ALGEMENE VERGADERING. Voorstel Kennisnemen van de stand van zaken van het project IJsseldelta Zuid.

Transcriptie

1 VERGADERDATUM SECTOR/AFDELING 24 april 2012 planvorming waterbeheer STUKDATUM NAAM STELLER 12 maart 2012 A. Smits ALGEMENE VERGADERING AGENDAPUNT ONDERWERP IJsseldelta Zuid PROGRAMMA veiligheid PORTEFEUILLEHOUDER 16 Voorstel Kennisnemen van de stand van zaken van het project IJsseldelta Zuid. Samenvatting De taakstelling In december 2006 is de Planologische Kern Beslissing (PKB) Ruimte voor de Rivier vastgesteld. Daarin is een basispakket maatregelen opgenomen dat in 2015 moet zijn uitgevoerd. Het vereiste veiligheidsniveau in het rivierengebied moet dan in overeenstemming zijn gebracht met de maatgevende afvoer van m3/s in de Rijn bij Lobith. H. Tiesinga PARAAF HOOFD AFDELING CCBO drs. E. Borsboom Het oorspronkelijke plan Als hoogwatermaatregel bij Kampen is in de PKB voor de korte termijn een zomerbedverdieping van de IJssel opgenomen (fase 1) en een ruimtelijke reservering voor een toekomstige hoogwatergeul (bypass Kampen, fase 2). De plannen rondom de zomerbedverlaging, de kortetermijnmaatregel, zijn begin 2011 bijna gereed voor besluitvorming. De scopewijziging In de zomer van 2011 zetten de gebiedspartners plots een ingrijpende scopewijziging in. De mogelijke effecten van de zomerbedverlaging op drinkwaterwinning en woningbouw worden namelijk in de regio onacceptabel bevonden. En dus gaan de gebiedspartners in de regio (provincie Overijssel, gemeente Kampen Waterschappen Groot-Salland en Veluwe) in allerijl op zoek naar alternatieven waarbij deze neveneffecten niet optreden. Een van de alternatieven ligt in het verkorten van de zomerbedverlaging., Daarvoor zijn echter aanvullende maatregelen nodig, om toch de voorgenomen waterstandsdaling te behalen. Als oplossing daarvoor komt de vervroegde inzet (al in fase 1) van de hoogwatergeul bij Kampen in beeld, naast enkele andere maatregelen. Er is echter in fase 1 onvoldoende geld beschikbaar om deze hoogwatergeul compleet in te richten zoals voor fase 2 is voorzien. Dus zoekt men naar een tijdelijke oplossing: een beperkte inzet van de bypass, waarbij nog niet alle werken zoals voorzien in fase 2 worden uitgevoerd. Hiervoor worden tijdelijke aanpassingen (en investeringen) gedaan die deze beperkte inzet op tijdelijke basis mogelijk zouden moeten maken. Hiervan zijn verschillende varianten op haalbaarheid onderzocht. Momenteel wordt de Roggebot -variant uitgewerkt, waarbij het water wordt afgevoerd via het Roggebotsluiscomplex, terwijl deze wel zijn functie als categorie B-kering blijft behouden. De aanpassingen vanuit de scopewijziging worden momenteel ingepast in de SNIP-3 producten en eind mei aan de staatssecretaris aangeboden ter besluitvorming. Het belang van ZZL De inzet van ZZL voordat de scopewijziging inzette was gericht op het voorkomen van nadelige effecten van de inzet van de bypass: het tegengaan van extra kwel in het beheergebied en het versterken van de Drontermeerdijk. De dijkversterking zou gecombineerd worden met de benodigde versterking vanuit het HWBP. 1 / 6

2 De inzet vanuit ZZL bestaat op dit moment onder meer uit het borgen van de waterkerende functie van de Roggebotsluis ofwel het op orde zijn van de achterliggende waterkeringen. Deze kering/sluis wordt bij hoogwater ingezet als spuiwerk. De achterliggende dijken zullen bij falen van de Roggebotkering niet meer voldoen aan de veiligheidsnorm. Tevens is het voor ZZL van belang dat wordt vastgelegd dat deze maatregel tijdelijk van aard is. Lelystad 29 maart 2012, het college van Dijkgraaf en Heemraden, de secretaris-directeur, de dijkgraaf, ir. J.B. van der Veen. mr. ir. H.L. Tiesinga. 2 / 6

