Wmo-klanttevredenheidsonderzoek over 2011

Transcriptie

1 Wmo-klanttevredenheidsonderzoek.nl Wmo-klanttevredenheidsonderzoek over 2011 drs. G. Eijkhout Samenvatting

2 GEMEENTE MOOK EN MIDDELAAR Wmo-klanttevredenheidsonderzoek over 2011 SAMENVATTING Auteur: Drs. G. Eijkhout Augustus 2012 Wmo-klanttevredenheidsonderzoek.nl Postbus AA Groesbeek Tel.: Website: Pagina 1

3 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Verantwoording... 3 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN... 5 HOOFDSTUK 1 ONDERZOEKSOPZET... 6 HOOFDSTUK 2 RESPONS Bekende mantelzorgers Algemeen Mantelzorgen Mantelzorgondersteuner Algemene vormen van ondersteuning Mook en Middelaar Onbekende mantelzorgers Algemeen Mantelzorgen Ondersteuning Algemene vormen van ondersteuning Mook en Middelaar Pagina 2

4 Inleiding Deze samenvatting is een weergave van de belangrijkste resultaten van de burgers die in de periode juni en juli hebben meegedaan aan het onderzoek onder mantelzorgers. Ten eerste komen de belangrijkste conclusies en aanbevelingen aan bod. Vervolgens wordt in hoofdstuk 1 weergegeven hoe het onderzoek is opgezet. In hoofdstuk 2 staat ten slotte beschreven hoe hoog de respons is. Verantwoording Verantwoording en analyse Voor een nadere uitwerking van de resultaten verwijzen we naar het deel verantwoording en analyse. In dit deel wordt per onderdeel aangegeven hoeveel respondenten op een bepaalde vraag gereageerd hebben. Ook wordt nader uitgewerkt welke (kruis)analyses zijn gemaakt. Daarnaast zijn de antwoorden of opmerkingen bij bepaalde vragen verwerkt. In dit rapport staat bij elke grafiek een verwijzing naar de tabel of grafiek in het deel verantwoording en analyse zodat u op een eenvoudige wijze de achtergrondgegevens erbij kunt pakken. Afronding percentages Bij sommige grafieken komt het totale percentage niet precies uit op 100%. Dit wordt veroorzaakt door afrondingsverschillen en brengt de betrouwbaarheid van de percentages dus niet in het geding. Beoordelingscriteria Om de mate van tevredenheid over de dienstverlening te kunnen meten, moeten eerst beoordelingscriteria worden bepaald. Voor dit onderzoek zijn de volgende beoordelingscriteria geformuleerd: Als 80% of meer van de respondenten tevreden is, dan hoeft er in principe geen actie te worden ondernomen. Als tussen de 60% en 80% van de respondenten tevreden is over een onderwerp, dan is het advies om aan dit onderwerp aandacht te besteden en eventueel te verbeteren. Als minder dan 60% van de respondenten tevreden is over een onderwerp, dan luidt het advies om dit punt het komend jaar te verbeteren. Pagina 3

5 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Gemeente Mook en Middelaar Wmo-klanttevredenheidsonderzoek over 2011 Wat zijn de achtergronden van mantelzorgers en wat zijn hun activiteiten? Kijkend naar de relatie die de mantelzorger heeft met de zorgontvanger, is er in de meeste gevallen sprake van een directe familiaire band. In de meeste situaties gaat het om de partner, de ouders of de kinderen van de mantelzorger. In ongeveer de helft van de situaties woont de zorgontvanger in hetzelfde huis als de mantelzorger. Vrijwel alle mantelzorgers verlenen langer dan drie maanden of meer dan acht uur per week zorg. Ongeveer de helft van de mantelzorgers verleent vijf jaar of langer mantelzorg. Deze percentages tonen aan dat er vaak sprake is van een intensieve zorgrelatie tussen de mantelzorger en de zorgontvanger. De groep mantelzorgers van 65 jaar of ouder levert, gemeten in uren per week, de meeste mantelzorg. De meest intensieve zorg wordt door mantelzorgers verleend aan partners. De vijf belangrijkste taken die mantelzorgers op zich nemen zijn: - Vervoer en begeleiding - Administratieve taken - Emotionele ondersteuning - Huishoudelijke taken - Dag en nacht beschikbaar zijn. Mantelzorgers verlenen meestal zorg uit liefde en genegenheid voor de zorgontvanger. Een andere veelgenoemde reden is dat zij een verplichting voelen ten opzichte van de zorgontvanger. Meer dan de helft van de mantelzorgers deelt de zorg niet met iemand anders. Soms wordt de zorg wel gedeeld met een professionele organisatie of met iemand anders. Er is een duidelijk verschil tussen de geregistreerde en niet-geregistreerde mantelzorgers, onder andere als het gaat om de tijd die zij voor zichzelf overhouden. Van de niet-geregistreerde groep houdt 60% voldoende tijd voor zichzelf over. Bij de geregistreerde mantelzorgers is dat 30%. Twee derde van de niet-geregistreerde mantelzorgers kan de verantwoordelijkheid voor de zorgontvanger (ruim) voldoende combineren met haar gezinsleven. Dit percentage is opvallend hoger dan bij de geregistreerde mantelzorgers, waarvan 37% zegt (ruim) voldoende de verantwoordelijkheid kan delen met het gezinsleven. In hoeverre ervaren mantelzorgers hun zorgtaken als belastend? Op een schaal van 1 (= heel licht) tot 10 (= zeer zwaar) konden de mantelzorgers aangeven hoe zij hun werk als mantelzorger ervaren. Op deze schaal geven de mantelzorgers gemiddeld een 5,0. Het gemiddelde cijfer van de niet-geregistreerde groep mantelzorgers is lager dan van de groep geregistreerde mantelzorgers. Bij hen ligt het gemiddelde op 6,3. Geregistreerde mantelzorgers ervaren de zorg dus als zwaarder. De mate van belasting hangt af van onder andere de volgende zaken: 1. Ervaren voldoening van het geven van zorg 2. De vraag of de zorg met anderen gedeeld kan worden 3. De vraag of er continue zorg gegeven moet worden 4. De emotionele belasting. In hoeverre zijn mantelzorgers bekend met ondersteuningsmogelijkheden en hebben zij behoefte aan ondersteuning? Zo ja, aan welke vormen van ondersteuning hebben mantelzorgers behoefte? De mantelzorgmakelaar is bekend bij een meerderheid van de mantelzorgers, maar een relatief kleine groep mantelzorgers maakt daadwerkelijk gebruik van de diensten van de makelaar. Hierbij dient de kanttekening Pagina 4

