Van segregatie naar diversiteit Overzicht van het SSL onderzoek

Transcriptie

1 Van segregatie naar diversiteit Overzicht van het SSL onderzoek Thomas Wouters College De Valk, Leuven 23 september

2 Overzicht: segregatie en groepscompositie Meting en evolutie van segregatie Determinanten van segregatie Effecten van segregatie / groepscompositie Desegregatiebeleid DEEL 1 DEEL 2 DEEL 3

3 Auteurs en co-auteurs Barbara Belfi Bieke De Fraine Steven Groenez Carla Haelermans Liezelot Janssens Ignace Pollet Gudrun Vanlaar Jan Van Damme Machteld Vandecandelaere Anneloes Vandenbroucke Jean Pierre Verhaeghe Thomas Wouters

4 Deel 1 SEGREGATIE: METING, EVOLUTIE EN DETERMINANTEN

5 Segregatie gedefinieerd Spreiding van leerlingen met verschillende SES achtergrond over scholen Integratie / sociale mix: gelijke spreiding, SES compositie van scholen is gelijkaardig Segregatie: ongelijke spreiding, SES compositie van scholen sterk verschillend SES achtergrond: 2 groepen Kansarm vs kansrijk; GOK vs niet-gok; indicator vs niet-indicator (hoog vs laagopgeleide ouders, hoog vs laag inkomen; Nederlands vs niet-nederlands)

6 Extreme situaties Perfecte integratie Perfecte segregatie School 1 School 2 School 1 School 2 L H

7 Relevantie? Hoge mate van segregatie is onwenselijk Effecten van segregatie Sociale cohesie: vertrouwen in anderen (algemeen) / andere groepen (internationaal onderzoek: weinig causaal, suggestie van negatief verband) Onderwijsuitkomsten (brede zin): negatieve impact op gelijke kansen Direct: groepscompositie-effect Indirect: via ouders, leerkrachten, schoolfinanciering

8 Meting Segregatie-index (cfr ongelijkheidsindex) Beweegt tussen 0 en 1. Een stijging impliceert een hogere mate van segregatie Hutchens index Eenheid van analyse: school of wijk Referentiegebied: vergelijking compositie school of wijk met

9 Globale stijging ( provincieniveau )

10 Belangrijkste bevindingen Stijgende segregatie, behalve volgens het taalkenmerk Segregatie tussen onderwijsvormen (SO) is groot (50% van de totale segregatie) Vooral in het lager onderwijs worden de kansarmste scholen kansarmer Segregatie is groter in gebieden met meer kansarme leerlingen

11 Segregatie en bevolkingssamenstelling (KO, 2010)

12 Dynamiek van segregatie In de meeste gevallen geen sneeuwbaleffecten Sterke toename van segregatie betekent in de praktijk dat alle scholen verder van het gemiddelde komen te liggen, niet enkel de concentratiescholen

13 Provincie Antwerpen (KO)

14 Woonsegregatie Gelijkaardig aan meting van schoolse segregatie, maar eenheden zijn nu wijken Algemeen stijgende evolutie Iets minder snel dan schoolse segregatie Opsplitsing volgens leerlingenkenmerken Opleidingsniveau moeder: stijgend Schooltoelage: stijgend Thuistaal: dalend (maar grootst)

15 Evolutie woonsegregatie, IND vs NIND

16 Woonsegregatie en schoolse segregatie, provincie Antwerpen

17 Deel 2 EFFECTEN VAN SEGREGATIE (GROEPSCOMPOSITIE)

18 Groepssamenstellingseffecten Uitkomsten Wiskunde vs taal Leeruitkomsten vs leerwinst Samenstelling (school/klas) Sociaal-economisch Etnisch

19 Verschillende studies 1. Groepssamenstelling (klas) in de A-stroom van het SO. Effecten op de leerwinst wiskunde 2. Effecten van differentiële klaspraktijken (en groepssamenstelling) op leerwinst wiskunde in het 5de leerjaar LO 3. Effecten van SES (school)samenstelling op leerwinst taal en wiskunde in het LO (leerjaar 1 tot 5)

20 Taalontwikkeling en SES compositie Effect van sociaaleconomische schoolcompositie op taalontwikkeling e leerjaar 2e leerjaar 3e leerjaar 5e leerjaar Gemiddelde sociaaleconomische schoolcompositie Bovengemidelde sociaal-economische schoolcompositie

