Risico s in de vleesketen. S. van Renssen

Transcriptie

1 Risico s in de vleesketen S. van Renssen

2 Aanleiding Incidenten in de vleessector Paardenvleesschandaal, februari 2013 Berichten in de media dat vlees besmet zou zijn met fecaliën Berichten over het bijmengen van bedorven vlees

3 Onderzoeksraad voor de veiligheid Onderzoek naar de risico s voor de voedselveiligheid in de vleesketen. De Onderzoeksraad heeft onderzocht hoe die veiligheid op papier is geborgd en hoe overheid (inclusief toezicht) en betrokken bedrijven daar in de praktijk mee omgaan.

4 Onderzoeksvragen 1. Hoe beogen private en publieke partijen het risico te beheersen dan onveilig vlees in de vleesketen terecht komt en aan de consument wordt aangeboden? 2. Hoe is de veiligheid van vlees daadwerkelijk gewaarborgd en wat is de rol van private en publieke partijen daarin? 3. Hoe kan het verschil tussen het beoogde systeem en het systeem zoals het in de praktijk functioneert worden verklaard?

5 Onderzochte veiligheidsrisico s Voedselfraude Hygiëne tijdens de slacht Veiligheidsrisico s rond de import van vlees Het onderzoek beperkt zich tot dieren die in NL zijn geslacht en geïmporteerd vlees dat in NL wordt verwerkt

6 Methode van onderzoek Interviews 61 interviews in de private sector 36 interviews medewerkers NVWA Beperkte literatuurstudie Bedrijfsbezoeken Slachthuizen Uitsnijderijen Invoerpost Koel- en vrieshuis Vleesverwerkend bedrijf Boerderijen

7 Geld, informatie De vleesketen I. Productie van grondstoffen (mais, tapioca, soja etc.) II. Import en handel in grondstoffen III. Veevoeder industrie IV. Fokkerijorganisaties V. Veehouderij VI. Slachthuizen Goederen VII. Uitsnijderijen VIII. Vleesverwerkende industrie IX. Detailhandel en horeca X. Consument

8 I: Het controlesysteem zoals beoogd Wettelijk kader Partijen die toezicht houden Partijen en organisaties in de vleesketen

9 Wettelijk kader Regelgeving EU Algemene levensmiddelenverordening vleesbedrijven zijn primair verantwoordelijk voor de veiligheid van vlees HACCP: Hazard Analysis and Critical Control Point Risico-inventarisatie voor voedingsmiddelen Traceerbaarheid Informatie over de herkomst van diervoeder, dieren en levensmiddelen

10 Wettelijk kader Wet Dieren Ministerie van Economische zaken Warenwet Gezondheidswet Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

11 Toezichthouders / wet- en regelgevers nationaal

12 NVWA Toezicht, handhaving en opsporing Vleesketen en voedselveiligheid Diervoeder Import Industriële productie Dierlijke bijproducten Horeca en ambachtelijke productie

13 Varkenssector Ketenkwaliteitssysteem (1992) Producten die onder het kwaliteitssysteem IKB Varken worden geproduceerd, komen van bedrijven die gecontroleerd worden op onder meer veevoer, diergeneesmiddelengebruik, hygiëne en transport. De controle, beoordeling en certificering worden uitgevoerd door VERIN of SGS, door de Raad voor Accreditatie geaccrediteerde bedrijven. Iedereen in de productieketen, van veehouder tot slager, kan vrijwillig aan de regeling IKB Varken deelnemen.

14

15 Zelfcontrole De NVWA heeft 15 zelfcontrolesystemen geaccepteerd minder frequente controle, minder diepgaand, minder strenge maatregelen

16 Partijen in de vleesketen: Varkenshouders Gebruik diergeneesmiddelen Bedrijfsspecifiek gezondheidsplan (BGP) Voedselketeninformatie (VKI) bij de slacht:

17 Partijen in de vleesketen: de Dierenarts Geborgde Varkensdierenarts Convenant antibioticumresistentie Verordening registratie en verantwoording antibioticumgebruik varkenssector PVV 2011 Normering van de Autoriteit Diergeneesmiddelen SDa

18 Partijen in de vleesketen: Transporteurs en handelaren Zelf verantwoordelijk voor welzijn en gezondheid van de dieren Eisen aan reisduur, rusttijden, beladingsgraad Hygiëne-eisen Eisen aan reinigings- en ontsmettingsplaatsen

19 Partijen in de vleesketen: De Slachterij Bij de slacht is het risico van besmetting met ziekteverwekkende bacteriën het grootst De slachterij is eindverantwoordelijk voor het produceren van veilig vlees Hygiënesluizen Medewerkers: beschermende kleding Ontsmetten gereedschap (kruisbesmetting) Verplichte HACCP systematiek

