Elektrodynamica in actie. Charles Mathy
|
|
- Ruth Claes
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Elektrodnamica in actie Carles Mat Knettergek Elektrodnamica is niet alleen je aait een kat en et knettert. Het gaat om ele sterke kracten, zie Bernard Mooij werkcollege docent oor elektromagnetisme in et eerste jaar. Sinds 186 is de elektrodnamica zo klaar als een klontje en kan de ele teorie op de acterkant an een bieriltje samengeat worden. Maar gaat deze teorie praten met andere teorieën dan komen er nogal msterieuze effecten om de oek kijken. Een kleine waarscuwing: je moet de Maxwellergelijkingen aardig in de ingers ebben oor dit artikel. Elektro in actie Voordat we beginnen nog een een kleine opfrissing. Elektrodnamica gaat oer et elektrisc (E) en magnetisc (B) eld. De bronnen an deze elden zijn ρ, de ladingsdicteid en J, de stroomdicteid. De elden worden bescreen door Maxwellergelijkingen die je iernaast op een bieriltje ziet staan. Naast de Maxwellergelijkingen moet je ook weten wat deze elden oor effect ebben op deeltjes. Een deeltje op plaats P met lading q zal een kract oelen die an E en B in P afangt: ( 5 ) F q( E + B ) (Toc meer dan een bieriltje nodig). () 1 ( ) ( 3) ( 4) ρ.e ε.b B E t E B µ J + ε t Laten we warmlopen. Met de bekende pillbox en cicken wire metodes an Gauss kun je de olgende ragen makkelijk beantwoorden. Kom je er niet uit bekijk dan example.4 en 5.8 an []. Vraag 1: Wat is et elektrisc eld boen een oneindig grote geleidende plaat met uniforme opperlaktelading σ? xˆ ẑ ŷ σ Figuur 1 - Een oneindig grote plaat met een uniforme opperlakte lading σ. SCOOP januari 4 3
2 Elektrodnamica in actie Antwoord: Boen de plaat is et elektrisc eld constant en wijst in de negatiee z-ricting: E σ ( ε ) zˆ. Onder de plaat wijst et eld naar boen met dezelfde grootte. Het magnetisc eld is trouwens oeral nul. Vraag : Wat is et magnetisc eld boen een oneindig grote plaat met uniforme opperlaktestroom J J ˆ in de positiee -ricting? Antwoord: Boen de plaat is een constant magnetisc eld in de positiee x- ricting: B ( µ ) J xˆ. Onder de plaat etzelfde maar in de negatiee x- ricting. Het elektrisc eld is net als in raag 1 omdat de stroom ook oor een opperlakte lading σ zorgt. En nu lopen Onder de slagzin: ardlopers zijn ook gewoon mensen moeten we een kritisce blik werpen op de Maxwellergelijkingen. Zijn de waarnemingen onafankelijk an de waarnemer? Preciezer gezegd: et principe an equialentie zegt dat twee waarnemers die met constante sneleid ten opzicte an elkaar bewegen dezelfde fsica waarnemen. Zulke waarnemers worden equialente waarnemers genoemd. Waarnemer 1: We kijken weer naar raag 1 en plaatsen een elektron boen de plaat met een beginsneleid in de -ricting. De raag is: wat gaat ij/zij doen? z Figuur - z σ σ J Uit raag 1 weten we wat et elektrisc eld is en met (5) kunnen we de beweging an et elektron bepalen. Het elektron wordt ersneld in de positiee z-ricting. De -component an de sneleid blijft constant, zie figuur links. Waarnemer : We gaan nu naar een nieuwe waarnemer die met constante sneleid in de -ricting beweegt. Hij ziet in et begin een stilstaand elektron. Hoe ziet et plaatje eruit oor deze waarnemer? Net als die uit raag : ten opzicte an em is er een constante ladingsdicteid, en een constante stroom in de negatiee -ricting (de elektronen bewegen ten opzicte an em). F B z Links de situatie oor waarnemer 1. Rects de situatie oor waarnemer. 4 SCOOP januari 4
3 Elektrodnamica in actie Voor em geldt: J σ ( )ŷ σ ŷ. Hij ziet et elektron naar boen ersnellen omdat de plaat negatief geladen is. Maar B is niet nul en olgens (5) zorgt B eroor dat et elektron een kract in de negatiee -ricting oelt, zie figuur rects. (Het B-eld wijst in de negatiee x-ricting en et elektron eeft een sneleid in de z-ricting, et uitproduct wijst dan in de negatiee -ricting). Maar olgens de eerste waarnemer was de -component an de sneleid constant. Is ardlopen dan toc erboden? De oplossing an de paradox is kortgezegd: de lictsneleid is onafankelijk an de waarnemer. Hieruit olgt de speciale relatiiteitsteorie die ons ertelt dat ardlopers langer leen, dat snellere auto s korter zijn enz. Newton zei al dat kract gelijk was aan de tijderandering an impuls F dp dt. Dat geldt nog steeds mits we de relatiistisce impuls nemen. Als we met niet-relatiistisce impuls werken dan zijn de wetten an elektrodnamica NIET onafankelijk an de waarnemer. Voordat we erder gaan ook nog maar een een opfriscursus speciale relatiiteit. ε γ mc relatiistisce energie: ε relatiistisce impuls: p γ m c de belangrijke factor: 1 γ 1 ( dε F dt c ook ebben we nodig: c 4 m c ) + p c Waarnemer 1 (relatiistisc): Als (de -component an de sneleid) constant zou blijen zou de impuls in 1 de -ricting p m toenemen ( neemt toe door de 1 ( c ) sneleid in de z-ricting). Maar er is geen kract in die ricting. Er moet dus een ersnelling zijn in de negatiee -ricting. Laten we die bepalen. dp d ε (geen kract in de -ricting) dt dt c 1 1 & ε + ε & c c SCOOP januari 4 5