6 gemaakt te worden dat de meeste mantelzorgers ook geen behoefte hebben aan ondersteuning. Ruim een derde van de niet-geregistreerde mantelzorgers is helemaal niet bekend met de mantelzorgmakelaar. De relatief meest genoemde vormen van ondersteuning die mantelzorgers nu ontvangen zijn: - Hulp bij het huishouden, waardoor de taken van de mantelzorger eveneens worden verlicht - Hulp bij het aanvragen van een CIZ-indicatie - Hulpmiddelen om de zorg beter mogelijk te maken - Hulp bij het leggen van contact met instanties. Het mantelzorgcompliment wordt door meer dan de helft van de geregistreerde mantelzorgers ontvangen. Van de ongeregistreerde mantelzorgers ontvangt 38,6% het mantelzorgcompliment. 10,6% is bekend met het mantelzorgcompliment, maar ontvangt het niet. Opvallend is dat de helft van de niet-geregistreerde mantelzorgers helemaal niet bekend is met het mantelzorgcompliment. Dat is aanzienlijk meer dan bij de groep geregistreerde mantelzorgers, waarvan bijna 26% niet bekend is met het mantelzorgcompliment. In hoeverre zijn mantelzorgers tevreden over de mantelzorgondersteuning door de gemeente? De weinige mantelzorgers die ondersteuning hebben ontvangen van de gemeente zijn bijna allemaal tevreden tot zeer tevreden over de mate waarin de gemeente Mook en Middelaar mantelzorgers ondersteunt. Verder blijkt dat er in ongeveer 40% van de situaties bij een gesprek met de consulent naar de situatie van de mantelzorger wordt gekeken. In ongeveer een kwart van de gevallen gebeurt dit echter niet. Advies: Mantelzorgers erkennen niet altijd hun eigen rol en positie, terwijl de druk op een substantiële groep wel groot is en vaak alleen maar toeneemt. Gezien het toenemende belang van de rol van mantelzorgers als gevolg van het landelijke en gemeentelijk beleid en de mogelijk daarmee gepaard gaande toenemende belasting, adviseren wij om de situatie van mantelzorgers goed in de gaten te houden. Het gaat daarbij vooral om mantelzorgers die hun zorgtaken als zwaar ervaren waarbij de zorgontvanger in huis woont die meer dan 24 uur per week zorg veerlenen die moeite hebben om hun zorgtaken te combineren met hun werk. Dit kan bijvoorbeeld door tijdens het gesprek dat consulenten hebben met aanvragers van maatschappelijke ondersteuning goed te kijken naar de aanwezigheid en de positie van de mantelzorger. Maar ook door periodiek, bijvoorbeeld één keer per jaar, contact te zoeken met de mantelzorger en te vragen hoe hij of zij de rol van mantelzorger op dat moment ervaart. Indien nodig en door de mantelzorger gewenst, kan gekeken worden of een vorm van (tijdelijke) ondersteuning nodig is. Vaak is aandacht en waardering al heel veel waard. Daarnaast moeten ketenpartners zoals MEE, ouderenadviseurs, de mantelzorgmakelaar en anderen nadrukkelijk worden betrokken bij het signaleren van problemen van mantelzorgers. Er kan ook worden gedacht om één keer per maand mantelzorgers samen te laten komen voor een lunch, voor de gezelligheid of om ervaringen te delen. Media-aandacht voor de mantelzorgers bevelen wij eveneens aan. Zo kan er bijvoorbeeld in De Maasdriehoek periodiek een artikel verschijnen over een mantelzorger die vertelt over zijn of haar ervaringen en op welke wijze hij of zij voor ondersteuning heeft gezorgd. Pagina 5

