er kansrijke kinderen uit onmiddellijke omgeving van de De Muze of Hippo s Hof geweigerd worden. Het kan niet anders of de betrokken scholen trekken veel kansrijke kinderen van buiten de buurt aan. Dat blijkt ook uit de weigeringscijfers voor De Muze, die overduidelijk een heel populaire school is onder kansrijke gezinnen. Hoewel er na de inschrijving van kinderen met voorrang als broer of zus in De Muze geen plaatsen voor kansrijke kinderen meer over waren (en dat duidelijk stond aangegeven op de aanmeldingswebsite), werden toch nog 41 kansrijke kinderen aangemeld. Rekening houdend met het aantal kansrijke kinderen dat als broer of zus al in één van de drie scholen ingeschreven was (21) kunnen die niet allemaal uit de onmiddellijke omgeving komen. Tellen we de effectief ingeschreven kinderen mee (dus ook de kinderen die als broer of zus voorrang genoten), dan bleken ruim 70 kansrijke kinderen uit geboortejaar 2011 naar een plaatsje in één of meer van die drie scholen te dingen, ongeveer twee keer zoveel als er kansrijke kinderen van dat geboortejaar in die buurt (de twee hoger genoemde sectoren) wonen. Men moet dat vergelijken met de 30 kansarme kinderen die in één of meer van die drie scholen naar een plaatsje zochten. Het beeld dat in de pers werd gecreëerd dat de kansrijke kinderen in de wijk Elisabethbegijnhof Papegaai massaal door kansarme kinderen uit de scholen in hun wijk verdrongen zouden worden, moet dus wel behoorlijk genuanceerd worden. Het zijn eerder de kansrijke kinderen die elkaar onderling beconcurreren. f. Veel van de kansrijke kinderen die ingeschreven werden, kwamen dus duidelijk niet uit de buurt maar genoten wel van de voorrangsregeling voor broertjes en zusjes. Die kinderen hebben zoals in het decreet voorzien absolute voorrang. Maar liefst 20 van de 36 plaatsen in De Muze en Hippo s Hof ging zo naar broertjes en zusjes. Dat is 56% van de voorziene capaciteit, veel méér dan het Gentse gemiddelde van goed 40%. En het leeuwendeel van die broertjes en zusjes is kansrijk (16 van de 20, d.i. 80%). Op die manier bleven er zelfs vier plaatsen minder over voor kansarme kinderen dan in principe voorzien was. En inderdaad slechts één plaats voor een kansrijk kind. Maar aan de basis daarvan ligt dus wel die voorrang voor broers en zussen. g. Basisschool De Muze biedt alle leeftijdsgroepen samen genomen plaats voor 93 kleuters. De tellingen op 01/02/2011 en 01/02/2012 laten bij de kleuters een aandeel van resp. 13,7% en 16,1% kansarme kinderen (indicatorleerlingen) zien veel minder dan in het hele deelgebied (65,6%) maar ook veel minder dan in de eigen wijk (35,1%). Volgens de afspraken binnen het LOP kan de school daarom op geleidelijke wijze (met sprongen van 10%) evolueren naar de verhouding die voor het hele deelgebied geldt. De directie heeft echter geen gebruik gemaakt van die mogelijkheid tot zo n groeipad. Ook de directie van Hippo s Hof heeft dat niet gedaan. Dat zou nochtans voor het schooljaar een groter contingent opgeleverd hebben voor de kansrijke kinderen. Het is ons niet bekend waarom die directies van die mogelijkheid geen gebruik gemaakt hebben. Het LOP heeft 5