4 Elektrodnamica in actie & ε F zσ & ε c ε γ mε De afgeleide is in ieder geal niet nul! Waarnemer (relatiistisc): Voor waarnemer krimpen de afstanden in et bewegende stelsel (et stelsel met de plaat). De afstand tussen de elektronen op de plaat lijkt nu kleiner dus worden de ladingsdicteid en stroomdicteid groter. De elektrisce en magnetisce elden krijgen een zogenaamde Lorentz boost (zie b [], 1.3.). De afleiding is dezelfde als niet-relatiistisce geal alleen met erangen we et E en B eld door: σ 1 E z γ zˆ met γ (er lopen nu twee γ s rond, ééntje ε 1 ( c ) oor et elektron en ééntje oor de bewegende waarnemer). µ µ E z B γ J γ σ µ ε E z c Dat µ ε 1 c is geniaal. De getallen µ en ε weten we zeer nauwkeurig en oorspellen de lictsneleid! Toen Maxwell dit zag was ij ook erbaasd en zei: We can scarcel aoid te inference tat ligt consists in te transerse undulations of te same medium wic is te cause of electric and magnetic penomena. Na dit intermezzo kunnen we nu de kract bekijken die op et deeltje werkt: Ez F. E z F Ez ẑ + ŷ & ( E ) z z +. c γ m γ m c De ersnelling is ieder geal niet nul, laten we et daarop ouden. Wat was er mis met ons oorspronkelijke argument? We ebben eigenlijk aangenomen dat << c, of beter gezegd E z << c. Als dat et geal is dan is et magnetisc eld oor waarnemer erwaarloosbaar en is er geen ersnelling in de negatiee x-ricting. Magnetisce elden zijn namelijk eel minder sterk dan elektrisce elden. Tot zoer relatiistisce elektrodnamica. Laten we nu eens elektrodnamica en quantummecanica in de arena zetten. 6 SCOOP januari 4
5 Elektrodnamica in actie Golen? Daar weet ik alles an In de quantummecanica kunnen we deeltjes bescrijen als golen. Ze kunnen bijoorbeeld interferentie ondergaan en ze kunnen oeral tegelijkertijd zijn (zoals mijn middelbare scool leraar zei, De kans dat je opeens in Hawaï zit is niet nul. Ja, et onderwijs is zwaar). We beginnen met et tweespletenexperiment. elektronenkanon d Elektronen worden an links afgeuurd op een plaatje met twee spleten. Op et scerm eracter erscijnt een intensiteitpatroon, zie fig. 3. Dit is precies etzelfde patroon dat we zouden erkrijgen als we lict op de twee spleten afuren. Dat is gek. Als elektronen gewoon deeltjes zoals knikkers waren dan zou je acter elk spleetje een oge intensiteit zien en geen intensiteit tussen de twee spleten in. Maar we moeten nu oer golen in plaats an knikkers praten. We doen et experiment nogmaals maar plaatsen nu een spoel acter de spleten. De spoel eeft straal a en is oneindig lang. De spoel is smal genoeg zodat et de elektronenbundels niet raakt. Het magnetisc eld is erbinnen constant en erbuiten nul (zie [], example 5.9). Als we de spoel aan zetten zou dat dus geen inloed op et intensiteitpatroon moeten ebben. Maar er is meer. De ectorpotentiaal is erbinnen nul en er erbuiten: a B A φˆ r Laten we eens kijken wat de elektrodnamica met een elektron doet. Je kunt et niet zomaar oer kracten ebben want oe werkt een kract nou ik x + ϕ op een golf? Laten we een simpel deeltje nemen: ψ ( x) Ae Aan zo n golffunctie kan de amplitude A of de fase ϕ eranderd worden. Het blijkt dat elektromagnetisce elden alleen de fases an golffuncties eranderen en de amplitude oneranderd laten. Stel dat et deeltje een zeker pad olgt dan geldt: SCOOP januari 4 7 Figuur 3- Het tweespletenexperiment met elektronen.
6 Elektrodnamica in actie magnetisce erandering in fase q A dl pad q elektrisce erandering in fase ϕ dt met ϕ de elektrisce potentiaal en A de magnetisce ectorpotentiaal. De A potentialen zijn gedefinieerd ia E ϕ en B A. t Dat is toc simpel. Voor een bewijs zie [1], sec Nu komen er twee elektronen aan, eentje gaat links langs de spoel, de ander rects. Wat is et faseerscil dat ze oppikken ten geolge an A? Faseerscil q q q ( A dl A dl ) A dl π a B ( 1 ) ( ) ( 3 ) B B (1) a a () (3) We zetten de spoel acter de spleten en meten weer et intensiteitpatroon. lictbron d spoel Figuur 4 Opnieuw et tweespeletenexperiment. Nu met een spoel, et blijkt erscoen. 8 SCOOP januari 4
7 Elektrodnamica in actie Het is erscoen! Dat komt dus omdat de elektronen boen en onder de solenoïde een extra faseerscil oppikken. Hier is de breinbreker: de elektronen in et experiment bewogen zic in een deel an de ruimte waar et elektrisce en et magnetisce eld nul zijn. Toc merken de elektronen er iets an. Er zit dus meer fsica acter potentialen dan men op et eerste oog zou denken. Boenstaande experiment is et resultaat an et Aarano-Bom effect. In de keuken merk je er niks an maar in et lab is dit te meten. Het experiment is ook ect gedaan maar et is niet zo makkelijk als et lijkt. Om een intensiteitpatroon te krijgen moet je de spleten eel dict bij elkaar zitten. Dit betekent dat de spoel eel smal moet zijn. Magnetisce monopolen Lading is gequantiseerd. Dat betekent dat er een eeneid an lading is en dat deeltjes alleen een eeloud an deze eeneid an lading kunnen ebben. De lading an et elektron is niet et quantum an lading: quarks kunnen eenderde an de lading an et elektron ebben. Maar lading blijft gequantiseerd. Is daar een uitleg oor? Dat zal wel iets quantummecanisc zijn, puur omdat et woord quantum erin oorkomt. In jaar 1, trimester 1 leren we an prof. Dijkgraaf om oeral smmetrie op te speuren. De Maxwellergelijkingen zijn een goede plek om te beginnen. Als de ladingsdicteid en stroom nul zijn, dan is et artstikke smmetrisc. Als we E naar B en B naar E sturen blijen de ergelijkingen oneranderd. Dat geldt niet als er lading en/of stroom aanwezig is. In stoere taal zegt men dat de aanwezigeid an lading en stroom de smmetrie breekt. Wat is et erscil tussen E en B in de ergelijkingen? Het belangrijkste is dat er geen magnetisce lading is en geen magnetisce stroom. Laten we daar wat aan doen. We zetten dus (op papier) ergens een magnetisce monopool neer. Dat wil zeggen een deeltje met een magnetisce lading. Analoog aan et elektrisc eld zou et magnetisc eld an zo n monopool zijn: qm B( r ) rˆ 4πr Welke ectorpotentiaal zorgt oor zo n magnetisc eld? Er zijn erscillende ectorpotentialen die corresponderen met deze B, eentje eran is q 1 cosθ A m ˆ ϕ. Voor een bewijs zie [4]. 4π sinθ Maar A is niet oeral goed gedefinieerd: A is oneindig op de geele negatiee z-as { x,,z }. Op de positiee z-as is er geen probleem. Daar geldt 1 cosθ θ, en lim. θ sinθ SCOOP januari 4 9
