Als je leert op je hoofd te draaien, kun je ook astronaut worden

Transcriptie

1 Als je leert op je hoofd te draaien, kun je ook astronaut worden Aruna Vermeulen Is het zo dat dat kinderen die beter bewegen het ook beter doen op school. Kun je door middel van bewegen de schoolvaardigheden van kinderen verbeteren WAT ZIJN DE ONDERLIGGENDE MECHANISMEN VOOR DE RELATIE TUSSEN BEWEGEN EN COGNITIE?? 1

2 Cognitie Cognitie is een verzamelterm voor de functies die ons in staat stellen tot betekenisvol of intelligent gedrag zoals waarnemen, motoriek, denken, taal, geheugen en bewustzijn. De effecten van beweging op cognitieve leerprestaties van jonge kinderen NIEUWE EN OUDE ONDERZOEKEN 2

3 Onderzoek (Wetenschappelijk) Onderzoek naar de relatie tussen (meer) bewegen en de - motorische - sociaal-emotionele - cognitieve ontwikkeling van jonge kinderen I Onderzoek Renate Zimmer (1981) & II Diem, Lehr, Olbrich en Undeutsch (1980) De relatie tussen (extra) bewegingsonderwijs en de cognitieve ontwikkeling bij kinderen tussen 3 (3 maanden) en 6 jaar. ONDERZOEK MET groep KINDEREN groep 1 groep 2 (controlegroep) - Reguliere aanbod - Reguliere aanbod + extra bewegingsonderwijs e.d. Niet gericht op kunstjes maar op het uitbreiden van bewegingservaringen Testen Voor en na de onderzoeksperiode een Schoolprestatietest (cognitieve vermogen) Motoriektest 3

4 Conclusies (significante verschillen) Sociale ontwikkeling Kinderen: - waren bereid meer met andere kinderen in contact te treden - integreerde gemakkelijker in een groep leeftijdsgenoten - speelde vaker buiten - waren beter in staat teleurstellingen te verwerken Cognitieve ontwikkeling Kinderen: - scoren hoger bij intelligentietest Programma had positieve invloed op de zelfstandigheidsontwikkeling van de kinderen. Programma had een positieve invloed op interactie tussen kind en ouder. Meta-analyse van Sibley & Etnier 2003 Onderzoek waarin 118 wetenschappelijk studies op gebied van relatie tussen fysieke activiteit en cognitief functioneren zijn vergeleken. 44 onderzoeken werden geschikt genoeg bevonden om te vergelijken Uitkomst (Significante) : Positief effect van fysieke activiteit op cognitief functioneren!! 4

5 Rijksuniversiteit Groningen/ UMCG FIT VAARDIG EN VERSTANDIG! 2011 Bewegen in relatie met cognitie - Bewegingsvaardigheden zijn een voorwaarde voor meer lichamelijke activiteit en sportdeelname - Kinderen in het speciaal basisonderwijs profiteren extra van goede bewegingsvaardigheden - Hoe beter de bewegingsvaardigheden, hoe beter de schoolvaardigheden - Bewegingsvaardigheden zijn gerelateerd aan hogere controlefuncties van de hersenen Hogeschool van Amsterdam/VUmc/Rijksuniversiteit Groningen BEWEGEN = BETER LEREN

6 Bewegen = beter leren 1 Matig intensief bewegen verbetert de leerprestatie van kinderen 2 Kinderen die regelmatig bewegen winnen aan zelfvertrouwen en zijn fitter 3 Sport en spel zijn goed voor het ontwikkelen van sociale vaardigheden 4 Schoolresultaten verbeteren bij goede afwisseling van beweeg- en leertijd Het verbeteren van bewegings- en cognitieve vaardigheden - Complex bewegen is nóg belangrijker dan bewegen op zich - Doelgericht bewegen is de sleutel tot succes - Een uitdagende leeromgeving is essentieel 6

7 prof. Dr. Medendorp hoogleraar sensomotorische integratie, Radboud Universiteit in Nijmegen SENSOMOTORISCHE INTEGRATIE, EEN VENSTER OP COGNITIE 2012 Bewegen en Cognitie? Verschillende conclusies I Wat gebeurt er in de hersenen? - Betere doorbloeding - Structurele & functionele veranderingen IV Wat heb je aan motorische voorwaarde nodig om tot leren te komen - Ogen - Zitten - Uitrijping voor het schrijven II Overeenkomstige gebieden in de hersenen worden aangesproken - Prefrontale cortex en cerebellum III Zintuigelijke in- en output Sensomotoriek Als je koppeling in- en output bestudeert openen we het venster van cognitie 7

