Gemeente Delft VERZONDFN 2 4 MAART Geachte leden van de raad,

Transcriptie

1 Semen!eying 40 Gemeente Delft Advies bezoekadres: Stationsplein BV Delft IBAN NL21 BNGH t.n.v. gemeente Delft Retouradres : Postbus 78, 2600 ME Delft Aan de leden van de gemeenteraad VERZONDFN 2 4 MAART 2017 Datum Onderwerp Aanbiedingsbrief regiorapport Dementiemonitor Mantelzorg 2016/ One kenmerk bestuurlijke reactie op brief st. Alzheimer DWO/ Bijlage 3 Geachte leden van de raad, Op 7 februari heeft u in de Comm issie Sociaal Domein en Wonen het ongevraagd advies over dementiezorg in de gemeente Delft van de Adviesraad Sociaal Domein en de reactie daarop besproken. Een van de aandachtspunten die uit dit ongevraagd advies naar voren kwam is dat casemanagement, wat wordt geleverd door verschillende zorgorganisaties en wordt georganiseerd in de dementieketen, verbeterd kan worden zodat burgers met dementie en hun naasten de juiste ondersteuning en begeleiding aangeboden krijgen. Daarnaast heeft de heer de Groot, namens stichting Alzheimer DWO, op 14 december een brief gestuurd naar de gemeenten in hun werkgebied. In deze brief uit hij zijn zorgen over casemanagement in de regio en ziet hij graag dat zorgverzekeraars, met name DSW, de zorgaanbieders in de gelegenheid stelt professionele begeleiding te bieden aan mensen met dementie en hun mantelzorgers. Ter informatie sturen wij u de bestuurlijke reactie op de brief van stichting Alzheimer DWO. Het gezamenlijke antwoord wat door de gemeenten Delft, Midden-Delfland en Westland wordt gegeven luidt als volgt: De H4 gemeenten en DSW hebben besloten om Ketenzorg Dementie als speerpunt op te nemen in de samenwerkingsovereenkomst die zij binnenkort gaan ondertekenen. Hiermee wordt gezamenlijk verantwoordelijkheid genomen dat partijen zich inzetten om de ketenzorg voor mensen met dementie in de regio verder vorm te geven en te verbeteren. Het streven is dat er voor de zomer 2017 een plan van aanpak gereed is. Daarbij betrekken we de kennis en expertise zoals die landelijk beschikbaar is vanuit het Deltaplan Dementie en het Actieplan casemanagement dementie. Voor nadere uitwerking van het plan van aanpak wordt input gevraagd aan stichting Alzheimer afdeling DWO.

2 Datum Ons kenmerk Het ongevraagd advies van de Adviesraad Sociaal Domein en de brief van stichting Alzheimer DWO geven een somber beeld van dementiezorg en de beschikbaarheid en toegankelijkheid van casemanagement. Alzheimer Nederland heeft aan onderzoeksinstituut NIVEL gevraagd om de ervaringen van mantelzorgers voor mensen met dementie te onderzoeken. Omdat er genoeg respons was in de regio Delft Westland Oostland is er naast het landelijke rapport ook een regionaal rapport gepubliceerd. We hebben het regionaal rapport Dementiemonitor Mantelzorg 2016 ontvangen van stichting Alzheimer DWO en willen u informeren over de uitkomsten van het regiorapport, omdat dit rapport de boodschap van de zojuist besproken documenten in perspectief zet. Het rapport bieden wij u bij deze ter kennisname aan. Regiorapport Dementiemonitor Mantelzorg 2016 NIVEL heeft gemeten hoe mantelzorgers de zorg voor hun naaste met dementie ervaren, hoe zij de ondersteuning door hun sociale netwerk ervaren, van welke professionele hulp en zorgvoorzieningen ze gebruik maken en hoe ze deze zorg beoordelen. Het rapport in het algemeen en de beoordeling van de respondenten over casemanagement zijn overwegend positief. Zo komt uit het rapport naar voren dat de waarderingscijfers over het totale aanbod van zorg en ondersteuning bij dementie in de thuissituatie in onze regio hoger scoren dan de gemiddelde waardering gegeven door respondenten: een 8,1 regionaal tegenover 7,7 landelijk. Er zijn ook aandachtspunten uit het rapport naar voren gekomen waar de regio DWO nog in kan verbeteren. In de volgende alinea's worden de positieve bevindingen en de aandachtspunten kort toegelicht. Positieve bevindingen 90% van de clienten is tevreden over de tijdige inzet van casemanagement. 54% van de nnantelzorgers en hun naasten in onze regio maakten de afgelopen 12 maanden gebruik van hulp bij het huishouden vergeleken met 45% van alle respondenten. 18% van de mantelzorgers en hun naasten in onze regio maakten de afgelopen 12 maanden gebruik van tijdelijke opvang tegenover 10% van alle respondenten. Een reden dat regio DWO hoger scoort dan andere gemeenten kan zijn omdat dat sinds afgelopen jaar meer respijtzorg wordt aangeboden via Strandgoed Ter Heide. 30% van de mantelzorgers en hun naasten in onze regio maakten de afgelopen 12 maanden gebruik van gespreksgroepen voor mantelzorgers/ lotgenotencontact vergeleken met 22% van alle respondenten. Aandachtspunten: 4% van de mantelzorgers in onze regio maakten de afgelopen 12 maanden gebruik van psychosociale steun vergeleken met 16% van alle respondenten. Uit het rapport komt niet naar voren of in de vragenlijst wordt uitgelegd wat psychosociale steun inhoudt. Psychosociale steun betekent ondersteuning voor de inwoner met dementie en zijn naaste om te leren omgaan met de psychische, emotionele en sociale gevolgen (familie, gezin, werk) zodat zij leren omgaan met dementie en zich aanpassen aan de situatie. 2/4