3 Toelichting Deze notitie is informatief van aard en beschrijft de ontwikkelingen vanaf zomer 2011 tot en met het laatste Bestuurlijk Overleg IJsseldelta op 8 maart In april 2011 is in de AV een presentatie gegeven van de inzet vanuit ZZL voor de gecombineerde versterking van de Drontermeerdijk in het kader van zowel het project IJsseldelta als ook het HWBP. In het programmaoverleg Voldoende Water en Veiligheid is eind 2011 de toen actuele stand van zaken toegelicht. De context Het oorspronkelijke plan In december 2006 is de PKB Ruimte voor de Rivier vastgesteld. Daarin is een basispakket maatregelen opgenomen dat in 2015 moet zijn uitgevoerd. Het vereiste veiligheidsniveau in het rivierengebied moet dan in overeenstemming zijn gebracht met de maatgevende afvoer van m3/s in de Rijn bij Lobith. Als hoogwatermaatregel bij Kampen is in de PKB voor de korte termijn een zomerbedverdieping van de IJssel opgenomen en een ruimtelijke reservering voor een toekomstige hoogwatergeul. Deze bypass of hoogwatergeul wordt voorgesteld als een bedijkte strook land tussen de IJssel en het randmeer, waarin een relatief smalle, permanent watervoerende geul ligt. Bij normale omstandigheden stroomt er alleen water door de geul; bij hoge rivierafvoeren is de hele strook watervoerend. In fase 1 (korte termijn) was de zomerbedverdieping gepland, waarbij ook alvast de hoogwatergeul gegraven zou worden, zodat al het grondwerk in fase 1 uitgevoerd zou kunnen worden. In fase 2 (lange termijn) zou de bypass verder ingericht en aangelegd worden: bekleding om kweleffecten tegen te gaan, Reevedam, Roggebotkering weg, wegverlegging. De versterking van de Drontermeerdijk was in de planning al verschoven van fase 1 naar fase 2, maar daar was nog geen overeenstemming over. De inzet van ZZL tot de scopewijziging Deze versterking van de Drontermeerdijk zou in principe worden gecombineerd met de versterking benodigd vanuit HWBP-3. Dit is kostenefficiënt en er hoeft maar een keer aan de dijk gewerkt te worden. Zuiderzeeland was al begonnen met besprekingen over de dijkversterking. De scopewijziging In de zomer van 2011 blijkt dat de oorspronkelijke zomerbedverlaging van 22 km te veel negatieve effecten veroorzaakt in de omgeving, en wordt in allerijl door de regiopartijen in het plangebied (onder andere provincie Overijssel, Waterschappen Groot Salland en Veluwe, gemeente Kampen) globaal verkend of een zomerbedverlaging überhaupt mogelijk is. Dat lijkt te kunnen door de zomerbedverlaging korter te maken. Dat betekent wel dat er minder waterstandsdaling wordt gerealiseerd, aangenomen wordt circa 20 cm waterstanddaling bij hoogwater. In dat geval zijn er aanvullende maatregelen nodig. Staatssecretaris Atsma zal hierover beslissen. Uitwerking plannen en proces In augustus 2011 zijn alle producten voor het SNIP-3-besluit opgeleverd, op het moment dat ook duidelijk werd dat voor de geplande zomerbedverlaging een heroverweging noodzakelijk was. Hiervoor hebben op 26 september 2011 de Stuurgroep IJsseldelta Zuid en het Bestuurlijk Overleg Zomerbedverlaging het regioadvies vastgesteld, dat naar staatssecretaris Atsma is verzonden. In dit advies was, als alternatief voor de oorspronkelijk geplande zomerbedverlaging over 22 kilometer, een maatregelpakket voorgesteld met een verkorte zomerbedverlaging (7 km): De zomerbedverlaging plus het afvoeren van maximaal 250 m3 per seconde aan hoogwaterpieken via de bypass, plus eventueel nog een maatregel bij Zwolle. 3 / 6

