ALGEMENE VERGADERING. Lelystad 20 september 2012, het college van Dijkgraaf en Heemraden, 27 november september 2012 H.

Transcriptie

1 V ERGADERDATUM 27 november 2012 SECTOR/AFDELING STUKDATUM NAAM STELLER 5 september 2012 H. Bouwhuis ALGEMENE VERGADERING AGENDAPUNT ONDERWERP 10 Stand van zaken ontwikkelingen Almere PROGRAMMA Algemeen PORTEFEUILLEHOUDER J. Nieuwenhuis Voorstel 1. Kennisnemen van de stand van zaken rond de Schaalsprong Almere; 2. kennisnemen van de rol van het waterschap in dit proces tot nu toe en de verwachtingen voor de toekomst. Samenvatting De ontwikkelingen die samenhangen met de groei van Almere, ook wel de Schaalsprong Almere of Almere 2.0 genoemd, zijn al enkele jaren onderwerp van gesprekken tussen Waterschap Zuiderzeeland en de gemeente Almere. Inmiddels krijgen de plannen steeds meer richting en vorm, waardoor er meer inzicht ontstaat in noodzakelijke betrokkenheid van het waterschap bij deze ruimtelijke ontwikkelingen. PARAAF HOOFD AFDELING CCBO drs. E. Borsboom Eind 2012 zal de rijksstructuurvisie voor de Noordelijke Randstad in concept gereed zijn. De Schaalsprong Almere maakt hiervan deel uit. In de visie komt een aantal watergerelateerde thema s aan de orde, die bij verdere uitwerking directe betrokkenheid van waterschap zullen vragen. Eén van deze onderwerpen is het zogenaamde organisch ontwikkelconcept van Almere Oosterwold, een nieuw te ontwikkelen wijk aan de oostzijde van Almere. De gemeente Almere heeft aangegeven dat dit ontwikkelconcept, onafhankelijk van de beslissing over de rijksstructuurvisie, in Oosterwold verder uitgewerkt zal worden. Uit verkenningen van het waterschap is gebleken dat dit ontwikkelconcept gevolgen kan hebben voor de taken en verantwoordelijkheden van het waterschap. In deze notitie wordt u geïnformeerd over de rol die het waterschap tot nu toe heeft gespeeld in dit proces en de verwachte bijdrage in de toekomst. Lelystad 20 september 2012, het college van Dijkgraaf en Heemraden, de secretaris-directeur, de dijkgraaf, ir. J.B. van der Veen. mr. ir. H.L. Tiesinga. 1 / 6

2 Toelichting De ontwikkelingen die samenhangen met de groei van Almere, ook wel de Schaalsprong Almere of Almere 2.0 genoemd, zijn al enkele jaren onderwerp van gesprekken tussen Waterschap Zuiderzeeland en de gemeente Almere. Inmiddels krijgen de plannen steeds meer richting en vorm, waardoor er meer inzicht ontstaat in noodzakelijke betrokkenheid van het waterschap bij deze ruimtelijke ontwikkelingen. In deze notitie wordt u geïnformeerd over de rol die het waterschap tot nu toe heeft gespeeld in dit proces en de verwachte bijdrage in de toekomst. Voorafgaande hieraan wordt de hoofdlijnen van het proces rondom de schaalsprong Almere geschetst. De nadruk ligt hierbij op het gebied Almere Oosterwold, waar voor het waterschap de grootste uitdagingen liggen. I. Hoofdlijn proces Rijk * en regio willen dat de Noordelijke Randstad zich verder ontwikkelt tot een internationaal concurrerende Europese topregio. Deze wens vereist inzet op drie ambities: moderne woon- en werklocaties, goede bereikbaarheid en mogelijkheden voor recreatie en natuur. Omdat in de Noordelijke Randstad tot 2030 een vraag verwacht wordt naar ruim nieuwe woningen én in deze regio maar weinig ruimte is voor stedelijke uitbreidingen, is de gemeente Almere gevraagd een belangrijk deel van de verstedelijkingsopgave in te vullen. In het Rijk-Regioprogramma Almere-Amsterdam-Markermeer (RRAAM) onderzoeken de betrokken partijen hoe deze ambities te verwezenlijken zijn. De hoofdlijnen worden opgenomen in een rijksstructuurvisie, die eind 2012 in concept gereed moet zijn. Daarbinnen krijgen de gewenste ontwikkelingen in de komende twintig tot dertig jaar geleidelijk vorm, in een tempo dat aansluit bij de daadwerkelijke vraag. Het besluit over de rijksstructuurvisie komt in een aantal stappen tot stand. De concept-rijksstructuurvisie wordt voorgelegd aan de Tweede Kamer. In dezelfde periode ligt de rijksstructuurvisie ter visie voor (formele) inspraak. Waarschijnlijk gebeurt dit in de eerste helft van Rijk en regio maken intussen afspraken over de uitvoering. Na de inspraakprocedure stelt het Rijk de definitieve rijksstructuurvisie op. Aan het proces dat moet leiden tot de concept-rijksstructuurvisie liggen de volgende relevante nota s en beslismomenten ten grondslag. Concept-Structuurvisie Almere 2.0 Het Rijk en Almere hebben in 2007 afgesproken dat de gemeente onderzoekt of en hoe Almere kan groeien tot een stad die op termijn plaats biedt aan inwoners. Dit heeft geleid tot de concept-structuurvisie Almere 2.0, die in juli 2009 is gepresenteerd. De visie beschrijft de verdubbeling van de stad door de bouw van woningen en het creëren van arbeidsplaatsen. Belangrijke elementen uit het voorkeursalternatief van de visie zijn de sterk stedelijke ontwikkeling van Almere aan de westzijde (Almere Pampus) die via een openbaarvervoerverbinding aansluit op IJburg en Amsterdam, de zogenaamde IJmeerlijn. Verder is er sprake van een binnenstedelijke verdichting rond het Weerwater en landelijk wonen en werken aan de oostzijde van Almere (Almere Oosterwold). RAAM-brief In de zogenaamde RAAM-brief (Rijksbesluiten Amsterdam-Almere-Markermeer) die in 2009 is uitgebracht, heeft het Rijk de drie ambities voor de regio Amsterdam-Almere-Markermeer vastgelegd op het gebied van verstedelijking, bereikbaarheid en natuur. * De rijksambitie is onder andere verwoord in de Nota Ruimte (2004), de Noordvleugelbrief (2006), het Programma Randstadurgent (2007) en de Structuurvisie Randstad 2040 (2008). 2 / 6

