Risicohouding en Beleggen Bekeken vanuit de gedragseconomie
|
|
- Marleen de Vries
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 3/26/ Risicohouding en Beleggen Bekeken vanuit de gedragseconomie Landelijke LIO dag, 26 maart 2018 [Marc Kramer]
2 3/26/ Overzicht van deze lezing Insteek: Examenprogramma Domein Risico en Informatie G1: Risico en G5: Beleggen Onderwerpen Klassiek-economische benadering van risico Gedrags-economische benadering van risico
3 3/26/ De standaard [Neoklassieke] uitgangspunten Macro benadering Risico in financiële markten wordt bepaald a.d.h.v. Volatiliteit [of σ] en Beta [ s] Er bestaat een positieve risico-premie Dus risico en rendement zijn positief gerelateerd: risico wordt beloond. Micro benadering Rationaliteit [de mens als Homo Economicus] Mensen optimaliseren en hebben een goed beeld van hun [stabiele] risico houding, want ze zijn superslim.
4 3/26/ Hoe definieren we risico? Intuitie: downside risk We modelleren risico echter als gekwantificeerde onzekerheid. Tweezijdig Volatiliteit r Var r N n 1 r n r n 1 2 Beta β = Cov(r i, r M ) Var(r M )
5 3/26/ Meer risico=kans op meer beloning Casino Sparen % kans op 300% Fundamentele Risk-Return Trade-off 100% kans op to 6.1%
6 feb-90 feb-91 feb-92 feb-93 feb-94 feb-95 feb-96 feb-97 feb-98 feb-99 feb-00 feb-01 feb-02 feb-03 feb-04 feb-05 feb-06 feb-07 feb-08 feb-09 feb-10 Aandelen hebben ook onzekere uitkomsten Apple Monthly returns ,6 0,4 Gemiddeld rendement per maand: 2,5% 0,2 0-0,2 Maandelijkse volatiliteit: 14,7% -0,4-0,6-0,8
7 Bijv. in 12 van de laatste 100 jaren, gaven aandelen een jaarrendement van tussen de 25% and 30% 3/26/ jaar Risico-Rendement bij diverse asset classes Gem. r = 11.7% (r) = 20.0% Gem. r = 4.1% (r) = 2.8% Positieve Risico premie: 7.6%
8 3/26/ Micro: Risico in de standaard economie De standaard economie veronderstelt dat mensen risico avers zijn, en dat nut wordt bepaald vanuit totale welvaart [bezit]. Een typische nutsfunctie: Stel: P1(0.8, $5, $30) Risico aversie, omdat: U[E(W)] > E[U(W)] Bepaald over W[ealth] Laten we eens kijken naar enkele keuzes gemaakt door jullie [en anderen].
9 3/26/ Welke keuze zou je maken? een zekere een kans van 25% op % 72% 0% 20% 40% 60% 80% 100% K&T 81 84% 16% De meerderheid is idd risico avers Welke keuze zou je maken? een zekere 5 een kans van 0.1% op % 55% 0% 20% 40% 60% 80% 100% K&T 79 28% 72% Hier is de meerderheid risico zoekend Welke keuze zou je maken? Een zeker verlies van % K&T 81 13% Welke keuze zou je maken? Een zeker verlies van 5 76% K&T 79 83% Een kans van 25% op 1,000 verlies 48% 87% Een kans van 0.1% op een verlies van % 17% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Hier is het evenredig verdeeld 0% 20% 40% 60% 80% En hier is de meerderheid weer risico avers K&T 81 refers to Kahneman & Tversky, 1981, Science K&T 79 refers to Kahneman & Tversky, 1979, Econometrica
10 Hebben jullie stabiele risicopreferenties? 3/26/ Onze gebruikelijke aanname Kortom, een grote meerderheid is soms risico-avers en soms risico-zoekend. Factoren hierbij zijn [1] het teken en [2] de kansen van de uitkomsten.
11 3/26/ Hoe belangrijk is total Wealth PROBLEEM 1: [ keus KEUZE VERANDERING WEALTH YOU, 2018 K+T, 1986 A 1.0, , % 72% B 0.5, , , 0 0.5, % 28% A 1.0, , % 36% PROBLEEM 2: 0.5, 0 0.5, 500 [ keus B 53% 64% 0.5, , 300 GECOMBINEERDE KEUZES [N=183] A + A 36% CONSISTENT B + B 18% A + B 34% INCONSISTENT B + A 12% Kortom: een behoorlijke groep richt zich op veranderingen in welvaart i.p.v. final wealth states.