4 In het voorstel was afvoer via de Veluwerandmeren opgenomen, met een kans van voorkomen van 1:1100. Waterschap Zuiderzeeland, provincie Flevoland en gemeente Dronten waren kritisch over dit voorstel voor versnelde en beperkte inzet van de bypass, vanuit het oogpunt van waterkwaliteit en waterveiligheid, en hebben dat via een brief kenbaar gemaakt aan staatssecretaris Atsma. Daarna is meteen gestart met het voorbereiden van een plan van aanpak voor een haalbaarheidsonderzoek met betrekking tot dit regioadvies. Hierbij zijn ook de IIVR partners betrokken, gezien hun belang in het Veluwerandmeren gebied. Tegelijk is het projectteam zomerbedverlaging ook van start gegaan met het verkennen van de haalbaarheid van de verkorte zomerbedverlaging. Waterschap Zuiderzeeland heeft via een bestuurlijk overleg aangedrongen op het uitwerken van een ander alternatief waar door de betrokken adviesbureaus ook al naar werd gekeken: in plaats van afvoeren via de Veluwerandmeren, afvoeren via het Roggebotsluiscomplex. Er is een pakketsom gemaakt om te bepalen welke maatregelen aanvullend moeten worden genomen naast bovengenoemde verkorte zomerbedverlaging en de versnelde (beperkte) inzet van de bypass, om de noodzakelijke totale waterstanddaling te realiseren. Hieruit blijkt dat nog circa 8 cm waterstanddaling door aanvullende maatregelen nodig is. Het mogelijke totaalpakket is besproken met de staatssecretaris en de regiopartners. Op 21 november 2011 heeft staatssecretaris Atsma de IJsselanalyse met een aanbiedingsbrief aangeboden aan de Tweede Kamer. Hierin wordt ook ingegaan op de vervolgaanpak van de verkorte zomerbedverlaging Beneden- IJssel en de bypass Kampen. De staatsecretaris geeft in deze brief aan op basis van het regioadvies met de regio te willen bezien of een (gedeeltelijke) versnelling van de werking van de bypass mogelijk is, naast de verkorte zomerbedverlaging. De haalbaarheidsonderzoeken zijn op 28 november 2011 opgeleverd door het consortium en vastgesteld, en vervolgens kon voor het Wetgevingsoverleg van 5 december 2011 de staatsecretaris geïnformeerd worden over de uitkomsten. Enkele conclusies (de meest relevante voor Flevoland) uit het regioadvies: 1 inzet van de Veluwerandmeren voor afvoer van water uit de bypass valt af om redenen van milieu en waterveiligheid; 2. de conclusie dat het in de eerste fase gedeeltelijk inzetten van de bypass bij extreem hoogwater en afvoer via het Roggebotsluiscomplex mogelijk is tot een debiet van 220 m3/s, wordt ondersteund. Met een vergrote spuicapaciteit (en 6,3-8,5 miljoen extra) zou hier nog 80 m3/s bij kunnen, uitgaand van een maximaal toelaatbare waterstand bij Roggebot; 3 ten zuiden van het eiland Reeve is een dam met keerdeuren in het Drontermeer nodig. Ook moet de kerende functie van de Roggebotsluis geborgd zijn, ook nadat deze voor het spuien van hoogwater via de bypass is ingezet 4 provincie Overijssel verwacht het aanvullende maatregelenpakket te kunnen realiseren binnen de in het regioadvies genoemde bandbreedte van extra kosten, miljoen. Op 5 december 2011 vond het wetgevingsoverleg water plaats in de Kamer, waarbij de bypass veel aandacht kreeg. Hier was ook veel aandacht voor dijkversterking als mogelijkheid voor waterveiligheid in het gebied Beneden-IJssel. Staatssecretaris Atsma was helder in zijn beantwoording waarom dijkversterking geen optie is en liet de Kamer ook weten dat de regio aan alternatieven werkt. Desondanks zijn met betrekking tot de bypass moties ingediend. 4 / 6