8 Elektrodnamica in actie De lijn waarop A niet goed gedefinieerd is wordt een Dirac String genoemd. Het is dus een lijn die anuit oneindig naar de oorsprong gaat. We nemen nu aan dat deze String niet waarneembaar is. De raag waarom we dit aannemen is terect. Doe mij een een lol. Uit et orige oofdstuk ebben we iets eel belangrijks geleerd: ook al zitten deeltjes in een deel an de ruimte met de E en B elden gelijk aan nul, kunnen ze toc een elektromagnetisce interactie oelen. Dus zouden we de String kunnen waarnemen, door elektronen erop af te uren en te kijken naar et intensiteitpatroon eracter. We ebben gezien dat et faseerscil dat opgepikt wordt door aan weerzijden an de String te lopen gelijk is aan q q A dl Φ met C een cirkel om de String een. C q is ier de elektrisce lading an et deeltje dat op de String wordt afgeuurd. Φ wordt de magnetisce flux genoemd. Hij is gelijk aan q m (kijk terug naar de uitdrukking oor B. Integreer deze oer een bolopperlak, dan krijg je q m ). Wanneer merken we dus niks an deze faseerandering? Wanneer ij gelijk is aan een geeel aantal keer π. Dat is dus wanneer q q π Φ qm πn. Dus geldt: q n. qm Een staren naar deze formule. Hij lijkt te zeggen dat:... Ja, et is onermijdelijk: als er één magnetisce monopool in et eelal is met lading qm dan moet de elektrisce lading gequantiseerd zijn in eeneden an π q m. Reolutionair! En oeeel is die ladingseeneid? Helaas, dat oorspelt dit eraal niet. En zijn er magnetisce monopolen? Ze zijn nog nooit waargenomen. Daar zijn mensen wel mee bezig maar tot nu toe teergeefs. Litteratuur [1] Griffits, Introduction to quantum mecanics [] Griffits, Introduction to electrodnamics [3] Fenman, Te Fenman Lectures on Psics, Vol. II [4] E. an der Meer, Magnetic monopoles (Afstudeerscriptie). Te inden op: ttp:// 1 SCOOP januari 4
-- IX (q)e - ie 2 t/h
-- IX - -- HOOFDSTUK IX TIJDSAFHANKELIJKE PROCESSEN Dit oofdstuk is bedoeld om enig inzict te geven in de manier waarop de intensiteiten van de lijnen in een spectrum berekend kunnen worden. Omdat een
Nadere informatieDe Scoopredactie SCOOP. Colofon. Redactie. Redactieadres. Contributies. Subsidies. Ontwerp
Colofon SCOOP Oplage 45 Verschijningsdatum januari 4 Redactie Paul Friedel (eindredacteur) Zdenko an Kesteren Charles Mathy Jorn Mossel (hoofdredacteur) Vincent an der Noort Lydwin an Rooyen Stefan Kowalczyk
Nadere informatie(iii) intervallen, bijvoorbeeld afgesloten intervallen zoals D = [0, 1] := {x en halfopen intervallen zoals D = (0, 1] := {x R 0 < x 1},
Hoofdstuk II Calculus Les Differentiatie van functies Waarscijnlijk eeft iedereen wel een idee ervan wat een functie is, maar voor de duidelijkeid zal et andig zijn om de meest belangrijke begrippen na
Nadere informatieTentamen Fysica: Elektriciteit en Magnetisme (MNW en SBI)
Tentamen Fysica: Elektriciteit en Magnetisme (MNW en SBI) Tijd: 2 Juni 217, 12: 14: uur Plaats: WN zalen S67; P647; P663; S 623, S 631, S 655; M 639, M 655 Bij dit tentamen zit aan het eind een formuleblad.
Nadere informatie(Permitiviteit van vacuüm)
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen Stralingsfysica (3D) d.d. maart 9 van 4: 7: uur Vul de presentiekaart in blokletters in en onderteken deze. Gebruik van boek, aantekeningen of notebook is niet
Nadere informatieBepaling van oplegreacties van spanten
epaling an oplegreacties an spanten Naast liggers, ijn ook spanten of portalen eel oorkomende constructies. Portalen ijn in de steunpunten owel in oriontale als erticale ricting ondersteund en aak scarnierend
Nadere informatie1. Langere vraag over de theorie
1. Langere vraag over de theorie a) Bereken, vertrekkend van de definitie van capaciteit, de capaciteit van een condensator die bestaat uit twee evenwijdige vlakke platen waarbij de afstand tussen de platen
Nadere informatieStudiewijzer. de colleges in vogelvlucht
Studiewijzer de colleges in vogelvlucht lektrostatica Inhoud 1. Wet van Coulomb: vergelijking voor elektrische kracht. Wet van Gauss: vergelijking voor elektrisch veld 3. Veldvergelijkingen: Divergentie
Nadere informatieSchriftelijk examen: theorie en oefeningen Fysica: elektromagnetisme 2009-2010
Schriftelijk examen: theorie en oefeningen 2009-2010 Naam en studierichting: Aantal afgegeen bladen, dit blad niet meegerekend: Gebruik oor elke nieuwe raag een nieuw blad. Zet op elk blad de ermelding
Nadere informatieUitwerkingen van het Tentamen Moleculaire Simulaties - 8C Januari uur
Uitwerkingen van het Tentamen Moleculaire Simulaties - 8C030 25 Januari 2007-4.00-7.00 uur Vier algemene opmerkingen: Het tentamen bestaat uit 6 opgaven verdeeld over 3 pagina s. Op pagina 3 staat voor
Nadere informatieTentamen Elektromagnetisme (NS-103B)
Tentamen Elektromagnetisme (NS-03B) woensdag april 00 5:00 8:00 uur Het gebruik van literatuur of een rekenmachine is niet toegestaan. U mag van onderstaande algemene gegevens gebruik maken. Bij de opgaven
Nadere informatieHoofdstuk 23 Electrische Potentiaal. Copyright 2009 Pearson Education, Inc.
