CAR: Vlaanderen-breed? Met of zonder dubbele contingentering? En lokale verankering?

Transcriptie

1 CAR: Vlaanderen-breed? Met of zonder dubbele contingentering? En lokale verankering? Jean Pierre Verhaeghe 25 november 2016 J.P. Verhaeghe is voorzitter van het LOP Gent Basisonderwijs. Hij schreef deze tekst vanuit zijn ervaring met en betrokkenheid bij de totstandkoming van het Gentse aanmeldingssysteem. De tekst werd op 25 november 2016 besproken en goedgekeurd door de Coördinatievergadering van het LOP Gent BaO. De passages die verwijzen naar het secundair onderwijs werden vooraf besproken met de voorzitter en de LOP-deskundige van het LOP Gent SO. Naar aanleiding van twee parlementaire vragen aan minister Crevits, debatteerde de Commissie Onderwijs van het Vlaams parlement op donderdag 13 oktober over de vernieuwing van het inschrijvingsrecht. Die vernieuwing was al in het regeerakkoord en in de beleidsnota van minister Crevits in het vooruitzicht gesteld. Vereenvoudiging, transparantie, vrije schoolkeuze, maar ook gelijke kansen en tegengaan van segregatie en uitsluiting waren (en zijn) de sleutelwoorden. De meerderheid in het parlement nam ruim anderhalf jaar geleden het initiatief en startte overleg. Er volgden hoorzittingen. Er werd veel geluisterd naar diverse stakeholders en experten. Diverse malen stelden de initiatief nemende parlementairen een conceptnota in het vooruitzicht. Die kwam er vooralsnog niet. Hoever staat het daar nu mee? Tijdens het debat in de Commissie Onderwijs werd veel opgehelderd. Het werd een hoogstaand debat, waarin verschillende sprekers van meerderheid en minderheid en de minister van onderwijs uitgangspunten, uitdagingen, de reeds afgelegde weg, hun conclusies-tot-dusver op heldere en synthetische wijze, vaak op het scherp van de snee naar voor brachten. Enkele vragen bleven bovendrijven: Moeten we naar een Vlaanderen-breed centraal aanmeldingsregister (CAR) of volstaat een vrijblijvend aanbod vanuit Vlaanderen waarop gemeenten/lop s kunnen intekenen? Moet, om scholen te helpen desegreren, de dubbele contingentering daarin een plaats krijgen? En welke rol kan het lokale niveau in dat alles nog spelen? Voor die drie vragen bleef het een debat met een open einde. Op die drie vragen willen we in deze tekst verder ingaan. We gaan niet herhalen wat in het debat en elders al in extenso belicht en stevig beargumenteerd werd. Een aantal opmerkingen in het debat inspireerden ons wel voor enkele nieuwe analyses op de data van de jongste aanmeldingen in Gent. Dit leidt ons tot de volgende conclusies: Een uniforme tijdslijn voor aanmelden en inschrijven is wenselijk per onderwijsniveau. Een Vlaanderen-breed CAR kan de vrije schoolkeuze van ouders beter ondersteunen én zo geconcipieerd en uitgerold worden dat het scholen ook administratieve ondersteuning biedt. Men kan zelfs flexibele oplossingen inbouwen voor gebieden waar geen kinderen geweigerd moeten worden zonder dat dit de Vlaanderen-brede werking van het CAR ondermijnt. 1

2 De dubbele contingentering biedt niet alleen voorrang voor kansarme kinderen, maar evengoed voor kansrijke. Die tweezijdige voorrangsregeling discrimineert niet, respecteert de keuzevrijheid van de ouders én helpt ze zelfs te maximaliseren. Ze leidt eerder tot minder weigeringen en reduceert ook het aantal kinderen dat geen toewijzing krijgt. Ze maakt CAR dus efficiënter. Binnen een Vlaanderen-breed CAR kan ze zo geïmplementeerd worden dat ze scholen geen extra taakbelasting bezorgt. Winst voor ouders en leerlingen geen verlies voor de scholen. Lokale input en gedragenheid (en dus overleg) blijven nodig en kunnen technisch gerealiseerd worden in een Vlaanderen-breed CAR zonder dat de Vlaanderen-brede werking ervan vermindert. Inhoud 1. Een uniforme tijdslijn voor aanmelden en inschrijven per onderwijsniveau Een Vlaanderen-breed CAR ondersteunt ouders én scholen... 3 Een Vlaanderen-breed CAR ondersteunt vrije schoolkeuze... 3 Een Vlaanderen-breed CAR dat scholen ondersteunt, is perfect mogelijk... 4 Wat moeten scholen daarvoor in ruil doen?... 4 Flexibele oplossing mogelijk voor gebieden waar scholen niet moeten weigeren Lokale input blijft mogelijk én nodig... 6 Ordeningscriteria kúnnen en worden ook best lokaal meebepaald... 6 Lokale helpdesk voor scholen en ouders noodzakelijk... 7 Maak gebruik van lokaal verworven expertise Van dubbele contingentering (DC) naar tweezijdige voorrang (2V) V biedt evengoed voorrang voor kansrijke kinderen en discrimineert niet V laat geen plaatsen onbenut V respecteert de keuzevrijheid van de ouders voor 100% V leidt niet tot meer weigeringen en verhoogt aantal toewijzingen in voorkeurscholen V maakt niet dat kinderen veel verder naar school moéten (tenzij door hun ouders ) Geen bijkomende planlast voor scholen door automatische import van gegevens Geen bijkomende zorgen bij het opvullen van vrijgekomen plaatsen Niet moeilijk om uit te leggen aan de ouders Flexibele toepassing goed mogelijk Toch wel enig lokaal overleg nodig met input vanuit Vlaamse overheid Default-waarden voor gebieden waar niet geweigerd moet worden En dan voor het secundair onderwijs Besluit Referenties Bijlagen