3 Datum Ons kenmerk Psychosociale steun kan in de thuissituatie worden gegeven door het inzetten van respijtzorg en casemanagement. Buitenshuis kan dit bijvoorbeeld via de ontmoetingscentra worden gegeven. Voor mantelzorgers kunnen informatiebijeenkomsten en gesprekgroepen ondersteunend werken. In Delft worden bovenstaande methoden reeds aangeboden en ingezet om ervoor te zorgen dat inwoners met dementie en hun naasten de ondersteuning krijgen die zij nodig hebben. Gekeken naar de uitkonnst dat 30% van de mantelzorgers in de regio gebruik maakt van gespreksgroepen, hebben wij geen verklaring voor dit lage percentage. Uit het rapport komt verder naar voren dat 2% van de mantelzorgers en hun naasten in onze regio de afgelopen 12 nnaanden gebruik nnaakten van coachende technologie voor het dagelijks functioneren tegenover 4% van alle respondenten. In het regionale rapport wordt bij de term coachende technologie de toelichting gegeven dat hiermee bijvoorbeeld digitale geheugensteuntjes en navigatieondersteuning GPS worden verstaan. Het is onduidelijk of in de vragenlijst de term coachende technologie is uitgelegd. Verder zijn dit maar twee voorbeelden van technologische toepassingen die iemand kunnen ondersteunen. Voorbeelden van technologische toepassingen die thuis kunnen worden ingezet om!anger veilig thuis to blijven wonen mist in het regionale rapport. Met het bestaan van de Delftse EHealth Academie verwachtten we eon hoger percentage inwoners die gebruikt maakt van coachende technologie. Een verklaring voor de lage score kan zijn dat respondenten zich niet herkennen in doze term en voorbeelden, maar wel gebruik maken van eon andere technologie die hen ondersteunt in de zorg voor hun naaste. Mensen kennis laten maken met technologie die kan ondersteunen bij de zorg, waardoor mensen met dementie langer veilig zelfstandig thuis kunnen blijven wonen, blijft een belangrijk focuspunt. Landelijk voelt 1 op de 6 mantelzorgers zich zeer zwaar belast of overbelast vergeleken met 1 op de 10 mantelzorgers in In het regionale rapport wordt dit bevestigd. Het aantal mantelzorgers dat zich belast voelt ligt in de regio 5% hoger dan de landelijke cijfers. De kerngroep Dementie gaat onderzoeken hoe mantelzorgers in Delft het beste ondersteunt kunnen worden zodat zij minder snel overbelast raken. Zoals reeds in de raadsvergadering van 23 februari jl. aangegeven zullen de H4 gemeenten samen met DSW de ketenzorg voor mensen met dementie in de regio verder vormgeven en verbeteren. Daarbij betrekken we de kennis en expertise zoals die landelijk beschikbaar is vanuit het Deltaplan Dementie, het Actieplan casemanagement dementie en de kennis en expertise van stichting Alzheimer DWO. Samenwerkingsovereenkomst H4-DSW Eerder in deze brief refereerden wij reeds aan de samenwerkingsovereenkomst met DSW als zorgverzekeraar en zorgkantoor. Thema's waarin de H4 gemeenten met DSW willen samenwerken zijn Triage en Toeleiding, Langer zelfstandig thuis, Ketenzorg en Preventie. Ketenzorg richt zich op de eerder genoemde keten dementie. Daarnaast zal de focus liggen op de keten GGZ en Jeugd. Bij doze laatste gaat het vooral om het snijvlak 18-/18+. Dit is vanuit de H10 bekeken moor 3/4

4 Datum Ons kenmerk een lokale verantwoordelijkheid. De H4 willen dit graag samen oppakken en daarbij afstem men en samenwerken met DSW. Ook de samenwerkingsovereenkomst tussen de H4 gemeenten en DSW sturen wij u bij deze ter informatie toe. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geinformeerd. Hoogachtend, Het college van burgemees r en wethouders van Delft,,, burgemeester J.M. va t-a Rgenthart secretaris drs. T 4/4

5 Samenleving Advies etkik Gemeente Delft bezoekadres: Stationsplein BV Delft IBAN NL21 BNGH t.n.v. gemeente Delft Internet Telefoon Retouradres : Postbus 78, 2600 ME Delft Alzheimer Nederland afdeling DWO T.a.v. dhr. A. de Groot Van Bleyswijckstraat RR Delft VERZONDEN 2 it MAUI 2017 Datum Ons kenmerk Uw brief van 14 december 2016 Uw kenmerk Bijlage Onderwerp Zorgstandaard Dementie en de inzet van de casemanager Dementie Geachte heer De Groot, Dank voor uw brief van december Hieruit blijkt wederom uw onvermoeibare inzet om de zorg en ondersteuning voor inwoners met dementie en hun mantelzorgers te verbeteren. U maakt zich zorgen over de professionele begeleiding aan inwoners met dementie en stelt dat deze in onze regio niet goed is geregeld. In deze brief gaan wij daar kort op in. Wij vinden de zorg voor dementerenden heel belangrijk. Er wordt in de regio nog steeds invulling gegeven aan casemanagement. Uit het eindrapport van de Dementiemonitor Mantelzorg blijkt dat over de tijdigheid, de frequentie en de continuiteit van de inzet van het casemanagement grote tevredenheid is. Uit dit rapport blijkt ook dat er ruimte voor verbetering is, rondom de taakinvulling van het casemanagement. De H41 gemeenten en DSW hebben besloten om Ketenzorg Dementie als speerpunt op te nemen in de samenwerkingsovereenkomst die zij binnenkort gaan ondertekenen. Hiermee verklaren we dat we gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor het verder vorm geven en verbeteren van ketenzorg voor mensen met dementie in de regio. We streven er naar om voor de zomer 2017 een plan van aanpak gereed te hebben. Daarbij betrekken we de kennis en expertise zoals die landelijk beschikbaar is vanuit het Deltaplan Dementie en het Actieplan casemanagement dementie. Zo nemen we elementen mee als de ondersteuning bij beg innende dementie en het omgaan met het veranderde toekomstperspectief, coordinatie, begeleiding, waakvlamcontact, mantelzorgondersteuning en de rol van het ontmoetingscentrum. Voor nadere uitwerking van het plan van aanpak vinden wij het wenselijk en nodig om input te krijgen van St. Alzheimer afdeling DWO. U wordt hiervoor tijdig benaderd. 1 H4 gemeenten zijn Midden-Delfland, Rijswijk, Delft en Westland

6 Datum Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geynformeerd. Hoogachtend, Mede namens de gem enten Midden-Delfland en Westland, het college v1turge eester en wethouders van Delft, J.M. bur. emeester t-vliegenthaft Andriessen Ls. 2/2

7 Regionaal rapport Dementiemonitor Mantelzorg 2016 Mantelzorgers over zorgbelasting en ondersteuning Delft Westland Oostland Daniëlle Jansen (NIVEL) Lucas van der Hoek (NIVEL) Wendy Werkman (Alzheimer Nederland)

8 Alzheimer Nederland Stationsplein 121 Postbus CB Amersfoort Telefoon Telefoon Fax NIVEL, Postbus 1568, 3500 BN UTRECHT Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het NIVEL te Utrecht. Het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning in artikelen, boeken en scripties is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

9 Inhoud Samenvatting 4 1 Inleiding Dementiemonitor Mantelzorg Werving en respons Leeswijzer Mantelzorgers die de vragenlijst hebben ingevuld Personen met dementie op wie de vragenlijst betrekking heeft 8 2 Ervaren belasting Ervaren belasting Positieve en negatieve ervaringen 11 3 Ondersteuning door sociale netwerk Ervaringen met hoe dementie impact heeft op sociale contacten Ervaren waardering en begrip vanuit de omgeving (On)gevraagde hulp vanuit de directe omgeving 13 4 Oordeel dementiezorg in de thuissituatie Gebruik van professionele ondersteuning door mantelzorgers en hun naasten Meest noodzakelijke professionele ondersteuning Oordeel over het totale aanbod van ondersteuning en zorg bij dementie in de thuissituatie Veranderwensen rondom het aanbod van ondersteuning en zorg bij dementie in de thuissituatie Oordeel over casemanagement 16 Bijlage 1: Wensen voor verandering van ondersteuning en zorg bij dementie in de thuissituatie 20 Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland

10 Samenvatting Hieronder worden de belangrijkste resultaten weergegeven voor de regio Delft Westland Oostland; wat valt op in positieve of negatieve zin? En hoe scoort deze regio in vergelijking met het totaal? In deze regio waren 72 vragenlijsten beschikbaar voor analyse. Voor uitgebreide toelichting op deze resultaten verwijzen we u naar de rest van de rapportage en bijlage 1. Ervaren belasting van mantelzorgers Ruim de helft (59%) van de mantelzorgers voelt zich belast (tamelijk belast, zeer zwaar belast en overbelast). De ervaren druk (EDIZ) uit zich vooral op de volgende gebieden: o De situatie van mijn naaste laat mij nooit los (93%); o De situatie van mijn naaste eist voortdurend mijn aandacht (86%); o Ik moet altijd maar klaarstaan voor mijn naaste (83%). Mantelzorgers hebben er vooral moeite mee dat hun naaste een ander persoon is geworden (83%) en dat hun naaste steeds afhankelijker wordt (89%). Gevraagd naar positieve ervaringen, geeft de meer8,3derheid van de mantelzorgers (85%) aan te genieten van de leuke momenten met hun naaste. In vergelijking met het totaal geven minder mantelzorgers in deze regio aan voldoening te halen uit het verrichten van zorgtaken (58% vs. 76% totaal). Ondersteuning door sociale netwerk Ruim een derde (39%) heeft sinds de dementie van de naaste meer contact met familie en vrienden en een derde heeft juist minder contact. Voor het grootste deel (62%) is de kwaliteit van deze sociale contacten gelijk gebleven, voor 1 op de 5 is dit echter verslechterd. 3 op de 4 mantelzorgers is van mening dat hun directe omgeving (familie, vrienden, buren, kennissen) voldoende begrip toont voor de situatie van hun naaste. De mantelzorgers vragen vooral familieleden om hulp (73%) en in mindere mate hun vrienden (25%) en buren (31%). Oordeel dementiezorg in de thuissituatie De mantelzorgers in de regio Delft Westland Oostland hebben aangegeven dat er in de laatste 12 maanden qua zorg en ondersteuning vooral gebruik is gemaakt van: o Casemanagement dementie (79%) o Informatie en voorlichting (67%) o Activiteiten voor de naaste (63%) o Hulp bij het huishouden (54%) o Hulp bij persoonlijke verzorging en verpleging (53%) 4 Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland 2016

11 Om de naaste zo lang mogelijk thuis te kunnen laten wonen, zijn de volgende vier vormen van ondersteuning en zorg het meest noodzakelijk volgens de mantelzorgers (top 4): 1. Hulp bij persoonlijke verzorging en verpleging 2. Casemanagement 3. Hulp bij het huishouden 4. Activiteiten voor de naaste Oordeel casemanagement 43% van de mantelzorgers geeft aan niet te zijn gewezen op het recht op casemanagement. De ruime meerderheid (>90%) is tevreden over de tijdige inzet van het casemanagement, de continuïteit (dezelfde casemanager) en frequentie van contact met de casemanager. Alles overziend oordelen de mantelzorgers in deze regio minder positief over verschillende aspecten van het casemanagement dan totaal. Meest kritisch is men over: o Het wegwijzen in de zorg (26% ja vs. 52% totaal); o Het geven van tips over omgang naaste (19% ja vs. 44% totaal). Tenslotte heeft 1 op de 5 niet zo n vertrouwen in de deskundigheid van de casemanager. Het waarderingscijfer over het totale aanbod van ondersteuning en zorg bij dementie in de thuissituatie in deze regio is een 8,1; iets hoger dan het totaal (7,7). Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland

12 1 Inleiding 1.1 Dementiemonitor Mantelzorg Voor u ligt het regionaal rapport van de Dementiemonitor Mantelzorg Deze monitor is door het NIVEL met subsidie van en in nauwe samenwerking met Alzheimer Nederland tot stand gebracht. De Dementiemonitor Mantelzorg vond plaats in de periode april 2016 tot en met juli Er is gemeten hoe mantelzorgers de zorg voor hun naaste met dementie ervaren, hoe zij de ondersteuning door hun sociale netwerk ervaren, van welke professionele hulp en zorgvoorzieningen ze gebruik maken en hoe ze deze zorg beoordelen. In dit rapport zijn de antwoorden van de mantelzorgers van uw eigen regio weergegeven. Tevens zijn de scores van uw regio één op één vergeleken met de scores van de andere deelnemende regio s in Nederland. De resultaten bieden u als belangbehartiger, ketenregisseur, manager van een zorginstelling of andere ketenpartner handvatten voor het verbeteren van de ondersteuning voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. Indien u geïnteresseerd bent in de gebruikte methoden en de landelijke resultaten, dan verwijzen wij u graag naar de rapportage van het onderzoek dat te downloaden is van de website van het NIVEL: Werving en respons Mantelzorgers zijn op diverse manieren geworven voor deelname aan de Dementiemonitor Mantelzorg: Schriftelijke vragenlijsten zijn uitgedeeld aan vrijwilligers van Alzheimer Nederland en diverse zorgaanbieders (zoals casemanagers, dagopvang, verpleegen verzorgingstehuizen) die deze vragenlijsten vervolgens aan mantelzorgers hebben uitgedeeld; Via diverse communicatiekanalen, zoals social media, werden mantelzorgers geattendeerd op de mogelijkheid om online de vragenlijst in te vullen via de website van Alzheimer Nederland; Een online-versie van de vragenlijst is verspreid via een bestand met e- mailadressen van mantelzorgers die lid zijn van het Alzheimerpanel van Alzheimer Nederland. Landelijk gezien zijn ingevulde vragenlijsten van mantelzorgers meegenomen in de analyses. In uw regio waren 72 vragenlijsten beschikbaar voor analyse. 6 Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland 2016