Hoofdstuk 23 Electrische Potentiaal Elektrische flux Een cilinder van een niet-geleidend materiaal wordt in een elektrisch veld gezet als geschetst. De totale elektrische flux door het oppervlak van de
Nadere informatieTentamen Quantum Mechanica 2
Tentamen Quantum Mechanica 9 juni 5 Het tentamen bestaat uit 4 opgaven, waarmee in totaal 9 punten zijn te verdienen. Schrijf op elk vel dat je inlevert je naam, voorletters en studentnummer.. (a) (5 punten)
Nadere informatieLangere vraag over de theorie
Langere vraag over de theorie (a) Potentiaal van een uniform geladen ring Totale lading Q uniform verdeeld over de ring met straal R: λ Q πr. Ook hier beperken we de berekening tot punten op de as loodrecht
Nadere informatieLangere vraag over de theorie
Langere raag oer de theorie a) Veld eroorzaakt door een lange cilinderorige draad [oorbeeld 8-6] We willen het eld berekenen op een afstand r an het centru an een draad et straal R die een constante stroo
Nadere informatie1 ELECTROSTATICA: Recht toe, recht aan
1 ELECTROSTATICA: Recht toe, recht aan We beschouwen eerst een oneindig lange lijnlading met uniforme ladingsdichtheid λ, langs de z-as van ons coördinatenstelsel. 1a Gebruik de wet van Gauss en beredeneer
Nadere informatieIngrid meet: Henk meet: A. Coördinaattijd. A. Coördinaattijd. B. Eigentijd. B. Eigentijd. C. Ruimtetijd. C. Ruimtetijd
Henk en Ingrid zitten in een trein die met constante snelheid een station passeert. an de uiteinden an het perron staan twee gesynchroniseerde stationsklokken. Bij passage an de klokken leest Henk de stationsklokken
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Technische Natuurkunde Examen Elektromagnetisme 3 (3NC30) donderdag 5 juli 2012 van 14u00-17u00
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Technische Natuurkunde Examen Elektromagnetisme 3 (3NC30) donderdag 5 juli 202 van 4u00-7u00 Dit tentamen bestaat uit 5 opgaven met elk 3 onderdelen. Voor elk
Nadere informatieChapter 28 Bronnen van Magnetische Velden. Copyright 2009 Pearson Education, Inc.
Chapter 28 Bronnen van Magnetische Velden Magnetisch Veld van een Stroomdraad Magneetveld omgekeerd evenredig met afstand tot draad : Constante μ 0 is de permeabiliteit van het vacuum: μ 0 = 4π x 10-7
Nadere informatieFormuleblad relativiteit (deel 2)
Formuleblad relatiiteit (deel ) p = m c p c = 4 m c Foton: = pc c = 3,0 0 8 m/s u =,6605 0-7 kg ev =,60 0-9 J u 93,49 MeV Formuleblad relatiiteit (deel ), www.roelhendriks.eu Naam: Klas: Repetitie Relatiiteit
Nadere informatieLangere vraag over de theorie
Naam (in drukletters): Studentennummer: Langere vraag over de theorie (a) Bereken de elektrische potentiaal voor een uniform geladen ring en dit voor een punt dat ligt op de as die loodrecht staat op de
Nadere informatieUitwerking tentamen Stroming 24 juni 2005
Uitwerking tentamen Stroming 4 juni 005 Opgave Hydrostatica : Manometer ρ A 890 kg/m3 g 9.8 m/s ρ B 590 kg/m3 ρ ZUIGER 700 kg/m3 D ZUIGER m a 30 m b 5 m pb 50000 Pa (overdruk) Vraag : Hoogte van de zuiger
Nadere informatie, met ω de hoekfrequentie en
Opgave 1. a) De brekingsindex van een stof, n, wordt gegeven door: A n = 1 +, ω ω, met ω de hoekfrequentie en ( ω ω) + γ ω, A en γ zijn constantes. Geef uitdrukkingen voor de fasesnelheid en de groepssnelheid
Nadere informatie= Ep = R1. U = R I R s
Eerste ronde - ste Vlaamse Fysica Olympiade 009 ste Vlaamse Fysica Olympiade Eerste ronde. De eerste ronde an deze Vlaamse Fysica Olympiade bestaat uit 5 ragen met ier mogelijke antwoorden. Er is telkens
Nadere informatieTentamen Fysica: Elektriciteit en Magnetisme (MNW)
Tentamen Fysica: Elektriciteit en Magnetisme (MNW) Tijd: 27 mei 12.-14. Plaats: WN-C147 A t/m K WN-D17 L t/m W Bij dit tentamen zit aan het eind een formuleblad. Eenvoudige handrekenmachine is toegestaan
Nadere informatieTW2040: Complexe Functietheorie
TW2040: Complexe Functietheorie week 4.9, donderdag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 16 juni, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 46 Outline III.7 Applications of the Residue Theorem
Nadere informatieFietsparadox Fietsen is een alledaagse activiteit. Desalniettemin zijn er redenen genoeg om het bewegen van een fiets nader te onderzoeken.