3 1. Een uniforme tijdslijn voor aanmelden en inschrijven per onderwijsniveau De onderwijscommissie leek het over één punt alvast unaniem eens: het belang van een uniforme tijdslijn voor aanmelden en inschrijven. Gelijk voor heel Vlaanderen en het Nederlandstalig onderwijs in Brussel. Ook de minister sloot zich daar bij aan. We nemen aan dat de commissie en de minister bedoelen: uniform per onderwijsniveau. Niet uniform over beide onderwijsniveaus heen toch? Secundair onderwijs en gewoon basisonderwijs hebben qua tijdslijn verschillende noden. In het secundair onderwijs moeten leerlingen bij de overgang van de ene graad naar de andere een studiekeuze maken. Veel scholen hebben bij die overgangen een belangrijke neveninstroom, precies in functie van die studiekeuze. Uiteraard wil men leerlingen de nodige tijd geven om een weloverwogen studiekeuze te maken. Ook bij de overgang van lager naar secundair onderwijs anticiperen leerlingen en hun ouders vaak al op die latere studiekeuze bij het kiezen van een school. Dat beperkt de marges voor de tijdslijn van aanmelden en inschrijven in het secundair onderwijs al van bij de aanvang. Die beperking is er inherent niet in het gewoon basisonderwijs. En hoeft daar ook niet opgelegd te worden. Dat maakt een vroegere start van aanmeldingen en inschrijvingen in het schooljaar mogelijk. Dat laat meer ruimte om de (nooit geheel te vermijden) carrousel van in- en uitschrijvingen ten gevolge van veranderingen van schoolkeuze grotendeels nog vóór 30 juni (en dus vóór de start van het nieuwe schooljaar) af te ronden. Het laat ook meer ruimte om de tijdslijn van aanmelden en inschrijven in het gewoon basisonderwijs af te stemmen op het natuurlijke verloop van het schooljaar (rekening houdend met de schoolvakanties). Die spreiding in de tijd maakt het voor gewone basisscholen ook allemaal minder stressvol dan wanneer de hele procedure zou worden samengepropt in het derde trimester. We zien geen tegenindicaties voor aparte tijdslijnen voor het gewone basisonderwijs enerzijds en het secundair onderwijs anderzijds. 2. Een Vlaanderen-breed CAR ondersteunt ouders én scholen Het nut van aanmelden stond in de Commissie niet ter discussie. Aanmelden is niet alleen nodig, zo merkte een lid terecht op, in gebieden met een capaciteitstekort, maar ook daar waar sommige scholen zoveel ouders/leerlingen aantrekken dat ze aan de vraag niet kunnen voldoen terwijl andere scholen in de omgeving plaats over hebben. We spreken dan van een mismatch tussen vraag en aanbod. Van zodra ergens een substantieel deel van de leerlingen geweigerd moet worden, zal een Centraal Aanmeldingsregister (CAR), waar ouders hun kind bij verschillende scholen tegelijk digitaal kunnen aanmelden zonder zelf in een fysieke wachtrij te moeten gaan aanschuiven, zeker helpen om de vrije schoolkeuze van de ouders te ondersteunen. Beide situaties komen gaandeweg op meer en meer plaatsen voor. De Vlaamse overheid zou overkoepelend CAR-software (een digitaal platform) ter beschikking kunnen stellen waar scholen in lokaal overleg op kunnen intekenen. Dat zou in elk geval kostenbesparend werken en efficiënter zijn dan de huidige situatie waarin elke gemeente op eigen houtje en op eigen kosten software laat ontwikkelen. Een Vlaanderen-breed CAR ondersteunt vrije schoolkeuze Verschillende leden van de Commissie willen een stap verder gaan en pleiten voor een Vlaanderenbreed CAR. Zonder onderscheid tussen plaatsen waar (veel) scholen wel leerlingen moeten weigeren en plaatsen waar dat (nog) niet het geval is. Verschillende argumenten passeerden de revue. Een lid van de commissie gaf een scherp argument pro: een Vlaanderen-breed CAR zal helpen om willekeur door scholen bij de inschrijvingen overal uit te schakelen. En de vrijheid van schoolkeuze effectief en heel breed bij de leerlingen en hun ouders leggen. Leerlingen en hun ouders kiezen de school, niet andersom. Aan ouders die zelf geen toegang tot internet of geen internetvaardigheid hebben, kunnen intermediaire organisaties de nodige hulp bieden bij het aanmelden. Dat vergt wel een lokale gedragenheid. Ook de school zelf kan ouders helpen bij het aanmelden natuurlijk, als ouders dat wensen. 3

4 Een Vlaanderen-breed CAR dat scholen ondersteunt, is perfect mogelijk De minister verklaarde zich bereid mee te werken aan de uitbouw van een Vlaanderen-breed CAR, maar wel op de uitdrukkelijke voorwaarde dat het voor scholen geen bijkomende rompslomp zou brengen. Zo n Vlaanderen-breed CAR moet scholen ook administratief kunnen ondersteunen, zo stelde ze. Zoiets is heel goed mogelijk, zo blijkt uit de ervaringen in onder meer Antwerpen, Gent en Leuven. Bij het inschrijven van leerlingen komt heel wat administratie kijken. Ook wanneer je geen leerlingen moet weigeren. Een CAR met goed uitgebouwde administratieve ondersteuningsfuncties verlicht dat werk: Gegevens over leerlingenkenmerken (o.m. nodig voor financiering/subsidiëring) en andere informatie die een school nodig heeft, kunnen ouders zelf vooraf (via een veilige website) ingeven. Bij het intakegesprek moet de school dat alleen nog even met de ouders overlopen om te zien of alles correct is. Niet meer zelf alles moeten noteren spaart tijd die de school aan het eigenlijke intakegesprek kan besteden. o o Documenten die ouders moeten ondertekenen kunnen door CAR vooraf aangemaakt worden, met alle gegevens ingevuld, klaar om af te drukken. Het intakegesprek kan op afspraak plaats vinden. Chronologie speelt immers geen rol meer. Alles kan rustiger verlopen. Naast de handtekening waarmee de ouders zich akkoord verklaren met het pedagogisch project en het schoolreglement is enkel nog een druk op de knop nodig om de inschrijving te realiseren. Mits koppeling van CAR aan of integratie met schoolsoftware/discimus hoeven scholen die gegevens niet nog eens over te tikken. CAR kan ook voor de late inschrijvingen (na de aanmeldingsperiode) ingezet worden als elektronisch inschrijvingstool dat per vestigingsplaats (en geboortejaar, leerjaar, ) een elektronisch inschrijvingsregister bijhoudt, zoals nu in onder meer Gent het geval is. Dat elektronisch inschrijvingsregister wordt bovendien automatisch bijgewerkt van zodra een leerling elders een inschrijving neemt. Ook als de ouders na inschrijving in een school hun keuze wijzigen nog voor het schooljaar begonnen is of nog voor hun kind effectief ingestapt is. Dubbele inschrijvingen kunnen op die manier trefzekerder vermeden worden, zonder dat de directeur zelf voortdurend op vinkenslag moet liggen. In Gent stuurt CAR aan de directeur van de eerste school automatisch een bericht als de ouders alsnog in een andere school een inschrijving nemen, op welk moment ze dat ook doen. De directeur van de eerste school kan dan meteen het nodige doen om de vrijgekomen plaats in te vullen. Heeft de school eerder al leerlingen moeten weigeren, dan geeft CAR meteen aan welke leerling op de wachtlijst de eerstvolgende is om aan te spreken als een plaats vrijkomt. Dat lijkt misschien simpel je hebt toch maar een lijst af te lopen, maar dat is een stuk ingewikkelder als voor de verdeling van de vrije plaatsen een combinatie van nevengeschikte criteria gebruikt wordt. Dan ben je blij als CAR je zegt wie de volgende op de wachtlijst is. Wat moeten scholen daarvoor in ruil doen? Dat gaat wezenlijk om de volgende, elk schooljaar uit te voeren acties: Het capaciteitenblad invullen vooraleer de aanmeldingsperiode van start gaat. Wellicht zal aan de reguliere aanmeldingsperiode een aanmeldingsperiode voor broers en zussen van eerder ingeschreven leerlingen en van kinderen van personeelsleden voorafgaan. In veel gevallen zullen de capaciteiten van schooljaar tot schooljaar weinig veranderen. CAR kan zo geprogrammeerd worden dat de (aanvankelijke) capaciteiten (zonder eventuele tijdelijke 4