13 1.3 Leeswijzer Na de weergave van de hoofdpunten van het onderzoek en deze algemene inleiding worden de resultaten van dit onderzoek weergegeven in hoofdstuk 2 t/m 5. Daarnaast is er een bijlagendocument beschikbaar, waarin de antwoorden op open vragen gebundeld zijn. Toelichting tabellen en figuren: * Door afrondingsverschillen kan het voorkomen dat totalen niet precies op 100% uitkomen; * Er kunnen verschillen zijn met de vermelde percentages in het landelijk rapport omdat in dit regionaal rapport de antwoordcategorieën weet niet en niet van toepassing zijn weggelaten. * n = het aantal respondenten dat de vraag heeft beantwoord. U ziet achter de tabel- of figuurtitel altijd twee cijfers staan, bijvoorbeeld (n = 30/3257). Het eerste getal geeft altijd weer hoeveel mantelzorgers uit uw regio de betreffende vraag hebben beantwoord. Het tweede getal geeft altijd weer hoeveel mantelzorgers van het hele onderzoek (landelijk totaal) deze vraag hebben beantwoord. * In de legenda van de figuren (rechts van de figuur) ziet u de antwoordcategorieën van de betreffende vraag staan. Deze corresponderen met de balken in de figuur. De categorieën in de legenda staan boven elkaar. De bovenste categorie in de legenda correspondeert altijd met de meest linker balk in de figuur en de onderste categorie altijd met de meest rechter balk in de figuur. * Indien respondenten meerdere antwoorden op een vraag konden geven, kan het zijn dat de totale percentages niet uitkomen op 100%. 1.4 Mantelzorgers die de vragenlijst hebben ingevuld Deze paragraaf beschrijft enkele achtergrondkenmerken van de mantelzorgers van uw regio die de vragenlijst invulden (netto respons). De achtergrondkenmerken van deze groep worden in Tabel 1.1 vergeleken met de achtergrondkenmerken van de totale groep respondenten. Tabel 1.1 Achtergrondkenmerken Achtergrondkenmerken van mantelzorgers Geslacht (n = 71/3406) Man 27% 28% Vrouw 73% 72% Leeftijd (n = 71/3405) Jonger dan 65 65% 56% 65 t/m 84 34% 41% 85 en ouder 1% 2% Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland

14 1.5 Personen met dementie op wie de vragenlijst betrekking heeft In deze paragraaf ziet u enkele achtergrondkenmerken van de naasten met dementie van de mantelzorgers van uw regio. Een aantal achtergrondkenmerken van deze groep wordt in Tabel 1.2 vergeleken met de achtergrondkenmerken van de totale groep personen met dementie. Tabel 1.2 Achtergrondkenmerken van personen met dementie Achtergrondkenmerken Geslacht (n = 71/3400) Man 38% 42% Vrouw 62% 58% Leeftijd (n = 69/3371) Jonger dan 65 9% 6% 65 t/m 84 58% 67% 85 en ouder 33% 27% Leefsituatie (n = 71/3406) Alleenwonend 38% 26% Samenwonend 51% 52% Verpleeg-/verzorgingshuis 11% 22% Woonsituatie (n = 71/3401) Niet inwonend bij mantelzorger 63% 57% Wel inwonend bij mantelzorger 37% 43% Aantal jaren verschijnselen dementie (n = 70/3024) < 2 13% 19% 2 t/m 5 57% 49% > 5 30% 32% 8 Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland 2016

15 2 Ervaren belasting In dit hoofdstuk wordt de ervaren belasting weergegeven van de mantelzorgers van personen met dementie die zorg ontvangen vanuit uw regio, afgezet tegen de totale groep mantelzorgers. 2.1 Ervaren belasting In Figuur 2.1 is te zien hoe belast mantelzorgers in uw regio zich voelen in vergelijking met de totale groep. De categorie belast staat voor overbelast, zeer zwaar belast en tamelijk zwaar belast. De categorie niet belast staat voor enigszins belast en niet of nauwelijks belast. Figuur 2.1 Ervaren belasting Hoe belast voelt u zich? (n = 71 / 3399) belast niet belast 0% 20% 40% 60% 80% 100% Een manier om te meten in hoeverre mantelzorgers zich onder druk voelen staan door de zorg is met het meetinstrument Ervaren Druk Informele Zorg (EDIZ), dat uit negen items bestaat (Pot e.a.,1995). In Tabel 2.1 worden deze negen items getoond. Aan de mantelzorger is gevraagd om voor elk van de items een antwoord aan te kruisen op een vijf-puntsschaal: nee! nee, min-of-meer, ja, ja!. Wanneer respondenten een stelling beantwoorden met min of meer, ja, en ja! dan wordt dit als het ervaren van druk beschouwd. In Tabel 2.1 is per item het percentage mantelzorgers in gepresenteerd dat druk ervaart, zowel in uw regio als in de totale steekproef. Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland

16 Tabel 2.1 min of meer, ja, ja! Ervaren druk van mantelzorgers door de zorg voor hun naaste (n= 71/3406) De situatie van mijn naaste laat mij nooit los. 93% 87% De situatie van mijn naaste eist voortdurend mijn aandacht. 86% 83% Ik moet altijd maar klaarstaan voor mijn naaste. 83% 76% Ik voel mij over het geheel genomen erg onder druk staan door de situatie van mijn naaste. Door de situatie van mijn naaste kom ik te weinig aan mijn eigen leven toe. Het combineren van verantwoordelijkheid voor mijn naaste en de verantwoordelijkheid voor mijn werk en/of gezin valt niet mee. 79% 73% 73% 71% 72% 70% Mijn zelfstandigheid komt in de knel. 58% 55% Door mijn betrokkenheid bij mijn naaste doe ik anderen tekort. Door mijn betrokkenheid bij mijn naaste krijg ik conflicten thuis en/of op mijn werk. 54% 53% 28% 29% Tabel 2.2 toont de gemiddelde score van de ervaren druk van de mantelzorgers in uw regio in vergelijking met de totale groep. Hierbij geldt: hoe hoger de score, hoe groter de ervaren druk (minimale score 0 en maximale score 9). Tabel 2.2 Gemiddelde score ervaren belasting (n= 71/3406) Gemiddelde score ervaren belasting cijfer Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland 2016

17 2.2 Positieve en negatieve ervaringen In deze monitorpeiling uit 2016 hebben we vijf onderwerpen, waarvan het Alzheimer Panel van Alzheimer Nederland eerder aangaf dat zij er het meeste moeite mee hebben als mantelzorger, voorgelegd aan de deelnemers. In Tabel 2.3 is te zien in hoeverre mantelzorgers in uw regio hier moeite mee hebben in vergelijking met de totale groep. Tabel 2.3 Onderwerpen waar mantelzorgers moeite mee hebben (n= 71/3406) (zeer) mee eens Het is pijnlijk te moeten zien dat mijn naaste een ander persoon is geworden Ik vind het moeilijk dat mijn naaste steeds afhankelijker van mij wordt. 83% 89% 89% 81% Het gedrag van mijn naaste maakt me soms van streek 80% 76% Ik voel me schuldig als ik iets voor mezelf onderneem 39% 41% Mijn nachtrust is verstoord door de situatie van mijn naaste 34% 36% Deelnemers gaven tevens aan in hoeverre zij positieve ervaringen hebben door het geven van mantelzorg. Zij vulden de positieve ervaringen schaal in (de Boer e.a., 2012), waarvan de items te zien zijn in Tabel 2.4. In Tabel 2.4 is te zien in hoeverre mantelzorgers in uw regio positieve ervaringen hebben in vergelijking met de totale groep. Tabel 2.4 Positieve ervaringen van mantelzorgers (n= 71/3405) (zeer) mee eens Ik geniet ook van de leuke momenten met mijn naaste 85% 87% Het verrichten van zorgtaken voor mijn naaste geeft mij voldoening. 58% 76% Mijn naaste waardeert mijn hulp 61% 72% Het doet me goed dat mijn naaste dankzij mijn hulp thuis kan blijven wonen Door het zorgen voor mijn naaste heb ik nieuwe mensen leren kennen Doordat ik voor mijn naaste zorg, zijn mijn naaste en ik dichter bij elkaar gekomen 63% 65% 54% 52% 30% 39% Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland

18 3 Ondersteuning door sociale netwerk In dit hoofdstuk gaan we na in hoeverre mantelzorgers zich door hun sociale netwerk ondersteund voelen bij de zorg voor hun naaste met dementie. De ervaren ondersteuning van de mantelzorgers van een persoon met dementie die zorg ontvangt van uw regio wordt weergegeven, afgezet tegen de totale groep mantelzorgers. 3.1 Ervaringen met hoe dementie impact heeft op sociale contacten In Figuur 3.1 tonen we hoe het aantal contactmomenten met familie en vrienden is veranderd, sinds de naaste dementie heeft. Figuur 3.1 Impact van mantelzorg op het aantal contacten met familie en vrienden Is het aantal contactmomenten met uw familie en vrienden veranderd, sinds uw naaste dementie heeft? (n = 71 / 3403) minder hetzelfde meer 0% 20% 40% 60% 80% 100% In Figuur 3.2 tonen we hoe de kwaliteit van contactmomenten met familie en vrienden is veranderd, sinds de naaste dementie heeft. Figuur 3.2 Impact van mantelzorg op kwaliteit van contacten met familie en vrienden Is de kwaliteit van het contact veranderd, sinds uw naaste dementie heeft? (n = 71 / 3402) verslechterd hetzelfde verbeterd 0% 20% 40% 60% 80% 100% 12 Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland 2016

19 3.2 Ervaren waardering en begrip vanuit de omgeving In Tabel 3.1 is af te lezen of mantelzorgers voldoende waardering ervaren vanuit hun directe omgeving. Tabel 3.1 Ervaren waardering vanuit de directe omgeving (n= 71/3403) (zeer) mee eens Ik krijg voldoende waardering als mantelzorger van mijn directe omgeving Mijn directe omgeving (familie, vrienden, buren, kennissen) toont voldoende begrip voor de situatie van mijn naaste 65% 67% 73% 76% In Figuur 3.3 is af te lezen of familieleden of vrienden zich hebben verdiept in de ziekte dementie. Figuur 3.3 Mate waarin de omgeving zich verdiept in de ziekte dementie Hebben uw familieleden of vrienden zich verdiept in dementie? (n = 71 / 3400) nee een paar (bijna) allemaal 0% 20% 40% 60% 80% 100% 3.3 (On)gevraagde hulp vanuit de directe omgeving In Tabel 3.2 is af te lezen aan wie mantelzorgers hulp vragen. Ook is af te lezen in hoeverre de directe omgeving (on)gevraagd hulp biedt. Tabel 3.2 (On)gevraagde hulp vanuit de directe omgeving (n= 71/3402) (zeer) mee eens Ik vraag mijn familieleden om hulp voor mijn naaste als dat nodig is Ik vraag mijn buren om hulp voor mijn naaste als dat nodig is 73% 74% 31% 36% Ik vraag mijn vrienden om hulp als dat nodig is 25% 35% Mijn directe omgeving biedt mij hulp als ik daar om vraag 63% 70% Mijn directe omgeving biedt mij ongevraagd hulp 35% 27% Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland

20 4 Oordeel dementiezorg in de thuissituatie Dit hoofdstuk gaat over dementiezorg voor thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers. We beschrijven welke zorg mantelzorgers en thuiswonende mensen met dementie momenteel gebruiken. Ook gaan we na welke zorg mantelzorgers het meest noodzakelijk achten om te zorgen dat hun naaste thuis kan blijven wonen. Verder beschrijven we hoe mantelzorgers het algehele aanbod aan dementiezorg in hun regio beoordelen. 4.1 Gebruik van professionele ondersteuning door mantelzorgers en hun naasten Tabel 4.1 toont van welke professionele ondersteuning gebruik werd gemaakt door mantelzorgers in uw regio en door de totale groep mantelzorgers. Tabel 4.1 Hulp en ondersteuning waar mantelzorgers en hun naasten de afgelopen 12 maanden gebruik van maakten (n= 57/2497) Casemanagement dementie 79% 80% Informatie en voorlichting 67% 63% Activiteiten voor mijn naaste 63% 54% Hulp bij persoonlijke verzorging en verpleging 53% 48% Diagnostisch onderzoek 47% 45% Hulp bij het huishouden 54% 45% Behandeling 28% 30% Personenalarmering 33% 24% Gespreksgroep voor mantelzorgers/lotgenotencontact 30% 22% Psychosociale steun voor mijzelf 4% 16% Gemak en veiligheid in de woning 14% 14% Psychosociale steun voor mijn naaste 9% 13% Tijdelijke opvang 18% 10% Coachende technologie voor het dagelijkse functioneren 2% 4% Beeldbellen met de zorgverlener 0% 1% 14 Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland 2016

21 Toelichting: Onder gemak en veiligheid in de woning verstaan we bijvoorbeeld het gebruik van een deuropener of luisterverbinding. Onder coachende technologie verstaan we bijvoorbeeld digitale geheugensteuntjes en navigatieondersteuning GPS. Onder beeldbellen met de zorgverlener verstaan we communiceren met de zorgverlener via bijvoorbeeld Facetime, Skype, of een beeldscherm op ipad, computer of televisie. 4.2 Meest noodzakelijke professionele ondersteuning In Tabel 4.2 is af te lezen welke ondersteuning en zorg, volgens mantelzorgers het meest noodzakelijk is om de naaste zo lang mogelijk thuis te kunnen laten wonen. Aan de mantelzorgers is gevraagd de drie meest noodzakelijke vormen aan te kruisen. Tabel 4.2 Meest noodzakelijke vormen van ondersteuning (n= 57/2497) Top 4 in uw regio Hulp bij persoonlijke verzorging en verpleging 49% Casemanagement dementie 42% Hulp bij het huishouden 39% Activiteiten voor mijn naaste 37% Top 4 Landelijk Totale steekproef Casemanagement dementie 50% Hulp bij persoonlijke verzorging en verpleging 48% Activiteiten voor mijn naaste 44% Hulp bij het huishouden 42% Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland

22 4.3 Oordeel over het totale aanbod van ondersteuning en zorg bij dementie in de thuissituatie In tabel 4.3 is te zien hoe mantelzorgers uit uw regio, in vergelijking met de totale groep mantelzorgers, het totale aanbod van ondersteuning en zorg bij dementie in de thuissituatie in uw regio hebben beoordeeld aan de hand van een rapportcijfer (minimaal cijfer 0 heel erg slecht en maximaal cijfer 10 heel erg goed ). Tabel 4.3 Waarderingscijfer over totale aanbod van ondersteuning en zorg bij dementie in uw regio (n= 57/2497) Gemiddeld waarderingscijfer cijfer 4.4 Veranderwensen rondom het aanbod van ondersteuning en zorg bij dementie in de thuissituatie Ten slotte hebben we mantelzorgers gevraagd wat ze zouden willen veranderen in de ondersteuning en zorg die zij zelf krijgen en wat ze zouden willen veranderen aan de ondersteuning en zorg voor hun naaste: Wat kan er beter, zijn er dingen die mantelzorgers missen, of moeten de hulp- en zorgverleners anders werken? In bijlage 1 zijn de antwoorden van mantelzorgers van uw regio als het gaat om mogelijke verbetering van de ondersteuning en zorg voor henzelf (Tabel 1) en voor de persoon met dementie te vinden (Tabel 2). Deze informatie over wensen voor verbetering van de ondersteuning en zorg, zowel voor de mantelzorgers als voor de naaste, kan worden gebruikt voor belangenbehartiging en kwaliteitsverbetering van dementiezorg in uw regio. 4.5 Oordeel over casemanagement In deze paragraaf tonen we via grafieken hoe gebruikers van casemanagement deze vorm van ondersteuning ervaren. In deze grafieken staan de minst positieve antwoorden telkens aan de linkerkant en de meest positieve antwoorden aan de rechterkant. Indien er een antwoordcategorie niet van toepassing/weet ik niet is, is deze geheel rechts geplaats. Landelijk werd de helft van de mantelzorgers er door de huisarts of wijkverpleegkundige niet op gewezen dat zij recht hebben op casemanagement. In Tabel 4.4 is af te lezen hoeveel mantelzorgers in uw regio hier niet op gewezen gewerden. Antwoorden van mensen die niet meer wisten of ze hierop gewezen zijn, hebben we buiten beschouwing gelaten voor dit regionale rapport. Percentages wijken om die reden af van die in het landelijk rapport. 16 Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland 2016

23 Tabel 4.4 Gewezen op recht op casemanagement dementie (n= 44/1926) Heeft de huisarts of de wijkverpleegkundige u erop gewezen dat u recht heeft op casemanagement dementie? Nee 43% 43% Ja 57% 57% Figuur 4.1 Tijdigheid van de inzet van de casemanager Kreeg u zo snel als u wilde begeleiding van een casemanager? (n = 54 / 2267) te laat te vroeg op tijd 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 4.2 Continuïteit in de persoon die casemanager is Had u één vaste casemanager in het afgelopen jaar? (n = 54 / 2287) nee ja 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 4.3 Tevredenheid over frequentie contact met casemanager Heeft u zo vaak als u wilt contact met de casemanager? (n = 54 / 2284) te weinig te veel ja 0% 20% 40% 60% 80% 100% Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland

24 Figuur 4.4 Taakhelderheid casemanager weet u wat u van de casemanager mag verwachten? (n = 54 / 2290) nee/een beetje grotendeels ja 0% 20% 40% 60% 80% 100% In onderstaande figuren wordt getoond hoe mantelzorgers oordelen over verschillende aspecten van het casemanagement. Figuur 4.5 Oordeel over casemanagement Helpt de casemanager bij het vinden van de weg in de zorg? (n = 54 / 2289) nee/een beetje grotendeels ja 0% 20% 40% 60% 80% 100% Krijgt u informatie over de mogelijkheden voor zorg? (n = 54 / 2277) nee/een beetje grotendeels ja niet nodig 0% 20% 40% 60% 80% 100% Geeft de casemanager tips over hoe u met uw naaste om kunt gaan? (n = 54 / 2281) nee/een beetje grotendeels ja 0% 20% 40% 60% 80% 100% 18 Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland 2016

25 Heeft de casemanager aandacht voor wat uw naaste nodig heeft? (n = 54 / 2283) nooit/soms meestal altijd weet ik niet 0% 20% 40% 60% 80% 100% Heeft de casemanager aandacht voor hoe het met u gaat? (n = 54 / 2275) nooit/soms meestal altijd weet ik niet 0% 20% 40% 60% 80% 100% Kan de casemanager de situatie goed inschatten? (n = 54 / 2286) nee/een beetje grotendeels ja n.v.t. 0% 20% 40% 60% 80% 100% Heeft u vertrouwen in de deskundigheid? (n = 54 / 2285) nooit/soms meestal altijd 0% 20% 40% 60% 80% 100% Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland

26 Bijlage 1: Wensen voor verandering van ondersteuning en zorg bij dementie in de thuissituatie Wensen voor verandering aan de zorg thuis We vroegen mantelzorgers die zorgen voor een thuiswonende naaste wat zij zouden willen veranderen aan de ondersteuning en zorg die zij zelf krijgen én die hun naaste krijgt. De antwoorden op deze vragen tonen we in de tabellen hieronder. Tabel 1 Wensen voor verandering van ondersteuning en zorg voor mantelzorgers Wat zou u willen veranderen aan de ondersteuning en zorg die u zelf krijgt? Mogelijkheden om vrijwilligers te kunnen vragen voor wat hand - en spandiensten Nacht hulp Zorgverleners moeten meer patiëntgericht werken en niet volgens een bepaalde route. Communicatie met wijkverpleging Mijn naaste eet niet voldoende. De zorgverleners mogen daar geen tijd voor gebruiken. Dat is een tekortkoming in de zorg. Daar maak ik mij veel zorgen over. Communicatie. Vooral de samenspraak, instanties lopen vaak langs elkaar heen, en graag duidelijkere antwoorden op vragen. Nog weinig contact met de casemanager. Zou meer aandacht voor mijn vader, die mijn dementerende moeder verzorgt, prettig vinden. Wat meer activiteiten. Ik heb het idee dat er veel zittende geheugenspelletjes gedaan worden. Is ook nodig, maar iets meer uitdaging zo ook leuk zijn. Meer aandacht voor valgevaar, wordt m.i. onvoldoende serieus genomen. De bureaucratie is te erg. B.v. ik heb al 3 x i.d. bewijs moeten opsturen naar de gemeente voor mijn moeder. Te veel papierwerk! Misschien wel nodig, maar kost bij elkaar heel veel tijd. Op dit moment heb ik geen behoefte hieraan omdat ik naast de verzorging van mijn moeder, geen behoefte eraan heb om nog meer tijd kwijt te zijn aan allerlei ondersteuning. Deze tijd gebruik ik liever om er te zijn voor mijn kinderen en kleinkinderen. Erg zwaar. Regelmatig weet ik niet hoe om te gaan met ontstane situaties. Graag meer ondersteuning d.m.v. info Betere info bij het begin. Permanente opname van mijn naaste in een instelling, specifiek voor jong dementerende Mijn moeder is een vrouw die geen hulp of advies accepteert. Ik zou het niet weten Één aanspreekpunt voor alle regelingen, en zowel voor professionele ondersteuning als vrijwilligers Zou mooi zijn als de casemanager een vrijwilliger zou kunnen regelen om mijn vader elke dag naar een eetzaal te brengen - nu bel ik elke dag vanaf mijn werk om mijn vader eraan te herinneren om naar de eetzaal te gaan - ik werk 36 uur en ik vergeet enkele keer om te bellen ik sta er voor mijn gevoel alleen voor Als mantelzorgers hebben we relatief weinig steun ontvangen, behalve uit eigen kring. Kortere wachtlijsten. Ondersteuning is prima. Mijn man is fysiek erg slecht en kan niet altijd naar de dagopvang. De eigen bijdrage is een vast bedrag, onafhankelijk van de hoeveelheid zorg die je krijgt. Als je niet zoveel gebruikt, is het reëel dat dit bedrag lager is. 20 Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland 2016