7 HOOFDSTUK 1 ONDERZOEKSOPZET Gemeente Mook en Middelaar Wmo-klanttevredenheidsonderzoek over 2011 De gemeente Mook en Middelaar heeft er voor gekozen om een kwantitatief onderzoek uit te laten voeren onder mantelzorgers. Bij dit onderzoek staan de ervaringen van mantelzorgers centraal. De doelstelling van het onderzoek is inzicht krijgen in de wijze waarop mantelzorgers functioneren, mogelijke problemen waar zij tegenaan lopen en de manier waarop zij eventueel ondersteund willen worden. De volgende doelgroepen zijn in het onderzoek te betrokken: Mantelzorgers die in beeld zijn bij de gemeente Mook en Middelaar Mantelzorgers die (nog) niet in beeld zijn bij de gemeente Mook en Middelaar. Het onderzoek moet inzicht geven in de volgende hoofdvragen: Wat zijn de achtergronden van mantelzorgers en wat zijn hun activiteiten? In hoeverre ervaren mantelzorgers hun zorgtaken als belastend? In hoeverre zijn mantelzorgers bekend met ondersteuningsmogelijkheden en hebben zij behoefte aan ondersteuning? Aan welke vormen van ondersteuning hebben zij eventueel behoefte? In hoeverre zijn mantelzorgers tevreden over de mantelzorgondersteuning door de gemeente? De groep bekende mantelzorgers is benaderd door middel van een schriftelijke vragenlijst. Het gaat hier om de groep mantelzorgers die wel eens een beroep heeft gedaan op de praktische ondersteuning van de mantelzorgmakelaar, die wordt aangeboden door Synthese vanuit De Maesstaete in Mook. Deze groep mantelzorgers heeft van de gemeente Mook en Middelaar een uitnodiging ontvangen om de bijgevoegde vragenlijst in te vullen. Na ongeveer twee weken ontvingen de mantelzorgers eveneens van de gemeente Mook en Middelaar een herinnering om de vragenlijst alsnog in te vullen, indien dit nog niet was gebeurd. Mantelzorgers die nog niet bekend zijn bij de gemeente Mook en Middelaar zijn benaderd via burgers die een individuele voorziening hebben ontvangen. Aan deze personen is gevraagd om een bijgevoegde vragenlijst te geven aan hun mantelzorger voor zover aanwezig, zodat de mantelzorger deze lijst kon invullen en terug kon sturen. Er is voor gekozen om onbekende mantelzorgers via mensen met een individuele voorziening te benaderen, omdat deze burgers vaak iemand in hun naaste omgeving hebben die zorgtaken op zich neemt. Daarnaast zijn ook ouderen in de leeftijd van 75 jaar en ouder benaderd, omdat ook deze groep vaak hulp krijgt van mantelzorgers. Pagina 6

8 HOOFDSTUK 2 RESPONS In de onderstaande tabel is de respons per doelgroep weergegeven. Doelgroep Aantal benaderde burgers Respons (%) Mantelzorgers die in beeld zijn bij de gemeente Mook en Middelaar / de mantelzorgmakelaar Mantelzorgers die nog niet in beeld zijn bij de gemeente Mook en Middelaar (45,8%) (17,2%) Tabel 1. Respons onderzoek Over de betrouwbaarheid van het onderzoek kan niet zoveel worden gezegd, omdat niet bekend is hoeveel mantelzorgers er werkelijk zijn in de gemeente Mook en Middelaar. Dit onderzoek heeft dan ook als doel om meer te weten te komen over de mantelzorgers zelf. Wat dat betreft geeft dit onderzoek vooral inzicht in de taken van mantelzorgers, de belasting van mantelzorgers, de eventuele benodigde ondersteuning en de ervaringen en bekendheid met de ondersteuning. Van de 72 mantelzorgers die bekend zijn bij de gemeente Mook en Middelaar en de mantelzorgmakelaar en die ook benaderd zijn, hebben 33 mantelzorgers de vragenlijst ingevuld en geretourneerd. Daarmee komt de respons uit op 45,8%. Wat betreft de groep mantelzorgers die nog niet in beeld is, zijn in totaal 814 personen benaderd. Het gaat hier om een benadering via 334 Wmo-cliënten en plussers. Dubbele adressen zijn uit het bestand gehaald. Van de 814 benaderde personen hebben 140 mantelzorgers hun vragenlijst teruggestuurd. Aangezien we niet weten hoeveel mantelzorgers er in totaal in de gemeente Mook en Middelaar zijn, kunnen we geen gegronde uitspraak doen over de respons. Het percentage 17,2% levert een vertekend beeld op, omdat tot de 814 benaderde personen ook burgers behoren die geen mantelzorger zijn. Bovendien kunnen we niet nagaan hoeveel Wmo-cliënten en 75-plussers de vragenlijst daadwerkelijk hebben doorgegeven aan hun mantelzorger. Pagina 7

