Studiemiddag BO 31 Oktober 2012

Transcriptie

1 Studiemiddag BO 31 Oktober 2012 Elise van Weene Motoriek.nl De effecten van beweging op cognitieve leerprestaties van jonge kinderen pp studiedag bo a'dam ZO

2 Bewegen = beter leren 1 Matig intensief bewegen verbetert de leerprestatie van kinderen 2 Kinderen die regelmatig bewegen winnen aan zelfvertrouwen en zijn fitter 3 Sport en spel zijn goed voor het ontwikkelen van sociale vaardigheden 4 Schoolresultaten verbeteren bij goede afwisseling van beweeg- en leertijd Inhoud presentatie vandaag: Kort inzicht geven in de theorieën en modellen over motorische De normale van zuigeling, kleuter en schoolkind duidelijk maken Relatie met cognitief leren Bewegen is leuk! voor kinderen Bijna alle kinderen bewegen graag en veel Ze gaan juichend naar buiten of naar een speelzaal of gymzaal Als je kinderen vraagt: Wat doe je graag?.. pp studiedag bo a'dam ZO

3 Bewegen is lastig! Voor docenten Er gebeuren ongelukjes Kinderen hebben conflicten Overzicht is moeilijk te behouden Kan veel energie vergen van begeleiders Traumatiserende oefenstof Touwklimmen; kan slechts % van de kinderen Trefbal; jongens die harder gooien dan jij kan afweren.. Slagbal; 3 x misslaan Niet mogen meedoen met. voetbal Partijen kiezen Waarom speelt bewegen zo n belangrijke rol bij de gehele? pp studiedag bo a'dam ZO

4 Kleuter Wat is er zo specifiek aan het onderwijs aan jonge kinderen? De kern ligt in deze fase in het ervaren, beleven, benoemen en automatiseren. Waarom heet een kleuter nog kleuter en is het daarna gewoon kind? Een kleuter is kennelijk een fenomeen, dat het waard is om een eigen naam te krijgen. Discussie: Moeten we kinderen zo vroeg mogelijk laten kennismaken met lesstof of laten we ze spelen tot ze rond de zes jaar zijn om dan pas de stap te zetten naar het echte leren? En wat leren ze dan bij dan spelen? overleg met de buurvrouw-/ man 4 jaar Er is een basis gelegd voor; - de motorische, - de van de zintuigen, - de taal. en hiermee ook voor het denken pp studiedag bo a'dam ZO

5 Spelen en bewegen Een kind in de kleuterleeftijd zit niet uit zichzelf erg lang stil. Een kleuter wil graag bewegen, lopen, rennen, springen en stampen, eindeloos oefenen met schommelen, hinkelen, springen en klimmen, de meeste kleuters doen niets liever. Voorwaarde is wel dat er situaties geschapen worden en er materiaal beschikbaar is. Interactiemodel totale Motorische (+ sensomotoriek) Motorische Evenwicht Grote motoriek Fijne motoriek Oog hand (lichaam) coördinatie Lichaamschema Ruimtelijke oriëntatie Lateralisatie Taal- cognitieve Kind Sociaal- emotionele Taal- cognitieve Ontwikkeling taal Leren op school Sociaal- emotionele Zelfstandigheid Onafhankelijkheid Zelfbeeld Neurologische, sensorische en motorische Neurologische Het bewegen heeft invloed op de - rijping van het zenuwstelsel Sensorische Motorische Gebieden vloeien in elkaar over. Bij deze beweging wordt ervaring via de zintuigen opgedaan, het kind hoort een rammelaar, ziet deze beweging, voelt de beweging. Een volgende keer zal deze beweging meer kwaliteit hebben door de ervaring. pp studiedag bo a'dam ZO