27 Zorg voor mijn partner op tijden die ik zelf kan kiezen Geen idee want zij wil geen andere mensen over de vloer die zij niet kent. Dan wordt ze achterdochtig en heb ik geen leven meer. Dan wordt ze boos, en dat is ze al heel veel tegen mij Minder wisseling van contactpersonen. Nog beter betrokken bij zorgplan, aanpak. Graag vooraf, en niet achteraf. Er wordt vaak met mijn moeder gesproken maar niet met de mantelzorger. Mensen met dementie geven wenselijke antwoorden, kunnen niet meer de zorg en behoeften overzien. Dus graag met de mantelzorger bespreken. Informatie heb ik allemaal zelf uitgezocht zoals het bestaan van een ontmoetingscentrum en een casemanager. Zorgen voor een loket waar mantelzorgers terecht kunnen als dat nodig is Huisarts wil niet zonder dementerende dingen bespreken, alleen met de wettelijk vertegenwoordiger. Dit uit privacy overweging. Dit is lastig, als je niet die wettelijke vertegenwoordiger bent, en dus alles via die persoon moet laten lopen. Of de dementerende meenemen en samen naar de arts...maar dat geeft wrijving en onbegrip. Voorstel: privacy ruimer nemen. Dat ervoor mij ook iets gedaan wordt in de zin van kinderopvang of vervoerskosten, huishoudelijke hulp. Betere voorlichting en minder bureaucratie en een minder starre houding en minder tegenwerking van de diverse overheidsinstanties zoals CIZ en WMO Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland

28 Tabel 2 Wensen van mantelzorgers voor verandering van ondersteuning en zorg voor thuiswonende mensen met dementie Wat zou u willen veranderen aan de ondersteuning en zorg die uw naaste krijgt? Beter geschoolde en meer betrokken thuiszorghulpen die beter onderling communiceren Ik ben bezig via een PGB zorg en ondersteuning in te kopen bij een particulier bureau. Grote zorginstelling werken via een planner die een route uitstippelt en niet let op ziektebeeld. Ze wordt steeds slechter: naast bijna doof en blind en dementie ook lichamelijke klachten. Ik zie graag dat ze wordt opgenomen in een verpleeghuis. Als ze nog eens valt dan ligt ze de rest van haar leven in bed. Ik wil meer toezicht op wat ze eet. Ze valt steeds meer af. Een protocol, hoe men volgens ons (kinderen) met mijn moeder moet om gaan. Ieder persoon heeft een andere benadering nodig. Mijn naaste wil nergens voor tekenen. Dat betekent dat de casemanager geen stappen kan ondernemen om opname te gaan regelen, terwijl dat volgens ons noodzakelijk is. Een plekje in een huis, omdat daar alle zorg is die nodig is als je 91 jaar bent, bijna niet ziet, bijna niet hoort en alleen met moeite met een stok of rollator nog in huis kan lopen, en afhankelijk bent van alle hulp. Mijn moeder zover krijgen dat ze eens gaat kijken bij de dagopvang. De directe zorg wordt geleverd. Het is moeilijk haar te bewegen aan dagbesteding met anderen mee te doen etc, wordt gauw boos op mij en de hele wereld, maar ben bang dat dat niet te verhelpen is Wat meer activiteiten op de persoon gericht, wat meer uitdaging Meer psychosociale ondersteuning. Nog wat meer op elkaar afstemmen en toch naar dezelfde hulpverleners zoals bij de zorg. Het zou mooi zijn als mijn moeder zelf wat beter contact zou kunnen maken met anderen. Hier is zij niet zo goed in. Ze geeft dus ook regelmatig aan dat ze eenzaam is. Het liefst wil zij in een bejaardenhuis wonen net zoals haar ouders ook hebben gedaan. Dus het antwoord is haar eenzaamheid oplossen Ondersteuning bij activiteiten vanuit huis. Ondanks de borgklasse 7 toch maar 4 uur ondersteuning voor haar. Om te wandelen, naar winkel gaan, enzovoort Iets meer activiteiten op de dagopvang Permanente opname van mijn naaste in een instelling specifiek voor jong dementerende Zorgteam uitbreiden met niet-zorg medewerkers en een breder takenpakket geven met ook niet directe zorgtaken als cliënten begeleiden naar activiteiten, even aanschuiven bij de maaltijd e.d. Het zou heel mooi zijn als iemand anders mijn vader er aan kan herinneren dat hij naar de eetzaal gaat - mijn vader kan dit niet onthouden en gaat dan om 20.00u naar buiten om eten te gaan kopen - niet prettig als het donker is Makkelijker extra dagen regelen voor dagopvang Ik ben bezorgd om mijn moeder die mijn vader verzorgt. Hij kan nog heel veel zelf: mijn moeder stuurt in de oriëntatie op dag/ datum en tijd, ADL activiteiten zoals schone kleding klaarleggen. Dat gaat heel goed, maar zij ervaart de last van het vele vragen en het vele dezelfde vragen krijgen en zijn soms lastig dwars gedrag. Zorg voor mijn naaste is goed, maar kan meer op tijden dat ik iets wil ondernemen Rust voor hem Een beeld krijgen wie er nu allemaal betrokken zijn bij haar zorg. Mijn tante kan me dat niet vertellen en ik heb daar weinig overzicht in. Het zou beter zijn als mijn moeder zelfstandig in een woongroep zou wonen mét de dagbesteding die ze nu krijgt en altijd een zorgmedewerker in de buurt. Haar woning komt dan vrij voor een jonger iemand 22 Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland 2016

29 en wij hoeven ons geen zorgen te maken. Ze heeft b.v. al hulp nodig voor het aanzetten van de t.v. Voor een verpleeghuis is ze té goed, maar zelfstandig wonen kan niet meer. De dagopvang is gelukkig goed geregeld en daar geniet ze van. De zorg is erg goed en betrokken. Soms schort het aan de organisatie erachter zoals administratie en communicatie. Krijgt te weinig hulp, wil ze ook niet: volgens haar gaat alles goed Mijn dementerende buurvrouw is een dolende vrouw, steeds op pad en op de vlucht buiten. Het is nu zo, dat er eerst iets moet gebeuren, voordat er ingegrepen gaat worden. Dit vind ik erg sneu. Ik zou van de huisarts verwachten, dat zij de dementerende meeneemt, of laat meenemen naar een dagopvang, laat merken dat het daar gezellig is. Dit voordat de vergeetachtige een heup breekt, of door andere oorzaak tijdelijk opgenomen moet worden. Het zou heel fijn zijn als de hulpverleners meer tijd voor de demente mens zouden hebben, dat zou veel onrust voorkomen. Dementiemonitor Mantelzorg, NIVEL / Alzheimer Nederland

