Cognitie. De effecten van beweging op cognitieve leerprestaties van jonge kinderen Motoriek.nl

Transcriptie

1 Als je leert op je hoofd te draaien, kun je ook astronaut worden Aruna Vermeulen De effecten van beweging op cognitieve leerprestaties van jonge kinderen Motoriek.nl Cognitie Cognitie is een verzamelterm voor de functies die ons in staat stellen tot betekenisvol of intelligent gedrag zoals waarnemen, motoriek, denken, taal, geheugen en bewustzijn. Is het zo dat dat kinderen die beter bewegen het ook beter doen op school. Kun je door middel van bewegen de schoolvaardigheden van kinderen verbeteren WAT ZIJN DE ONDERLIGGENDE MECHANISMEN VOOR DE RELATIE TUSSEN BEWEGEN EN COGNITIE?? 1

2 Onderzoek (Wetenschappelijk) Onderzoek naar de relatie tussen (meer) bewegen en de - motorische - sociaal-emotionele - cognitieve van jonge kinderen NIEUWE EN OUDE ONDERZOEKEN I Onderzoek Renate Zimmer (1981) & II Diem, Lehr, Olbrich en Undeutsch (1980) De relatie tussen (extra) bewegingsonderwijs en de cognitieve bij kinderen tussen 3 (3 maanden) en 6 jaar. ONDERZOEK MET groep KINDEREN Testen Voor en na de onderzoeksperiode een Schoolprestatietest (cognitieve vermogen) Motoriektest groep 1 groep 2 (controlegroep) - Reguliere aanbod - Reguliere aanbod + extra bewegingsonderwijs e.d. Niet gericht op kunstjes maar op het uitbreiden van bewegingservaringen 2

3 Conclusies (significante verschillen) Meta-analyse van Sibley & Etnier 2003 Sociale Kinderen: - waren bereid meer met andere kinderen in contact te treden - integreerde gemakkelijker in een groep leeftijdsgenoten - speelde vaker buiten - waren beter in staat teleurstellingen te verwerken Programma had een positieve invloed op interactie tussen kind en ouder. Cognitieve Kinderen: - scoren hoger bij intelligentietest Programma had positieve invloed op de zelfstandigheids van de kinderen. Onderzoek waarin 118 wetenschappelijk studies op gebied van relatie tussen fysieke activiteit en cognitief functioneren zijn vergeleken. 44 onderzoeken werden geschikt genoeg bevonden om te vergelijken Uitkomst (Significante) : Positief effect van fysieke activiteit op cognitief functioneren!! Bewegen in relatie met cognitie - Bewegingsvaardigheden zijn een voorwaarde voor meer lichamelijke activiteit en sportdeel-name - Kinderen in het speciaal basisonderwijs profiteren extra van goede bewegingsvaardig- heden Rijksuniversiteit Groningen/ UMCG FIT VAARDIG EN VERSTANDIG! Hoe beter de bewegingsvaardigheden, hoe beter de schoolvaardigheden - Bewegingsvaardigheden zijn gerelateerd aan hogere controlefuncties van de hersenen 3

4 Het verbeteren van bewegings- en cognitieve vaardigheden - Complex bewegen is nóg belangrijker dan bewegen op zich - Doelgericht bewegen is de sleutel tot succes Hogeschool van Amsterdam/VUmc/Rijksuniversiteit Groningen - Een uitdagende leeromgeving is essentieel BEWEGEN = BETER LEREN 2011 Bewegen = beter leren 1 Matig intensief bewegen verbetert de leerprestatie van kinderen 2 Kinderen die regelmatig bewegen winnen aan zelfvertrouwen en zijn fitter 3 Sport en spel zijn goed voor het ontwikkelen van sociale vaardigheden 4 Schoolresultaten verbeteren bij goede afwisseling van beweeg- en leertijd Bewegen = beter leren Aanknopingspunt 2 Het bewust en slim inroosteren van beweegmomenten vóór leervakken verbetert niet alleen de individuele leerprestaties van kinderen, maar ook het resultaat van de school als geheel 4

5 Bewegen = beter leren Aanknopingspunt 3 Suggesties voor beweegmomenten op school - Actief transport naar en van school (fiets, skaten, lopen) - Lichaamsbeweging als onderdeel van de les (staan, klappen, stampen) - Matig actieve lichaamsbeweging tijdens de pauzes en overblijfuur Perceptueel motorische koppeling klappen van lettergrepen tafels zeggen, stampen, denken Bewegen = beter leren Aanknopingspunt 3 - Het intensiveren van de gymles - Aanpassen van schooltijden om meer beweegmomenten te creëren. Suggesties voor beweegmomenten op school prof. Dr. Medendorp hoogleraar sensomotorische integratie, Radboud Universiteit in Nijmegen SENSOMOTORISCHE INTEGRATIE, EEN VENSTER OP COGNITIE