9 3.1 Bekende mantelzorgers Gemeente Mook en Middelaar Wmo-klanttevredenheidsonderzoek over Algemeen Van de 33 mantelzorgers die aan dit deel van het onderzoek hebben meegedaan, is 79% vrouw en 21% man. 12% van de mantelzorgers is tussen de 41 en 50 jaar. 30% is tussen de 51 en 65 jaar oud. En ruim 58% is 65-plus. Van de zorgontvangers is 75% 75 jaar of ouder. 22% van de zorgontvangers is jonger dan 65 jaar Mantelzorgen Kijkend naar de relatie die de mantelzorger heeft met de zorgontvanger, is er in de meeste gevallen sprake van een directe familiaire band. In de meeste situaties gaat het om de partner van de mantelzorger. Daarnaast gaat het ook om ouders en kind(eren). 48,5% van de zorgontvangers woont in hetzelfde huis als de mantelzorger. 33,3% van de zorgontvangers wonen zelfstandig. 15% woont in een zorginstelling. Alle mantelzorgers verlenen langer dan één jaar mantelzorg. 58% verleent zelfs al vijf jaar of langer mantelzorg. Dit betekent dat er bij al deze mantelzorgers sprake is van een langdurige zorgrelatie met de ontvanger. Van de mantelzorgers verleent 44% meer dan 24 uur per week zorg. Nog eens 28% verleent tussen de negen en 24 uur zorg. Het gaat hierbij vooral om 65-plussers en om mantelzorgers die voor hun partner zorgen. Deze percentages tonen aan dat er vaak sprake is van een intensieve zorgrelatie tussen de mantelzorger en de zorgontvanger. Het Sociaal Cultureel Planbureau spreekt van mantelzorg als er langer dan drie maanden of meer dan acht uur per week zorg geboden wordt. Alle geregistreerde mantelzorgers voldoen aan deze definitie. De meest voorkomende ziektes of beperkingen bij de zorgontvangers zijn: - Lichamelijke beperking als gevolg van ouderdom (42%) - Vorm van dementie (24%) - Psychische beperkingen (15%) - Niet alleen kunnen zijn (15%). 64% van de mantelzorgers noemt liefde en genegenheid tegenover de zorgvrager als de belangrijkste beweegreden om voor de zorgontvanger te zorgen. Daarnaast geeft 61% aan dat zij een verplichting heeft ten opzichte van de zorgontvanger. Een andere belangrijke reden om mantelzorg te verlenen is dat de zorgontvanger graag thuis wil blijven wonen. Huishoudelijke taken Persoonlijke verzorging Hulp bij koken Hulp bij eten en drinken Emotionele ondersteuning Administratieve taken Aanvragen van voorzieningen of ondersteuning Vervoer en begeleiding Oppassen Verpleegkundige zorg Dag en nacht beschikbaar zijn Anders 6% Grafiek 1. Taken van mantelzorgers ( grafiek 6 in V&A) 21% 21% 30% 21% 24% 36% 52% 52% 52% 58% 70% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Pagina 8

10 De vijf belangrijkste taken die mantelzorgers op zich nemen zijn: - Emotionele ondersteuning (70%) - Vervoer en begeleiding (58%) - Administratieve taken (52%) - Dag en nacht beschikbaar zijn (52%) - Huishoudelijke taken (52%). Iets meer dan de helft van de geregistreerde mantelzorgers kan de zorg delen met iemand anders. Bijna een kwart van de bekende mantelzorgers kan de zorg niet of onvoldoende delen, terwijl dat wel wenselijk is. Vooral de mantelzorgers bij wie de zorgontvanger in huis woont, kunnen de zorg niet of onvoldoende met iemand anders delen. Eveneens een kwart van de onderzoeksdeelnemers zegt de zorg niet met een ander te kunnen delen, maar dit ook niet nodig te hebben. Mantelzorger zelf 70% Professionele zorg Iemand anders, zoals een partner, kind, vriend(in) of kennis Grafiek 2. Verdeling zorgtaken ( tabel 3 in V&A) 13% 18% 0% 20% 40% 60% 80% Uit tabel 3 blijkt dat bijna 70% van deze groep mantelzorgers de zorg vooral voor eigen rekening neemt. 32% neemt zelfs 100% van de zorg op zich. Gemiddeld wordt in bijna 13% van de gevallen de zorg met een professionele organisatie gedeeld. In afgerond 18% van de gevallen worden de zorgtaken gedeeld met iemand anders, zoals de partner, kind, vriend of kennis. Van deze groep mantelzorgers geeft 30% aan dat zij voldoende tijd voor zichzelf overhoudt. Ruim 53% houdt soms wel en soms niet voldoende tijd voor zichzelf over. Bijna 17% heeft onvoldoende tijd voor zichzelf ten gevolge van de zorgtaken. Vooral de groep mantelzorgers die voor iemand zorgt die elders woont houdt minder tijd voor zichzelf over. 37% van de bekende mantelzorgers kan de verantwoordelijkheid voor de zorgvrager goed combineren met haar gezinsleven. Bij 44% is dit soms en soms niet het geval. Ruim 18% lukt het niet of onvoldoende om de zorgtaken goed te combineren met hun gezinsleven. Hierbij gaat het vooral om mantelzorgers bij wie de zorgontvanger in huis woont of om mantelzorgers die al langer dan vijf jaar zorg verlenen. Ruim 52% heeft in meer of mindere mate weleens te maken met ruzie of onenigheid met haar gezin of familie door het uitvoeren van de zorgtaken. Voor 29% geldt dit niet. Vooral mantelzorgers die meer dan 24 uur per week zorg verlenen en mantelzorgers waar de zorgontvanger bij in huis woont hebben wel eens te maken met onenigheid. Ook bij de mantelzorgers die aangeven dat zij niet of (soms) onvoldoende hun zorgtaken kunnen combineren met hun gezinsleven komt onenigheid met gezins- of familieleden vaker voor. Van de geregistreerde mantelzorgers heeft 61% wel eens het gevoel dat ze haar familieleden vaak of soms tekort doet. Het gaat hierbij vooral om mantelzorgers die meer dan 24 uur per week zorg verlenen. Ook vrouwelijke mantelzorgers hebben hier wat meer last van; 69% vrouwelijke tegenover 40% mannelijke mantelzorgers. Pagina 9

