INHOUDSOPGAVE I. Wegwijzer Woord vooraf Auteurs Inhoudstafel II. De beleids- en beheerscyclus Inhoudsopgave A. Situering II.A / 1 1. Uitgangspunten beleids- en beheerscyclus II.A / 1 1.1 Lokale autonomie II.A / 1 1.2. Raad en college aan het stuur II.A / 2 1.3. Eén geïntegreerd plan II.A / 2 1.4. Rapporteren om bij te sturen II.A / 3 1.5. Meerjarenplanning II.A / 3 1.6. Financiële evenwichten II.A / 4 1.7. Manier van werken II.A / 4 2. ESR voor lokale besturen II.A / 6 2.1. Inleiding II.A / 6 2.2. Sectoren II.A / 7 2.3. Nieuwe boekhoudregels voor lokale overheden II.A / 9 B. Planning II.B / 1 1. Visie en aanpak II.B / 1 1.1. Conceptuele benadering meerjarenplan II.B / 1 1. Inleiding II.B / 1 2. De complexe omgeving van Vlaamse gemeentebesturen in kaart gebracht II.B / 2 Afl. 35, februari 2013 Inhoudsopgave / 1
3. De strategische managementperspectieven toegelicht II.B / 6 3.1. Klassiek rationeel perspectief II.B / 7 3.2. Gedragsmatig of incrementeel perspectief II.B / 9 3.3. Stakeholdersmanagementperspectief II.B / 11 4. Suggesties voor een werkbare strategische beleidsvorming II.B / 14 5. Besluit II.B / 18 6. Bibliografie II.B / 19 1.2. Van strategie naar beleidsplanning II.B / 21 1. Wat is strategie? II.B / 21 1.1. Willen, moeten en kunnen II.B / 21 2. Beleidsplanning: een zicht op de toekomst II.B / 23 2.1. Wat wordt er van een beleidsplan verwacht? II.B / 23 2.2. Het onderscheid tussen strategie, plannen en planning II.B / 24 3. Beleids- en beheerscyclus II.B / 25 4. De SWOT-analyse in de beleidsplanning II.B / 27 4.1. Basisdefinitie van de SWOT-analyse II.B / 28 4.2. Voordelen II.B / 28 4.3. Nadelen en gevaren II.B / 28 4.4. Een goed begin is het halve werk: het kader II.B / 29 4.5. De confrontatiematrix II.B / 30 5. Visie, Missie en Doelstellingen II.B / 31 5.1. Afstemming van doelstellingen II.B / 34 5.2. Kenmerken van goede doelstellingen II.B / 35 5.3. Doelstellingen en indicatoren II.B / 35 5.4. Doelstellingen en middelen II.B / 36 5.5. Waarden en bedrijfscultuur II.B / 36 6. Wie werkt aan de beleidsplannen? II.B / 37 7. De evaluatie van het beleid II.B / 38 8. Nuttige publicaties II.B / 39 1.3. Beleids-en beheerscyclus: beleidsplanning II.B / 40 1. De beleids- en beheerscyclus op twee niveaus II.B / 40 1.1. Top-down en bottom-up II.B / 41 1.2. Missie en visie: een duidelijk kader creëren II.B / 42 1.3. Het subproces beleidsplanning II.B / 43 1.4. Conceptuele benadering Budget II.B / 51 1. Situering II.B / 51 2. Het conceptuele kader II.B / 51 2.1. Inleiding II.B / 51 2.2. De gebruikers van de financiële standaardrapportering II.B / 54 Inhoudsopgave / 2 Afl. 35, februari 2013