3 In principe is gekozen voor een westelijke ontwikkeling van Almere inclusief IJmeerverbinding en het ecologisch herstel van het Markermeer-IJmeer. Voorwaarde was echter wel dat de kosten van deze ontwikkelingen aanzienlijk lager worden dan in eerste instantie geraamd. De RAAM-brief gaf tevens aan dat er een ander verstedelijkingsmodel in beeld kan komen indien de ontwikkeling van de IJmeerverbinding niet haalbaar mocht blijken, bijvoorbeeld een zuidwestelijke oriëntatie met verbetering van het openbaar vervoer via de Hollandse Brug. Integraal Afsprakenkader (IAK) Het college van B&W van Almere zag in de RAAM-brief voldoende basis om, samen met het Rijk een Integraal Afspraken Kader (IAK) op te stellen. Het IAK dat eind januari 2010 is ondertekend door het Rijk, de provincie Flevoland en de gemeente Almere, bevat werkafspraken over de verdere groei van de stad, op het gebied van woningbouw, infrastructuur, werkgelegenheid, cultuur, ecologie, onderwijs, sport en financiën. Met het oog op de in de RAAM-brief aangekondigde optimalisatie, zijn vier werkmaatschappijen opgericht die verschillende ontwikkelingsrichtingen op de haalbaarheid van de doelen van de schaalsprong nader moesten onderzoeken. Deze werkmaatschappijen hadden de volgende opdracht: Werkmaatschappij Almere-Amsterdam (WAA): in beeld brengen van de financiële optimalisatiemogelijkheden van een westelijke ontwikkeling van Almere en de aanleg van een IJmeerverbinding. Werkmaatschappij Almere Centrum-Weerwater (WACW): uitwerken van de integrale opgave van het gebied Almere Centrum Weerwater - A6 (inclusief de overkluizing van de A6) met duurzame inpassingsmaatregelen in een gebiedsontwikkelingsplan. Werkmaatschappij Almere-Oosterwold (WAO): opstellen van een ontwikkelingsstrategie voor het gebied Almere Oosterwold (oostzijde van Almere), waarbij wordt uitgegaan van organische stedenbouw in een landelijke omgeving. Werkmaatschappij Markermeer-IJmeer (WMIJ): voorstellen voor optimalisatie van het maatregelenpakket voor de uitvoering van het Toekomstbestendig Ecologische Systeem van het Markermeer-IJmeer. Rijksstructuurvisie Amsterdam- Almere-Markermeer Omdat de uitwerking van de integrale opgave voor het gebied een proces met een lange tijdshorizon is dat onzekerheden kent, wil het kabinet de uitgezette koers verder uitwerken en bewaken met het instrument van een rijksstructuurvisie. Om tot een keuze van een voorkeursalternatief voor de rijksstructuurvisie te komen, zijn met behulp van een planmer # en een MKBA (maatschappelijke kosten-batenanalyse) verschillende alternatieven voor de ontwikkeling van de Noordelijke Randstad onderzocht op economische, financiële en milieugevolgen. De alternatieven zijn samengesteld uit kansrijke oplossingen/ producten van de werkmaatschappijen en oplossingen die aangedragen zijn door het Rijk. Het voorkeursalternatief wordt vastgelegd in de concept Rijksstructuurvisie en na overleg met de regio door het kabinet vastgesteld. Het concept van de rijksstructuurvisie wordt voorgelegd aan de Tweede Kamer. In dezelfde periode ligt het document ter visie voor (formele) inspraak. Waarschijnlijk gebeurt dit in de eerste helft van Rijk en regio maken intussen afspraken over de uitvoering in een IAKII. Na de inspraakprocedure stelt het Rijk de definitieve rijksstructuurvisie op. # De rijksstructuurvisie is sowieso planmer-plichtig. Het doel van de planmer is om het milieu een volwaardige plek in de besluitvorming te geven, én informatie te geven over de verschillende alternatieven die onderzocht zijn. 3 / 6