8 I Wat gebeurt er in de hersenen Betere doorbloeding Structurele & functionele veranderingen - Meer verbindingen tussen zenuwcellen/ weg door het oerwoud Er komen neurotransmitters vrij die een rol spelen bij emoties en gedachten - (serotonine/ depressie) - (dopamine / ADHD Ritalin) - Niet 1:1 resultaat maar zorgt voor een verschuiving, een balans tussen neurotransmitters en andere neurochemicaliën Overeenkomstige gebieden in de hersenen worden aangesproken II Prefrontale cortex en cerebellum De prefrontale cortex is betrokken bij cognitieve en emotionele functies als beslissingen nemen, plannen, sociaal gedrag en impulsbeheersing. Een deel is veel in verband gebracht met het werkgeheugen. Men spreekt in dit verband ook wel van executieve functies - last in first out Cerebellum Bewegingscontrole Bewegingsplanning Balans Rotaties van de as van het lichaam beïnvloeden van emotionele en mentale processen De kleine hersenen zijn voor de fijne afstelling tussen waarnemingen en bewegingen. Ze dienen als schakelcentrum voor de aansturing van spieren. Representaties van nieuw geleerde bewegingen worden vermoedelijk in de kleine hersenen opgeslagen, automatiseren 8

9 e Executieve functies zijn het vermogen om dingen - te organiseren; - te focussen en; - impulsen onder controle te houden. Uit: Executieve functies Verminderde executieve functies liggen ten grondslag aan ADHD, autisme en leerstoornissen en leiden vaak tot zwakke schoolprestaties. 9

10 Gebruik van denkvaardigheden Executieve functie: Werkgeheugen Hoe de vaardigheid zich in de testsituatie manifesteert Hoe het er op school of thuis uit kan zien Vergeet opdrachten of delen ervan; Verzoekt vragen of instructies te herhalen; Onthoudt het laatste deel van informatie, maar vergeet eerder gegeven informatie (of onthoudt wat eerder werd gezegd, maar vergeet de laatst gegeven informatie); Pauzeert onder het werk en moet erop gewezen worden om weer het te hervatten. Vergeet benodigd materiaal mee naar school of huis te nemen; Vergeet huiswerk in te leveren; Raakt eigen spullen kwijt of legt ze op de verkeerde plaats; Vergeet afspraken over gedrag in de klas; Vergeet huishoudelijke klusjes; Vergeet (een deel van) de aanwijzingen met betrekking tot taken en huishoudelijke klusjes. Dagelijkse gewoonten Flexibiliteit Plannen herzien Volgehouden aandacht Focus vasthouden Taakinitiatie Beginnen op tijd en efficiënt Reactie inhibitie Plan maken, overwegen wat te doen met taak Doelgericht doorzettingsvermogen Emotieregulatie Emoties te reguleren 10

11 Executieve functie: Reactie -inhibitie Hoe de vaardigheid zich in de testsituatie manifesteert Beantwoordt vragen zonder erbij na te denken; Geeft het snel op als de taak te moeilijk wordt; Geeft snel antwoord en wijzigt het vervolgens; Beantwoordt vraag voor deze is gesteld; Probeert al met taak te beginnen zonder naar de instructies te hebben geluisterd. Hoe het er op school of thuis uit kan zien Begint te praten zonder eerst de hand op te steken; Interrumpeert; Heeft een grote mond; Maakt kwetsende opmerkingen; Heeft moeite om op zijn beurt te wachten; Heeft fysiek contact met leeftijdsgenoten of broertjes en zusjes; Kan niet wachten als een ouder telefoneert. Reactie inhibitie Plan maken, overwegen wat te doen met taak Emotieregulatie Emoties te reguleren Jongleren Lichaamsbeweging die ontspannend en niet competitief is en gecombineerd wordt met aandacht, lijkt te helpen executieve functies te verbeteren (veel meer dan het IQ is van belang of een kind het schoolleven aan kan/impulscontrole). Kritisch analyseren, ruimtelijk inzicht, begrip voor patronen, ritme en reeksen. Daarnaast, gooien, vangen, tweehandigheid, balans, ritme, reflexen... Oefenen schijnt linkerkant, als ze het beheersen hun rechter kant en als het echt geautomatiseerd is beide hersenhelften. 11

12 Rollen om de lengte-as 1 ste kruisbeweging van het lichaam (samenwerking L-R hersenhelft) Kruipen kruisbeweging In de fase van het kruipen gaat het hart harder werken en worden de organen beter doorbloed en kan ook vast voedsel verteerd gaan worden (± 8 mnd.). - Tastontwikkeling (handen gaan open) - Taalontwikkeling ( voor / achter) 1 ste aanzet oogbesturing fixatie, het vasthouden van 1 punt (in beweging). Handen en ogen gaan samenwerken: - hand stuurt het oog, daarna - oog stuurt de hand. 12

13 III Zintuigelijke in- en output Sensomotoriek Als je de koppeling in- en output bestudeert openen we het venster van cognitie prof. Dr. Medendorp In de netwerken van neuronen ontstaat ons bewustzijn. Met daarin de : Perceptie en kennis over de externe wereld én; Ons lichaam én; Onze gedachten over ervaringen én; Intenties en plannen voor de toekomst. 13