3. De informatiebehoeften van de gemeenteraad en de OCMW-raad II.B / 58 3.1. Functies van het budget II.B / 58 3.2. Aandachtspunten II.B / 60 4. Het concept II.B / 61 4.1. Vertaling van de aandachtspunten II.B / 61 4.2. De beleidsfunctie van het budget II.B / 61 4.3. De autorisatiefunctie van het budget II.B / 64 4.4. De beheersfunctie van het budget II.B / 65 4.5. Samenvatting van het concept II.B / 68 5. Aandachtspunten II.B / 70 5.1. Consolidatie II.B / 70 5.2. Internationale standaarden II.B / 71 6. Bibliografie II.B / 74 1.5. Budgetteren: tips en valkuilen voor lokale besturen II.B / 74 1. Inleiding II.B / 74 2. Definitie van budgetteren II.B / 74 3. Begroting en budgettering: een opdracht voor elke politiek of ambtelijk verantwoordelijke in een lokaal bestuur II.B / 76 4. Ook gezinnen werken met budgetten II.B / 76 5. Het gevaar van de aanwasbegroting II.B / 79 6. Het gevaar van de wensenbegroting en van het daarmee samenhangende hakbijlcomité II.B / 81 7. Risico s van een budgettering op basis van het vorige budget II.B / 82 8. Het vastekostensyndroom II.B / 83 9. Overige zwakten van een meer traditionele budgettering II.B / 84 10. Zero Based Budgettering II.B / 85 11. De budgettaire-enveloppeaanpak II.B / 86 12. Let ook op voor het camel nose-effect II.B / 89 1.6. Nieuwe budgettaire regels voor Waalse gemeenten II.B / 90 1 2. Regelgeving II.B / 91 2.1. Meerjarenplan II.B / 91 1. Meerjarenplan: algemeen II.B / 91 1.1. Regelgeving II.B / 91 1.2. Het meerjarenplan als document II.B / 99 1.3. Periode II.B / 106 1.4. Aanpassingen van het meerjarenplan II.B / 107 1.5. Digitale rapportering II.B / 107 2. Meerjarenplan: verbijzonderingen per entiteit II.B / 108 2.1. Gemeenten II.B / 108 2.2. OCMW s II.B / 117 2.3. Autonome Gemeentebedrijven en OCMW-verenigingen van publiek recht II.B / 128 Afl. 44, maart 2014 Inhoudsopgave / 3
2.2. Budget II.B / 132 1. Algemeen II.B / 132 1.1. Regelgeving II.B / 132 1.2. Het budget als document II.B / 144 2. Verbijzonderingen per entiteit II.B / 156 2.1. Gemeenten II.B / 156 2.2. OCMW s II.B / 174 2.3. AGB s en OCMW-verenigingen van publiek recht II.B / 188 3. Praktijkvoorbeelden II.B / 194 3.1. Prioritisering van wegenwerken in Evergem II.B / 194 1. Prioriteiten bepalen tussen beleidsdomeinen II.B / 194 2. Overzichtslijst Gekende Problemen II.B / 195 3. Startnota: grondige doorlichting van het probleem II.B / 195 4. Prioriteitsbepaling binnen wegen- en rioleringsprojecten II.B / 196 5. Wegingsysteem II.B / 197 6. Prioriteitspunten II.B / 198 7. Kostprijsefficiëntie II.B / 198 8. Willen we de politici hiermee een hak zetten en buiten spel plaatsen? II.B / 199 9. Bijlage: afweging prioriteiten handleiding rekenblad II.B / 200 9.1. De infrastructuur voor het autoverkeer II.B / 202 9.2. Fietsinfrastructuur II.B / 205 9.3. Voetgangersinfrastructuur II.B / 207 9.4. Afvalwaterinfrastructuur (DWA) II.B / 209 9.5. Regenwaterinfrastructuur (RWA) II.B / 211 9.6. Parkeerinfrastructuur II.B / 213 9.7. Ruimtelijke beleving II.B / 215 3.2 Budgetopmaak volgens de principes van de BBC Ervaringen van twee pioniers II.B / 218 1. Problemen met de doelstellingenboom II.B / 218 2. Problemen met de evenwichtsvereisten II.B / 221 3. Problemen met de geproduceerde documenten II.B / 222 4. Aandachtspunten: overgedragen kredieten (formulier T), vergelijken tussen jaren, de conversie