21 Taalontwikkeling en etnische compositie Effect van etnische schoolcompositie op taalontwikkeling Gemiddeld percentage allochtone leerlingen Bovengemiddeld percentage allochtone leerlingen 0 1e leerjaar 2e leerjaar 3e leerjaar 5e leerjaar

22 Besluit Individuele SES effecten groter dan groepscompositieeffecten Correlationele studies: geen of positieve band tussen leerwinst en schoolcompositie PSM studie (controle voor gemiddelde prestaties per school): kleinere leerwinst in hoge SES scholen Conclusie voor desegregatiebeleid: geen instrument voor het verbeteren van cognitieve uitkomsten voor kansarme leerlingen

23 Deel 3 BELEID EN SEGREGATIE

24 Desegregatiebeleid 1. Gemeenschapsniveau: inschrijvingsrecht Onderzoek naar toewijzingsmechanismes en de effectiviteit van het beleid van dubbele contingentering (DC) 2. Lokaal niveau: initiatieven en afspraken door LOP, gemeente, school Onderzoek naar lokale randvoorwaarden voor desegregatie

25 Onderzoek 1: Toewijzingsmechanismes Welke afweging tussen vrijheid van schoolkeuze en desegregatie? Vermindering vrije schoolkeuze is heel klein. DC speelt enkel een rol wanneer de vraag naar plaatsen op een school groter is dan het aanbod. Sowieso kan niet iedereen een plaats krijgen.

26 Onderzoek 1: Effectiviteit inschrijvingsbeleid Knik in evolutie van segregatie bij invoering DC (schooljaar ) Impact DC te verwachten in: LOP-gebieden met capaciteitstekorten Instappers

27 Evolutie schoolse segregatie

28 DDH (NIS-buurt) vs capaciteitsmarge (NIS- (deel)gebieden) (kleuteronderwijs)

29 Onderzoek 2: Lokale desegregatie-initiatieven Kwalitatief onderzoek (interviews met stakeholders in scholen) Scholen die een positief verhaal rond sociale mix kunnen voorleggen

30 Ouders aantrekken Indirect Pedagogisch project Infrastructuur Aanbod: zorg, opvang Direct Werven en informeren van (kansrijke) ouders

31 Indirect ouders aantrekken Pedagogisch project Binnenbrengen methodieken methodescholen (ervaringsgericht onderwijs): nadruk op individuele ontplooiing Mogelijks neveneffect: afstoten van kansarmere ouders (ihb van allochtone afkomst) Infrastructuur Kansrijke ouders zijn gevoeliger voor kwaliteit infrastructuur (gebouwen, vergroening) Aanbod Zorgaanbod Maaltijden, opvang Betaalbaarheid

32 Direct ouders aantrekken Werving Informatie Groepsgewijze aanmeldingen Kijkdagen, vervolgafspraken School in Zicht Ouders als ambassadeurs Profileren als buurtschool

33 Randvoorwaarden Draagvlak bij leerkrachten Zorgteam draagbaar maken van heterogeniteit Draagvlak bij ouders Sociale inclusie leerlingen Imago van de school

34 Afspraken tussen scholen Afspraken Moeilijk als er in de buurt een kansrijke concentratieschool is die weinig inspanningen levert om naar een sociale mix te streven Inschrijvingsdecreet en de rol van het LOP Het inschrijvingsdecreet voorziet via de LOP s in overleg tussen de scholen, ihb rond het streefdoel voor sociale mix DC garandeert voorbehouden plaatsen voor kansarme én kansrijke leerlingen Kan een stimulans vormen om te kiezen voor een buurtschool Complementariteit met groepsgewijze inschrijvingen

35 Beleidsaanbevelingen Werk op beide fronten: Woonsegregatie Schoolse segregatie bovenop woonsegregatie Groepscompositie-effecten: desegregatiebeleid is geen instrument ter bevordering van cognitieve onderwijsuitkomsten van de kansarmste leerlingen

36 Beleidsaanbevelingen Inschrijvingsrecht Kies voor een strategiebestendig systeem Durf kiezen voor DC, of een andere ordening/mechanisme dat segregatie structureel tegengaat Concentratie van kansarmoede is meest problematisch. Focus daarom op alle scholen Geef ruimte aan lokale initiatieven die desegregerend werken en complementair zijn aan het inschrijvingsrecht. Maar laat niet alles over aan ad hoc initiatieven.

37 Discussie Reactie door Marieke Smeyers (Department Onderwijs & Vorming) Open discussie