11 Een derde van de respondenten zegt (ruim) voldoende de verantwoordelijkheid voor de zorgvrager te kunnen combineren met het werk. De helft zegt soms wel, maar soms ook niet de verantwoordelijkheid voor de zorgontvanger te kunnen combineren met het werk. Bijna 17% kan die verantwoordelijkheid niet combineren met het werk. Het gaat hierbij vooral om mantelzorgers bij wie de zorgontvanger thuis woont. Geen enkele mantelzorger heeft door zijn of haar zorgtaken wel eens conflicten op het werk. Belasting mantelzorgers 3,6% 3,6% 3,6% 17,9% 21,4% 17,9% 14,3% 10,7% 3,6% 3,6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1 = heel licht = zeer zwaar Grafiek 3. Gepercipieerde belasting van mantelzorgers ( tabel 7 in V&A) Op een schaal van 1 (= heel licht) tot 10 (= heel zwaar) konden de mantelzorgers aangeven hoe zwaar zij hun werk als mantelzorger ervaren. Op deze schaal geven de mantelzorgers gemiddeld een 6,3. De vaakst voorkomende waarde is 6. Van de respondenten geeft bijna 29% de waarde 8, 9 of 10, wat erop neerkomt dat zij hun werk als zwaar tot zeer zwaar ervaren. In het bijzonder voor deze groep ligt overbelasting op de loer, voor zover daar al geen sprake van is. Ruim 39% van de respondenten ervaart het werk als een beetje zwaar (6) tot redelijk zwaar (7). 32% ervaart het werk als mantelzorger redelijk licht (5) tot heel licht (1). De mantelzorgers die thuis zorgen voor de zorgontvanger, ervaren hun werk als mantelzorger iets zwaarder (6,6) dan de mantelzorgers die zorgen voor iemand die zelfstandig ergens anders woont (5,9). Van de respondenten geeft 29% aan ondersteuning of een hulpmiddel te ontvangen. 16,1% zegt geen vorm van ondersteuning te ontvangen, maar heeft daar wel behoefte aan. Tot slot zegt 54,8% geen ondersteuning te ontvangen en geeft aan daar ook geen behoefte aan te hebben. Mantelzorgers ontvangen weinig vormen van ondersteuning. De meest ontvangen vormen van ondersteuning zijn hulp bij het aanvragen van een CIZ-indicatie en hulp bij het huishouden. Beide vormen van ondersteuning komen vijf keer voor Mantelzorgmakelaar Mantelzorgers kunnen in de gemeente Mook en Middelaar een beroep doen op de praktische ondersteuning van een mantelzorgmakelaar, die aangeboden wordt door Synthese vanuit De Maesstaete in Mook. Het kan gaan om indirecte ondersteuning, waarbij de zorgvrager goed ondersteund wordt en tevens gekeken wordt naar de mantelzorger (denk hierbij aan hulp bij het huishouden). Het kan ook gaan om directe ondersteuning, waarbij de mantelzorger zelf ondersteund wordt. Hierbij kan worden gedacht aan lotgenotenbijeenkomsten of respijtzorg. Zeven respondenten hebben wel eens contact gehad met de mantelzorgmakelaar. Deze respondenten zijn allemaal tevreden over het functioneren van de mantelzorgmakelaar. Zes van de zeven mantelzorgers geven een 7 als totaaloordeel voor de mantelzorgmakelaar. Eén respondent geeft een 6. Het gemiddelde bedraagt een 6,9. De beoordeling is ruim voldoende. Geen enkele mantelzorger uit dit deel van het onderzoek heeft tot nu toe gebruikgemaakt van de diensten van de mantelzorgmakelaar. Pagina 10

12 3.1.4 Algemene vormen van ondersteuning De overheid heeft veel waardering voor het werk van mantelzorgers. Daarom kunnen mantelzorgers jaarlijks 200,- krijgen. Het mantelzorgcompliment is voor mantelzorgers die langdurig en intensief een familielid, partner, vriend of kennis verzorgen; zorg waarvoor anders professionele hulp nodig is. De zorgvrager draagt zelf zijn of haar mantelzorger voor. Het mantelzorgcompliment kan jaarlijks maar voor één mantelzorger aangevraagd worden. Meer dan de helft van de groep geregistreerde mantelzorgers (51,6%) ontvangt het mantelzorgcompliment via haar zorgontvanger. Bijna 23% kent het mantelzorgcompliment wel, maar ontvangt het niet. Ongeveer één op de acht mantelzorgers combineert het werk met de zorgtaken. In sommige gevallen is verlof mogelijk. Geen enkele geregistreerde mantelzorger maakt gebruik van de verlofmogelijkheid voor mantelzorgers. Bijna 38% kent de verlofmogelijkheid overigens wel. In principe organiseert de gemeente Mook en Middelaar één keer per jaar een Mantelzorgdag om mantelzorgers te bedanken voor hun inzet. Ongeveer een derde van de respondenten is bekend met de Mantelzorgdag en heeft er ook aan deelgenomen. 45% kent de Mantelzorgdag wel, maar neemt er niet aan deel. Redenen zijn drukte, geen behoefte aan, onbekendheid of niet van huis kunnen. 6,5% kent de Mantelzorgdag niet, maar zou er wel aan mee willen nemen. 16% kent de Mantelzorgdag niet en heeft ook geen interesse in het initiatief Mook en Middelaar Als een inwoner bij de gemeente Mook en Middelaar heeft aangeklopt voor maatschappelijke ondersteuning, volgt er vaak een gesprek met een Wmo-consulent. Het is de bedoeling dat ook gekeken wordt naar de eventuele mantelzorger. Op de vraag of de consulent ook naar de rol en de situatie van de mantelzorger heeft gekeken, hebben drie respondenten gereageerd. Twee mantelzorgers zeggen dat de consulent ook naar de rol en situatie van de mantelzorger heeft gekeken. In één geval heeft dat ook geleid tot een vorm van ondersteuning, dit tot tevredenheid van de mantelzorger. De andere respondent zegt dat dit niet tot een vorm van ondersteuning heeft geleid, maar dat dit ook niet nodig was. Eén respondent zegt dat er door de consulent niet is gekeken naar zijn of haar situatie. Pagina 11