12 3/26/ Dit soort experimentele resultaten leidden tot de gedragseconomie Centraal hierin staan beperkte rationaliteit, emoties, en sociaal gedrag [de mens als feilbare homo sapiens]. Gedragsmatige concepten die risicohouding beïnvloeden: Framing [en referentiepunt- en pad-afhankelijkheid] Verlies-aversie Kanspercepties Heuristieken [zoals familiarity en affect] Emoties [zoals spijt en trots] Sociale beïnvloeding
13 3/26/ Framing The Müller-Lyer illusion
14 [Tversky & Kahneman, Science, 1981] 3/26/ Framing, referentiepunten en risicohouding [Klassiek Experiment gepubliceerd in Science, 1981] Stel je voor dat de VS zich voorbereidt op het uitbreken van een ongewone Aziatische ziekte, die naar verwachting 600 mensen zal doden. Twee alternatieve programma's om de ziekte te bestrijden zijn voorgesteld. Neem aan dat de exacte wetenschappelijke schattingen van de gevolgen van de programma's bekend zijn. Welk programma (A of B) zou je kiezen? A: STERF FRAME [N=155] o Als programma A wordt aangenomen, sterven 400 mensen. [22%] o Als programma B wordt aangenomen, is er 1/3 kans dat niemand zal sterven en 2/3 kans dat 600 mensen zullen sterven. [78%] [de meesten zijn nu risico-zoekend] B: RED FRAME [N=152] o Als programma A wordt aangenomen, worden 200 mensen gered. [72%] o Als programma B wordt aangenomen, is er 1/3 kans dat 600 mensen worden gered en 2/3 kans dat er geen mensen worden gered. [28%] [de meesten zijn idd risico-avers]
15 Source: Benartzi and Thaler, AER, /26/ Framing beïnvloed ook beleggingsbeslissingen Hangt iemands asset allocatie af van de aangeboden keuzes? Taak: verdeel je geld over 5 beleggingsfondsen. - Groep I: 1 aandelen fonds en 4 obligatie fondsen - Groep II: 4 aandelen fondsen en 1 obligatie fonds
16 Maar B en C zijn identiek Kennen mensen hun eigen risico-houding dan niet? 3/26/ Frame 1: 29% heeft een voorkeur voor C boven B Frame 2: 54% heeft een voorkeur voor C boven B
17 3/26/ Risico-houding en kanspercepties Stel, de kans dat je 1 miljoen kunt verdienen, neemt met 1% toe. A. van 0% tot 1% B. van 99% tot 100% C. van 47% tot 48% Maakt dit uit? In de klassieke E[U] benadering worden kansen lineair verondersteld. Maar psychologisch is er natuurlijk een wereld van verschil A. = Van onmogelijk naar mogelijk B. = Van wellicht niet naar een zekerheid C. = Een amper waarneembaar verschil Gevolg is dat mensen kansen wegen. En daarom zowel gokken [risico zoeken] als zichzelf verzekeren [risico mijden]
18 3/26/ Heuristieken en risico: Affect Positief Affect Negatief Affect Laag Risico Hoog voordeel Hoog Risico Laag voordeel In tegenstelling tot een het gangbare uitgangspunt van een positieve risicorendements relatie.
19 Finucane, et al., /26/ Interessant risico-rendements experiment Resultaat II: dit effect is sterker als proefpersonen onder tijdsruk worden gezet. Dat laat zien dat emoties [hier: affect] waarschijnlijk een rol spelen. Resultaat 1: de correlatie tussen percepties van risico en rendement is in het algemeen negatief.
20 Statman, Fisher & Anginer [2008] 3/26/ De rol van Affect bij aandelen Elk punt in deze grafiek is een aandeel. Drie groepen beoordeelden het elk op 1 aspect: [1] gevoel, [2] verwacht rendement, en [3] risico. Dit specifieke aandeel: 1. Scoorde hoog in de range slecht tot goed gevoel. 2. Scoorde hoog op verwacht rendement. 3. Scoorde laag op gepercipieerd risico In lijn met een negatieve risicorendements perceptie
21 Onderzoek naar % aandelen van het eigen bedrijf in beleggingsportefeuille. Source: Benartzi, et al., /26/ Heuristieken en risico: familiarity Familiarity heeft betrekking op het je veiliger voelen bij iets waar je bekend mee bent. Dat klinkt natuurlijk logisch, maar vanuit een beleggingsoptiek leidt het tot suboptimaal gedrag. Je bent namelijk al afhankelijk van de beleggingen waarmee je bekend bent. Bijv. omdat ze uit je eigen land komen of zijn van het bedrijf waar je werkt. De kern van het diversificatie-principe is immers om te spreiden over zo min mogelijk gecorreleerde beleggingen.
22 Pad-afhankelijkheid van risico-houding 3/26/ Pietje koopt 100 aandelen voor 50 Pietje koopt 100 aandelen voor 70 tijd Pietje wil verkopen. De prijs is nu 60 De gekozen perceptie [of framing] bepaalt waarschijnlijk zijn geneigdheid tot verkoop Het winstframe leidt eerder tot verkoop [dus risicomijdend gedrag], het verliesframe eerder tot niet-verkopen [dus risicozoekend gedrag]. De vraag is nu: Pietje: - Verkoopt met winst [want 60>50] - Verkoopt met verlies [want 60<70] - Speelt quitte [want 60=(50+70)/2? Dit gedrag staat bekend onder de naam disposition effect, en wordt o.a. gedreven door verliesaversie en gevoelens van spijt en trots.
23 Empirisch bewijs voor dit Disposition Effect Kern bevinding: Kans verkoop verliezer = kans verkoop winnaar Gem. =1.50 Binnen een grote groep beleggers is de kans op verkoop van aandelen die op winst staan 50% groter dan die op verlies staan. Kortom: Beleggers houden dus niet van verlies nemen, en nemen daarbij hun eigen aankooprijs [die natuurlijk irrelevant is voor de toekomstige rendementen] als uitgangspunt.
24 Duflo & Saez, JPE, /26/ Beleggen en sociale beïnvloeding Binnen deze zeer homogene groep mensen, observeren we zeer verschillend beleggingsgedrag tussen afdelingen. Dit suggereert dat sociale beinvloeding [peer effects] er toe doen. 11 bibliotheken binnen 1 grote universiteit
25 3/26/ De lessen van vandaag Zijn mensen overwegend risico-avers? Nee, de meeste mensen zijn zowel risico-zoekend als risicomijdend. Dit is een functie van een focus op veranderingen in de status quo, verliesaversie, framing [negatief of positief] en kanspercepties. Risicovoorkeuren zijn tevens pad-afhankelijk, na winsten worden mensen soms meer risicomijdend, na verliezen meer risico-zoekend. Kennen mensen hun eigen risico houding? Nee, mensen weten niet precies hoeveel risico ze eigenlijk willen lopen. Framing en sociale beïnvloeding doen er toe. Zijn risico en rendement positief gerelateerd? Klopt op asset-class niveau, maar mensen hebben een risicorendementsperceptie die daarvan afwijkt. Onze intuïtie leidt tot een negatief verband. Dit heeft een emotionele grondslag.