5 capaciteitsverhogingen) van vorig schooljaar al default ingevuld staan. Scholen moeten dan enkel ingeven wat ze in vergelijking met vorig schooljaar wensen te wijzigen. Daarnaast moeten scholen per capaciteit aangeven hoeveel zittende leerlingen ze voor volgend schooljaar verwachten. Een lastig punt in dit verband, zo geven Gentse basisscholen aan, is het inschatten hoeveel zittenblijvers er het volgende schooljaar zullen zijn. Het lastige zit vooral in het feit dat ze die inschatting al in januari moeten maken, vóór de start van de aanmeldingsperiode. Leerlingen over wie de school twijfelt of die wel of niet het leerjaar zullen moeten overdoen, worden voorzichtigheidshalve bij de zittenblijvers gerekend. Stroomt zo n leerling toch door, dan komt er in het ene leerjaar een plaats vrij, terwijl de school voor navolgende leerjaar eventueel in overtal moet gaan. Men zou dit probleem kunnen omzeilen door voor het lager onderwijs de capaciteiten per geboortejaar te bepalen, net zoals voor het kleuteronderwijs gebeurt. Maar dat zou dan weer andere praktische problemen stellen. Daarom geven de Gentse basisscholen de voorkeur aan de huidige regeling rond capaciteitsbepaling. Tijdens de aanmeldingsperiode: controleren (en doorgeven) of de claims dat een aangemeld kind voorrang heeft als broer/zus of als kind van personeelslid, terecht zijn. De school doet dit op basis van de identificatiegegevens van de ouders en/of de al ingeschreven broer/zus in het aanmeldingsdossier in CAR. (De school krijgt daarvoor toegang tot de aanmeldingsdossiers in CAR die betrekking hebben op de school.) Na de aanmeldingsperiode: Inloggen op de CAR-website voor het realiseren van een inschrijving. Met de ouders de gegevens in het aanmeldingsdossier overlopen en controleren. Ouders contacteren die voor hun school een toewijzing kregen maar nog niet langskwamen om de inschrijving te realiseren. Inloggen op de CAR-website als ze van CAR een bericht ontvangen dat een leerling wegens een inschrijving elders bij hen uitgeschreven werd. In voorkomend geval: op de website zien wie nu als eerste op de wachtlijst staat om gecontacteerd te worden. Scholen die dat wensen, kunnen ouders ook helpen bij het aanmelden. Flexibele oplossing mogelijk voor gebieden waar scholen niet moeten weigeren Wij moeten toch nooit kinderen weigeren. Waarom dan die omweg via aanmelden? Dat is een terechte vraag. Het aanmelden zelf is fase 1. De eigenlijke realisatie van de inschrijving komt daarna. Tussenin gebeurt de verwerking van de gegevens die resulteert in één toegangsticket per kind, op basis van de voorkeurorde die de ouders aangaven en de vastgelegde of afgesproken rangordeningscriteria. Is het niet een beetje gek om die onderscheiden fasen ook te hanteren in gebieden waar geen enkele school ook maar één kind moet weigeren? In zulke gebieden vinden ouders het misschien ook wel handig om voor het aanmelden direct naar de school van hun keuze te stappen. Is het daar dan niet helemaal gek om die ouders nog eens te moeten vragen een tweede keer langs te komen op school voor de eigenlijke realisatie van de inschrijving? Voor zulke gebieden kan overwogen worden om het mogelijk te maken de inschrijving meteen bij de aanmelding te realiseren. Zonder dat de uniformiteit van de tijdslijn doorbroken hoeft te worden. Voorwaarde is dan wel dat de school effectief geen enkel kind weigert vanwege capaciteit bereikt. De school moet er wel rekening mee houden dat niets de ouders kan beletten om nog tijdens de aanmeldingsperiode hun kind toch ook nog eens bij een andere school aan te melden. Als ze bij die gelegenheid hun kind meteen afmelden bij de eerste school, is er verder niets aan de hand. Maar daar moet na de 5

6 aanmeldingsperiode door CAR een controle op gebeuren. Blijkt een kind bij twee of meer scholen aangemeld te zijn, dan moeten die scholen hoe dan ook mee het bad in. Dat wil zeggen: meedraaien in de ordenings- en toewijzingsprocedure. Daarom moeten ouders goed weten dat als ze hun kind bij meer dan één school aanmelden, ze de scholen moeten ordenen naar hun voorkeur. De CAR-website kan dat makkelijker voor hen maken door bij een tweede of volgende inlogbeurt de laatst toegevoegde school bovenaan de voorkeurlijst te plaatsen met de mogelijkheid uiteraard om die naar onderen te verschuiven. Na afloop van de ordenings- en toewijzingsprocedure kan een kind maar in één school ingeschreven worden of blijven. Bleek het al in een andere school ingeschreven, dan wordt het daar uitgeschreven. En dat moet ook aan de ouders gecommuniceerd worden. Maar ook dat zou automatisch kunnen gebeuren vanuit het Vlaanderen-brede CAR. Er zijn dus wel flexibele oplossingen te bedenken als het beleid ervoor zou willen kiezen om voor sommige plaatsen als principe mogelijk te maken: aanmelden = inschrijven. Zonder dat geraakt wordt aan de keuzevrijheid van de ouders of aan de uniforme tijdslijn. Het lijkt niet onoverkomelijk om daarvoor in een Vlaanderen-breed CAR specifieke functies in te bouwen. Wellicht vallen die toch wel deels samen met de extra functionaliteiten die een Vlaanderen-breed CAR zou moeten hebben om de rangordening en toewijzing op een efficiënte manier te laten verlopen. (We denken hier aan een trapsgewijze toewijzingsprocedure.) 3. Lokale input blijft mogelijk én nodig Ordeningscriteria kúnnen en worden ook best lokaal meebepaald Een commissielid drukten ook zijn bekommernis om het behoud van de lokale impact uit. Een Vlaanderen-breed staat niet in de weg dat sommige beslissingen toch nog op lokaal niveau genomen worden. Bijvoorbeeld: hoe de decretaal toegestane ordeningscriteria onderling gecombineerd worden. De technisch simpelste oplossing bestaat er wellicht in om een zo generiek mogelijk systeem te voorzien met bepaalde parameters die naargelang van de gemeente of het gebied waar de school zich bevindt anders ingevuld of aan/uit gezet kunnen worden. Uitgaande van de ordeningscriteria die het decreet basisonderwijs nu voorziet, zou zo n generiek systeem (voor het gewone basisonderwijs) wellicht best gebaseerd kunnen worden op het model dat momenteel in Antwerpen en Leuven gehanteerd wordt. Daarin worden de criteria Afstand thuis school Afstand werkplek ouders school Toeval Plaats van de school in de keuzeorde van de ouders op een nevenschikkende manier gecombineerd. Daarbij kunnen de ouders maximaal twee werkplekken ingeven. De vrije plaatsen worden dan als volgt verdeeld onder de aangemelde leerlingen: Een zeker aandeel x wordt verdeeld in functie van de afstand o o Van dat aandeel x wordt een aandeel y verdeeld op basis van de afstand thuis school. Het resterende deel x * (1 y) wordt verdeeld op basis van de kortste van 3 afstanden: Thuis school Werkplek 1 school Werkplek 2 school 6