30 Samenwerkingsovereenkomst DSW Zorgverzekeraar / Zorgkantoor DSW en Gemeenten Delft, Midden-Delfland, Rijswijk en Westland DSW Zorgverzekeraar en de gemeenten Delft, Midden-Delfland, Rijswijk en Westland, werken al geruime tijd samen. Daartoe hebben de gemeenten en DSW intentieovereenkomsten afgesloten voor de periode In die periode heeft het accent in de samenwerking gelegen op de transitie (de 3 Decentralisaties). In de komende jaren wordt de samenwerking gericht op verdere transformatie. Partijen zijn hierin elkaars natuurlijke partner. DSW is als regionaal opererende zorgverzekeraar actief in de regio als concessiehouder (zorgkantoor) voor de Wet Langdurige Zorg (Wlz) en als marktleider vanuit de Zorgverzekeringswet (Zvw). Door de decentralisaties van taken en verantwoordelijkheden naar gemeenten (Wet maatschappelijke ondersteuning - Wmo, Jeugdwet en Participatiewet) zijn gemeenten en verzekeraars samen de belangrijkste financiers in het domein zorg en welzijn. De transitie heeft plaatsgevonden. De transformatie brengt met zich mee dat partijen de uitvoering van beleid op elkaar dienen af te stemmen. De genoemde afstemming en samenwerking is een continu proces. Met het continueren van de samenwerking en het ondertekenen van de Samenwerkingsovereenkomst intensiveren en versterken we, elk vanuit onze eigen verantwoordelijkheid, kennis en ervaring, de bestaande samenwerking. Beoogd resultaat hiervan is een voor alle inwoners van de H4-regio samenhangende en vraaggestuurde uitvoering van de Wmo, Jeugdwet, Zvw en Wlz. Gezamenlijke ontwikkelthema's De Zvw, Wlz, Wmo en Jeugdwet hebben raakvlakken met elkaar, hetgeen vraagt om afbakening van de domeingrenzen en nauwe afstemming tussen de uitvoerders. In 2016 hebben DSW, en de gezamenlijke H4-gemeenten in dit kader een aantal ontwikkelthema s benoemd waarin prioriteiten zijn aangewezen. De hieronder weergegeven ontwikkelthema s vormen de basis voor verdere samenwerking in 2017 en 2018 waarop deze samenwerkingsovereenkomst is gestoeld. 1. Triage en toeleiding Cliënten kunnen zich bij verschillende loketten of instanties melden met een zorg-/ ondersteuningsvraag. Het is daarbij zaak om op een goede manier te achterhalen welke vragen er zijn, binnen welk wettelijk kader deze vallen en welke partij verantwoordelijk is voor de zorg / ondersteuning. Een adequate triage en toeleiding zijn van belang om bijvoorbeeld zwaardere (en duurdere) zorg en calamiteiten te voorkomen. Of juist in eerste instantie zware zorg in te zetten in 1/4

31 geval van calamiteiten en vervolgens af te schalen naar lichtere, meer reguliere zorg. Aandacht is er ook voor passende / toereikende indicaties en het geven van adequate voorlichting en informatie. 2. Langer zelfstandig thuis wonen Vanuit verschillende wettelijke kaders wordt erop aangestuurd dat mensen zo lang mogelijk in hun eigen omgeving blijven wonen. Om dit mogelijk te maken is het onder andere belangrijk om te bepalen om welke doelgroepen het gaat, hoeveel geschikte woningen beschikbaar moeten zijn en welke ondersteuning nodig is om langer thuis wonen mogelijk te maken. Hierbij hoort ook het zorgen voor voldoende mogelijkheden voor tijdelijke opvang en de ongeplande 24 uurs zorg. Het organiseren van bemoeizorg voor mantelzorgers is een concreet aandachtspunt. Ook is er specifiek aandacht voor de alleenstaande oudere en voor het toepassingen van technologische ontwikkelingen. 3. Ketenzorg Verschillende ketenpartners hebben elk een eigen aandeel in de ondersteuning van cliënten met een ondersteuningsvraag. Om kwalitatief verantwoorde zorg en continuïteit te kunnen garanderen is een goede samenwerking tussen de verschillende stakeholders die zorg en ondersteuning bieden (tegelijk of volgtijdelijk) onontbeerlijk. In de samenwerkingsovereenkomst ligt de focus op de ketens Dementie (waaronder de casemanager dementie), GGZ en Jeugd. Ook wordt aandacht besteed aan de Aanpak Verwarde Mensen. 4. Preventie Om de druk op de langdurige zorg en de verschillende domeinen te verlagen én de beoogde transformatie te bewerkstelligen is het van belang om gezamenlijk aandacht te geven aan preventie. Preventie draagt bij aan substitutie van zwaardere /duurdere naar lichtere vormen van zorg en ondersteuning. Samenwerkingspartners Partijen die deze samenwerkingsovereenkomst ondertekenen betreffen de gemeenten Delft, Midden-Delfland, Rijswijk, Westland en DSW Zorgverzekeraar (tevens concessiehouder van Zorgkantoor DSW). Opzet en werkwijze Partijen hebben overeenstemming over de ontwikkelthema's. Dit wordt vastgelegd in ondertekening van deze overeenkomst. Met de ondertekening zeggen de deelnemende partijen toe dat zij de komende jaren inzetten op de in deze overeenkomst genoemde ontwikkelthema s middels: Signaleren en elkaar informeren Afstemmen en samenwerken Afbakenen en verantwoordelijkheden benoemen. Verdere uitwerking van de ontwikkelthema s wordt vormgeven in een werkplan. Daar waar wenselijk en mogelijk brengen partijen een verdere concretisering aan in de ontwikkelthema s in de vorm van samenwerkingsprojecten of initiatieven. Voor een project of initiatief wordt een plan van aanpak opgesteld waarin alle aspecten van uitvoering, financiering en planning worden opgenomen, waaronder de rol en taakverdeling tussen de ondertekenaars van deze overeenkomst. Partijen kunnen ieder voor zich bepalen welk thema met voorrang wordt opgepakt. Gedurende de looptijd van de samenwerkingsovereenkomst kunnen nieuwe initiatieven worden opgenomen. De toetsing, voortgang en uitvoering van projecten en initiatieven wordt bewaakt in de reguliere H4- structuur, waarin zowel ambtelijk (Regionale Beleidsgroep) als bestuurlijk (het Bestuurlijk Overleg 2/4