26 Dank voor jullie aandacht! 3/26/
Preadviezen 2017 Pensioen: De beperkte aandacht voor sparen voor later
Preadviezen 2017 Pensioen: De beperkte aandacht voor sparen voor later Associate Professor Universiteit Leiden Netspar board member Professor Financial Services Maastricht University Netspar Research Fellow
Nadere informatieHoofdstuk 10: Kapitaalmarkten en de prijs van risico
Hoofdstuk 10: Kapitaalmarkten en de prijs van risico In dit hoofdstuk wordt een theorie ontwikkeld die de relatie tussen het gemiddelde rendement en de variabiliteit van rendementen uitlegt en daarbij
Nadere informatieARMOEDE EN WONEN: SCHULDEN EN (HUUR)INCASSO
ARMOEDE EN WONEN: SCHULDEN EN (HUUR)INCASSO Roeland van Geuns Lector armoede en participatie Hogeschool van Amsterdam Den Haag, 24 juni 2015 1 INHOUD 1. Enkele cijfertjes 2. Gedrag: enkele recente inzichten
Nadere informatieGedragseconomie. Jeroen Hinloopen (CPB en UvA)
Jeroen Hinloopen (CPB en UvA) (J.Hinloopen@uva.nl) Programma Gedragseconomie: Homo (Non)Economicus? Beperkte rationaliteit: Verliesaversie Keuzeparadox Kansen schatten Sociale normen Beperkte zelfbeheersing:
Nadere informatieInformatie over beleggingsbeleid particulier vermogensbeheer. 1) Op welke beleggingsovertuigingen baseert Index People haar dienstverlening?
Informatie over beleggingsbeleid particulier vermogensbeheer 1) Op welke beleggingsovertuigingen baseert Index People haar dienstverlening? Welke principes vormen de basis voor het beleggingsbeleid en
Nadere informatieBeginnen met beleggen
Pagina 1 Beginnen met beleggen André Brouwers Disclaimer Pagina 2 Het Beleggingsinstituut staat niet onder toezicht van de AFM. Het Beleggingsinstituut staat niet onder toezicht van De Nederlandsche Bank.
Nadere informatieWelke soorten beleggingen zijn er?
Welke soorten beleggingen zijn er? Je kunt op verschillende manieren je geld beleggen. Hier lees je welke manieren consumenten het meest gebruiken. Ook vertellen we wat de belangrijkste eigenschappen van
Nadere informatieDe kracht van call opties
De kracht van call opties Rob Stuiver & Tycho Schaaf Amsterdam, 8 augustus 2017 Uw sprekers van vanavond Rob Stuiver Tycho Schaaf Fund Manager VOC Fonds Beleggingsexpert LYNX Blogger VOCbeleggen.nl 3 Algemeen
Nadere informatieTrading Wat doen winnaars goed en verliezers fout?
Pagina 1 Trading Wat doen winnaars goed en verliezers fout? André Brouwers Disclaimer Pagina 2 Het Beleggingsinstituut staat niet onder toezicht van de AFM. Het Beleggingsinstituut staat niet onder toezicht
Nadere informatieOefenopgaven Hoofdstuk 7
Oefenopgaven Hoofdstuk 7 Opgave 1 Rendement Een beleggingsadviseur heeft de keuze uit de volgende twee beleggingsportefeuilles: Portefeuille a Portefeuille b Verwacht rendement 12% 12% Variantie 8% 10%
Nadere informatieHet beleggingsbeleid van Berben s Effectenkantoor
Het beleggingsbeleid van Berben s Effectenkantoor Waarschijnlijk baseert u uw keuze voor een vermogensbeheerder op diverse gronden. Mogelijk heeft u binnen uw netwerk al goede berichten over ons vernomen.
Nadere informatieDurft u de straat over te steken? Dan is een variable pensioen waarschijnlijk iets voor u!
Durft u de straat over te steken? Dan is een variable pensioen waarschijnlijk iets voor u! Internet 1 2 Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/free-download/
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Ballast Nedam
Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering Arthur van der Wal Nieuwegein, 28 september 2006 Agenda < Huidig Mandaat bij ING IM < Performance, Beleid en Vooruitzichten < Financieel Toetsingskader
Nadere informatieSamen uw risicoprofiel bepalen - Natuurlijke personen
Samen uw risicoprofiel bepalen - Natuurlijke personen Elke belegger staat voor de moeilijke keuze om zijn portefeuille samen te stellen uit de diverse mogelijke beleggingsvormen (beleggingsfondsen, aandelen,
Nadere informatieStrategy Background Papers
november 2013 Beleggen in vastgoed Huurder of eigenaar, iedereen krijgt in het dagelijkse leven te maken met vastgoed. De meeste eigenaars van een huis zien hun woning meer als een vorm van comfort dan
Nadere informatieZONDER RISICO S GEEN TOEKOMST. Workshop Koninklijke NEN Edwin Martherus MSc Amersfoort 15 mei 2018
ZONDER RISICO S GEEN TOEKOMST Workshop Koninklijke NEN Edwin Martherus MSc Amersfoort 15 mei 2018 Zonder risico s rijd je achteraan Max Verstappen 33 Paspoort Edwin Martherus 20 jaar ervaring met risicomanagement,
Nadere informatieRisk Management. "Don't focus on making money; focus on protecting what you have." - Paul Tudor Jones
Risk Management "Don't focus on making money; focus on protecting what you have." - Paul Tudor Jones Inleiding Het doel van dit document is het introduceren van wat, denken wij, de belangrijkste factor
Nadere informatieKoopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn.
Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn. 1. De Wereldbank berichtte onlangs dat de Chinese economie binnen afzienbare tijd de grootste economie van
Nadere informatiebeleggingstips REGELS TOT SUCCES
beleggingstips REGELS TOT SUCCES #2 BELEGGEN IS SIMPEL MAAR NIET MAKKELIJK Beleggingen kopen en wachten tot ze stijgen is een veel gebruikte strategie. Het lijkt simpel en dat is het ook. Totdat er moet
Nadere informatieAls je de hele sector had gehad dan is dat veel minder een probleem dan als je alleen die specifieke aandelen in bezit had.
Welkom terug bij Vergelijk Uw Vermogensbeheerder, we zitten hier weer met Marc Vijver van Index people. We gaan nu eens onderzoeken naar wat nou belangrijk is bij het selecteren van een vermogensbeheerder.
Nadere informatieSamenvatting. Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld
Samenvatting Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld om hen heen. Zo hebben vele mensen een natuurlijke neiging om zichzelf als bijzonder positief te beschouwen (bijv,
Nadere informatieBeleggen in valuta. Erasmus Universiteit Rotterdam RiskTec Currency Management. dr Ronald Huisman.
Beleggen in valuta dr Ronald Huisman Erasmus Universiteit Rotterdam RiskTec Currency Management ronaldhuisman@risktec.nl Valutamarkten zijn voorspelbaar In een efficiënte markt - is alle informatie in
Nadere informatieTitans Fund. Deelnemen in de fondsen van de beste beleggers van de wereld. Fonds met absolute rendementsdoelstelling tot 18 topstrategieën
Deelnemen in de fondsen van de beste beleggers van de wereld e= estimate (=schatting) Jan Feb 2002 0,95% 9,08% 2003 3,20% 1,41% 2004 2,69% 2,08% 2005 2,82% 0,79% 2006 2,65% 2,53% 2007 1,75% 3,93% 2008-4,93%
Nadere informatieOEFENINGEN HOOFDSTUK 6
OEFENINGEN HOOFDSTUK 6 1 OEFENING 1 EEN INDIVIDU NEEMT EEN BELEGGING IN OVERWEGING MET VOLGENDE MOGELIJKE RENDEMENTEN EN HUN WAARSCHIJNLIJKHEDEN VAN VOORKOMEN: RENDEMENTEN -0,10 0,00 0,10 0,0 0,30 WAARSCHIJNLIJKHEID
Nadere informatieDe rol van Perceptie, Intuïtief of Ratio op de financiële markten van vandaag: is algo-trading een zegen of niet?
De rol van Perceptie, Intuïtief of Ratio op de financiële markten van vandaag: is algo-trading een zegen of niet? 1. Zes maanden geleden schreven we over het werk van Daniel Kahneman, een van de grondleggers
Nadere informatieSummary in Dutch Nederlandse Samenvatting. Het delen van Affect: Paden, Processen en Prestatie
Summary in Dutch Nederlandse Samenvatting Het delen van Affect: Paden, Processen en Prestatie Het delen van gevoelens (emoties of stemmingen) met anderen is bijna onvermijdelijk in ons dagelijks leven.
Nadere informatieFlexibel Spaarpensioen Stichting GE Pensioenfonds
Worksheet A Factsheets Fondsen Flexibel Spaarpensioen Stichting GE Pensioenfonds Datum: ultimo juni 2009 In het kader van het Flexibel Spaarpensioen zijn door uw pensioenfonds 8 fondsen geselecteerd, waarin
Nadere informatieRendement in een laagrentende omgeving
Rendement in een laagrentende omgeving FIN bijeenkomst, 9 april 2015 Hendrik Zonnenberg (Multifund B.V.) Inhoud Lage verwachte lange termijn rendementen 3 Implicaties laag renderende omgeving 6 Impact
Nadere informatieFilosofie voor de Wetenschappen
Date 15-10-2013 1 Filosofie voor de Wetenschappen Presentatie voor de Honours-studenten van de Rijksuniversiteit Gent Jan-Willem Romeijn Faculteit Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen Date 15-10-2013
Nadere informatie21 juni Wegwijs in Tak 23
21 juni 2017 Wegwijs in Tak 23 Inhoud Vastrentende beleggingen en obligaties Wat zijn de alternatieven? Investeren in fondsen? Tak 23: de eenvoudige investering Tips om te slagen VASTRENTENDE BELEGGINGEN
Nadere informatiePensioenen en Financiële planning. Congres "Grip op je vermogen" 20 april 2012 Den Haag
Pensioenen en Financiële planning Tom Steenkamp Congres "Grip op je vermogen" 20 april 2012 Den Haag Wat is belangrijk voor beleggen voor uw pensioen? 1. Keuzes moeten simpel zijn, er moeten er niet te
Nadere informatieBeginnen met beleggen
Pagina 1 Beginnen met beleggen André Brouwers Disclaimer Pagina 2 Het Beleggingsinstituut staat niet onder toezicht van de AFM. Het Beleggingsinstituut staat niet onder toezicht van De Nederlandsche Bank.
Nadere informatieDe kracht van de juiste begeleiding
De kracht van de juiste begeleiding Wie zijn jullie? 1. Beleggen werkt 2. Vermogensadvies is belangrijk voor mij als adviseur 3. Ik help mijn klant bij de zijn vermogensvraagstukken 4. Ik ben beleggingsexpert
Nadere informatieStatistiek voor A.I.