7 Het resterende aandeel 1 x wordt verdeeld volgens toeval, eigenlijk een loterij dus, waaraan alleen die aangemelde kinderen deelnemen voor wie de school behoort tot de top z in de voorkeurorde van de ouders. Aan het lokale niveau / lokale overleg kan dan overgelaten worden om te beslissen: welke waarden x, y en z krijgen of als men dat wenst binnen welke marges scholen zelf de waarde voor x en/of y mogen bepalen. Op die manier worden al heel wat vrijheidsmarges in het systeem ingebouwd die op lokaal niveau ingevuld kunnen worden, zonder dat het functioneren van CAR als Vlaanderen-breed systeem in het gedrang komt. Voor het rangordenen van leerlingen en het toewijzen van plaatsen maakt het voor CAR niet uit of die waarden voor x, y en z nu gelijk of verschillend zijn. Die waarden voor x, y en z moet CAR in functie van het aantal beschikbare plaatsen per capaciteit toch vertalen naar een cesuur, die aangeeft hoeveel kinderen binnen kunnen. En gezien die capaciteiten en aantallen beschikbare plaatsen verschillend zijn van school tot school en binnen elke school van groep tot groep, zijn die cesuren dat per definitie ook al. Dat die nog eens bijkomend kunnen verschillen in functie van de waarden voor x, y en z, daar maalt een computer niet om. Er is natuurlijk wel een interface nodig waar personen met lokale toegangsrechten (zoals de LOPdeskundige) de waarden voor x, y en z kan invullen, op basis van wat lokaal overeengekomen werd. Ter illustratie: de actueel in het Gentse basisonderwijs afgesproken regeling kan binnen zo n generiek systeem eenvoudigweg aangehouden worden door voor x, y en z de volgende waarden in te vullen: x = 1 (en 1 x is dus 0) y = 0,75 z = 0 (of gelijk welke andere waarde. Gezien x = 1, speelt z geen rol meer.) Lokale helpdesk voor scholen en ouders noodzakelijk Uit de evaluatie van de werking van de huidige lokale CAR s blijkt hoe belangrijk een lokale helpdesk is. Voor ouders én voor scholen. Dat zal ook bij een Vlaanderen-breed CAR niet anders zijn. Een lokale helpdesk die vertrouwd is met de lokale situatie kan een belangrijke bijdrage leveren tot de lokale gedragenheid van een Vlaanderen-breed CAR. Voor scholen is het belangrijk dat ze voor hun vragen over CAR (die vaak gaan over praktische uitvoeringsmodaliteiten) terecht kunnen bij een vertrouwd persoon, in plaats van een voor hen anonieme telefonist. Dat is des te meer het geval als het over lokaal besliste elementen gaat. Maak gebruik van lokaal verworven expertise Gaan we nog enige impact kunnen hebben op hoe CAR technisch vorm gegeven wordt? is een bekommernis die leeft in Gent en wellicht ook in andere steden waar nu al jaren op succesvolle wijze met een CAR gewerkt wordt. Een gedeelde ervaring is dat een CAR een systeem is waaraan zowat elk jaar technisch bijgeschaafd wordt, op basis van feedback vanuit de gebruikers. Die feedback wordt grotendeels via de lokale helpdesk bijeengebracht. Dat levert elk jaar een lijst van kleinere of soms grotere verbeterpunten. Die lijst wordt vervolgens besproken met de technici die instaan voor de ontwikkeling en het beher van het CAR. Ook op dit vlak zijn er zeker mogelijkheden te bedenken om bij een Vlaanderen-breed CAR deze lokale input mogelijk te maken. Er zijn nog elementen die binnen een Vlaanderen-breed CAR op lokaal niveau ingevuld zouden kunnen worden. Bijvoorbeeld de wijze waarop sociale mix nagestreefd wordt. Of de parameters waarmee de tweezijdige voorrangsregeling aangestuurd wordt (of desgevallend afgezet wordt). 7

8 4. Van dubbele contingentering (DC) naar tweezijdige voorrang (2V) Over de dubbele contingentering (DC) waren verschillende commissieleden in het debat op 13 oktober zeer duidelijk. Een lid van de meerderheid: Ik ben er eerlijk over, ik ben niet getrouwd met dat systeem. We hebben in het begin van het proces, zelfs in de hoorzittingen, al het volgende gezegd. Als er een beter systeem komt, graag. We hebben ons zelfs internationaal via een videoconferentie over alle mogelijke manieren van inschrijven laten informeren, en ook van alle voor- en nadelen. We hebben in de werkzaamheden, net zoals de minister, geen voorstellen gekregen. Iets daarvoor had een lid van de oppositie dezelfde gedachte in vrij gelijkaardige bewoordingen naar voor gebracht: Tot nader order is dit het enige dat zijn doelmatigheid heeft bewezen. Voor mij mag het simpeler en eenvoudiger. Niemand is getrouwd met dat instrumentarium, maar als we beginnen te morrelen, moet het een verbetering zijn en geen dumping van de sociale mix. Ook de minister toonde zich weinig opgetogen over de dubbele contingentering als instrument om segregatie tegen te gaan. Al in het begin van het debat noemde ze het een zwaar en log instrument. Waar ze aan toevoegde: Voor mij is dat instrument niet alleenzaligmakend. Ik ben nog altijd in zeer blijde verwachting en het is al een lange zwangerschap ondertussen van voorstellen tot alternatieven die eenzelfde doel bereiken. Al liet ze daar meteen op volgen: Wat ik vooral belangrijk vind, is dat LOP s of scholen die met de dubbele contingentering willen werken, dat kunnen blijven doen en dat overal een beleid wordt gevoerd dat segregatie tegengaat. In haar slotreactie was de minister nog meer uitgesproken: Ik vind dat ook een zeer omslachtig systeem. Ouders zeggen me dat ze dan plots naar een school moeten die 10 kilometer ligt van de school waar ze eigenlijk het liefst wilden gaan. Er moet iets zijn dat toch voldoende sterk is, maar dat beter is dan die dubbele contingentering. Daar is er volgens mij immers wel een probleem. U zult van mij niet horen dat dat het meest ideale is. Ik vind dat heel complex, maar ik heb nog niets gevonden dat beter is. Op een echt liefdevolle omarming kon de dubbele contingentering niet rekenen bij onze beleidsmakers, hooguit op een marriage de raison. Eén partij kantte zich ronduit tegen: Er is in Vlaanderen geen draagvlak voor een voorrangsregeling op school op basis van sociaal-economische of etnisch-culturele motieven, zo werd een commissielid de volgende ochtend in een krant geciteerd. In de commissie zelf klonk het: Zeg maar eens aan ouders dat er voor hun kind geen plaats meer is omdat ze niet het juiste profiel hebben. Ook dat is discriminatie. De noodzaak van evenredige sociale mix in scholen trok het commissielid ook in twijfel: alsof scholen met grote groepen kinderen met bepaalde noden geen kwaliteit zouden bieden. Over het belang van een goede sociale mix in scholen leken de andere partijen in het debat het wel eens. Over de effecten van de dubbele contingentering, over de vraag of ze als behoorlijk groot of zeer miniem moeten geïnterpreteerd worden en over de vragen waarom we dan wel naar betere sociale mix in onze scholen zouden moeten streven, hoever we daarin kunnen gaan en hoe hoog onze verwachtingen daarover mogen zijn, valt veel te zeggen. En dat is elders ook al uitgebreid gebeurd. Om kort te gaan: Voor de stelling dat scholen met veel kansarme kinderen evengoed hoge onderwijskwaliteit kùnnen leveren, is zowel vanuit grootschalig Vlaams als Nederlands onderzoek voldoende empirische grond te vinden. (Zie bijvoorbeeld Verhaeghe e.a., 2011.) Ook al is een evenwichtige sociale mix ook niet het grote tovermiddel om schoolse achterstand bij bepaalde categorieën van leerlingen tegen te gaan en kunnen inderdaad ook concentratiescholen kwalitatief goed onderwijs bieden, er zijn voldoende andere redenen om naar sociale mix in onze scholen te streven. Helpen bijdragen aan meer sociale cohesie en tegengaan van polarisatie in onze samenleving bijvoorbeeld. Hoe kunnen kinderen die opgroeien in een buurt waar de helft thuis geen Nederlands en de andere helft thuis wel Nederlands spreekt, waar 60% tot 70% kansarm is (maar 30% tot 40% niet) elkaars leefwereld leren kennen als de school waar ze naartoe gaan hoofdzakelijk met slechts één van die groepen bevolkt wordt? Tabel 1 in bijlage illustreert dat precies dat in sommige buurten de situatie was tot in Ze illustreert ook dat het (soms) mogelijk is daar verandering in te brengen zonder aan de schoolkeuzevrijheid van de ouders te tornen. 8