Charles Mathy Fietsen is een alledaagse activiteit. Desalniettemin zijn er redenen genoeg om het bewegen van een fiets nader te onderzoeken. Natuurkunde is uit, het aantal studenten neemt af. En natuurkunde
Nadere informatieGeleid herontdekken van de golffunctie
Geleid herontdekken van de golffunctie Nascholingscursus Quantumwereld Lodewijk Koopman lkoopman@dds.nl januari-maart 2013 1 Dubbel-spleet experiment Er wordt wel eens gezegd dat elektronen interfereren.
Nadere informatieAntwoorden Eindtoets 8NC00 12 april 2017
Antwooren Eintoets 8NC 12 april 217 1.1. Onwaar, een fase-contrast microscoop brengt e verschillen in brekingsinex in beel. Er wort geen gepolariseer licht gebruikt us het is niet mogelijk ubbelbrekene
Nadere informatieTentamen. Elektriciteit en Magnetisme 1. Woensdag 22 juni :00-12:00. Schrijf op elk vel uw naam en studentnummer. Schrijf leesbaar.
Tentamen Elektriciteit en Magnetisme 1 Woensdag 22 juni 211 9:-12: Schrijf op elk vel uw naam en studentnummer. Schrijf leesbaar. Maak elke opgave op een apart vel. Dit tentamen bestaat uit 4 vragen. Alle
Nadere informatieTENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010)
TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010) Opmerkingen: 1. Dit tentamen bestaat uit 4 vragen met in totaal 19 deelvragen. Elke deelvraag levert 3 punten op.. Het is toegestaan gebruik te maken van bijgeleverd
Nadere informatieOpgave 1 Een inertiaalstelsel is een referentiestelsel waarin de eerste wet van Newton geldt.
Uitwerkingen 1 Opgae 1 Een inertiaalstelsel is een referentiestelsel waarin de eerste wet an Newton geldt. Opgae Een gebeurtenis is een fysishe situatie of ooral op één bepaalde plaats en op één bepaald
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Technische Natuurkunde Examen Elektromagnetisme 3 (3NC30) donderdag 14 april 2011 van 9u00-12u00
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Technische Natuurkunde Examen Elektromagnetisme 3 (3NC30) donderdag 4 april 20 van 9u00-2u00 Dit tentamen bestaat uit 5 opgaven met elk 3 onderdelen. Voor elk
Nadere informatieInleiding Astrofysica Tentamen 2009/2010: antwoorden
Inleiding Astrofysica Tentamen 2009/200: antwoorden December 2, 2009. Begrippen, vergelijkingen, astronomische getallen a. Zie Kutner 0.3 b. Zie Kutner 23.5 c. Zie Kutner 4.2.6 d. Zie Kutner 6.5 e. Zie
Nadere informatieHoofdstuk 13 Magnetische velden. Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal
Hoofdstuk 13 Magnetische velden Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal 13.1 Magnetisme Magneten Z N Z Magnetische veldlijnen: Gaat van N naar Z Als er veel veldlijnen bij elkaar zijn is het
Nadere informatieLangere vraag over de theorie
Langere vraag over de theorie a) Bereken de potentiaal van een uniform geladen ring met straal R voor een punt dat gelegen is op een afstand x van het centrum van de ring op de as loodrecht op het vlak
Nadere informatie2.1 Onderzoek naar bewegingen
.1 Onderzoek naar bewegingen Opgae 1 a De snelheid bepaal je met de formule oor de erplaatsing bij eenparige beweging. s = t Je moet erplaatsing en snelheid bespreken om iets oer snelheid te kunnen zeggen.
Nadere informatieDe gulden rechthoek. Panama Praktijktip nummer 103. M. Kindt Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht
Panama Praktijktip nummer 0 De gulden rechthoek M. Kindt Freudenthal Instituut, Uniersiteit Utrecht Neem uw giropas en chippas (of ander pasje met dezelfde afmetingen) en leg die op de olgende manier tegen
Nadere informatieJe mag Zorich deel I en II gebruiken, maar geen ander hulpmiddelen (zoals andere boeken, aantekeningen, rekenmachine etc.)!
Tentamen Analyse II. Najaar 6 (.1.7) Toelicting: Je mag Zoric deel I en II gebruiken, maar geen ander ulpmiddelen (zoals andere boeken, aantekeningen, rekenmacine etc.)! Als je bekende stellingen gebruikt
Nadere informatieLangere vraag over de theorie
Langere vraag over de theorie (a) Magnetisch dipooloent Zoals het elektrisch dipooloent is het agnetisch dipooloent een vectoriële grootheid. Het agnetisch dipooloent wordt gedefinieerd voor een gesloten
Nadere informatieHoofdstuk 27 Magnetisme. Copyright 2009 Pearson Education, Inc.
Hoofdstuk 27 Magnetisme Hoofdstuk 27 Magneten en Magnetische Velden Electrische Stroom Produceert Magnetisch Veld Stroom oefent kracht uit op magneet Magneetveld oefent kracht uit op een Electrische Stroom
Nadere informatieKwantummechanica HOVO cursus. Jo van den Brand Lecture 4: 13 oktober 2016
Kwantummechanica HOVO cursus Jo van den Brand Lecture 4: 13 oktober 2016 Copyright (C) VU University Amsterdam 2016 Overzicht Algemene informatie Jo van den Brand Email: jo@nikhef.nl 0620 539 484 / 020
Nadere informatieTentamen Quantum Mechanica 2
Tentamen Quantum Mechanica 9 juni 5 Het tentamen bestaat uit 4 opgaven, waarmee in totaal 9 punten zijn te verdienen. Schrijf op elk vel dat je inlevert je naam, voorletters en studentnummer.. (a) (5 punten)
Nadere informatie7 Het uitwendig product
7 Het itwendig prodct Wees niet bezorgd oer je moeilijkheden met wisknde. Ik kan je erzekeren dat de mijne groter zijn. Albert Einstein (1879-1955) In onze Cartesische rimte 3 hebben we n en dan behoefte
Nadere informatie2 Kromming van een geparametriseerde kromme in het vlak. Veronderstel dat een kromme in het vlak gegeven is door een parametervoorstelling
TU/e technische universiteit eindhoven Kromming Extra leerstof bij het vak Wiskunde voor Bouwkunde (DB00) 1 Inleiding De begrippen kromming en kromtestraal worden in het boek Calculus behandeld in hoofdstuk
Nadere informatieOplossing examenoefening 2 :
Oplossing examenoefening 2 : Opgave (a) : Een geleidende draad is 50 cm lang en heeft een doorsnede van 1 cm 2. De weerstand van de draad bedraagt 2.5 mω. Wat is de geleidbaarheid van het materiaal waaruit
Nadere informatieWhat does it all mean?