4 II. Betrokkenheid waterschap tot nu toe In september 2009 heeft het college van DenH besloten tot onderstaande positie in de voorbereiding- en realisatiefase van de Schaalsprong Almere: Zuiderzeeland wil niet betrokken zijn als ontwikkelende, economische partner (risicodragend), maar wil vanuit zijn adviesrol in de ruimtelijke ordening als bestuurlijke partner meedoen in de ontwikkeling van de Schaalsprong. In de voorbereidingsfase wil het waterschap intensief betrokken zijn bij de ruimtelijke ontwikkelingen om te adviseren over het watersysteem, de waterketen en de waterkeringen en in zijn algemeenheid om kennis over bodem en water in te brengen en verder te ontwikkelen. In de realisatiefase is een toezichthoudende rol essentieel, in verband met de verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud van (een deel van) het watersysteem, de zuiveringstechnische werken en transportleidingen en de waterkeringen na de realisatie. Het waterschap is niet bereid bij te dragen aan de planexploitatie van deze ontwikkelingen. Momenteel zitten de ontwikkelingen rond de Schaalsprong Almere nog in de voorbereidingsfase. In deze fase had en heeft het waterschap zitting in het regionaal bestuurlijk en ambtelijk afstemmingsoverleg. Daarnaast is het waterschap betrokken geweest bij de werkzaamheden van de werkmaatschappijen. Regionaal bestuurlijk en ambtelijk afstemmingsoverleg Om de werkzaamheden die samenhangen met het RRAAM-programma (zie I Hoofdlijn proces) in onderlinge samenhang op te kunnen aanpakken en af te kunnen stemmen, heeft het Rijk een bestuurlijke en zakelijke samenwerking in het leven geroepen. De aansturing geschiedt via twee bestuurlijke overleggen, het BO-RRAAM en het BO-Almere 2.0, waarin partijen zitten die actief meedoen, meewerken én meebetalen. Het waterschap maakt hier geen deel van uit. De besluitvorming en bewaking van de voortgang en samenhang van beide overleggen wordt voorbereid door de stuurgroep RRAAM. Waterschap Zuiderzeeland heeft zitting in het Regionaal ambtelijk en bestuurlijk afstemmingsoverleg Almere. Dit overleg is gericht op de voorbereiding van de stuurgroep RRAAM, het bespreken van de (tussen)producten van de werkmaatschappijen en het bewaken van de samenhang tussen de verschillende RRAAM-projecten. Rol in werkmaatschappijen In de werkmaatschappijen Almere-Amsterdam, Almere-Centrum-Weerwater en Markermeer-IJmeer heeft het waterschap voornamelijk geparticipeerd vanuit zijn adviesrol in het watertoetsproces. De betrokkenheid bij de Werkmaatschappij Almere Oosterwold (WAO) was groter; het waterschap heeft zowel ambtelijk als bestuurlijk zitting gehad in deze werkmaatschappij. Het product van deze werkmaatschappij, een organisch ontwikkelconcept voor Almere Oosterwold, getiteld Almere Oosterwold, Land-Goed voor Initiatieven, is in februari 2012 vastgesteld door de stuurgroep RRAAM. In de bijlage is dit ontwikkelingsperspectief kort toegelicht. Alhoewel het geschetste ontwikkelconcept in principe interessant is, heeft het waterschap vraagtekens gezet bij de uitvoerbaarheid en aangegeven dit nader te willen onderzoeken. Onderstaand, onder III, wordt hier nader op ingegaan. III. Toekomstige betrokkenheid waterschap Regionaal afstemmingsoverleg en wateradvies De concept-rijksstructuurvisie en het uiteindelijk door het kabinet te nemen besluit, zijn in belangrijke mate richtinggevend voor de wijze waarop Almere zich in de toekomst zal ontwikkelen. 4 / 6