6 Bewegen en Cognitie? Verschillende conclusies I Wat gebeurt er in de hersenen I Wat gebeurt er in de hersenen? - Betere doorbloeding - Structurele & functionele veranderingen IV Wat heb je aan motorische voorwaarde nodig om tot leren te komen - Ogen - Zitten - Uitrijping voor het schrijven II Overeenkomstige gebieden in de hersenen worden aangesproken - Prefrontale cortex en cerebellum III Zintuigelijke in- en output Sensomotoriek Als je koppeling in- en output bestudeert openen we het venster van cognitie Betere doorbloeding Structurele & functionele veranderingen - Meer verbindingen tussen zenuwcellen/ weg door het oerwoud Er komen neurotransmitters vrij die een rol spelen bij emoties en gedachten - (serotonine/ depressie) - (dopamine / ADHD Ritalin) - Niet 1:1 resultaat maar zorgt voor een verschuiving, een balans tussen neurotransmitters en andere neurochemicaliën Zero Hour Naperville Central Highschool start voor Zwakke lezers Wakkerder, Humeur verbeterd Leesvaardigheden met 17 % Onderwijzen van Fitheid en niet van sporten Lln. werden beoordeeld op hun inspanningen en niet op hun vaardigheden Aerobe activiteit transformeert je lichaam en je geest Overeenkomstige gebieden in de hersenen worden aangesproken II Prefrontale cortex en cerebellum De prefrontale cortex is betrokken bij cognitieve en emotionele functies als beslissingen nemen, plannen, sociaal gedrag en impulsbeheersing. Een deel is veel in verband gebracht met het werkgeheugen. Men spreekt in dit verband ook wel van executieve functies - last in first out 6

7 Cerebellum Bewegingscontrole Bewegingsplanning Balans Rotaties van de as van het lichaam beïnvloeden van emotionele en mentale processen De kleine hersenen zijn voor de fijne afstelling tussen waarnemingen en bewegingen. Ze dienen als schakelcentrum voor de aansturing van spieren. Representaties van nieuw geleerde bewegingen worden vermoedelijk in de kleine hersenen opgeslagen, automatiseren e Executieve functies zijn het vermogen om dingen - te organiseren; - te focussen en; - impulsen onder controle te houden. Executieve functies Gebruik van denkvaardigheden Verminderde executieve functies liggen ten grondslag aan ADHD, autisme en leerstoornissen en leiden vaak tot zwakke schoolprestaties. 7

8 8

9 Dagelijkse gewoonten Flexibiliteit Plannen herzien Volgehouden aandacht Focus vasthouden Taakinitiatie Beginnen op tijd en efficiënt Reactie inhibitie Plan maken, overwegen wat te doen met taak Doelgericht doorzettingsvermogen Emotieregulatie Emoties te reguleren III Zintuigelijke in- en output Sensomotoriek Als je de koppeling in- en output bestudeert openen we het venster van cognitie prof. Dr. Medendorp 9

10 Sensorische Sensorische Neurologische Motorische Neurologische Motorische Sensomotoriek is basis van goed kleuteronderwijs! Zintuiglijke en motorische zijn zo nauw met elkaar verbonden dat het de sensomotorische periode noemt. Groei tussen waarneming en motorische uitvoering. Visuele, auditieve en tactiele input kan integreren in motorische output. Sensomotoriek Groei tussen waarneming en motorische uitvoering. Visuele, auditieve en tactiele input kan integreren in motorische output. Sensomotoriek is basis van goed kleuteronderwijs! Met het eigen lijf gaat het kind leren voelen wat: hoog en laag is, links en rechts, fietsen en hand uitsteken voor en achter, er tussen in. Vanuit de ruimte en het ervaren komt pas het leren in het platte vlak. 10

11 In de netwerken van neuronen ontstaat ons bewustzijn. Met daarin de : Perceptie en kennis over de externe wereld én; Ons lichaam én; Onze gedachten over ervaringen én; Intenties en plannen voor de toekomst. Zintuigelijke input Simpel toch? Sensomotorische integratie koppeling in- en output Motorische output Buikspreken, tv kijken, jezelf kietelen IV Wat heb je aan motorische voorwaarde nodig om tot leren te komen Je kunt niet jezelf kietelen omdat je hersenen al weten dat jij het zelf doet /Interne en externe prikkel Rompspanning Uitrijping lichaam Bewegingsgevoel Ogen. Zitten Schrijven Schrijven FD/ dyslectie 80% informatie lezen, schrijven 11