What does it all mean? Nogmaals tweespleten experiment Ter herinnering: golffunctie voor enkele spleet elektron wordt alleen aangetroffen bij één spleet golffunctie voor twee spleten elektron kan bij beide
Nadere informatieEindronde Natuurkunde Olympiade 2018 theorietoets deel 1
Eindronde Natuurkunde Olympiade 2018 theorietoets deel 1 1. Spelen met water (3 punten) Water wordt aan de bovenkant met een verwaarloosbare snelheid in een dakgoot met lengte L = 100 cm gegoten en dat
Nadere informatieExamen HAVO. wiskunde A (pilot) tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen HAVO 1 tijdak woensdag juni 13.3-16.3 uur wiskunde A (pilot) Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 19 ragen. Voor dit examen zijn maximaal 78 punten te behalen. Voor elk
Nadere informatieCommutatie-relaties voor impulsmoment
Commutatie-relaties voor impulsmoment Inleiding De operatoren voor impulsmoment in de quantum-mechanica zijn gedefiniëerd door de volgende commutatierelaties: i, j = i hε ijk k, 1) met ε ijk het evi-civita
Nadere informatieVoorbeeldexamenopgaven VWO Correctievoorschrift Quantumwereld Natuurkunde
Voorbeeldexamenopgaven VWO Correctievoorscrift Quantumwereld Natuurkunde Voorbeeldexamenopgaven Quantumwereld natuurkunde vwo Laserpulsen maximumscore 3 6 uitkomst: T 4,5 0 s voorbeeld van een berekening:
Nadere informatieFaculteit Biomedische Technologie. 28 januari 2016, 18:00-21:00 uur
Faculteit Biomedische Technologie Tentamen EEKTROMAGNETISME en OPTICA (8NC00) 28 januari 2016, 18:00-21:00 uur Opmerkingen: 1) Het is toegestaan gebruik te maken van het formuleblad (zie Oase 8NC00). Het
Nadere informatie1 OPGAVE. 1. Stel dat we kansdichtheid ρ van het Klein-Gordon veld φ zouden definieren op de Schödingermanier
OPGAVE. Opgave. Stel dat we kansdichtheid ρ van het Klein-Gordon veld φ zouden definieren op de Schödingermanier : ρ = φ φ, waarin φ de Klein-Gordonfunctie is. De stroom j van kansdichtheid wor in Schrödingers
Nadere informatieUitwerkingen toets emv
Uitwerkingen toets emv 24 april 2012 1 (a) Bij aanwezigheid van een statische ladingsverdeling ρ(r) wordt het elektrische veld bepaald door E = 1 ρ(r ) 4π r 2 ˆrˆrˆr dτ, V waarin V het volume van de ladingsverdeling,
Nadere informatieOpgaven bij de cursus Speciale relativiteitstheorie Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek
Opgaven bij de cursus Speciale relativiteitstheorie Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek Inhoudsopgave 1 Nav Sessie 1 en 2: Elektromagnetisme en licht 2 1.1 Zwaartekracht binnen de aarde.................
Nadere informatieNoordhoff Uitgevers bv
V-a c d V-a Hoofdstuk - Machtsfuncties Voorkennis: Grafieken en rekenregels ladzijde Een kwadraat heeft altijd een positiee waarde als uitkomst. Het kwadraat an nul is nul. f( x) 9 x 9 x 9 of x 9 x of
Nadere informatieUitwerkingen Tentamen Gewone Differentiaalvergelijkingen
Uitwerkingen Tentamen Gewone Differentiaalvergelijkingen Maandag 4 januari 216, 1: - 13: uur 1. Beschouw voor t > de inhomogene singuliere tweede orde vergelijking, t 2 ẍ + 4tẋ + 2x = f(t, (1 waarin f
Nadere informatie7 Elektriciteit en magnetisme.
7 Elektriciteit en magnetisme. itwerkingen Opgae 7. aantal 6, 0 9,60 0 8 elektronen Opgae 7. aantal,0 0,0 0 A,60 0 s 9,5 0 6 elektronen/s Opgae 7. O-atoom : +8-8 0 O-ion : +8-0 - Lading O-ion - x,6 0-9
Nadere informatieHoofdstuk 22 De Wet van Gauss
Hoofdstuk 22 De Wet van Gauss Electrische Flux De Wet van Gauss Toepassingen van de Wet van Gauss Experimentele Basis van de Wetten van Gauss en Coulomb 22-1 Electrische Flux Electrische flux: Electrische
Nadere informatieBegripsvragen: Kracht en beweging
Handboek natuurkundedidactiek Hoofdstuk 4: Leerstofdomeinen 4.2 Domeinspecifieke leerstofopbouw 4.2.1 Mechanica Begripsragen: Kracht en beweging 1 Meerkeuzeragen 1 [H/V] Je fietst met een constante snelheid
Nadere informatieDe maan en de regenboog
Minnaert revisited. Ofwel: ook in een standaardwerk als De natuurkunde van et vrije veld kunnen foutjes voorkomen. Of worden verklaringen acterwege gelaten die best te volgen zouden zijn. Jan van de Craats
Nadere informatieFysica 2. Electriciteit & Magnetisme. Physics for Scientists and Engineers, with Modern Physics, 4 th edition Giancoli. Hoofdstukken 21 t/m 29
Fysica 2 Electriciteit & Magnetisme Physics for Scientists and Engineers, with Modern Physics, 4 th edition Giancoli Hoofdstukken 21 t/m 29 Waarom? Relevantie Maatschappij draait op electriciteit Innovaties:
Nadere informatieTENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (3D020)
TENTAMEN ELEKTROMAGNETIME (3D020) 21 juni 1999, 14.00 17.00 uur UITWERKING 1 Op de geleider bevindt zich een totale lading. De lengte van de geleider (een halve cirkel) is gelijk aan πr. y d ϕ R P x Voor
Nadere informatieOpgave 1 Een inertiaalstelsel is een referentiestelsel waarin de eerste wet van Newton geldt.