20 Omvang: Partijen in de vleesketen: De Slachterij 42 grote (op export gerichte) slachterijen 18 middelgrote slachterijen 179 kleine erkende slachthuizen 972 uitsnijderijen Jaarlijks worden er 14,3 miljoen varkens geslacht

21

22

23

24 Afvoer dierlijke bijproducten

25 Partijen in de vleesketen: Slachterij: Dierenarts Identificatie dieren o.b.v. oormerken en aanvoeren vervoersdocument Keuring dieren voor de slacht Controle van de karkassen na de slacht Stempel met Holland EG gezondheidsmerk Steekproefsgewijze monstername en controle op residuen van diergeneesmiddelen en verboden groeibevorderaars

26 Partijen in de vleesketen: Uitsnijderij en vleesverwerkend bedrijf De hygiëne-eisen voor uitsnijderijen en vleesverwerkende bedrijven zijn vrijwel gelijk aan die van slachterijen omdat ze met rauw vlees werken: Bouwtechnische eisen HACCP normen

27 Partijen in de vleesketen: Detailhandel en horeca Ca bedrijven of keukens De NVWA inspecteert ze niet elk jaar Inspectie is steekproefsgewijs

28 II: Het controlesysteem zoals in de dagelijkse praktijk Het slachtproces biedt te weinig waarborgen om te voorkomen dat onveilig vlees de consument bereikt

29 Geconstateerde problemen bij slachterijen (1) Slachters werken niet altijd hygiënisch Regels worden uit routine, onvoldoende opleiding of tijdsdruk niet altijd gevolgd Veel uitzendkrachten Medewerkers van buitenlandse komaf die de NL taal niet beheersen Medewerkers worden beloond o.g.v de hoeveelheid vlees die ze overhouden

30 Geconstateerde problemen bij slachterijen (2) Sommige grote exportslachterijen vertonen ernstige tekortkomingen Baansmeer op het slachtbordes Fecale bezoedeling van karkassen Onvoldoende koeling van het vlees In kleine slachterijen is geen permanent toezicht op de slacht Keuringshandelingen na de slacht (palpatie en insnijden) brengen risico kruisbesmetting met zich mee

31 Geconstateerde problemen bij NVWA Handhaving door de NVWA is te zwak Er zijn te weinig NVWA dierenartsen. Daardoor is er niet altijd een dierenarts aanwezig De NVWA moet met een beperkte omvang een omvangrijke taak uitvoeren Organisatorisch inefficiëntie van de NVWA

32 Risico s internationale handel Veel vlees komt Nederland binnen vanuit andere EU-landen en landen buiten de EU. De veiligheidsrisico s van dit vlees worden onvoldoende beheerst Door de invoering van de vrije Europese binnenmarkt met steeds meer lidstaten is de vleeshandel onoverzichtelijk geworden Importcontroles in Rotterdamse haven vertonen tekortkomingen

33 Blinde vlekken voor fraude Het systeem dat de voedselveiligheid moet borgen is vooral gericht op hygiëne en diergezondheid en minder op fraude

34 Fraude komt in de vleessector nog steeds voor Verboden groeibevorderaars en geneesmiddelen Verwerken afgekeurd vlees en slachtafval Illegaal slachten Omkatten de identiteit van vlees of een kwaliteitskenmerk van vlees wordt vervalst, bijvoorbeeld regulier varkensvlees verkocht als biologisch varkensvlees

35 Koel- en vrieshuizen Door de lage temperatuur is de kans op groei van bacteriën klein Hoog frauderisico omdat de identiteit van bevroren vlees moeilijk is vast te stellen Veranderen van etiketten en houdbaarheidsdata

36 Kleine slachterijen Beperktere controle Nauwelijks toezicht wat er met slachtafval gebeurd

37 Conclusies Om kosten te verlagen is de capaciteit van het toezicht sterk teruggebracht Bedrijven maken hun verantwoordelijkheid voor de voedselveiligheid onvoldoende waar Het toezicht is te zwak en niet onafhankelijk genoeg

38 Reacties kabinet De conclusies in het rapport geven aanleiding tot stevige maatregelen Er is gekozen om fors te investeren in het vergroten van de toezicht- en handhavingscapaciteit van de NVWA. Het kabinet wil de transparantie bevorderen door onder andere de openbaarheid van controlegegevens

39 Maatregelen Gedragscode en aansprakelijkheid bedrijven Omvangrijke aanpak tegen vleesfraude Keuring en toezicht volledig bij overheid Verscherpen importcontroles Moderniseren Europese regelgeving vleeskeuring