Statistiek voor A.I. College 13 Donderdag 25 Oktober 1 / 28 2 Deductieve statistiek Orthodoxe statistiek 2 / 28 3 / 28 Jullie - onderzoek Tobias, Lody, Swen en Sander Links: Aantal broers/zussen van het
Nadere informatieVerder zien. Meer weten. 1 EEN SOLIDE LANGETERMIJN BELEGGING Dankzij de gebundelde expertise van topbeleggers 2 De beste beleggers voor de beste resultaten Toegang tot de meest exclusieve fondsen ter wereld
Nadere informatieKosten voorbeelden DEGIRO
Kosten voorbeelden Kosten kunnen een aanzienlijke impact hebben op uw rendement. Ondanks dat uitzonderlijk lage tarieven biedt, is het nog steeds van belang een goed idee te hebben van alle kosten die
Nadere informatiePortefeuillekeuze voor lange-termijn beleggers met liquiditeitsrisico's. Joost Driessen 26 maart 2013
Portefeuillekeuze voor lange-termijn beleggers met liquiditeitsrisico's Joost Driessen 26 maart 2013 Illiquide assets voor lange-termijn beleggers? David Swensen, CIO Yale endowment: "Accepting illiquidity
Nadere informatieWaarom onze beleggingsstrategie staat als een huis
Waarom onze beleggingsstrategie staat als een huis Het strategisch beleggingsplan van ABP is stapsgewijs opgebouwd. De strategie is gebaseerd op vier pijlers: 1) de doelstelling van ABP 2) beleggingsovertuigingen
Nadere informatieExamen VWO-Compex. wiskunde A1,2
wiskunde A1,2 Examen VWO-Compex Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Dinsdag 1 juni 13.30 16.30 uur 20 04 Voor dit examen zijn maximaal 90 punten te behalen; het examen bestaat uit 22 vragen.
Nadere informatieFévrier 2011. Trends Finance Day June 1st 2013
Février 2011 Trends Finance Day June 1st 2013 STATE BANKRUPTCY POSITIVE CONSUMPTION More responsible More ethical More social More ecological More respect Van MVI tot Impact Financing Het Belgisch landschap
Nadere informatie6.1 Beschouw de populatie die wordt beschreven door onderstaande kansverdeling.
Opgaven hoofdstuk 6 I Learning the Mechanics 6.1 Beschouw de populatie die wordt beschreven door onderstaande kansverdeling. De random variabele x wordt tweemaal waargenomen. Ga na dat, indien de waarnemingen
Nadere informatieTactische Asset Allocatie
Tactische Asset Allocatie Enno Veerman Volendam, 2 maart 2012 Tactische Asset Allocatie (TAA) Strategische Asset Allocatie (SAA): portefeuille samenstellen op basis van lange-termijn voorspellingen TAA:
Nadere informatieRelatiedag Onzekerheid als kompas. 21 maart World Café. Vertrouwen Keuzevrijheid Besluitvorming
Relatiedag 2018 Onzekerheid als kompas Onzekerheid: daar kun je op vertrouwen! Rick Koster World Café Vertrouwen Keuzevrijheid Besluitvorming 21 maart 2018 Introductie door Marcel Kennismaking Gebruik
Nadere informatieTitans Fund. Deelnemen in de fondsen van de beste beleggers van de wereld. Fonds met absolute rendementsdoelstelling tot 18 topstrategieën
Deelnemen in de fondsen van de beste beleggers van de wereld e= estimate (=schatting) Jan Feb 2002 0,95% 9,08% 2003 3,20% 1,41% 2004 2,69% 2,08% 2005 2,82% 0,79% 2006 2,65% 2,53% 2007 1,75% 3,93% 2008-4,93%
Nadere informatie6.1 Beschouw de populatie die beschreven wordt door onderstaande kansverdeling.
Opgaven hoofdstuk 6 I Basistechnieken 6.1 Beschouw de populatie die beschreven wordt door onderstaande kansverdeling. x 0 2 4 6 p(x) ¼ ¼ ¼ ¼ a. Schrijf alle mogelijke verschillende steekproeven van n =
Nadere informatie2 Model voor beleggingsbeleid en renteafdekking
1 Inleiding Dit achtergronddocument licht toe hoe het beleggingsbeleid en de renteafdekking in de persoonlijke pensioenrekeningen beschreven in hoofdstuk 4 van de Policy Brief Pensioen en rentegevoeligheid
Nadere informatie1. Wat is uw voornaamste beleggingsdoel? Punten
NnL Wat is uw beleggersprofiel? Wat voor belegger bent u? Accepteert u risico's? Of speelt u liever op zeker? Door de onderstaande vragen te beantwoorden, brengt u uw risicoprofiel en uw beleggingshorizon
Nadere informatieSamen uw risico profiel bepalen
Klant naam: Woonplaats:.. Samen uw risico profiel bepalen Deze vragenlijst is bestemd voor de belegger. Beleggen betekent investeren, tegen al dan niet onzekere rendementen en eventueel met een risico.
Nadere informatieVerder zien. Meer weten.
Verder zien. Meer weten. 1 EEN SOLIDE LANGETERMIJN BELEGGING Dankzij de gebundelde expertise van topbeleggers 2 De beste beleggers voor de beste resultaten Toegang tot de meest exclusieve fondsen ter wereld
Nadere informatieRapport Triple A - Risk Finance B.V. terzake Vergelijking pensioenproduct met de markt voor
Rapport Triple A - Risk Finance B.V. terzake Vergelijking pensioenproduct met de markt voor Zwitserleven N.V. Inhoudsopgave 1. Management samenvatting...1 2. Zwitserleven DC Product...2 3. Beschrijving
Nadere informatie(Vak)Woordenschat, onderschat?