6 hen nochtans expliciet op die mogelijkheid gewezen, in een informatiessessie voor directies en secretariaatsmedewerkers die voor de aanvang van de aanmeldingsperiode georganiseerd werd. h. Gezien de kritiek luidt dat de regeling die het LOP uitwerkte, maakt dat kansrijke kinderen uit de wijk Elisabethbegijnhof Papegaai in de eigen wijk geen plekje op school meer vinden, moet er op gewezen worden dat na afsluiten van de aanmeldingsperiode in de Klimop voor geboortejaar 2011 nog zes plaatsen beschikbaar waren. Oorspronkelijk waren dat vier plaatsen voor kansarme instappertjes en twee voor kansrijke. Die plaatsen komen vanaf 15 april echter ter beschikking van gelijk wie er het snelst bij is. Vanaf dan geldt immers terug het chronologieprincipe. In vergelijking met wat in de pers verscheen en uit de klachten van de betrokken ouders naar voor komt, krijgen we hiermee toch wel een heel ander beeld van de situatie. 3. Een buitenbeentje Uit de omgevingsanalyse die het LOP in januari 2012 met het oog op de uitwerking van een regeling rond de dubbele contingentering voor kansarm kansrijk uitvoerde, bleek al dat het deelgebied Rabot Papegaai een buitenbeentje is. Het is het enige deelgebied binnen Gent waar het aandeel kansarme kinderen dat er school loopt lager is dan het aandeel kansarme kinderen dat er woont. Overal elders is het omgekeerd, ook in de deelgebieden waar méér kinderen school lopen dan er wonen en er dus veel kinderen van buiten het deelgebied aangetrokken worden. Het is dan ook opvallend dat precies rond dit ene deelgebied zoveel commotie ontstaan is met betrekking tot de samenstelling ervan. Vanuit de andere deelgebieden werden geen dergelijke klachten genoteerd. Wat voor volgend jaar? Geen enkele afspraak binnen het LOP is per definitie definitief. Alles kan altijd herbekeken worden. Dat spreekt voor zich. We dienen hierbij wel een aantal principes en feiten in het oog te houden. 1. De geografische ligging van de betrokken scholen Een belangrijk gegeven is dat de twee scholen die in het centrum van de polemiek staan, zich eigenlijk zo goed als op de grens van de twee wijken bevinden, toevallig net aan de kant van de meer kansrijke wijk. Op andere plaatsen kan dat net andersom zijn. Zulke scholen behoren niet exclusief toe aan de wijk waar ze net in liggen, maar kunnen en behoren ook open te staan voor alle kinderen die op wandelafstand wonen, ook als ze daarvoor de grens van de wijk moeten overschrijden. Het kan niet de bedoeling zijn dat scholen exclusief voorrang geven aan kinderen die binnen de administratieve grenzen van een wijk wonen. Dat zou tegen de letter en de geest van het inschrijvingsdecreet zijn. 2. Een alternatieve benadering voor scholen op de grens Behalve de huidige indeling, waarvoor vertrokken werd van de 25 stadswijken die de Stad Gent in het kader van de Gebiedsgerichte Werking onderscheidt, zijn ook andere vertrekpunten en indelingen mogelijk zijn. Werken met concentrische cirkels rond elke school is bijvoorbeeld een 6

7 alternatief dat het onderzoeken waard is. Maar in het geval van De Muze en Hippo s Hof zal dat wellicht niet tot andere contingenteringen leiden, gezien hun ligging in het midden van een zone waar behalve de wijk Rabot ook nog eens delen van de kansarme wijken Brugse Poort en Sluizeken-Tolhuis-Ham in liggen. 3. Groeipad Volgens de gemaakte afspraken krijgen Hippo s Hof en De Muze ook volgend schooljaar nog eens de kans krijgen om een groeipad in te stellen om zo de evolutie naar de vooropgestelde verhoudingen wat geleidelijker te laten verlopen. 4. Het effect van de voorrang voor broertjes en zusjes Het klopt dat de door het LOP voorziene contingentering maakt dat op termijn voor niet alle kansrijke kinderen uit het noordelijke deel van de wijk Elisabethbegijnhof Papegaai plaats zal zijn. Als ook De Muze en Hippo s Hof gebruik zouden maken van de mogelijkheid een groeipad in te stellen, zal dat voor volgend jaar echter op zich nog geen probleem stellen. De vraag voor volgend jaar betreft eerder wat dan nog het effect van de voorrang voor broertjes en zusjes zal zijn. Dat is iets waar