9 Maar we houden onze ambities op dat vlak best bescheiden. We moeten niet denken vanuit onderwijs volop te kunnen compenseren voor segregatie die zijn oorzaak vindt in de woningmarkt. Maar daar bovenop is er nog heel wat segregatie in onderwijs die wel weggewerkt kan worden. En grondig evaluatieonderzoek zowel op Vlaams niveau als lokaal (Gent) heeft aangetoond dat met de invoering van de dubbele contingentering een kentering werd ingezet en voor het eerst na vele jaren van alleen maar toenemende segregatie de eerste stappen richting desegregatie gezet werden. Ik wil hier vooral een aantal hardnekkige misverstanden over de DC aankaarten. Blijkbaar vinden velen het een systeem dat vooral veel nadelen heeft, extra administratieve belasting met zich brengt, kortom een bittere pil, die je alleen maar uit pure noodzaak slikt (als je al van die noodzaak overtuigd bent). Bij gebrek aan een alternatief dus. Maar waaruit die nadelen of die extra belasting dan precies bestaan, werd uit het debat in de onderwijscommissie niet duidelijk. Wel wekten sommigen de indruk de DC discriminerend en een inbreuk op de keuzevrijheid van de ouders te vinden. 2V biedt evengoed voorrang voor kansrijke kinderen en discrimineert niet Daags na het debat in de Commissie Onderwijs konden we in een krant de volgende omschrijving van de dubbele contingentering lezen: Het systeem reserveert een aantal plaatsen voor kansarme indicatorleerlingen, met als criterium het diploma van de moeder en de thuistaal. Fout. Desinformerend fout. Omdat alleen sprake is van voorrang voor kansarme leerlingen. De realiteit is anders. Van de 97 Gentse instappertjes (geboortejaar 2014) die in februari 2016 via de dubbele contingentering voorrang kregen, waren er 57 niet-indicatorkinderen. Kansrijke kinderen dus. 57 op 97, dat is net geen 59%. Een aandeel dat nagenoeg overeenstemt met het algemene aandeel niet-indicatorkinderen in het Gentse kleuteronderwijs (58%). Van enige bevoordeling van de ene groep tegenover de andere, van discriminatie ( positieve discriminatie of discriminatie tout court) is op Gents niveau geen sprake. Het enige wat het systeem doet, is in elke school een evenredige verdeling nastreven, evenredig aan de verdeling van beide groepen in de omgeving van de school. In feite bevordert de DC dus de gelijkheid van kansen om in een school in te schrijven, tot welke groep je ook behoort. De DC overrulet toevallige kleine verschillen in de afstand thuis school, die te maken kunnen hebben met woonsegregatie in de omgeving van de school. Samen met het gebruik van een Vlaanderen-breed CAR (dat inderdaad willekeur door scholen uitsluit) voegen we met die tweezijdige voorrangsregeling nog een factor van gelijkheid van kansen toe. Precies om die tweezijdigheid te benadrukken, met gelijktijdige voorrang voor kansarme én kansrijke kinderen, stel ik voor de term dubbele contingentering voortaan te vervangen door tweezijdige voorrang (2V). Welke categorie kinderen in een school voorrang krijgt (IND of nind) bepaalt 2V vanzelf, op basis van de vooropgestelde streefverhouding en van wie zich aanmeldt. In de praktijk komt het erop neer dat scholen in de juiste richting gaan evolueren, waar ze zich met hun actuele samenstelling van de schoolbevolking ook bevinden: aan de ene of aan de andere kant van de vooropgestelde streefverhouding. Tabel 1 in bijlage illustreert dat treffend. Vanuit dat oogpunt is 2V een heel flexibel systeem. Veel flexibeler dan de eenzijdige voorrangsregeling voor ofwel kansarm ofwel kansrijk die we tussen 2005 en 2012 hadden. 2V laat geen plaatsen onbenut Als in een school voor de ene categorie plaatsen over zijn, terwijl bij de andere categorie de vraag naar een plaats groter is dan het aanbod, dan gaan de plaatsen die in de ene categorie overschieten naar de kinderen in de andere categorie die nog geen plaats kregen. Wellicht is het overbodig om dat hier nog eens te benadrukken, maar voor de ambtenaren en projectmedewerkers van het Amsterdamse gemeentelijke toelatingsbeleid die op 7 oktober jongsleden een bezoek brachten aan het Gentse LOP basisonderwijs, klonk dit nieuw en verhelderend in de oren. Ook Vlaamse ouders kijken soms op als we dit expliciteren. Het zijn dit soort kenmerken die van 2V in wezen een flexibel instrument maken. Maar tegelijk ook een zacht instrument dat veranderingen in de samenstelling van de schoolbevolking eerder langzaam induceert en de 9