(Vak)Woordenschat, onderschat? Docent: Peter Nessen Vak: Economie 4 VWO School: Damstede College A dam Periode: Nov. 12 Febr. 13 Interventiedoel Vergroten van de (vak)woordenschat van leerlingen, met als
Nadere informatieNieuwsbrief februari 2016
Nieuwsbrief februari 2016 In deze nieuwsbrief vindt u de volgende onderwerpen: - De beleggingsresultaten over 2015 - Vragen en antwoorden over de beleggingsresultaten en uw pensioenregeling bij Aegon PPI
Nadere informatieTechnische analyse kan in verschillende soorten grafieken gebruikt worden om trends en trendwijzigingen
Woord Vooraf 7 8 Woord vooraf In tegenstelling tot de fundamentele analyse, waar vooral naar de waarde van een aandeel wordt gezocht, staat bij de technische analyse van aandelen de koers centraal. Wanneer
Nadere informatieGeven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.
Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van
Nadere informatieHoofdstuk 3: Arbitrage en financiële besluitvorming
Hoofdstuk 3: Arbitrage en financiële besluitvorming Elke beslissing heeft consequenties voor de toekomst en deze consequenties kunnen voordelig of nadelig zijn. Als de extra kosten de voordelen overschrijden,
Nadere informatieVastgoedbeleggingsresultaten van Nederlandse pensioenfondsen: internationale diversificatie stelt teleur
Vastgoedbeleggingsresultaten van Nederlandse pensioenfondsen: internationale diversificatie stelt teleur Veel Nederlandse pensioenfondsen hebben in de afgelopen jaren hun vastgoedportefeuilles opnieuw
Nadere informatieInformatiewijzer. Beleggingsdoelstelling & Risicoprofielen. Today s Tomorrow Morgen begint vandaag
Informatiewijzer Beleggingsdoelstelling & Risicoprofielen Today s Tomorrow Morgen begint vandaag Beleggen op een manier die bij u past! Aangenomen mag worden dat beleggen een voor u een hoger rendement
Nadere informatieBeleggen met je pensioen
Beleggen met je pensioen De belangstelling om te beleggen met pensioengelden neemt toe. We bemerken dat naast het aantal informatie aanvragen ook de daadwerkelijk keuze om te gaan beleggen met pensioengelden
Nadere informatieBELEGGINGSPROFIELEN Toelichting op uw beleggingsprofiel
BELEGGINGSPROFIELEN Toelichting op uw beleggingsprofiel Beer & Van Stapele Vermogensbeheer levert maatwerk. Vermogensbeheer komt er op neer dat wij de beleggingsbeslissingen nemen en de dagelijkse zorg
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Beleggen
Praktische opdracht Economie Beleggen Praktische-opdracht door een scholier 1965 woorden 30 oktober 2003 8,1 62 keer beoordeeld Vak Economie Inhoud: 1. Inhoudsopgave 2. Inleiding 3. Wat is beleggen? 4.
Nadere informatieBridging the Gap between what science knows and what business does
Bridging the Gap between what science knows and what business does ERM = BRM Het framework & de psychologie ERM = BRM: invulling aan soft controls Enterprise risk management is gebaat bij methodische maatregelen
Nadere informatieBEPERKINGEN VAN RATIONELE BESLUITVORMING
Ype Wijnia en John de Croon Asset Management Nederland, 19 mei 2016 BEPERKINGEN VAN RATIONELE BESLUITVORMING THEMABIJEENKOMST DECISION MAKING Introductie Asset management: gecoördineerde activiteiten om
Nadere informatieDe Pensioenkrant. Wilt u ook uw pensioen veilig stellen? Lees verder in de pensioenkrant...
De Pensioenkrant Wilt u ook uw pensioen veilig stellen? Lees verder in de pensioenkrant... Het probleem Levensstandaard behouden wordt moeilijker Uit cijfers van het nationaal instituut voor statistiek
Nadere informatieAFM Consumentenmonitor voorjaar 2015 Beleggers
AFM Consumentenmonitor voorjaar 2015 Beleggers Juni 2015 GfK 2015 AFM Consumentenmonitor Juni 2015 1 Inhoudsopgave 1. Onderzoeksresultaten in detail Beleggersprofiel Beleggingsportefeuille Risico, rendement
Nadere informatieONS BELEGGINGSBELEID PAST ONZE BELEGGINGSFILOSOFIE BIJ U?
ONS BELEGGINGSBELEID PAST ONZE BELEGGINGSFILOSOFIE BIJ U? Waarschijnlijk baseert u uw keuze voor een vermogensbeheerder op diverse gronden. Mogelijk heeft u binnen uw netwerk al goede berichten over ons
Nadere informatieNieuwe inzichten voor ALM analyse naar aanleiding van de krediet crisis
Nieuwe inzichten voor ALM analyse naar aanleiding van de krediet crisis Peter Vlaar Hoofd ALM modellering APG VBA ALM congres 5 november 2009 Agenda Karakteristieken van de kredietcrisis? Hoe kunnen we
Nadere informatieIntroductie Financiële Planning
Introductie Financiële Planning Stichting RB-studiekring Utrecht 8 september 2015 19.30 uur 21.45 uur Door: Ramón Wernsen Programma Inzicht in het financiële planningsproces De vakgebieden van financiële
Nadere informatieCompex wiskunde A1-2 vwo 2004-I
KoersSprint In deze opgave gebruiken we enkele Excelbestanden. Het kan zijn dat de uitkomsten van de berekeningen in de bestanden iets verschillen van de exacte waarden door afrondingen. Verder kunnen
Nadere informatieVastgoed in de portefeuilles van Nederlandse institutionele beleggers
Vastgoed in de portefeuilles van Nederlandse institutionele beleggers ASRE Talent Seminar Marco Mosselman Juni 2014 Institutioneel vastgoed (31-12-2011) Totaal belegd vermogen Waarvan vastgoed Pensioenfondsen
Nadere informatieSmall Firm Premium feiten en fabels. F&O Jaarcongres 6 december 2018
Small Firm Premium feiten en fabels F&O Jaarcongres 6 december 2018 Voorstellen drs. Chris Denneboom cdenneboom@valuepro.nl Register Valuator Register adviseur bedrijfsopvolging Gerechtelijk deskundige
Nadere informatieHedge Funds vs. Aandelen en Obligaties & Hoe te beleggen in Hedge Funds
Hedge Funds vs. Aandelen en Obligaties & Hoe te beleggen in Hedge Funds Hedge Funds vs. Aandelen en Obligaties & Hoe te beleggen in Hedge Funds Auteur: Valeer van Mook, (Hedge) Fund Analist van De Veste.