6 Sensorische Sensorische Neurologische Motorische Neurologische Motorische Neurologische De van zelfstandig kunnen staan en lopen Reflexmatig Onwillekeurig bewegen zelfgestuurd willekeurig Sensomotoriek is basis van goed kleuteronderwijs! Zintuiglijke en motorische zijn zo nauw met elkaar verbonden dat het de sensomotorische periode noemt. Groei tussen waarneming en motorische uitvoering. Visuele, auditieve en tactiele input kan integreren in motorische output. Voorbeelden uit het dagelijkse leven: - je raakt met je hand de kachel aan en trekt je hand terug omdat de kachel heet is. - Je wilt een doos optillen, voelt dat hij zwaar is en spant je spieren extra aan. - Je ziet een stoeprand en weet hoe hoog je je been moet optrekken om niet te struikelen. Met het eigen lijf moet het kind leren voelen wat hoog en laag is, links en rechts, voor en achter, er tussen in. Vanuit de ruimte komt pas het leren in het platte vlak. pp studiedag bo a'dam ZO

7 Neurologische Sensorische Motorische Motorische Goede spanningsregulatie Van totaal (massaal) bewegen naar lokaal (effectief) bewegen Neurologische Sensorische Motorische Motorische Goede spanningsregulatie Van kop naar voet (craniaal naar caudaal) Neurologische Motorische Goede spanningsregulatie Sensorische Motorische Van binnen naar buiten Spieren die het dichts bij de hersenen ontwikkelen zich het eerst. Hoe korter de weg naar de zenuwcentrale hoe eerder de zenuwbanen gerijpt zijn voor voldoende spierbeheersing. hoofd omhoog houden baby Hoofd schouders knie en teen. pp studiedag bo a'dam ZO

8 Neurologische Motorische Goede spanningsregulatie Sensorische Motorische Van enkelvoudig naar samengesteld Vingerspelletje I Primitieve of overlevingsreflexen II Fase van links-recht antagonisme (slurfmotoriek) III Symmetrische fase IV Lateralisatiefase (groeien naar dissociatie en specialisatie) V Dominantie Motoriek.nl pp studiedag bo a'dam ZO

9 HET NEUROLOGISCH ONTWIKKELMODEL VAN MESKER (Nederlandse neuroloog) 0,5 2 jaar 6 9 jaar Meebewegingen Spanning Ontspanning Synkinesie Tegen bewegingen Vroeg Midden Laat symmetrisch symmetrisch symmetrisch Fase (Mesker) Symmetrische fase Dominatie Lateralisatiefase Antagonistische of slurffase I Reflexen (intra-uterien 9 mnd.) Waar dienen ze voor/ waar komen ze vandaan? (Apgarscore) Loopreflex Grijpreflex Babinsky reflex Zwemreflex MORO reflex ATNR Paraplu reflex Motoriek.nl II Links-rechts antagonisme Links knijpt rechts spreidt Links strekt- buigt Fase van het leren Trappelen/ spartelen Loopbewegingen Hondjeszwembewegingen Kruipen Fietsbeweging (benen) pp studiedag bo a'dam ZO

10 III Symmetrische fase Links en rechts bewegen gespiegeld; doen en kunnen hetzelfde Fase van het leren Iemand of iets omvatten Springen met twee benen tegelijk Bal teruggooien/ mikken (symmetrisch) Motoriek.nl Bij eenzijdig bewegen beweegt de andere kant (symmetrisch) mee. Deze bewegingen heten synkinesieën Deze relatie bestaat ook tussen onder en bovenlichaam Motoriek.nl IV Lateralisatiefase (6-8 jaar) Lateraliteit is het vermogen om de middenlijn over te steken. Er ontstaat een voorkeurshand/ arm/voet/been. De duim van de voorkeurshand neemt de functie over van de andere hand: Oppositie van de duim. In deze fase is het kind in staat fijne motorische handelingen te verrichten, zoals schrijven. Meebewegingen verzwakken Motoriek.nl pp studiedag bo a'dam ZO