Uitwerkingen 1 Opgae 1 Een inertiaalstelsel is een referentiestelsel waarin de eerste wet an Newton geldt. Een gebeurtenis is een fysishe situatie of ooral op één bepaalde plaats en op één bepaald tijdstip.
Nadere informatieOpgave 1 Een inertiaalstelsel is een referentiestelsel waarin de eerste wet van Newton geldt.
Uitwerkingen 1 Opgae 1 Een inertiaalstelsel is een referentiestelsel waarin de eerste wet an Newton geldt. Opgae Een gebeurtenis is een fysishe situatie of ooral op één bepaalde plaats en op één bepaald
Nadere informatieSpeciale relativiteitstheorie
Speciale relativiteitstheorie en hoe u die zelf had kunnen bedenken. HOVO Utrecht Les 3 en 4: Lorentz Transformatie en Mechanica Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist Programma 1 1.
Nadere informatieGelijke oppervlakte. V is het vlakdeel dat wordt begrensd door de grafiek van f en de x-as. In figuur 2 is V grijs gemaakt. 2,2 zijn.
Gelijke oppervlakte Voor 0 is de functie f gegeven door f ( ). e punten (0, 0) en (9, 0) liggen op de grafiek van f. Het punt T is et oogste punt van deze grafiek. Zie figuur. figuur T f e coördinaten
Nadere informatieSchriftelijk examen: theorie en oefeningen Fysica: elektromagnetisme
Schriftelijk eamen: theorie en oefeningen 2010-2011 Naam en studierichting: Aantal afgegeven bladen, deze opgavebladen niet meegerekend: Gebruik voor elke nieuwe vraag een nieuw blad. Zet op elk blad de
Nadere informatieRelativiteitstheorie met de computer
Relativiteitstheorie met de computer Jan Mooij Mendelcollege Haarlem Met een serie eenvoudige grafiekjes wordt de (speciale) relativiteitstheorie verduidelijkt. In vijf stappen naar de tweelingparadox!
Nadere informatieHoofdstuk 5 : Afgeleiden van veeltermfuncties
Hoofdstuk 5 : Afgeleiden van veeltermfuncties GROEPSWERK: AFGELEIDE VAN EEN PRODUCT 1) Inleiding Gegeven: de functies f en g met als voorscrift f(x) = x 3 en g(x) = x 2. We weten: D(f(x) + g(x)) = D(x
Nadere informatieExamen Complexe Analyse (September 2008)
Examen Complexe Analyse (September 2008) De examenvragen vind je op het einde van dit documentje. Omdat het hier over weinig studenten gaat, heb ik geen puntenverdeling meegegeven. Vraag. Je had eerst
Nadere informatieTentamen Simulaties van biochemische systemen - 8C110 8 April uur
Tentamen Simulaties van biochemische systemen - 8C 8 April - 9- uur Vier algemene opmerkingen: Het tentamen bestaat uit 6 opgaven verdeeld over 3 pagina s Op pagina 3 staat voor iedere opgave het maximale
Nadere informatieExtra College; Technieken, Instrumenten en Concepten
Extra College; Technieken, Instrumenten en Concepten Lorentzkracht: Massa spectrometer Inductie en Generatoren Transformatoren Massa Spectrometer (Bainbridge-type) Eerste zone: snelheidsselectie Tweede
Nadere informatieWiskundige functies. x is het argument of de (onafhankelijke) variabele
Wiskundige functies Een (wiskundige) functie voegt aan ieder getal een ander getal toe. Bekijk bijv. de functie f() = 2 1 Aan het getal 2, d.w.z. = 2, wordt het getal 3 toegevoegd, want f(2) = 2 2 1 =
Nadere informatieTheory DutchBE (Belgium) De grote hadronen botsingsmachine (LHC) (10 punten)
Q3-1 De grote hadronen botsingsmachine (LHC) (10 punten) Lees eerst de algemene instructies in de aparte envelop alvorens te starten met deze vraag. In deze opdracht wordt de fysica van de deeltjesversneller
Nadere informatie7 College 01/12: Electrische velden, Wet van Gauss
7 College 01/12: Electrische velden, Wet van Gauss Berekening van electrische flux Alleen de component van het veld loodrecht op het oppervlak draagt bij aan de netto flux. We definieren de electrische
Nadere informatieVoorbeeld 1: Oneindig diepe potentiaalput
Voorbeeld : Oneindig diepe potentiaalput In de onderstaande figuren bevindt zich een deeltje in een eendimensionale ruimte tussen x 0 en x a. Binnen dat gebied is de potentiële energie van het deeltje
Nadere informatieFYSICA-BIOFYSICA : FORMULARIUM (oktober 2004)
ste bachelor GENEESKUNDE ste bachelor TANDHEELKUNDE ste bachelor BIOMEDISCHE WETENSCHAPPEN FYSICA-BIOFYSICA : FORMULARIUM (oktober 004) Kinematica Eenparige rechtlijnige beweging : x(t) = v x (t t 0 )
Nadere informatieEindexamen vwo wiskunde B pilot 2014-II
Eindeamen vwo wiskunde B pilot 04-II Formules Goniometrie sin( t u) sintcosu costsinu sin( t u) sintcosu costsinu cos( t u) costcosu sintsinu cos( t u) costcosu sintsinu sin( t) sintcost cos( t) cos t
Nadere informatieTentamen Quantum Mechanica 2
Tentamen Quantum Mechanica mei 16 Het tentamen bestaat uit 4 opgaven, waarmee in totaal 6 punten zijn te verdienen. Schrijf op elk vel dat je inlevert je naam, voorletters en studentnummer. 1. (a) (4 punten)
Nadere informatieTentamen Simulaties van biochemische systemen - 8C Juni uur
Tentamen Simulaties van biochemische systemen - 8C110 8 Juni 010-900-100 uur Vier algemene opmerkingen: Het tentamen bestaat uit 7 opgaven verdeeld over 3 pagina s Op pagina 3 staat voor iedere opgave