12 Neurologische Sensorische Motorische Motorische Goede spanningsregulatie Neurologische Sensorische Motorische Motorische Goede spanningsregulatie Van totaal (massaal) bewegen naar lokaal (effectief) bewegen Van kop naar voet (craniaal naar caudaal) Neurologische Motorische Goede spanningsregulatie Sensorische Motorische Van binnen naar buiten Spieren die het dichts bij de hersenen ontwikkelen zich het eerst. Hoe korter de weg naar de zenuwcentrale hoe eerder de zenuwbanen gerijpt zijn voor voldoende spierbeheersing. 12

13 Neurologische Motorische Goede spanningsregulatie I Reflexen Mesker (intra-uterien 9 mnd.) Sensorische Motorische Van enkelvoudig naar samengesteld Waar dienen ze voor/ waar komen ze vandaan? (Apgarscore) Loopreflex Grijpreflex Babinsky reflex Zwemreflex MORO reflex ATNR Paraplu reflex Motoriek.nl Hoofd ondersteunen omdat het zwaar is Evenwichts Reacties automatische bewegingen a b c Opricht reactie hoofd oprichten evenwicht vinden, buiklig Opvangreactie uitstappen en opvangen mogelijk vanaf een jaar of valoefeningen/ training. Steunreactie Als handpalm iets voelt strek automatisch je onderarmen. Als je steunt op je armen, handstand, kruiwagentje, bokspringen, hurksprongen e.d. Nodig voor schrijfonderwijs. te weinig op je buik gelegen kun je de steunreactie niet leren en daarna kun je niet kruipen en uiteindelijk schrijven, evenwicht in de schouders. 13

14 Buiklig In deze fase wordt naast alle groot motorische aspecten ook geoefend met het convergeren van de ogen ( het naar binnen draaien van het kijken van een naderend of dichtbij gelegen voorwerp). Tijdens het lezen, computeren, schijven en handwerken moeten de ogen zich op een punt dichtbij richten en dus naar binnen draaien om goed te kunnen zien. Tot 6 jaar hebben oefeningen op de buik nog veel effect. Na leeftijd van 6 jaar is het zenuwstelsel meer gerijpt. Kruipen kruisbeweging In de fase van het kruipen gaat het hart harder werken en worden de organen beter doorbloed en kan ook vast voedsel verteerd gaan worden (± 8 mnd.). - Tast (handen gaan open) - Taal ( voor / achter) 1 ste aanzet oogbesturing fixatie, het vasthouden van 1 punt (in beweging). Handen en ogen gaan samenwerken: - hand stuurt het oog, daarna - oog stuurt de hand. Rollen om de lengte-as 1 ste kruisbeweging van het lichaam (samenwerking L-R hersenhelft) 14

15 58 X 79= 9x tussen L & R hersenhelft 1 Cijfer (symbool) herkennen R 2 Betekenis ervan vinden L 3 De nodige procedures vastleggen L 4 Nodige stappen uitvoeren en de numerieke feiten in het geheugen vasthouden L 5 Numeriek patroon (bv. tafels) vinden en de cijfers in correcte kolommen ordenen R 6 Het resultaat in het werkende geheugen opslaan L 7 Het verkregen resultaat als cijfers herkennen R 8 Het resultaat op waarschijnlijkheid testen (waarheidscentrum) R 9 Het resultaat benoemen, uitspreken (spraakcentrum) L Rekenonderwijs en motoriek Vanaf 4 jaar komt de voorbereidende rekenvaardigheid tot, die allen te maken hebben met het ordenen. Deze voorwaarde zijn van belang voor het logisch denken. Tekening ordening repeteren Kleuter 4,8 jaar Er zijn onderzoeksconclusies die aangeven dat het rekenen voor 100 % geleerd wordt in het sensomotorisch stadium, dat gekenmerkt wordt door het leren rekenen met concreet materiaal. 15

16 Tekening ordening repeteren Kleuter 5,0 jaar Kinderen uit groep 2 staan aan het begin van de van rekenvaardigheid Het begint met voorbereidend rekenen. - Vergelijken - Classificeren - Correspondentie leggen - Seriëren - Telwoorden gebruiken - Gestructureerd tellen - Resultatief tellen - Toepassen van algemene kennis van getallen Leren tellen/ van getalbegrip wordt beschouwd als basis voor het leren rekenen. 16