11 Vervolg Lateralisatiefase Het kind is in staat bewegingen te laten plaats vinden vanuit de pols en de vingers en niet meer vanuit de hele arm (denk aan touwtje springen) Dissociatieve bewegingen worden geleerd: Huppelen Wisselsprong Schoolslag Dribbelen (stuiten en looppas) Touwtje springen Schrijven en luisteren Aanloop + afzet met twee benen op springplank Motoriek.nl 5. Dominantie (6-9 jaar) Dominantie houdt in dat het kind in staat is om onafhankelijke bewegingen te maken. Men spreekt van dominantie wanneer een hersenhelft overheerst bij alle functies en de andere coöperatief wordt. - Een kind is in staat om de meeste bewegingen (in een methodisch juiste volgorde) aan te leren. - Elk kind heeft hierin een eigen plafond, leertempo en leerinteresse Motoriek.nl HET NEUROLOGISCH ONTWIKKELMODEL VAN MESKER (Nederlandse neuroloog) 0,5 2 jaar 6 9 jaar Meebewegingen Spanning Ontspanning Synkinesie Tegen bewegingen Vroeg Midden Laat symmetrisch symmetrisch symmetrisch Fase (Mesker) Symmetrische fase Dominatie Lateralisatiefase Antagonistische of slurffase pp studiedag bo a'dam ZO

12 Onderzoek (Wetenschappelijk) Onderzoek naar de relatie tussen (meer) bewegen en de - motorische - sociaal-emotionele - cognitieve van jonge kinderen Onderzoek Renate Zimmer 1981 De relatie tussen (extra) bewegingsonderwijs en de cognitieve bij kinderen tussen 3 en 6 jaar. ONDERZOEK MET 135 KINDEREN 67 kinderen 68 kinderen (controlegroep) - Reguliere aanbod - Reguliere aanbod + 11 maanden extra bewegingsonderwijs Niet gericht op kunstjes maar op het uitbreiden van bewegingservaringen Testen Voor en na de onderzoeksperiode een Schoolprestatietest (cognitieve vermogen) Motoriektest pp studiedag bo a'dam ZO

13 Resultaten Zimmer Na 11 maanden bleken de extra gym kinderen : (Significant) Beter te bewegen (Significant) Betere leerprestaties te leveren Conclusie: regelmatig gegeven bewegingsonderwijs bij kleuters: Stimuleert de motorische Zorgt voor prestatieverbetering op cognitief gebied Diem, Lehr, Olbrich en Undeutsch (1980) Zij onderzochten relatie tussen (extra) stimulering van motoriek vanaf de 3 e maand en de algehele De moeders fungeerde als proefleiders en zijn geënquêteerd over de van de kinderen. De kinderen zijn vanaf hun 4de levensjaar psychologisch onderzocht. Onderzoeksgroep Volledig programma Controle groep Geen programma - zwemprogramma s voor kinderen van 3 maanden tot 4 jaar. - vanaf 3,5 jaar bewegingssituaties waarin kinderen zelfstandig kunnen bewegen en hun bewegingsfantasie kunnen uiten pp studiedag bo a'dam ZO

14 Conclusies (significante verschillen) Sociale Kinderen: - waren bereid meer met andere kinderen in contact te treden - integreerde gemakkelijker in een groep leeftijdsgenoten - speelde vaker buiten - waren beter in staat teleurstellingen te verwerken Cognitieve Kinderen: - scoren hoger bij intelligentietest Programma had positieve invloed op de zelfstandigheids van de kinderen. Programma had een positieve invloed op interactie tussen kind en ouder. 4-6 jaar In de kleuterklas is er een groot verschil zichtbaar tussen de jongste kleuters en de oudste. De die kinderen in de twee jaar kleuterklas doormaken is enorm. Wat vooral opvalt is een bepaalde mate van wakkerheid. Waar de kleinsten zich kunnen verliezen in details zijn de oudste kinderen al veel meer doelgericht bezig. Ze houden een flink tempo aan, zijn met elkaar bezig en met alles wat ze om zich heen (taakgericht) Evenwichts Reacties automatische bewegingen a Opricht reactie hoofd oprichten evenwicht vinden, buiklig b Opvangreactie uitstappen en opvangen mogelijk vanaf een jaar of valoefeningen/ training. c Steunreactie Als handpalm iets voelt strek automatisch je onderarmen. Als je steunt op je armen, handstand, kruiwagentje, bokspringen, hurksprongen e.d. Nodig voor schrijfonderwijs. te weinig op je buik gelegen kun je de steunreactie niet leren en daarna kun je niet kruipen en uiteindelijk schrijven, evenwicht in de schouders. pp studiedag bo a'dam ZO