Nadere informatieWWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL DE KIEZENDE PATIENT. SYMPOSIUM ZorgVallei
WWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL DE KIEZENDE PATIENT SYMPOSIUM ZorgVallei 30 october 2008 GEFELICITEERD! Het webportal ZorgVallei is af Hierdoor wordt het mogelijk een rationelere keuze te doen uit een breed
Nadere informatieReële karakteristieken van beleggingscategorieën
Reële karakteristieken van beleggingscategorieën Henk Hoek ORTEC Postbus 4074 3006 AB Rotterdam Max Euwelaan 78 Tel. +31 (0)10 498 6666 info@ortec.com www.ortec.com 6 november 2008 Inleiding: nominaal
Nadere informatiestudiekiezers Cilia Witteman Behavioural Science Institute Radboud Universiteit Nijmegen
studiekiezers Cilia Witteman Behavioural Science Institute Radboud Universiteit Nijmegen Een studie (of iets anders) kiezen: Hoe doen mensen dat - snel, op gevoel of na goed nadenken? Wat is beter? Hoe
Nadere informatieGeld verdienen op de beurs. Frank Toxopeus. ZelfHandelen.nl
Geld verdienen op de beurs Frank Toxopeus In dit ebook: Traden of Beleggen? Waar kan je beleggen of traden? Belangrijk: voor je start Psychologie Money Management Trading Systeem 3 4 5 6 8 9 Introductie
Nadere informatieOp welke beleggingsstrategie baseert de beleggingsonderneming haar dienstverlening? Antwoord:
Om beleggingsondernemingen goed met elkaar te vergelijken is o.a. inzicht in het beleggingsproces een belangrijke maatstaf. Door vragen te stellen over het beleggingsbeleid krijgt u een goed beeld van
Nadere informatieFor Tomorrow Beleggen voor Morgen 26 november 2015
For Tomorrow Beleggen voor Morgen 26 november 2015 Wie ben ik Wie zijn wij Zonder grote risico s beleggen? Aandachtspunten Performance Conclusie Gewerkt voor diverse grootbanken (ABN Amro, Mees-Pierson,
Nadere informatiePopulair beleggingsplan
Populair beleggingsplan versie 22 november 2013 1 Inhoudsopgave Wat belegt het pensioenfonds? 4 Wat is het doel van beleggen? 4 Wat levert beleggen op? 4 Er gaan toch ook risico s gepaard met beleggen?
Nadere informatiePopulair beleggingsplan
Populair beleggingsplan versie oktober 2015 1 Inhoudsopgave Waarom belegt het pensioenfonds? 4 Wat is het doel van beleggen? 4 Wat levert beleggen op? 4 Er gaan toch ook risico s gepaard met beleggen?
Nadere informatieKansrekening en Statistiek
Kansrekening en Statistiek College 11 Dinsdag 25 Oktober 1 / 27 2 Statistiek Vandaag: Hypothese toetsen Schatten 2 / 27 Schatten 3 / 27 Vragen: liegen 61 Amerikanen werd gevraagd hoeveel % van de tijd
Nadere informatieVERVANGENDE FONDSEN VOOR DE BLACKROCK FUNDS OF ISHARES
ONDERZOEK NAAR VERVANGENDE FONDSEN VOOR DE BLACKROCK FUNDS OF ISHARES NOVEMBER 2014 Met dank aan: Naar aanleiding van het besluit van BlackRock om per 31 december 2014 de Funds of ishares op te heffen
Nadere informatieGabriël VermogensPlan
Gabriël VermogensPlan Gabriël heeft een aantal samenstellingen van beleggingen gemaakt die gebaseerd zijn op haar eigen beleggingsbeleid -en strategie. Hieronder geven wij een toelichting over het onderwerp
Nadere informatieIn dit proefschrift staat het gebruik van financiële derivaten binnen het. risicomanagement van individuele ondernemingen centraal (corporate risk
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS In dit proefschrift staat het gebruik van financiële derivaten binnen het risicomanagement van individuele ondernemingen centraal (corporate risk management). In de afgelopen
Nadere informatieAFM Consumentenmonitor najaar 2014 Beleggers
AFM Consumentenmonitor najaar 2014 Beleggers November 2014 GfK 2014 AFM Consumentenmonitor November 2014 1 Beleggingsportefeuille GfK 2014 AFM Consumentenmonitor November 2014 2 Zes op de tien beleggers
Nadere informatieGEDRAG EN INCASSO. Roeland van Geuns Lector armoede en participatie Hogeschool van Amsterdam. Utrecht, 25 november 2016
GEDRAG EN INCASSO Roeland van Geuns Lector armoede en participatie Hogeschool van Amsterdam Utrecht, 25 november 2016 1 INHOUD 1. Relevantie gedrag 2. Gedrag: enkele recente inzichten 3. Gevolgen voor
Nadere informatieOp de bank, of op de beurs? Sparen of beleggen: wat kies jij?