5 In de periode voorafgaande aan dit besluit (naar verwachting voor voorjaar 2013) blijft het waterschap aangesloten op de ontwikkelingen rond Almere via het regionaal bestuurlijk en ambtelijk afstemmingsoverleg. Voor alle uitwerkingen in en rond Flevoland die van invloed zijn op de veiligheid, waterkwantiteit en -kwaliteit, heeft het waterschap naar de gemeente Almere en de andere RRAAM-partijen, aangegeven zo vroegtijdig mogelijk betrokken te willen worden. Indien er vooruitlopend op de rijksstructuurvisie tussentijds nadere uitwerkingen plaatsvinden, zal het waterschap hierin participeren vanuit zijn rol in het watertoetsproces. Organisch ontwikkelconcept Almere Oosterwold De gemeente Almere heeft aangegeven dat het organisch ontwikkelconcept, onafhankelijk van de beslissing over de rijksstructuurvisie, in Oosterwold verder uitgewerkt zal worden. Omdat verwacht werd dat het organische ontwikkelconcept voor Almere Oosterwold gevolgen heeft voor de taken en verantwoordelijkheden van het waterschap, heeft Zuiderzeeland reeds eind begin 2012 verkend of het huidige waterschapsbeleid onverkort toepasbaar is op dit ontwikkelconcept. Hieruit bleek dat de vigerende wet- en regelgeving en het huidige beleid met betrekking tot het watersysteembeheer en de afvalwaterketen, zowel voor het waterschap als de gemeente onvoldoende zijn toegesneden op de beoogde organische gebiedsontwikkeling. Belangrijkste reden is dat het waterschap in de huidige situatie adviseert over de waterhuishoudkundige inrichting op basis van vooraf opgestelde ruimtelijke plannen. Vanuit deze aanpak en de hieruit ontstane structuren zijn de zorgtaken voor waterschap en gemeente geformuleerd, die hier vervolgens hun beleid en taakuitoefening op hebben gebaseerd. Ook de huidige wet- en regelgeving en het waterbeleid zijn gebaseerd op bestaande, vastomlijnde situaties. Bij een organische gebiedsontwikkeling ontbreekt deze structuur. Het organische ontwikkelmodel betekent dat de noodzakelijke publieke investeringen volgend zullen zijn op de gebiedsontwikkeling. Dit levert aanzienlijke kostenbesparingen op voor de gemeente Almere. De consequenties voor het waterschap (en andere betrokken overheden/partijen) zijn in dit stadium echter nog onduidelijk. Het risico bestaat dat de inrichting en het beheer van het watersysteem en de afvalwaterketen in Oosterwold een erg ingewikkeld en arbeidsintensief proces worden, waardoor de kosten voor het waterschap fors toenemen en het niet duidelijk is in welke mate wij aan onze zorgplicht kunnen voldoen. De consequenties van organisch ontwikkelen zullen daarom verder in beeld moeten gebracht alvorens het waterschap kan besluiten hoe om te gaan met de organische gebiedsontwikkeling. De verantwoordelijke portefeuillehouders zullen de gemeente Almere (wethouders Duivesteijn en Anker) op 20 november 2012 informeren over onze huidige richtinggevende wet- en regelgeving en beleidskaders, en de vragen en risico s die organisch ontwikkelen oproept c.q. met zich mee brengt. Tevens zal aangegeven worden dat Zuiderzeeland samen met Almere en de provincie wil verkennen hoe een robuust watersysteem en een duurzame afvalwaterketen te realiseren zijn bij organische gebiedsontwikkeling. Hierbij dienen tevens de verantwoordelijkheden van de verschillende betrokken partijen met betrekking tot aanleg, beheer en onderhoud in beeld te worden gebracht. De uitkomsten zullen bepalend zijn voor de wijze waarop het waterschap zal omgaan met een organische gebiedsontwikkeling. Het waterschap heeft een plan van aanpak opgesteld om met de betrokken regionale partijen (gemeente Almere en de provincie Flevoland) te onderzoeken hoe de watertaken in te vullen zijn bij een organische gebiedsontwikkeling. 5 / 6

6 Momenteel is een ambtelijke werkgroep, samengesteld uit vertegenwoordigers van het waterschap, gemeente en de provincie, bezig dit plan van aanpak verder uit te werken. Personele consequenties Financiële consequenties Juridische consequenties Consequenties voor Communicatie Bijlagen Hoofdlijnen ontwikkelstrategie Almere Oosterwold 6 / 6