15 Buiklig In deze fase wordt naast alle grootmotorische aspecten ook geoefend met het convergeren van de ogen ( het naar binnen draaien van het kijken van een naderend of dichtbij gelegen voorwerp). Tijdens het lezen, computeren, schijven en handwerken moeten de ogen zich op een punt dichtbij richten en dus naar binnen draaien om goed te kunnen zien. Tot 6 jaar hebben oefeningen op de buik nog veel effect. Na leeftijd van 6 jaar is het zenuwstelsel meer gerijpt. Hoofd ondersteunen omdat het zwaar is Rollen om de lengte-as 1 ste kruisbeweging van het lichaam (samenwerking L-R hersenhelft) pp studiedag bo a'dam ZO

16 Kruipen kruisbeweging In de fase van het kruipen gaat het hart harder werken en worden de organen beter doorbloed en kan ook vast voedsel verteerd gaan worden (± 8 mnd.). - Tast (handen gaan open) - Taal ( voor / achter) 1 ste aanzet oogbesturing fixatie, het vasthouden van 1 punt (in beweging). Handen en ogen gaan samenwerken: - hand stuurt het oog, daarna - oog stuurt de hand. Hoeveel keer per week zijn de kleuters in de speelzaal? Hoelang spelen de kleuters per dag buiten? Motorische voorwaarde KLEUTERS In de klas Buiten Spelen op je buik Schipper mag ik overvaren Kruipen bij spelletjes Kleine motoriek oefeningen Zingen Klappen Lichaamsdelen benoemen Scheuren/ propjes maken Graven in de zandbak Spelen in bosjes Spelen met water Fietsen Tillen Grote bewegingen Kleine bewegingen Oud Hollandse liedjes Schouders,ellebogen, polsen, vingers Muziek maken Lichaam wakker maken tijdens een liedje Slepen Duwen Trekken Klimmen Vallen Spelletje lichaam wassen Zwaaien met je armen Stampen met je voeten Zachtjes lopen als muizen Stem en ademspelletjes Tekenen Boetseren Schilderen Ondersteboven hangen Springen Oud Hollandse spelletjes Klapspelletjes Verstoppertje Gymzaal Ballonnen hooghouden Ballen over rollen Stokken over rollen Koprol achterover Diepspringen Om lengte as rollen Over, onder, in, door materialen Hinkelen Hangen Instabiel staan Ondersteboven hangen Springen pp studiedag bo a'dam ZO

17 Motorische voorwaarde KLEUTERS Oprichtreactie Evenwichtsreactie Opvangreactie Steunreactie Klas Spelen op je buik Schipper mag ik overvaren Schipper mag ik overvaren Lopen met een pittenzak op je hoofd Spelletjes met springen Spelletjes met kruipen Buiten Graven in de zandbak Ballen overgooien Schommelen Slepen Duwen Trekken Klimmen Vallen Voetballen Stelten Loopklossen Annemaria koekoek Ondersteboven hangen Springen Oud Hollandse spelletjes Glijbaan op je rug Glijbaan op je buik Rekstok duikelen Speelzaal Ballonnen hooghouden Ballen over rollen Stokken over rollen Koprol achterover Stopdans Stoeien Hinkelen Hangen Instabiel staan Over blokjes lopen Rollen om de lengteas Bouncer Springen Diepspringen Grote passen maken Over blokjes lopen Staand stoeien Touwspringen Bouncer Omgekeerde handstand tegen de muur Kruiwagentje lopen Koprol Stoeispelletjes op handen en knieën Klimmen Rekstok Trapeze Bewegen is van belang Wat betekent dat voor onze scholen? Wat doen we al? Wat kunnen we mogelijk beter doen? Rekenonderwijs en motoriek Er zijn onderzoeksconclusies die aangeven dat het rekenen voor 100 % geleerd wordt in het sensomotorisch stadium, dat gekenmerkt wordt door het leren rekenen met concreet materiaal. pp studiedag bo a'dam ZO