Nadere informatieWEEKBRIEF 29ste jaargang nr. 6 9 oktober Reijmerweg HG Renkum Tel
WEEKBRIEF 29ste aargang nr. 6 9 oktober 2015 www.prinsesbeatrixrenkum.nl Reimerweg 92 6871 HG Renkum Tel. 0317-315130 0317-843525 JARIGEN 11-10 Juna, groep 5 11-10 Madelief, groep 5 13-10 Sara, groep 2B
Nadere informatieKwantummechanica HOVO cursus. Jo van den Brand Lecture 2: September 29, 2016
Kwantummechanica HOVO cursus Jo van den Brand Lecture 2: September 29, 2016 Copyright (C) VU University Amsterdam 2016 Overzicht Algemene informatie Jo van den Brand Email: jo@nikhef.nl 0620 539 484 /
Nadere informatieParagraaf 2.1 : Snelheden (en helling)
Hoofdstuk De afgeleide functie (V4 Wis B) Pagina 1 van 11 Paragraaf.1 : Sneleden (en elling) Les 1 Benadering van de elling tussen twee punten Definities Differentiequotiënt = { Gemiddelde elling } Differentiequotiënt
Nadere informatieElementaire Deeltjesfysica
Elementaire Deeltjesfysica FEW Cursus Jo van den Brand 24 November, 2008 Structuur der Materie Inhoud Inleiding Deeltjes Interacties Relativistische kinematica Lorentz transformaties Viervectoren Energie
Nadere informatieProf.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ Populaire ideeën: - Scalair quantumveld met de juiste eigenschappen; (zoiets als Higgs Veld) - Willekeurig scalair quantum veld direct na de Oerknal
Nadere informatie17 Grootste Videoproductie Fouten die jij vanaf nu weet te voorkomen
Als Just Video hebben we tientallen ideoproducties gemaakt. Video maken is een geweldige- én spannende eraring oor ons en onze klant. Toch zijn er een aantal dingen die in dat creatieproces fout kunnen
Nadere informatieUit: Niks relatief. Vincent Icke Contact, 2005
Uit: Niks relatief Vincent Icke Contact, 2005 Dé formule Snappiknie kanniknie Waarschijnlijk is E = mc 2 de beroemdste formule aller tijden, tenminste als je afgaat op de meerderheid van stemmen. De formule
Nadere informatieTENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010)
TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010) 2 Juli, 2010, 14:00 17:00 uur Opmerkingen: 1. Dit tentamen bestaat uit 4 vragen met in totaal 19 deelvragen. 2. Werk nauwkeurig en netjes. Als ik het antwoord niet kan
Nadere informatieUITWERKINGEN VOOR HET HAVO HOOFDSTUK 3 DIFFERENTIEREN KERN 1
UITWERKINGEN VOOR HET HAVO HOOFDSTUK DIFFERENTIEREN KERN a a b a b a ab ba b a ab b b c a b 0 als a b a a b a b a b a b a b a ab b a a b ab ba ab b a a b ab b a b a b a b a b a b a b a b a b a a b ab b
Nadere informatieSpeciale functies. 2.1 Exponentiële functie en natuurlijke logaritme
Wiskunde voor kunstmatige intelligentie, 006 Les Speciale functies We ebben in de vorige les een aantal elementaire functies bekeken en iervoor gezien oe we deze functies kunnen afleiden. In wezen waren
Nadere informatieMath D2 Gauss (Wiskunde leerlijn TOM) Deelnemende Modules: /FMHT/ / A. Oefententamen #1 Uitwerking.
Math D Gauss Wiskunde leerlijn TOM) Deelnemende Modules: 14-144/FMHT/14161/14144-1A Oefententamen #1 Uitwerking Vraagstuk 1 Bereken de oppervlakte integraal F ˆn d, waarbij Fx, y, z) x î + y ĵ z ˆk en
Nadere informatieTentamen Statistische Thermodynamica MST 19/6/2014
Tentamen Statistische Thermodynamica MST 19/6/214 Vraag 1. Soortelijke warmte ( heat capacity or specific heat ) De soortelijke warmte geeft het vermogen weer van een systeem om warmte op te nemen. Dit
Nadere informatieNewton vwo deel 2 Uitwerkingen Hoofdstuk 19 Beeldbuizen 80
Newton wo deel Uitwerkingen Hoofdstuk 9 eeldbuizen 80 9 eeldbuizen nleiding.voorkennis Versnellen en afbuigen a ij een eenparig ersnelde en rechtlijnige beweging heb je te aken et een ersnelling a die
Nadere informatieUitwerkingen van de opgaven uit Pi
Uitwerkingen van de opgaven uit Pi Frits Beukers January 3, 2006 Opgave 2.3. Bedoeling van deze opgave is dat we alleen een schatting geven op grond van de gevonden tabel. Er worden geen bewijzen of precieze
Nadere informatieDeeltjes in Airshowers. N.G. Schultheiss
1 Deeltjes in Airshowers N.G. Shultheiss 1 Inleiding Deze module volgt op de module Krahten in het standaardmodel. Deze module probeert een beeld te geven van het ontstaan van airshowers (in de atmosfeer)
Nadere informatieViscositeit. par. 1 Inleiding
Viscositeit par. 1 Inleiding Viscositeit is een eigenschap van vloeistoffen (en van gassen) die aangeeft hoe ondoordringbaar de vloeistof is voor een vast voorwerp. Anders gezegd met de grootheid viscositeit
Nadere informatieTENTAMEN ELEKTROMAGNETISME
TENTMEN ELEKTROMGNETISME 23 juni 2003, 14.00 17.00 uur Dit tentamen bestaat uit 4 opgaven. OPGVE 1 Gegeven is een zeer dunne draad B waarop zch een elektrische lading Q bevindt die homogeen over de lengte
Nadere informatie8 College 08/12: Magnetische velden, Wet van Ampere
8 College 08/12: Magnetische velden, Wet van Ampere Enkele opmerkingen: Permanente magneten zijn overal om ons heen. Magnetisme is geassociëerd met bewegende electrische ladingen. Magnetisme: gebaseerd
Nadere informatie