van het resultaat II.B / 223 4.1. Vergelijken tussen jaren II.B / 223 4.2. De conversie van het resultaat II.B / 223 4.3. De overgedragen kredieten (formulier T) II.B / 224 5. Algemene balans: positief II.B / 225 3.3. Budgetteren op doelstellingen: de Antwerpse aanpak II.B / 228 1. Uitgangspunt: Stadsbrede samenwerking II.B / 228 2. Groepsbrede doelstellingen II.B / 229 3. Opbouw van de doelstellingen II.B / 231 4. Volledige werking in doelstellingen II.B / 233 Inhoudsopgave / 4 Afl. 44, maart 2014
5. Wisselwerking tussen regisseur en operationeel directeur als basis voor groepsbrede samenwerking II.B / 233 5.1. Regisseur (regisserend directeur) II.B / 234 5.2. Operationeel directeur II.B / 234 6. Wisselwerking tussen regisseur en operationeel directeur als basis voor budgettering II.B / 235 7. Financiële rapportering en beschikbaarheidscontrole II.B / 236 8. Complexiteit II.B / 237 9. De financiële cyclus borgt de strategische cyclus II.B / 237 C. Uitvoering, tussentijdse rapportering en beheerscontrole II.C / 1 1. Visie en aanpak II.C / 1 1.1. Soorten boekhouden II.C / 1 1. Wat wordt er met boekhouden en de boekhouding bedoeld? II.C / 1 2. De verschillende dimensies van de boekhouding II.C / 2 2.1. Situering II.C / 2 2.2. Indeling volgens de registratietechniek II.C / 3 2.3. Indeling volgens de inhoud van de registratie II.C / 4 3. Situering van de in de lokale besturen wettelijk opgelegde boekhoudingen II.C / 7 3.1. De nieuwe gemeenteboekhouding II.C / 7 3.2. De nieuwe OCMW-boekhouding II.C / 7 3.3. De boekhouding volgens de beleids- en beheerscyclus II.C / 8 4. Geraadpleegde literatuur II.C / 8 1.2. Rapporteren in lokale besturen II.C / 8 1 1. Ter inleiding II.C / 8 1 2. Wat leert de literatuur ons over rapporteren? II.C / 10 2.1. Rapporteren in functie van de managementbehoeften II.C / 10 2.2. Rapporteren in functie van doelstellingen II.C / 13 3. Rapporteren volgens de decreten II.C / 18 3.1. Rapporteren in functie van doelstellingen (decretaal) II.C / 19 3.2. Rapporteren in functie van het naleven van wetgeving en procedures II.C / 25 3.3. Rapporteren in functie van de beschikbaarheid van betrouwbare financiële informatie en beheersinformatie II.C / 30 3.4. Rapporteren over het economisch gebruik van middelen II.C / 34 3.5. Rapporteren over de bescherming van activa II.C / 36 3.6. Rapportering over het voorkomen van fraude II.C / 36 3.7. Rapporteren in functie van interne controle II.C / 38 Afl. 41, november 2013 Inhoudsopgave / 5
3.8. Conclusie in verband met rapporteren volgens de decreten II.C / 41 4. Praktische hints en tips II.C / 41 4.1. Hoe starten met het opzetten van rapportering? II.C / 41 4.2. Richtlijnen voor een leesbaar rapport II.C / 43 5. Conclusies II.C / 44 1.3. Beheerscontrole in de Vlaamse gemeenten II.C / 45 1. Inleiding II.C / 45 2. Beheerscontrole in het Gemeentedecreet II.C / 45 3. Beheerscontrole als element van behoorlijk bestuur en van een geïntegreerde beleids- en budgetcyclus II.C / 46 4. Beheerscontrole: ook dat nog? II.C / 48 5. Hoe verhoudt beheerscontrole zich tot interne controle? II.C / 50 6. Ontwikkeling van volwaardige beheerscontrole: een ambitie op lange termijn II.C / 51 7. Beheerscontrole: een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het hele managementteam met mogelijk een coördinerende rol van de financieel beheerder II.C / 52 8. Samenvattend II.C / 55 1.4. Werken met indicatoren: do s en don ts II.C / 56 1. Indicatoren en interne controle II.C / 57 2. Financiële en niet-financiële indicatoren II.C / 59 2.1. Financiële indicatoren II.C / 59 2.2. Niet-financiële indicatoren II.C / 62 3. Do s : wat kan men met prestatie-indicatoren doen? II.C / 65 3.1. Indicatoren om te verantwoorden II.C / 65 3.2. Indicatoren om te alloceren II.C / 66 3.3. Indicatoren om te leren: benchlearning II.C / 66 3.4. Indicatoren om te detecteren: knipperlicht II.C / 67 4. Don ts : wat doet men het best niet? II.C / 67 4.1. Indicatoren als windowdressing II.C / 67 4.2. Indicatoren als laatste oordeel II.C / 68 5. Indicatoren als bouwstenen, managementmodellen als bouwplan II.C / 68 6. Conclusie II.C / 70 1.5. Financiële monitoring: een voorstel tot aanpak II.C / 71 1. Situering II.C / 71 2. Het klassieke financiële proces als vertrekbasis II.C / 71 3. De transformatie tot een financieel managementproces II.C / 73 4. De sleutelrol van de financiële analyse II.C / 74 5. Maatwerk II.C / 75 6. Het opzetten van een financieel MIS II.C / 76 6.1. Praktijktips II.C / 76 6.2. Praktijkvoorbeelden II.C / 78 Inhoudsopgave / 6 Afl. 41, november 2013
7. Naar een klare kijk! II.C / 85 1.6. Beleids-en beheersinformatie II.C / 85 1. Inleiding II.C / 85 2. Government governance en de beleids- en beheerscyclus II.C / 86 3. Linken met andere rapporteringen II.C / 92 4. Hoe brengt men de rapporteringsbehoeften in kaart? II.C / 93 4.1. Over welke producten en diensten wil men informatie generen? II.C / 94 4.2. Over welke dimensies wil men rapporteren? II.C / 95 4.3. Op welke manier gaat men kosten en overhead toewijzen aan de producten en diensten? II.C / 95 4.4. Wanneer gaat men aan wie rapporteren? II.C / 98 4.5. Op welke manier gaat men de plannings- en rapporteringscyclus automatiseren? II.C / 98 5. Besluit II.C / 100 1.7. Beleidsmonitoring II.C / 100 1 1. Wat is beleidsmonitoring? II.C / 100 1 2. Waarom aan beleidsmonitoring doen? II.C / 100 2 3. Hoe past beleidsmonitoring in de beleids- en beheerscyclus? II.C / 100 3 4. Beleidsmonitoring door middel van een organisatiedashboard II.C / 100 6 5. Dashboarden opbouwen II.C / 100 8 6. De dashboarden op een beheersbare manier voeden met informatie II.C / 100 9 2. Regelgeving en normen II.C / 101 2.1. Regelgeving voor gemeenten en OCMW s II.C / 101 2.2. Boekhoudregels volgens de BBC II.C / 101 2.3. De International Public Sector Accounting Standards (IPSAS): naar een harmonisatie van de financiële rapportering binnen de (inter)nationale overheidscontext? II.C / 101 1. Inleiding II.C / 101 2. De IPSASB II.C / 102 