10 mensen dus allesbehalve een geforceerde desegregatie door het strot ramt. Het vormt ook een factor van belang in het volgende aspect dat 2V kenmerkt. 2V respecteert de keuzevrijheid van de ouders voor 100% En wel doordat (1) het enkel werkt in scholen waar toch kinderen geweigerd moeten worden en doordat er (2) nooit plaatsen onbenut blijven. Als een school dan toch kinderen moet weigeren, omdat de vraag groter is dan het aanbod, dan verandert een zo evenredig mogelijke verdeling van de plaatsen niets aan het aantal ouders dat zijn keuze voor die school kan realiseren noch aan het aantal ouders dat die keuze niet kan realiseren. De wezenlijk enige factor die maakt dat sommige ouders hun keuze niet kunnen realiseren, is het feit dat teveel andere ouders precies dezelfde keuze maakten. De toepassing binnen CAR versterkt dit respect voor de ouderlijke keuzevrijheid nog omdat CAR een kind alleen maar een plaats toewijst in een school waarvoor de ouders aangemeld hebben. Uit een jaarlijkse bevraging van aanmeldende ouders in Gent weten we dat de meeste ouders niet slechts één voorkeurschool hebben. Hun appreciatie voor de school van hun tweede voorkeur (en vaak ook nog voor de school van hun derde voorkeur) verschilt meestal niet zo sterk van hun appreciatie voor de school van hun eerste voorkeur. 2V opereert binnen de marges die de voorkeuren van de ouders ons laten. 2V leidt niet tot meer weigeringen en verhoogt aantal toewijzingen in voorkeurscholen De dubbele contingentering leidt tot meer weigeringen en veroorzaakt daarmee extra administratie en bijkomende kosten, hoor je of lees je wel eens. Op het eerste zicht klinkt dat nogal vreemd als je weet hoe 2V werkt. Er is telkens een leerling (uit de ene categorie) die voorrang krijgt en daardoor in een school van hogere voorkeur een weigering ontloopt die hij zonder de 2V wél gekregen zou hebben. Maar dat gebeurt ten koste van een andere leerling (uit de andere categorie) die daardoor een weigering krijgt die hij zonder de 2V net niét gekregen zou hebben. De ene weigering komt dus in de plaats van de andere. Dat verandert de totale stand van het aantal weigeringen niet. De leerling die zijn plaats moet afstaan, komt normaliter in de eerstvolgende (lager geplaatste) school van zijn voorkeurlijst terecht. Maar als hij daar niet gunstig geordend staat, krijgt hij uiteraard een tweede weigering. En dat kan ook in de daaropvolgende school in zijn voorkeurlijst. Tot hij in een school komt waar hij wel gunstig geordend staat. Of tot hij zijn voorkeurlijst van scholen helemaal doorlopen heeft. Die ene weigering ten gevolge van de 2V kàn dus aanleiding geven tot een kortere of langere cascade van weigeringen. Maar het omgekeerde geldt net zo goed voor de leerling die door de 2V voorrang krijgt. Waar zou zij zonder die voorrang terecht gekomen zijn? In de eerstvolgende school van lagere voorkeur uit haar voorkeurlijst? Mogelijk. Tenzij zij daar ongunstig gerangschikt staat. De leerling die door de 2V voorrang krijgt, maakt dus een sprong naar een school van hogere voorkeur. Het aantal weigeringen dat zij daardoor ontloopt, kan één bedragen, maar net zo goed 2, 3, 4 of meer. In de Gentse dataset voor de aanmeldingen in februari 2016 hebben we het antwoord gezocht op de volgende twee vragen: Hoeveel bijkomende weigeringen kregen de 87 instappertjes (geboortejaar 2014) die door de 2V-werking een plaats in een school van hogere voorkeur moesten afstaan, in het totaal? Dat zijn dus de weigeringen die ze zonder de 2V niét gekregen zouden hebben. Dat waren er 131. (Ze tabel 2 in bijlage.) Hoeveel weigeringen ontliepen de 97 instappertjes (geboortejaar 2014) die door de 2V voorrang kregen, net door die voorrangsregeling? Dat zijn dus de weigeringen die ze zonder de 2V net wél gekregen zouden hebben. Dat waren er 188. (Zie tabel 3 in bijlage.) De werking van de 2V spaarde ons dus voor de instappertjes van geboortejaar 2014 bij de aanmeldingen 2016 netto 57 weigeringsattesten uit. (Met alle administratiekosten daaraan verbonden ) 10

11 Maar het wordt nog straffer. Van die 87 instappertjes die door de 2V hun plaats in een school van hogere voorkeur moesten afstaan, kregen 16 uiteindelijk helemaal geen plaats toegewezen. Omgekeerd zouden van de 97 instappertjes die door de 2V voorrang kregen, 33 zonder de 2V helemaal geen plaats toegewezen gekregen hebben. We zien hier dus een netto efficiëntiewinst van 17 toewijzingen (in scholen van ouderlijke voorkeur). 2V brengt dus meer efficiëntie in CAR. Op grond van deze analyses zou je dus kunnen concluderen: ook wie niet zo wild is voor meer sociale mix in onze scholen, maar vooral bekommerd is om de maximale keuzevrijheid van ouders en een meer efficiënt Vlaanderen-breed CAR, zou 2V juist daarom heel innig moeten omarmen. 2V maakt niet dat kinderen veel verder naar school moéten (tenzij door hun ouders ) Maar leidt de 2V er dan niet toe dat kinderen grotere afstanden naar school moeten afleggen? Kwam uit één van de analyses voor het Gentse basisonderwijs (instappertjes 2014) niet naar voor dat de 97 swaps ertoe leidden dat de kinderen gemiddeld een stuk verder naar school moesten? In vijf gevallen zelfs 10 km of meer? Nuance: die cijfers slaan op hoeveel groter de afstand naar de school is voor de instappers die door de 2V voorrang kregen in vergelijking met de afstand voor de instappers die door de 2V net hun plaats moesten afstaan. Gemiddeld bedraagt dat verschil in afstand nog geen 500 m. En het gaat wel om de kinderen die door de 2V voorrang kregen. En daardoor dus in een school van hogere voorkeur terecht kwamen, meestal de school van eerste voorkeur zelfs. Als die toewijzing in een school van hogere voorkeur tot een iets langere weg naar school zou leiden wat dan nog? Dat is de keuze die de ouders maken toch? Anders ligt het natuurlijk voor de kinderen die door 2V in een school van lagere voorkeur terecht kwamen omdat ze hun plaats moesten afstaan aan een leerling van de andere categorie. Hoeveel verder moeten zij nu naar school? Dat keken we nu ook na (zie tabel 4 in bijlage). In het slechtste geval 2,8 km. De mediaan is 177 m. Driekwart van de betrokken instappers moet maximaal 500 m verder naar school. Meer nog: voor 35% wordt de afstand zelfs korter: 50 tot 1900 m korter. Omdat de school van hogere voorkeur (waar ze dus door de 2V niet binnen konden) eigenlijk verder lag (keuze van de ouders). En om dit verhaal volledig te maken: Ruim 80% van de kinderen die door 2V in een school van lagere voorkeur terecht kwamen, kwam in een school van tweede of derde voorkeur terecht. Daar staat dan tegenover dat bijna driekwart van de kinderen die door de 2V voorrang kregen, daardoor in de school van hun eerste voorkeur terecht konden. Nog eens ruim 17% kon opklimmen naar de school van hun tweede voorkeur. Alles samen genomen levert een kosten-batenanalyse voor de 2V ook op dit vlak dus een positieve balans op. Tot zover de voordelen (en enkele heel beperkte nadelen) voor de kinderen en ouders. Een andere vraag is: wat moeten de scholen daarvoor inbrengen? Geen bijkomende planlast voor scholen door automatische import van gegevens Elders argumenteerden we al dat de toepassing van de 2V alleen in het kader van een CAR praktisch gezien ook echt doenbaar is. Dit staat niet ter discussie. Om de 2V te kunnen uitvoeren heeft CAR extra informatie nodig. De nodige achtergrondgegevens van de aangemelde kinderen krijgt CAR sowieso al. Die brengen de ouders in bij het aanmelden. Die heeft de school toch nodig om de SES-lestijden (BaO) of GOK-lestijden (SO) aan te vragen. Maar om voor elk contingent het aantal vrije plaatsen te kunnen berekenen, moet CAR ook weten hoeveel zittende leerlingen (= in een vroeger schooljaar ingeschreven) er per categorie (IND / nind) zijn en hoeveel broers/zussen van al eerder ingeschreven leerlingen of kinderen van personeelsleden de school voor elk van beide categorieën al in de voorrangsperiode inschreef. Kortom, de informatie die scholen met het oog op de eerstvolgende aanmeldingsperiode in hun capaciteitenblad op Meldjeaan.be sowieso al moesten invullen, moeten ze nu wel opsplitsen naar de categorieën IND / nind. 11