13 3.2 Onbekende mantelzorgers Gemeente Mook en Middelaar Wmo-klanttevredenheidsonderzoek over Algemeen Van de 134 mantelzorgers die niet geregistreerd zijn en dus op een indirecte wijze zijn benaderd, is 59% vrouw en 41% man. 21% van deze groep mantelzorgers is jonger dan 50 jaar. 26% behoort tot de leeftijdscategorie 51 tot en met 64 jaar. Ruim 53% is 65-plus. Van de zorgontvangers is 74% 75 jaar of ouder. Nog eens 11% is tussen de 65 en 74 jaar. 15% van de zorgontvangers is jonger dan 65 jaar Mantelzorgen Wat betreft de relatie tussen de mantelzorger en de zorgontvanger gaat het in de meeste situaties (45%) om de partner van de mantelzorger. 17,9% van de mantelzorgers verleent zorg aan de ouder(s) en nog eens 17,9% verleent zorg aan haar kind(eren). In iets meer dan de helft van de gevallen woont de zorgontvanger in hetzelfde huis als de mantelzorger. Het gaat daarbij vooral om de partner van de mantelzorgers. 42% van de zorgontvangers woont elders, maar wel zelfstandig. Hierbij gaat het vooral om de kinderen en de ouders van de mantelzorgers. Van de mantelzorgers verleent 98% langer dan drie maanden mantelzorg. 46% verleent zelfs al vijf jaar of langer mantelzorg. Ruim 42% verleent tussen de één en vijf jaar mantelzorg. Dit betekent dat er vrijwel altijd sprake is van een langdurige zorgrelatie met de ontvanger. Van de mantelzorgers verleent 34,1% meer dan 24 uur per week zorg. Nog eens 21% verleent tussen de negen en 24 uur zorg en ruim 23% vijf tot en met acht uur. Bijna 22% verleent minder dan vier uur per week mantelzorg. Deze percentages tonen aan dat er vaak sprake is van een intensieve zorgrelatie tussen de mantelzorger en de zorgontvanger. De groep mantelzorgers van 65 jaar of ouder levert, gemeten in uren per week, de meeste mantelzorg. De meest intensieve zorg wordt door mantelzorgers verleend aan partners. De meest voorkomende ziektes of beperkingen zijn: - Lichamelijke beperking, vanwege ouderdom (45,0%) - Vorm van dementie (17,1%) - Lichamelijke beperking, zoals MS of aangeboren spierziekte (14,3%) - Niet alleen kunnen zijn (10,0%). De vijf belangrijkste taken die mantelzorgers op zich nemen zijn: - Vervoer en begeleiding (70,0%) - Administratieve taken (58,6%) - Emotionele ondersteuning (52,9%) - Huishoudelijke taken (42,9%) - Dag en nacht beschikbaar zijn (41,4%). Pagina 12

14 Ik vind dat ik een verplichting heb tegenover de zorgvrager Ik ben door de zorgvrager gevraagd om zorg te verlenen 14,3% 55,7% De zorgvrager wil graag thuis blijven wonen 38,6% Uit liefde of genegenheid tegenover de zorgvrager 65,0% Het geeft mij voldoening Ik heb geen andere keuze dan zelf de zorg op me te nemen Er is geen professionele hulp beschikbaar De professionele hulp schiet tekort Anders 25,0% 20,0% 3,6% 2,9% 4,3% Grafiek 4. Beweegredenen om mantelzorg te verlenen ( grafiek 22 in V&A) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 65% van de mantelzorgers noemt liefde en genegenheid tegenover de zorgvrager als de belangrijkste beweegreden. Dat geldt vooral voor de mantelzorgers die voor hun kind, partner en ouders. Daarnaast geeft 55,7% aan dat zij een verplichting heeft ten opzichte van de zorgontvanger. Dat geldt vooral voor de partner en de ouders. Een andere belangrijke reden om mantelzorg te verlenen althans voor 38,6% van de respondenten is dat de zorgontvanger graag thuis wil blijven wonen. Dit geldt vooral mantelzorgers die voor hun kind zorgen. 40,5% van de ongeregistreerde mantelzorgers kunnen de zorg delen met iemand anders. 22% van de mantelzorgers kan de zorg niet of onvoldoende met iemand anders delen. Vooral mantelzorgers die meer dan 24 uur zorg per week verlenen zouden graag de zorg (meer) met anderen willen delen. Ten slotte zegt 37% de zorg voor de zorgontvanger niet met een ander te kunnen delen, maar dat dit ook niet nodig is. Gemiddeld wordt bijna 51% van de zorg door de niet-geregistreerde mantelzorgers zelf verleend. Bij de groep geregistreerde mantelzorgers is dit opvallend hoger, namelijk bijna 70%. In gemiddeld 28,5% van de gevallen wordt de zorg met een professionele organisatie gedeeld. Bij de geregistreerde mantelzorgers is dat bijna 13%. Gemiddeld 20,5% van de zorgtaken wordt overgenomen door iemand anders, zoals de partner, kind, vriend of kennis. Van de ongeregistreerde mantelzorgers geeft bijna 60% aan dat zij voldoende tijd voor zichzelf overhoudt. Bij de geregistreerde mantelzorgers is dat 30%. Ruim 28% houdt soms wel en soms niet voldoende tijd voor zichzelf over. Bij de geregistreerde mantelzorgers is dat 53%. Bijna 12% houdt onvoldoende of geen tijd voor zichzelf over. Van de geregistreerde mantelzorgers houdt 17% niet of onvoldoende tijd voor zichzelf over. Twee derde (66,4%) van de niet geregistreerde mantelzorgers kan de verantwoordelijkheid voor de zorgontvanger (ruim) voldoende combineren met haar gezinsleven. Dit percentage is opvallend hoger dan bij de geregistreerde mantelzorgers, waarvan 37% zegt (ruim) voldoende de verantwoordelijkheid te kunnen delen met het gezinsleven. Bij 27,6% is dit soms en soms niet het geval. Bij de geregistreerde mantelzorgers is dat Pagina 13