2.1. Doelstellingen II.C / 102 2.2. Rechtskracht II.C / 103 3. Het conceptuele boekhoudkader II.C / 104 3.1. Begrip II.C / 104 3.2. Keuze van het conceptuele boekhoudkader II.C / 105 3.3. Het concept van de boekhoudkundige entiteit II.C / 110 3.4. Het conceptuele boekhoudkader van de IPSAS II.C / 111 3.5. Het conceptuele boekhoudkader voor Vlaamse lokale besturen II.C / 112 4. De IPSAS II.C / 113 4.1. Overzicht IPSAS II.C / 113 Afl. 44, maart 2014 Inhoudsopgave / 7
4.2. Financiële rapportering op kasbasis II.C / 113 4.3. Financiële rapportering op vermogensbasis II.C / 114 4.4. IPSAS-overeenstemming II.C / 122 5. De toepassing van IPSAS II.C / 123 5.1. Internationaal II.C / 123 5.2. België II.C / 126 3. Praktijkvoorbeelden II.C / 127 3.1. Het gebruik van meetsystemen in het OCMW van Balen II.C / 127 1. Inleiding II.C / 127 1.1. Resultaten en plannen: niks nieuws onder de zon? II.C / 127 1.2. Niet alleen plannen maar ook borgen II.C / 128 1.3. Meten wat gepland is? II.C / 129 2. Het OCMW van Balen II.C / 130 2.1. Voorstelling II.C / 130 2.2. Aanleidingen tot meten in het OCMW II.C / 132 2.3. De discussie II.C / 132 2.4. Knelpuntennota II.C / 133 2.5. Theoretisch basisschema (zie figuur 1) II.C / 136 2.6. Maandelijkse statistieken (zie figuur 2) II.C / 136 2.7. Projectfiches (zie figuur 3) II.C / 138 2.8. Een globaal meetsysteem II.C / 139 3. Strategie- en stuurkaarten II.C / 140 3.1. Strategiekaarten II.C / 140 3.2. Stuurkaarten II.C / 141 4. Vijf jaar meet- en cijferwerk II.C / 142 4.1. Sterke punten II.C / 142 4.2. Moeilijke punten II.C / 144 5. En verder? II.C / 145 6. Bibliografie II.C / 145 3.2. Interne rapportage opvolging II.C / 156 1. Opvolgen en bijsturen: essentiële onderdelen van de beleids- en beheerscyclus II.C / 156 1.1. Strategisch management: de uitdaging is niet het plannen, maar het realiseren II.C / 156 1.2. Rapporteren om tijdig te kunnen bijsturen en de kans te maximaliseren dat de doelstellingen behaald worden II.C / 159 2. Geïntegreerd lokaal management heeft vele gezichten. De raad, het college en het topmanagement moeten het overzicht houden om te kunnen sturen II.C / 161 2.1. Vele perspectieven en specialismen II.C / 161 2.2. Nood aan een portaal om intuïtief en interactief te kunnen opvolgen en opzoeken II.C / 162 Inhoudsopgave / 8 Afl. 44, maart 2014
3. Het interactief operationeel plan, interactief, inzichtelijk en intuïtief opvolgen en sturen II.C / 163 4. Wat zit er in het interactief operationeel plan? II.C / 164 4.1. Navigatie II.C / 164 4.2. Doelstellingen II.C / 165 4.3. Verantwoordelijkheden II.C / 167 4.4. Indicatoren II.C / 167 4.5. Financieel II.C / 168 4.6. Managementsamenvatting II.C / 170 4.7. Dashboard II.C / 170 5. Technische architectuur van het interactief operationeel plan II.C / 170 5.1. Overzicht van bronsystemen II.C / 171 5.2. Cognos datawarehouse II.C / 172 D. Jaarrekening en evaluatie II.D / 1 1. Visie en aanpak II.D / 1 1.1. Beleidsevaluatie: terugkijken én vooruitkijken naar beleidsdoelstellingen