17 Bewegen en Cognitie? Verschillende conclusies I Wat gebeurt er in de hersenen - Betere doorbloeding - Structurele & functionele veranderingen zoals meer verbindingen tussen zenuwcellen IV Wat heb je aan motorische voorwaarde nodig om tot leren te komen - Ogen - Zitten - Uitrijping voor het schrijven II Overeenkomstige gebieden in de hersenen worden aangesproken - Prefrontale cortex en cerebellum III Zintuigelijke in- en output Sensomotoriek Als je koppeling in- en output bestudeert openen we het venster van cognitie Bewegen = beter leren Aanknopingspunt 2 Het bewust en slim inroosteren van beweegmomenten vóór leervakken verbetert niet alleen de individuele leerprestaties van kinderen, maar ook het resultaat van de school als geheel 17

18 Bewegen = beter leren Aanknopingspunt 3 Suggesties voor beweegmomenten op school - Actief transport naar en van school (fiets, skaten, lopen) - Lichaamsbeweging als onderdeel van de les (staan, klappen, stampen) - Matig actieve lichaamsbeweging tijdens de pauzes en overblijfuur Bewegen = beter leren Aanknopingspunt 3 - Het intensiveren van de gymles - Aanpassen van schooltijden om meer beweegmomenten te creëren. Suggesties voor beweegmomenten op school Gym voor de kleuters door een competente (vak)leerkracht!! Dus: Als je leert op je hoofd te draaien, kun je ook astronaut worden Aruna Vermeulen 18

19 Jongleren Lichaamsbeweging die ontspannend en niet competitief is en gecombineerd wordt met aandacht, lijkt te helpen executieve functies te verbeteren. Veel meer dan het IQ (een kind het schoolleven aan kan/ impulscontrole). Kritisch analyseren, ruimtelijk inzicht, begrip voor patronen, ritme en reeksen. Daarnaast, gooien, vangen, tweehandigheid, balans, ritme, reflexen... Rechts fantasie Symbolen en plaatjes Verbeelding Mindmappen Links woorden en taal namen van dingen Oefenen schijnt linkerkant, als ze het beheersen hun rechter kant en als het echt geautomatiseerd is beide hersenhelften. Voorwaarde om tot leren te komen Kunnen zitten Focus Concentratie Geheugen Lef Executieve functies 19

20 Cognitieve schooltaken - bewegen Executieve functie: Werkgeheugen Hoe de vaardigheid zich in de testsituatie manifesteert Hoe het er op school of thuis uit kan zien Verzoekt vragen of instructies te herhalen; Vergeet opdrachten of delen ervan; Zitten Schrijven Lezen Rekenen filmpje AVA bewegingsgevoel filmpje AVA rollen, kruipen foto ruimtelijke orientatie voor achter e.d. Onthoudt het laatste deel van informatie, maar vergeet eerder gegeven informatie (of onthoudt wat eerder werd gezegd, maar vergeet de laatst gegeven informatie); Pauzeert onder het werk en moet erop gewezen worden om weer het te hervatten. Vergeet benodigd materiaal mee naar school of huis te nemen; Vergeet huiswerk in te leveren; Raakt eigen spullen kwijt of legt ze op de verkeerde plaats; Vergeet afspraken over gedrag in de klas; Vergeet huishoudelijke klusjes; Vergeet (een deel van) de aanwijzingen met betrekking tot taken en huishoudelijke klusjes. 20

21 Executieve functie: Reactie -inhibitie Hoe de vaardigheid zich in de testsituatie manifesteert Beantwoordt vragen zonder erbij na te denken; Geeft het snel op als de taak te moeilijk wordt; Geeft snel antwoord en wijzigt het vervolgens; Beantwoordt vraag voor deze is gesteld; Hoe het er op school of thuis uit kan zien Begint te praten zonder eerst de hand op te steken; Interrumpeert; Heeft een grote mond; Maakt kwetsende opmerkingen; Heeft moeite om op zijn beurt te wachten; ontrafelen: Intelligent betekenisvol gedrag Representeren Infereren Voorspellen leren Reflexen Kniepees Pupilreflex Complex genoeg om ook kenmerken van cognitieve brein te tonen Probeert al met taak te beginnen zonder naar de instructies te hebben geluisterd. Heeft fysiek contact met leeftijdsgenoten of broertjes en zusjes; Kan niet wachten als een ouder telefoneert. 21