15 44%. Ruim 6% lukt het niet of onvoldoende om de verantwoordelijkheid voor de zorgontvanger te combineren met het gezinsleven. Hier ligt het percentage bij de geregistreerde mantelzorgers hoger, namelijk 19%. Bijna 64% van de niet-geregistreerde mantelzorgers heeft eigenlijk nooit onenigheid met haar gezins- of familieleden ten gevolge van de mantelzorg. Ruim 31% heeft wel eens te maken met ruzie of onenigheid met haar gezinsleden of familie door het uitvoeren van de zorgtaken. Bij 4,9% komt dit vaak voor. Vooral bij mantelzorgers die meer dan 24 uur per week zorg verlenen komt het wel eens voor dat er onenigheid is met andere gezinsleden of met familieleden. Bij 43% van de mantelzorgers in de leeftijd van 51 tot en met 64 jaar komt het wel eens voor dat er door de zorgtaken onenigheid met gezins- of familieleden ontstaat. Daarmee scoort deze groep bovengemiddeld. Van de ongeregistreerde mantelzorgers heeft 41% wel eens het gevoel dat ze haar familieleden tekort doet. Het gaat hierbij vooral om mantelzorgers die meer dan 24 uur per week zorg verlenen. Van deze groep heeft 67% wel eens het gevoel dat zij andere gezins- of familieleden tekort doet. Ook de mantelzorgers waarbij de zorgontvanger in huis woont hebben vaker het gevoel dat zij andere gezinsleden of familieleden tekort doen, namelijk 55%. 60% van de niet-geregistreerde mantelzorgers zegt (ruim) voldoende in staat te zijn de verantwoordelijkheid voor de zorgontvanger te combineren met het werk. 32% zegt soms wel, maar soms ook niet de verantwoordelijkheid voor de zorgontvanger te kunnen combineren met het werk. Het gaat daarbij vooral om mantelzorgers die voor hun partner zorgen en om mantelzorgers die meer dan 24 uur per week zorg verlenen. 7% kan de verantwoordelijkheid voor de zorgontvanger niet of onvoldoende combineren met het werk. Belasting mantelzorgers 6% 10% 11% 10% 22% 16% 12% 10% 3% 0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1 = heel licht = zeer zwaar Grafiek 5. Belasting mantelzorgers ( Tabel 16 in V&A) Op een schaal van 1 (= heel licht) tot 10 (= heel zwaar) konden de mantelzorgers aangeven hoe zwaar zij hun werk als mantelzorger ervaren. Op deze schaal geven de mantelzorgers gemiddeld een 5,0. Het gemiddelde cijfer van deze groep mantelzorgers is lager dan dat van de groep geregistreerde mantelzorgers. Bij hen ligt het gemiddelde op 6,3. De meest voorkomende waarde is 5. Van de niet-geregistreerde mantelzorgers geeft 25% de waarde 7 of hoger. Zij ervaren de mantelzorg als redelijk zwaar (7) tot heel zwaar (10). Net zoals bij de geregistreerde mantelzorgers ligt voor deze groep het gevaar van overbelasting op de loer. Ruim 59% ervaart het werk als redelijk licht (5) tot heel licht (1). Bij de groep geregistreerde mantelzorgers is dit 32%. De mantelzorgers die voor iemand zorgen die bij hen in huis woont ervaren de zorg significant zwaarder (gemiddelde: 5,3) dan de groep mantelzorgers die voor iemand zorgt die zelfstandig ergens anders woont (gemiddelde: 4,5). Mantelzorgers die korter dan één jaar mantelzorg verlenen, ervaren die zorg significant lichter (gemiddelde: 3,6) dan de groep die langer dan één jaar zorg verleent (gemiddelde: 5,2). Verder is er nog een matige, maar wel significante samenhang tussen het aantal uren per week dat iemand zorg verleent en de mate waarin de mantelzorger het werk als zwaar ervaart. Hoe meer uren per week een mantelzorger spendeert aan zorg, des te zwaarder de zorg wordt ervaren. Pagina 14