de afspraken binnen het LOP geen impact op hebben. Maar we mogen misschien wel verwachten dat het aantal kinderen dat op grond van hun voorrang als broer/zus op voorhand al plaatsen inneemt in die twee scholen niet elk jaar zo uitzonderlijk hoog zal liggen als nu het geval was. Tendens tot misbruik door afleggen van valse verklaringen In tegenstelling tot wat hierover in de pers verscheen, heeft het LOP de scholen niet gewaarschuwd tegen ouders die door foutieve verklaringen bij het aanmelden zich ten onrechte een plaats als kansarme toegeëigend zouden hebben. In het bericht dat werd rondgestuurd werd de scholen op een gegeven ogenblik wel gevraagd eventjes te wachten met het annuleringen van aanmeldingen wegens foutieve verklaringen. Om even te kunnen nagaan wat er precies aan de hand was. De feiten: 7 gevallen werden ons gemeld van foute verklaringen, door vijf verschillende scholen. Eén ging over een kansarm kind dat als kansrijk aangemeld werd (aanmelding geannuleerd); in de andere zes gevallen ging het om een twijfelachtige aanmelding als kansarm kind. Bij vier daarvan vond de school voldoende reden om de aanmelding te annuleren. Bij twee andere (in twee verschillende scholen) vond de directie annulering niet zinvol. Drie van de vier annuleringen wegens foutief als kansarm aangemeld vonden plaats in één school. Ze bleken alle drie betwistbaar te zijn in die zin dat het bij nader onderzoek bleek te gaan om mama s die toch geen diploma van volledig SO bleken te hebben. Er werd door de school al te voortvarend voortgegaan op de leeftijd tot waarop men verklaarde naar school te zijn gegaan. Maar dat is niet het eigenlijke criterium dat in het decreet voorzien is. Een aanmelding annuleren omdat een verklaring achteraf niet blijkt te kloppen, is inderdaad in het decreet voorzien, maar moet wel toegepast met inachtneming van het proportionaliteitsbeginsel. We gaan een aanmelding niet annuleren omdat als hoogste diploma van mama verkeerdelijk lager onderwijs ingevuld werd terwijl het eigen lager middelbaar moest zijn. In beide gevallen betreft het immers een werkelijk kansarm kind. 7

8 Een belangrijk probleem waarvoor wel dringend een oplossing nodig is In verband met de indeling naar kansarm kansrijk ondervinden scholen wel een probleem dat we dringend onder de aandacht van de Vlaamse overheid moeten brengen. Dat betreft het kansarmoedecriterium het gezin ontving het voorgaande schooljaar een Vlaamse schooltoelage voor een kind in het basis- of secundair onderwijs. Kinderen die aan dat criterium beantwoorden, tellen als kansarm. Maar voor instappertjes die oudste kind zijn in het gezin, is dat criterium per definitie niet van toepassing. Dat maakt dat een belangrijk deel van de in werkelijkheid toch wel kansarme kinderen door de scholen willens nillens als kansrijk genoteerd moeten worden, terwijl vaak meteen al duidelijk is dat het eigenlijk om kansarme kinderen gaat. Zij zullen volgend schooljaar een schooltoelage krijgen en vanaf het schooljaar daarop wel als kansarm aangerekend worden. Voor Gent gaat het om belangrijke aantallen. Tien procent van de instappertjes moet nu ten onrechte bij de kansrijken geteld worden, terwijl het voor de school duidelijk is dat het in werkelijkheid om kansarmen gaat. De Vlaamse overheid belooft nu al verschillende jaren hiervoor een oplossing te vinden, maar is daar tot nu toe niet in geslaagd. Een voorstel zou kunnen zijn om voor die jongste kleuters daarom het vroegere criterium gezin leeft van een vervangingsinkomen opnieuw te gaan gebruiken. Dat is echter iets dat op het niveau van de Vlaamse overheid beslist moet worden. 8