18 Kinderen uit groep 2 staan aan het begin van de van rekenvaardigheid Het begint met voorbereidend rekenen. - Vergelijken - Classificeren - Correspondentie leggen -Seriëren - Telwoorden gebruiken - Gestructureerd tellen - Resultatief tellen - Toepassen van algemene kennis van getallen Leren tellen/ van getalbegrip wordt beschouwd als basis voor het leren rekenen. Samenwerking van waarnemen en bewegen de ordening van tijd en van ruimte Speelt een belangrijke rol in alle leerprestaties. Door de motorische ondersteuning van de cognitieve leerprocessen wordt er een verbinding gebracht tussen verschillende informatiegebieden. Oog hand coördinatie is bv. samenwerking van waarnemen en bewegen. Wanneer deze koppeling niet gemaakt wordt is er een geringe relatie tussen de binnenkomende informatie en het gedrag gemaakt (Kephart 1973). Bij verspringen de eigen prestatie meten geeft een koppeling tussen het ervaren en de mentale handeling van het meten. Zo krijgen maten betekenis! pp studiedag bo a'dam ZO

19 pp studiedag bo a'dam ZO

20 e Executieve functies zijn het vermogen om dingen te organiseren; te focussen en; impulsen onder controle te houden. Executieve functies Het vermogen om dingen te organiseren, te focussen en impulsen onder controle te houden. Verminderde executieve functies liggen ten grondslag aan ADHD, autisme en leerstoornissen en leiden vaak tot zwakke schoolprestaties. - Executieve functies maken het mogelijk om gedrag goed te organiseren. - Ze zijn nodig voor strategisch denken, om rationele beslissingen te nemen en te kunnen focussen op wat belangrijk is. Motoriek en executieve functies Conclusies onderzoeken Uit verschillende studies is gebleken dat er een duidelijke relatie bestaat tussen problemen met executieve functies (lange- en korte termijngeheugen) in relatie met zwakkere rekenprestaties bij kinderen op de basisschool (Bull, Espy en Wiebe 2008). Uit onderzoek blijkt dat er een positief verband is tussen de motorische vaardigheden aandacht bij een kind. Dus kinderen met een goede algemene motoriek hadden ook een gerichte aandacht en vice versa (I. van Straaten 2008). pp studiedag bo a'dam ZO

21 Leesonderwijs en motoriek Kinderen met groot motorische achterstand hebben veel vaker problemen met lezen (Dewey & Kapla 1994). Uit ander onderzoek komt naar voren dat dyslectische kinderen veel vaker zwakker scoren bij fijne motorische handelingen (White, e.a. 2006) Focussen van de ogen Schrijfonderwijs en motoriek pp studiedag bo a'dam ZO

22 Leerlingvolgsysteem (bewegen en spelen) Observeren van bewegingsgedrag Tegenwoordig met onderwijsgeschikte instrumenten; Leerlingvolgsystemen Kinderen bewegen en spelen (eindeloos) in voor hen uitdagende situaties pp studiedag bo a'dam ZO

23 Marc Litière Juf, mag ik overvaren Er zijn nog veel onderwerpen die een verwantschap hebben en een verdieping zijn met dit onderwerp Het schoolplein Leerlingvolgsysteem Schrijfonderwijs Verdieping op relatie cognitie en bewegen Maar dat doen we een misschien een andere keer Dank voor jullie aandacht! Elise van Weene Vragen: pp studiedag bo a'dam ZO

24 Einde Veel info is ook te vinden op pp studiedag bo a'dam ZO