14 Perceptueel motorische koppeling klappen van lettergrepen tafels zeggen, stampen, denken Bewegen = beter leren Aanknopingspunt 3 Suggesties voor beweegmomenten op school - Actief transport naar en van school (fiets, skaten, lopen) - Lichaamsbeweging als onderdeel van de les (staan, klappen, stampen) - Matig actieve lichaamsbeweging tijdens de pauzes en overblijf uur Simpel toch? Zintuigelijke input Motorische output Sensomotorische integratie koppeling in- en output 14

15 Buikspreken, tv kijken, jezelf kietelen Je kunt niet jezelf kietelen omdat je hersenen al weten dat jij het zelf doet /Interne en externe prikkel IV Wat heb je aan motorische voorwaarde nodig om tot cognitief leren te komen? Rompspanning Uitrijping lichaam Bewegingsgevoel Ogen (sensorische integratie). Zitten Schrijven Schrijven FD/ dyslectie 80% informatie lezen, schrijven Leerrijpheid Voorwaarde om tot goed cognitief functioneren te komen Motorische leerrijpheidsscreeningslijst Info: 15

16 Neuroplasticiteit TED talk 1 Chemisch 2 Structureel Automatiseren lange termijn geheugen 3 Functioneel 16

17 In het Engels kan je het met twee woorden af: 'embodied learning'. In het Nederlands wordt dat zoiets als 'leren via je lichaam', een leermethode die al langer wordt gebruikt in het (primair) onderwijs. Hierbij wordt de lesstof niet alleen via het hoofd aangereikt, maar ook lichamelijk eigen gemaakt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan rekenen terwijl je zakjes zand overgooit. Door het rekenen fysiek te maken blijft de lesstof beter hangen, zo is het idee. Bovendien is het een leuke, speelse manier van leren, waarbij je je lichaam gebruikt. Het Creative Learning Lab wil virtuele werelden gaan inzetten voor 'embodied learning' en doet hiervoor onderzoek binnen het project Play van /COMMIT naar een Embodied Playful Learning Theatre. Stagiaire Jelmer de Maat voerde eerder al een experiment uit in zijn 'Superhelden Eiland' game. Hierbij ging het nog om één kind dat kan spelen met virtuele objecten. De bedoeling is dat er straks ook met meerdere kinderen tegelijk kan worden gespeeld, wat technisch nog wel een uitdaging betekent. De combinatie van het fysieke met de theorie. Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat dingen beter blijven hangen bij volwassenen en kinderen als ze gekoppeld zijn aan een gerelateerde beweging. Kinderen die een verhaaltje naspelen met speelgoed, onthouden het bijvoorbeeld beter dan kinderen die het nog twee keer nalezen. Ook worden als je leest in je hersenen de gebieden actief die verantwoordelijk zijn voor de bijpassende beweging. Lees je Jan aait de hond dan worden de hersengebieden actief die dit ook zouden uitvoeren. Daarom zou bewegen bij het lezen helpen om bijvoorbeeld tekst te begrijpen. Dit soort theorieën hebben geleid tot de hypothese dat embodied learning beter werkt dan normaal leren. Zou je embodied learning-technieken op dit moment (al) aanraden aan scholen/docenten? Meia: Ja. Onderwijsprofessionals kunnen met dit soort technologie en toepassingen nieuwe onderwijsvormen ontwikkelen die aansluiten bij leerstijlen die uitgaan van lichamelijke handelingen. Het inzetten van het hele lichaam bij een leersituatie doen docenten nu vaak al. Met de komst van bijvoorbeeld de Wii-remote en de Kinect-sensor, die relatief veel bewegingen kunnen registreren en verwerken, is het gebruik van technologie bij embodied learning ook realiteit geworden. 17

18 18

19 De bewegende klas 19

20 Rijksuniversiteit Groningen/ UMCG FIT VAARDIG EN VERSTANDIG! ,13 20

21 Plezier! Hogeschool van Amsterdam/VUmc/Rijksuniversiteit Groningen 2011 BEWEGEN = BETER LEREN AANKNOPINGSPUNT 3 SUGGESTIES VOOR BEWEEGMOMENTEN OP SCHOOL HET INTENSIVEREN VAN DE GYMLES AANPASSEN VAN SCHOOLTIJDEN OM MEER BEWEEGMOMENTEN TE CREËREN. Zero Hour Naperville Central Highschool start voor Zwakke lezers Wakkerder, Humeur verbeterd Leesvaardigheden met 17 % Onderwijzen van Fitheid en niet van sporten Lln. werden beoordeeld op hun inspanningen en niet op hun vaardigheden Aerobe activiteit transformeert je lichaam en je geest 21

22 TED talk Bewegen = beter leren Aanknopingspunt 2 Het bewust en slim inroosteren van beweegmomenten vóór leervakken verbetert niet alleen de individuele leerprestaties van kinderen, maar ook het resultaat van de school als geheel 22

23 Bewegen = beter leren Aanknopingspunt 3 - Het intensiveren van de gymles - Aanpassen van schooltijden om meer beweegmomenten te creëren. Suggesties voor beweegmomenten op school Gym voor de kleuters door een competente (vak)leerkracht!! Dus: Als je leert op je hoofd te draaien, kun je ook astronaut worden Aruna Vermeulen 23