om te verantwoorden maar ook om te leren II.D / 1 1. Wat, waarom en wanneer? II.D / 1 2. Hoe beleid evalueren? II.D / 4 3. De BBC als opportuniteit II.D / 6 1.2. De beoordeling van de financiële toestand van de gemeente op basis van de jaarrekening II.D / 8 1. Inleiding II.D / 8 2. Het financieel profiel II.D / 8 3. De liquiditeitspositie II.D / 9 4. De financiële middelen en vastrentende effecten II.D / 11 5. Leningen ten laste van de gemeente (inclusief leasing) II.D / 11 6. Financieel draagvlak en schuldgraad II.D / 12 7. Enkele diverse kengetallen II.D / 14 2. Regelgeving II.D / 15 2.1 Algemeen II.D / 15 1. Regelgeving II.D / 15 2. De jaarrekening als document II.D / 29 2.2. Verbijzonderingen per entiteit II.D / 40 1. Gemeenten II.D / 40 1.1. Regelgeving II.D / 40 1.2. Totstandkoming van de jaarrekening II.D / 43 1.3. De jaarrekening op de gemeenteraad II.D / 47 1.4. Toezicht op de jaarrekening II.D / 47 1.5. Districten II.D / 48 2. OCMW s II.D / 49 2.1. Regelgeving II.D / 49 Afl. 44, maart 2014 Inhoudsopgave / 8 1
2.2. Totstandkoming van de jaarrekening II.D / 53 2.3. De jaarrekening op de OCMW-raad II.D / 53 2.4. Toezicht op de jaarrekening II.D / 54 3. AGB s en OCMW-verenigingen van publiek recht II.D / 55 3.1. Regelgeving II.D / 55 3.2. Totstandkoming van de jaarrekening II.D / 59 3.3. De jaarrekening op de raad II.D / 60 3.4. Uitzonderingen II.D / 61 E. Externe audit II.E / 1 1. Visie en aanpak II.E / 1 2. Regelgeving II.E / 1 2.1. Voorgeschiedenis II.E / 1 2.2. Definitie en aanpak II.E / 2 2.3. Organisatie II.E / 3 2.4. Audituniversum II.E / 4 2.5. Rapportering II.E / 5 2.6. Financiering II.E / 6 III. Administratieve organisatie Inhoudsopgave A. Organogram III.A / 1 B. De financiële functie III.B / 1 1. Visie en aanpak III.B / 1 1.1. Model van rolverdeling tussen secretaris, financieel beheerder en andere actoren in de Vlaamse gemeenten en OCMW s III.B / 1 1. Inleiding III.B / 1 2. Uitgangspunten en structuur van het model III.B / 2 2.1. Waarom en aard van het model III.B / 2 2.2. Rolverdeling in relatie tot de grote luiken en fasen binnen de hele beleids-, budget- en beheerscyclus III.B / 3 Inhoudsopgave / 8 2 Afl. 44, maart 2014
2.3. Essentiële rol van de leden van het managementteam/ budgethouders III.B / 4 2.4. Samenwerking, onder eenduidige leiding van de secretaris maar met een op deelaspecten voldoende krachtige onafhankelijke positie van de financieel beheerder III.B / 5 2.5. Synergie met andere centrale functies in het middelenbeheer III.B / 7 2.6. Functiescheiding: geen heilig principe, wel een nuttige maar juist te gebruiken maatregel van risicobeheer III.B / 8 2.7. Enkele aandachtspunten qua betalingen en kasbeheer III.B / 9 3. Planning en budgettering III.B / 10 4. Bestedingscyclus III.B / 13 5. Belastingen- en inkomstencyclus III.B / 18 6. Kasbeheer en thesauriebeheer III.B / 21 7. Boekhouding, registratie, monitoring, beheerscontrole, rapportering en jaarrekening III.B / 22 2. Regelgeving III.B / 26 