16 Tot slot is ervaart de groep mantelzorgers die moeite heeft om de zorgtaken te combineren met het werk de belasting significant zwaarder (gemiddelde: 6,4) dan de groep mantelzorgers die weinig of geen moeite heeft om de zorgtaken te combineren met het werk (gemiddelde: 4,2). De aard van de ziekte, leeftijd en geslacht spelen geen belangrijke rol. Uit de opmerkingen van de mantelzorgers zelf blijkt dat de mate van belasting afhangt van: 1. Ervaren voldoening van het geven van zorg 2. De vraag of de zorg met anderen gedeeld kan worden 3. De vraag of er continue zorg gegeven moet worden 4. De emotionele belasting Ondersteuning In totaal is 63% van de niet-geregistreerde mantelzorgers bekend met de mantelzorgmakelaar. Ruim 14% maakt ook gebruik van de diensten van de mantelzorgmakelaar. Ruim 26% is bekend met de mantelzorgmakelaar, maar heeft geen behoefte aan zijn diensten. 22% maakt er nog geen gebruik van. Ruim 37% is helemaal niet bekend met de mantelzorgmakelaar. Een ruime meerderheid van 65% van de niet-geregistreerde heeft nog geen ondersteuning ontvangen en heeft daar ook geen behoefte aan. Bijna 19% heeft wel eens ondersteuning ontvangen. Ruim 16% heeft nog geen ondersteuning ontvangen, maar heeft daar wel behoefte aan. De mantelzorgers die geen ondersteuning ontvangen, maar daar wel behoefte aan hebben ervaren hun werk als mantelzorger zwaarder (gemiddeld: 6,5) dan de groep mantelzorgers die wel ondersteuning ontvangt (gemiddeld: 5,2) of geen behoefte heeft aan ondersteuning (gemiddelde: 4,6). Het gaat vooral om mannelijke mantelzorgers, 75-plussers en mantelzorgers bij wie de zorgontvanger in huis woont. De meest genoemde vormen van ondersteuning die mantelzorgers nu ontvangen, zijn: - Hulp bij het huishouden, waardoor de taken van de mantelzorger eveneens worden verlicht - Hulp bij het aanvragen van een CIZ-indicatie - Hulpmiddelen om de zorg beter mogelijk te maken - Hulp bij het leggen van contact met instanties. Ook onder de niet-geregistreerde mantelzorgers bestaat geen grote behoefte aan meer of andere vormen van ondersteuning. Hulp bij het uitzoeken van wettelijke regelingen en voorzieningen, informatie over het aanvragen van een voorziening en advies en ondersteuning worden relatief het meest genoemd. Uit een toelichting van de respondenten blijkt onder andere dat de mantelzorgers niet goed geïnformeerd zijn over de ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers Algemene vormen van ondersteuning Van de ongeregistreerde mantelzorgers ontvangt 38,6% het mantelzorgcompliment. 10,6% is bekend met het mantelzorgcompliment, maar ontvangt het niet. Opvallend is dat de helft van de niet-geregistreerde mantelzorgers helemaal niet bekend is met het mantelzorgcompliment. Dat is aanzienlijk meer dan bij de groep geregistreerde mantelzorgers, waarvan bijna 26% niet bekend is met het mantelzorgcompliment. 44,3% van de niet-geregistreerde mantelzorgers is niet bekend met de verlofmogelijkheid voor mantelzorgers. Ruim 4% is bekend met de verlofregeling en maakt er ook gebruik van. 3,5% kent de regeling wel, maar kan er geen gebruik van maken, omdat dit niet mogelijk is. 47,8% kent de verlofmogelijkheid wel, maar maakt er geen gebruik van. De belangrijkste reden hiervoor is dat de mantelzorger niet (meer) werkzaam is. Pagina 15

17 5,4% van de niet-geregistreerde mantelzorgers is bekend met de Mantelzorgdag en heeft daar ook aan deelgenomen. Dat is aanzienlijk minder dan bij de geregistreerde mantelzorgers, waarvan ongeveer een derde van de respondenten bekend was met de Mantelzorgdag en er wel eens aan heeft deelgenomen. Bijna 17% kent de Mantelzorgdag wel, maar heeft er niet aan deelgenomen. Ook dit percentage is aanzienlijk lager dan bij de geregistreerde mantelzorgers (45%). De redenen die de niet-geregistreerde mantelzorgers aanvoeren om niet deel te nemen aan de Mantelzorgdag is dat zij er geen behoefte aan hebben of er geen tijd voor hebben. Ruim 15% kent de Mantelzorgdag niet, maar zou er wel aan mee willen doen. Ruim 62% van de niet-geregistreerde mantelzorgers kent de Mantelzorgdag niet en hoeft er ook niet aan deel te nemen. Dit percentage ligt fors hoger dan bij de geregistreerde mantelzorgers. Bij de laatstgenoemde groep is dat 16% Mook en Middelaar Ongeveer een derde van de zorgontvangers die verzorgd wordt door een niet-geregistreerde mantelzorger heeft de afgelopen twaalf maanden een aanvraag voor Wmo-ondersteuning ingediend. Bij twee derde van die aanvragen heeft er volgens de mantelzorgers een gesprek plaatsgehad met een consulent. Volgens 40,6% van de mantelzorgers heeft de consulent ook naar de rol en de situatie van de mantelzorger gekeken. 28,1% zegt dat de consulent niet naar de positie van de mantelzorger heeft gekeken tijdens het gesprek. 31,3% weet het niet. De mantelzorgers die ondersteuning hebben ontvangen, zijn bijna allemaal tevreden tot zeer tevreden over de mate waarin de gemeente Mook en Middelaar mantelzorgers ondersteunt. Pagina 16