12 In de Gentse toepassing voor het gewone basisonderwijs zoals die nu functioneert geven de scholen die informatie zelf in. De informatie over de zittende leerlingen halen ze uit Mijn Onderwijs op de website van het ministerie. De informatie over de bij voorrang ingeschreven broers en zussen of kinderen van personeelsleden halen ze uit hun eigen papieren inschrijvingsregister. Maar met een Vlaanderen-breed CAR zou dat veel eenvoudiger en geautomatiseerd kunnen: De informatie in Mijn Onderwijs komt uit de leerlingendatabank. Die gegevens zouden rechtstreeks vanuit de leerlingendatabank naar het Vlaanderen-brede CAR geëxporteerd kunnen worden. Wat je dan nog als probleem kunt hebben, betreft het up-to-date zijn van de gegevens. De gegevens die scholen nu kunnen vinden in Mijn Onderwijs komen van de tellingen op 01/10. Zittenblijvers zijn dan in principe al bij het actuele leerjaar geteld. De neveninstromers die in september in de school aankwamen in principe ook. Het enige dat scholen nog moeten doen om 2V goed te laten lopen via CAR, is voor de start van de reguliere aanmeldingsperiode controleren of er tussen 01/10 en de start van de aanmeldingsperiode geen (grote) neveninstroom van leerlingen is geweest. Indien wel, dan moeten ze in hun capaciteitenblad de nodige correcties aanbrengen. Voor de meeste scholen zullen die correcties heel beperkt in omvang zijn. Omdat in de meeste Gentse scholen het aantal vrije plaatsen in de hogere klassen toch al heel beperkt is, hebben de aanmeldingen (en dus ook de 2V) daar sowieso al weinig impact op de samenstelling van de schoolbevolking. Er kan voor gezorgd worden dat ook de kinderen met voorrang als broer/zus van of als kind van een personeelslid via CAR aangemeld of (online) ingeschreven worden. Dan zitten die gegevens meteen in CAR. In Antwerpen gebeurt dat al op die wijze. Geen bijkomende zorgen bij het opvullen van vrijgekomen plaatsen Bezorgt de toepassing van 2V scholen geen extra kopzorgen als er plaatsen vrijkomen en ze ouders van leerlingen uit de wachtlijst moeten aanspreken? Moeten ze nu de IND-lijst of de niet-ind-lijst ter hand nemen? Ook hier is er geen reden tot bezorgdheid. CAR blijft zelf aangeven welke leerling in dat geval eerst aan de beurt komt (IND of niet-ind). Op dat vlak verandert er niets aan het comfort dat CAR scholen kan bieden. Alleen het programmeerwerk is iets complexer, maar daar merkt de school niets van. Niet moeilijk om uit te leggen aan de ouders Een bedenking die vaak terugkomt, is dat de werking van 2V moeilijk uit te leggen is aan de ouders. Met 2V zou de hele toewijzing een stuk complexer worden, stelt men. Niemand zou nog kunnen volgen. Werkelijk? Dat is vreemd. Toen in de loop van het jaar 2011 in de Commissie Diversiteit en Gelijke Onderwijskansen in de VLOR het ontwerp van advies opgemaakt werd rond wat toen het voorstel van inschrijvingsdecreet was, waren de vertegenwoordigers van de ouderfederaties juist erg gewonnen voor het idee van de DC / 2V. En wel omdat het zo eenvoudig uit te leggen viel aan de ouders. Wat is nu simpeler dan uitleggen dat je streeft naar een verdeling van kansarme en kansrijke kinderen in de school die evenredig is aan de verdeling in de omgeving van de school? Evenredig wil zeggen: als de omgeving van de school bijvoorbeeld 40% kansarme kinderen telt en 60% kansrijke kinderen, dan streven we in de school ook naar een verhouding. We doen dat door voor beide groepen tijdelijk plaatsen te reserveren. Maar als die gereserveerde plaatsen in één groep niet allemaal ingenomen worden, dan gaan de plaatsen die overschieten naar de andere groep. Vergelijk dat stukje bijkomende uitleg eens met de uitleg die je moet geven als je de vrije plaatsen verdeelt op de wijze zoals hierboven (p. 6) uitgelegd. Zelfs als je x, y en z door concrete getallen vervangt, blijft dat voor veel ouders een moeilijk te volgen uitleg. Het zijn niet die drie bijkomende zinnetjes over de 12