3. Praktijkvoorbeelden III.B / 26 C. Budgethouderschap III.C / 1 1. Budgethouderschap in de praktijk III.C / 1 2. Enkele bedenkingen bij de toepassing van het budgethouderschap in de lokale besturen III.C / 30 3. Budgethouderschap: hoe denken besturen er zelf over? III.C / 37 3.1. De rol van de budgethouder in de beleids- en beheerscyclus III.C / 38 3.2. Budgethouderschap in relatie tot de politiek III.C / 41 3.3. De plaats van de budgethouder binnen het organogram III.C / 43 3.4. Randvoorwaarden voor de invoering van budgethouderschap III.C / 46 4. Budgethouderschap, een poging tot gemeentelijke invulling in de stad Geel III.C / 47 4.1. Inleiding III.C / 47 4.2. Een budgethouder avant la lettre III.C / 48 4.3. Waarom budgethouders? III.C / 50 1. Een noodzaak III.C / 50 2. Praktische redenen III.C / 51 3. Principiële redenen III.C / 52 4.4. Wettelijke basis? III.C / 52 1. De Nieuwe Gemeentewet III.C / 52 2. Algemeen Reglement op de Gemeentelijke Comptabiliteit III.C / 53 3. Interne regelementen op lokaal niveau III.C / 54 4.5. Waarom werkt het of soms ook niet? III.C / 57 Afl. 34, december 2012 Inhoudsopgave / 9
4.6. Toekomst voor de budgethouder? III.C / 58 5. Den Bell in Antwerpen: projectgebonden budgethouderschap III.C / 59 5.1. Het hele gebouw III.C / 59 5.2. Het voorwerp van het budgethouderschap III.C / 60 5.3. Snelle beslissingen III.C / 61 5.4. De ambtenaar tekent III.C / 61 5.5. De secretaris stuurt III.C / 62 5.6. Multidisciplinair team III.C / 62 5.7. Eigen budgetten, eigen codes III.C / 63 5.8. Politici in de beleidsgroep III.C / 64 5.9. Operationeel middel III.C / 64 5.10.Bijlagen III.C / 65 D. De rol van ICT III.D / 1 1. Visie en aanpak III.D / 1 1.1. Aan welke vereisten zou accountingsoftware voor lokale besturen moeten voldoen? III.D / 1 1. Inleiding III.D / 1 2. Conformiteit met de wetgeving en andere regels van het boekhouden III.D / 2 2.1. Tijdigheid van de boeking III.D / 2 2.2. Volledigheid van de boeking III.D / 4 2.3. De boekhouding is onveranderlijk en onuitwisbaar III.D / 4 2.4. Vergelijkbaarheid van de boekhouding III.D / 5 3. Controle van de aannemelijkheid van gegevens III.D / 5 3.1. Ex ante controles III.D / 6 3.2. Ex post controles III.D / 7 4. Ondersteuning van het budgethouderschap en van IVA s III.D / 9 4.1. Budgethouderschap III.D / 9 4.2. IVA s in de rol van budgethouder III.D / 12 5. Het creëren van transparantie van staten III.D / 12 5.1. De inhoud van de staten III.D / 12 5.2. Herprintbaarheid van de staten III.D / 13 5.3. De opbouw van de staten III.D / 13 5.4. Rapportering III.D / 14 6. Opleiding in het kader van de nieuwe software III.D / 15 7. Ondersteuning van de gebruikers van de nieuwe software III.D / 16 8. De gewenste documentatie betreffende de software III.D / 17 8.1. Meta-documentatie III.D / 17 8.2. De technische documentatie III.D / 17 8.3. Gebruikersdocumentatie III.D / 18 9. De mogelijkheden tot integratie met andere software III.D / 19 10. De vereisten en mogelijkheden in verband met back-ups III.D / 20 10.1. Back-up III.D / 20 Inhoudsopgave / 10 Afl. 34, december 2012