Op de bank, of op de beurs? Sparen of beleggen: wat kies jij? 1 Inhoud Inleiding... 3 Sparen... 3 A. Waarom wel?... 3 B. Waarom niet?... 4 Beleggen... 4 A. Waarom wel?... 4 B. Waarom niet?... 5 Besluit:
Nadere informatieVragenlijst risicobereidheid Particulier. Van Amstberg Capital Management
Vragenlijst risicobereidheid Particulier e situatie Van Amstberg Capital Management Om te komen tot een weloverwogen keuze, welk profiel van Van Amstberg Capital Management het best bij u past, kan onder
Nadere informatieWijs & van Oostveen VISIE Robert Schuckink Kool Hoofd Beleggingsstrategie. drs. Martijn Meijer Hoofd Vermogensbeheer
Wijs & van Oostveen VISIE 2014 Robert Schuckink Kool Hoofd Beleggingsstrategie drs. Martijn Meijer Hoofd Vermogensbeheer Driebergen - Rijsenburg, 22 januari 2014 Programma Visie 2013 - Programma Robert
Nadere informatieRisicogedrag. Voortgezet onderwijs
Voortgezet onderwijs 2 Wereldwijd bestuderen wetenschappers risicogedrag. Dat gebeurt ook aan de Universiteit Leiden bij het Brain & Development Onderzoekscentrum. Daar onderzoeken wetenschappers bij adolescenten
Nadere informatie14. Beslissingsanalyse en speltheorie
14. Beslissingsanalyse en speltheorie 14.1. Beslissingsomgeving Beslissingsanalyse of besliskunde: Gebruik van rationele processen om het beste alternatief uit meerdere alternatieven te selecteren. Hoe
Nadere informatieKBA en Klimaatbeleid: analysekader kosten en baten van klimaatbuffers. Louis Slangen, Roel Jongeneel, Rene Verburg (WU/LEI)
KBA en Klimaatbeleid: analysekader kosten en baten van klimaatbuffers Louis Slangen, Roel Jongeneel, Rene Verburg (WU/LEI) Opzet presentatie Introductie Voorbeeld: Klimaatbuffer Water als een good en een
Nadere informatieEen stevig fundament voor de weloverwogen belegger met scherp inzicht
Een stevig fundament voor de weloverwogen belegger met scherp inzicht HET FUNDAMENT VOOR BELEGGERS VERSTEVIGEN MET KENNIS EN INZICHT Inhoud 3 4 6 8 10 incomeiq: slimmer nadenken over uw inkomensbehoeften
Nadere informatieConsumentenbrief beleggingen van. Tielkemeijer & Partners Vermogensbeheer
Consumentenbrief beleggingen van Tielkemeijer & Partners Vermogensbeheer Introductie Een groot aantal brancheorganisaties waaronder DSI, DUFAS, NVB, VBA en VV&A hebben het initiatief genomen om Consumentenbrief
Nadere informatieSMALL-CAPS: EEN FACTOR VAN BELANG. Masterclass presentatie Fondsevent, 27 september 2015
SMALL-CAPS: EEN FACTOR VAN BELANG Masterclass presentatie Fondsevent, 27 september 2015 SMALL-CAPS: OVER WELKE THEMA S KRIJG JE DE MEESTE VRAGEN IN DE PRAKTIJK? A B C D Rendement vs Risico Timing Liquiditeit
Nadere informatieWijzigingsopdracht VvAA VermogensGroeiPlan/Koopsom-/Spaar-/PensioenEffectPlan
Wijzigingsopdracht VvAA VermogensGroeiPlan/Koopsom-/Spaar-/PensioenEffectPlan Alle vragen s.v.p. nauwkeurig en volledig beantwoorden. Met dit formulier kunt u wijzigingen van uw polis kenbaar maken. Kruist
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 7. Epiloog: Makkelijker dan je dacht 91
Inhoud Voorwoord 7 1. Waarom ga je niet beleggen? 11 2. Rare jongens, die beursgoeroes 19 3. Sparen kost rendement 27 4. Zoek niet naar die ene speld 37 5. De lange termijn 45 6. Lage kosten 51 7. Welk
Nadere informatie2013: de uitdaging blijft
2013: de uitdaging blijft 2013: Het jaar van de slang Aan de andere kant van het spectrum in de dierenriem is de slang het symbool van yin energie (koel / wijfje). De slang is een wijs teken, dat raadselachtig
Nadere informatieARMOEDEVRAAGSTUKKEN: VISIE EN DOELGROEPEN. Roeland van Geuns Lector Armoede Interventies, HvA Oranje Fonds Utrecht, 11 oktober 2018
ARMOEDEVRAAGSTUKKEN: VISIE EN DOELGROEPEN Roeland van Geuns Lector Armoede Interventies, HvA Oranje Fonds Utrecht, 11 oktober 2018 1 INHOUD Jullie visies op armoedevraagstuk Visies op armoede: nu en vroeger?
Nadere informatieRisicoprofielen voor Vermogensbeheer A la Carte
Risicoprofielen voor Vermogensbeheer A la Carte Inleiding Onze risicoprofielen 1. Wat is een risicoprofiel? 2. Wat zijn vermogenscategorieën? 3. Welke risicoprofielen gebruiken wij? Uw risicoprofiel 4.
Nadere informatieHandleiding deelnemers ABN Amro Pension Services Portal. Versie 0.4 01 oktober 2011
Handleiding deelnemers ABN Amro Pension Services Portal Versie 0.4 01 oktober 2011 Inhoud Inloggen... 3 Homepage... 6 Verdeling... 7 Eigen beleggingsmix aanmaken... 7 Transacties... 12 Depot overzicht...
Nadere informatie