13 evenredige verdeling die het moeilijk maken. Aan die drie zinnetjes hebben de meeste ouders voldoende. En wie echt geïnteresseerd is in meer en ook de achterliggende technische operationalisatie wil, kan die op eenvoudig verzoek krijgen. Flexibele toepassing goed mogelijk De huidige regelgeving rond de 2V laat voor het lokale niveau al heel wat vrijheidsmarges. Dat laat een heel flexibele toepassing van de 2V toe. In de Gentse toepassing zien we daar de volgende voorbeelden van: We kozen voor een eigen afbakening van deelgebieden. We vertrokken wel van de indeling die de stad hanteert in 25 stadswijken, maar pasten die aan met als uitgangspunt de vraag: Hoe ver zouden ouders die kiezen voor een school in de buurt, in normale omstandigheden (dus zonder capaciteitsdruk) stappen of fietsen om hun kind naar de basisschool te brengen? Het antwoord daarop is verschillend naargelang van de bevolkingsdichtheid, het aantal scholen in de buurt, de verkeerssituatie, de aanwezigheid van barrières, enz. Binnen een stad kunnen die gegevens nogal variëren. Eén deelgebied hebben we na twee jaar gesplitst omdat we binnen één wijk een evolutie naar meer segregatie vaststelden. Die was wellicht te wijten was aan een te hoog gegrepen streefdoel voor sociale mix in het aanvankelijk te ruim afgebakende deelgebied. Dat splitsen gebeurde overigens nadat één van de scholen er ons op wees dat ze te wit aan het worden was en niet langer een afspiegeling van haar directe omgeving was. Op het belang van het werken met deelgebieden om tot echte desegregatie te kunnen komen, gingen we elders uitvoerig in (Verhaeghe, 2013). Naargelang van de verhouding tussen het aantal kinderen dat in een deelgebied school loopt en het aantal kinderen dat er woont, kozen we per deelgebied voor een streefverhouding op basis van o o Ofwel het aandeel IND-kinderen dat in het deelgebied woont (voor ons de default-optie, kwestie van geen historisch gegroeide segregatie te betonneren), Ofwel het aandeel IND-kinderen dat in het deelgebied school loopt (alleen voor deelgebieden met een bufferfunctie). Om kleine scholen in kansarme wijken ervoor te behoeden dat ze eenmaal voorbij een bepaald aantal IND-kinderen de resterende kansrijke ouders hun kinderen zouden terugtrekken, hebben we de minimum 5-regel ingevoerd. Die houdt in dat, wat binnen een deelgebied de nagestreefde verhoudingen ook mogen zijn, het absolute aantal nagestreefde niet- IND-kinderen minimaal 5 bedraagt. Concreet: ook in een deelgebied met een streefverhouding, zal bij een capaciteit van 10 de na te streven verhouding 5 5 bedragen. (Bij een capaciteit van 8 of 9 is dat minimum 4.) Ook die afspraak kwam er nadat scholen ons op het gevaar van een onafwendbare evolutie naar een 100%-concentratieschool hadden gewezen wanneer bij hen de nagestreefde verhouding in absolute aantallen op bijvoorbeeld 7 3 zou uitkomen. Eveneens na een signaal vanuit scholen passen we voor de instapklas gecorrigeerde streefverhoudingen toe. Scholen wezen ons erop dat een deel van de aangemelde instappertjes die ze bij de kansrijke kinderen moesten tellen na één schooljaar toch IND-kinderen bleken te zijn. Het gaat om oudste kinderen uit een gezin met een laag inkomen en een moeder die wel al (minstens) een getuigschrift van volledig secundair onderwijs heeft. Door het lage inkomen kunnen ze vanaf hun instap een schooltoelage aanvragen en krijgen. Maar op het moment van 13

14 aanmelden en inschrijven kan het gezin nog niet aan het schooltoelagecriterium voldoen. In sommige deelgebieden loopt het aandeel van deze vals-kansrijke peuters op tot ruim 20%. Voor een concentratieschool (met bijvoorbeeld een actuele verhouding 90-10) in een deelgebied met bijvoorbeeld als streefverhouding scheelt dat een aardige slok op de borrel. Bij de gecorrigeerde streefverhouding voor de instappers brengen we dat aandeel vals-kansrijke peuters in mindering van de streefverhouding voor de eerdere geboortejaren. In één deelgebied daalt het streefpercentage IND voor de instappers op die manier van 64% naar 43%. Dat compenseert voor het gemiddelde aandeel vals-kansrijke peuters in de aanmeldingen voor die scholen. Ook deze afspraak passen we flexibel toe, nadat andere scholen ons er op wezen dat ze door die correctie te wit werden in vergelijking met hun omgeving. Dat kan natuurlijk. Er is immers niets dat garandeert dat de groep vals-kansrijke peuters evenredig over alle scholen in een deelgebied aangemeld worden. Daarom kunnen scholen op eigen verzoek de correctiefactor laten uitschakelen. Scholen bij wie de actuele verhouding IND / nind sterk afwijkt van de nagestreefde verhouding in hun deelgebied, kunnen stapsgewijs evolueren naar die nagestreefde verhouding. Stapsgewijs betekent bij ons: met sprongen van minstens 10 %-punten. Is de nagestreefde verhouding voor het deelgebied bijvoorbeeld en staan ze actueel op 20-80, dan kunnen ze eerste jaar als streefverhouding hanteren. Om zo geleidelijk aan op uit te komen. Uit de casestudies van enkele deelgebieden (zie bijlage 1) blijkt overigens dat de 2V individuele scholen niet belet om tegen de algemene desegregatietendens in hun deelgebied in een eigen profiel te behouden. Dat komt niet alleen voor bij sommige (maar lang niet alle!) methodescholen die door de aard van hun pedagogisch project alleen een bepaald type van eerder kansrijk publiek aanspreken, maar evengoed aan de andere kant van het spectrum bij scholen die zich wensen te proflleren als expertiseschool voor anderstalige nieuwkomers met weinig of geen schoolse achtergrond in hun land van herkomst. Het gaat hier om scholen die wel degelijk kinderen moeten weigeren (en waar de 2V in principe dus volop zijn werk zou kunnen doen) maar waar de uitgesproken keuzes van de ouders de 2V buiten werking stellen. De afspraken die we binnen het Gentse basisonderwijs maakten en de evoluties in de samenstelling van de schoolbevolking die we kunnen vaststellen, illustreren afdoende dat de 2V op een heel flexibele wijze toegepast kan worden. Het zou nog flexibeler en beter aangepast aan de lokale noden kunnen worden als het lokale niveau ook een stem zou kunnen hebben in de criteria voor de indeling van leerlingen in kansarm (indicatorleerling) en kansrijk (niet-indicatorleerling). Die criteria liggen nu decretaal vast. Zowel vanuit het Gentse basisonderwijs als vanuit de Vlaamse Rand (zo hoorden we in de Onderwijscommissie) komt de vraag om (terug) thuistaal niet-nederlands (TNN) als criterium te mogen gebruiken. Ook hier zou men enige lokale speelruimte kunnen bieden. De technische oplossing hiervoor binnen een Vlaanderen-breed CAR zou niet wezenlijk verschillen van de wijze waarop in CAR flexibiliteit inzake ordeningscriteria ingebouwd kan worden (zie pp. 6-7). De bevraging van de thuistaal kan sowieso in de aanmeldingssite opgenomen worden, omdat het een element is dat meespeelt in de financiering/subsidiëring van scholen. Het is niet moeilijk om een aan/uit-knop te voorzien waarmee de lokaal gemandateerde website-beheerder, overeenkomstig de lokale afspraken, dat gegeven al dan niet kan laten meespelen in de bepaling van wie IND en wie niet-ind is. Dat heeft verder totaal geen impact op het deel van de software dat instaat voor de rangordening van leerlingen en de toewijzing van de vrije plaatsen. Toch wel enig lokaal overleg nodig met input vanuit Vlaamse overheid Valt de extra planlast voor individuele scholen nog wel heel erg mee, dan maakt het bovenstaande lijstje van Gentse afspraken wel duidelijk dat er bij het lokale overleg wel een en ander op tafel ligt. 14