5 Uiteindelijk is besluitvorming uitgesteld en heeft de staatssecretaris ook toegezegd de dijversterking uit te werken voordat besluitvorming plaatsvindt. Vanaf januari 2012 is de voorbereiding voor het vervolg gestart. Een aantal objecten wijzigt ten opzichte van de planstudie voor SNIP-3. Eerst worden daarom de plannen uitgewerkt van de inlaat en IJsseldijk, de Reevedam met een keersluis en de noodzakelijke voorzieningen bij Roggebot. Nog nader te bepalen is of het noodzakelijk is om extra spuicapaciteit te realiseren. De voortoets van de aangepaste producten vindt plaats eind maart. Na een ronde van verwerking van opmerkingen kan de staatssecretaris in mei een nieuwe adviesnota SNIP-3 aanleveren voor het Projectbesluit. Parallel werkt de gemeente Kampen aan het afronden van het ontwerpbestemmingsplannen. Betrokkenheid en positie van Waterschap Zuiderzeeland Waterschap Zuiderzeeland is (in samenwerking met provincie Flevoland en gemeente Dronten) betrokken bij de ontwikkelingen. Vanuit het project is veel haast bij het uitwerken van het regioalternatief. Door inzet van expertise vanuit ZZL is op meerdere momenten al gebleken dat bijsturing of nuancering nodig was. Een logische volgordelijkheid van zaken ontbreekt regelmatig door de tijdsdruk, waardoor een goede analyse van de aanpassing van de plannen bemoeilijkt wordt. Door de focus op aanpassing van deelproducten en de haast in het proces ontbreekt het overzicht. En juist dit overzicht is van belang. Vooral voor deze regio, omdat de inlaat van IJsselwater en de afvoer bij Roggebot beide een veiligheidsrisico kunnen veroorzaken en juist in het Drontermeer tot problemen zal leiden Op 8 maart 2012 zijn in de Stuurgroep IJsseldelta Zuid de uitgangspuntennotities vastgesteld voor de nieuw aan fase 1 toe te voegen objecten. ZZL heeft als enige gebiedspartner (nog) niet ingestemd met deze uitgangspuntennotities. De inlaat in de IJsseldijk wordt over de volle breedte aangelegd, zoals voorzien voor fase 2, en wordt in fase 1 voor driekwart dichtgezet. Afspraken over tijdelijke en beperkte werking en inzet van de inlaat moeten vastgelegd worden in een waterakkoord. In de nu opgeleverde deelproducten wordt al de indruk gewekt dat hiervan afgeweken zal worden en dat er op zijn minst nog geen overeenstemming over is. De Reevedam wordt in aanleg ook al uitgelegd op fase 2, maar er bestaat vanuit kostenoverwegingen voorkeur voor een keersluis in plaats van een schutsluis, die voor de waterkwaliteit van de Veluwerandmeren mogelijk toch nadelige gevolgen kan hebben. Bij het Roggebotsluiscomplex voert Rijkswaterstaat momenteel groot onderhoud uit. Vanuit het project IJsseldelta-Zuid zal ook geïnvesteerd worden voor het vergroten van de spuicapaciteit en het opvangen van mogelijke schade. De Drontermeerdijk is (nog) niet beschreven in de aangepaste planproducten. De nog uit te voeren faalkansanalyse, als deel van een systeemanalyse, zal aantonen of de nu voorgestelde ingreep voldoet aan de eerder gestelde en al bestaande veiligheidseisen. De redenen waarom ZZL nog niet heeft ingestemd met de uitgangspuntennotities zijn: 1 De systeemanalyse ontbreekt nog. ZZL is van mening dat de uitgangspunten van de inzet en werking van het systeem moeten worden beschreven (aangepast aan de wijzigingen in fase 1). Dit is nodig omdat alleen op basis daarvan de deelobjecten beoordeeld kunnen worden. Ook kan op basis daarvan wellicht geconstateerd worden dat sommige maatregelen complexer zijn dan wordt verondersteld, of andere maatregelen meer voor de hand liggen. Dit kan ook financiële gevolgen hebben. 5 / 6

6 Een heldere systeemanalyse biedt ook ruimte om ook de al aanwezige waterstaatswerken (waaronder keringen) te toetsen aan de werking van het systeem. Tevens is overeenstemming nodig voordat verdere besluiten kunnen worden genomen. 2 ZZL vindt het aspect waterveiligheid nog onvoldoende belicht. De zorg dat de Rogebotkering na inzet als spuiwerk niet meer voldoet als categorie B-kering is nog niet weggenomen. De Roggebotkering valt niet onder de verantwoordelijkheid van ZZL, maar wel een deel van de achterliggende dijken (de Drontermeerdijk), die niet meer voldoet als de Roggebotkering faalt. De zorg wordt wel serieus genomen, maar men vertaalt deze vooralsnog in maatregelen achteraf. ZZL heeft gevraagd om een gedegen faalkansanalyse vooraf. In de brief met het regioadvies aan de staatsecretaris staat letterlijk verwoord: Ook moet de kerende functie van de Roggebotsluis geborgd zijn, ook nadat deze voor het spuien van hoogwater via de bypass is ingezet In de Stuurgroep van 8 maart 2012 is ingestemd met beide verzoeken van ZZL: zowel de faalkansanalyse als systeemanalyse zal worden gemaakt. 3 Een andere zorg van ZZL, die het waterschap samen met de andere Flevolandse partners al meerdere malen heeft uitgesproken, is het aspect tijdelijkheid. Momenteel wordt het ontwerp van fase 1 klaargemaakt waarin maatregelen opgenomen worden om voor een periode van maximaal jaar met een kans van 1:1100 alvast een hoogwaterpiek op te kunnen vangen. Dit aspect tijdelijkheid dient als uitgangspunt meegenomen te worden in de systeemanalyse. Personele consequenties Geen Financiële consequenties Financiële dekking van het gehele plan is ook van belang voor Waterschap Zuiderzeeland in verband met de mogelijke koppeling van de dijkversterking vanuit HWBP3. Juridische consequenties Momenteel nog niet in te schatten Consequenties voor Communicatie Niet bekend Bijlagen geen 6 / 6