10.2. Archivering III.D / 21 10.3. Bewaartermijnen III.D / 21 11. Beveiliging en integriteit van de software III.D / 22 11.1. Toegangsbeveiliging III.D / 22 11.2. Beveiliging software III.D / 23 11.3. Traceerbaarheid III.D / 23 12. Besluit III.D / 23 2. Regelgeving III.D / 24 IV. Financieel beheer Inhoudsopgave A. Thesaurie- en liquiditeitenbeheer IV.A / 1 1. Algemeen IV.A / 1 1.1. Thesaurie- en liquiditeitenbeheer IV.A / 1 1. Ter inleiding: situering, definitie en doelstellingen IV.A / 1 2. De thesaurieplanning IV.A / 2 2.1. Inkomende geldstromen IV.A / 3 2.2. Uitgaande geldstromen IV.A / 4 3. Het betalingsverkeer IV.A / 5 4. Het beheer van de dagelijkse saldi IV.A / 6 4.1. De beschikbare thesaurie IV.A / 6 4.2. Het bankrekeningenbeheer IV.A / 7 5. Financiële instrumenten voor thesauriebeheer IV.A / 8 5.1. Beleggingsinstrumenten op korte termijn IV.A / 8 5.2. Kredieten op korte termijn IV.A / 11 6. Rapportering thesauriebeheer IV.A / 13 6.1. De beschikbare thesaurie op dag x IV.A / 13 6.2. De thesaurieplanning IV.A / 14 6.3. De gemiddelde thesaurie en rendement van de geldmiddelen IV.A / 15 7. Bijlagen IV.A / 16 2. Schuldfinanciering en beheer IV.A / 20 2.1. Gent legt regels vast voor beleggen en lenen IV.A / 20 1. Wat voorafging IV.A / 20 2. Het risico minimaliseren IV.A / 21 3. Diversificatie IV.A / 21 4. Het college bepaalt de limieten IV.A / 22 5. Toegelaten producten IV.A / 22 Afl. 35, februari 2013 Inhoudsopgave / 11
6. Automatiseren en rapporteren IV.A / 23 7. De organisatie IV.A / 23 8. Bijlage: Gemeenteraadsbesluit over de beleggingen en financieringen van de stad Gent IV.A / 24 8.1. Doelstellingen IV.A / 24 8.2. Beslissingscriteria IV.A / 24 8.3. Limieten IV.A / 26 8.4. Toegelaten instrumenten IV.A / 27 8.5. Rapporteringen IV.A / 28 2.2. Financiering van de buitengewone dienst op basis van de thesauriebehoefte: de aanpak van de stad Gent IV.A / 30 1. Het oude concept IV.A / 30 2. Sterktes en zwaktes IV.A / 31 3. Beleids- en beheerscyclus IV.A / 31 4. De principes van het nieuwe concept IV.A / 32 5. Permanente en tijdelijke thesauriebehoefte IV.A / 32 6. Drie thesaurieplanningen IV.A / 33 7. Voldoet aan voorwaarden IV.A / 34 2.3. Alternatieve financiering van ouderenvoorzieningen via de uitgifte van obligaties Het project Zorgflats van het OCMW van Schoten IV.A / 35 1. Het project IV.A / 35 2. Financiële constructie met btw-optimalisatie IV.A / 36 3. Aanpak van het pps-project IV.A / 38 4. De obligatielening IV.A / 38 5. Het prospectus IV.A / 40 6. Fiscale aspecten IV.A / 42 7. De financiële haalbaarheidsstudie IV.A / 43 8. Een stand van zaken IV.A / 44 2.4. Financiële crisis: is de uitgifte van schuldpapier voor het grote publiek een nieuwe financieringsbron? IV.A / 47 1. Inleiding IV.A / 47 2. De gevolgen van de financiële crisis op de schuldfinanciering IV.A / 47 2.1. Verkorting van de leningduur IV.A / 48 2.2. Beperking van het leningvolume IV.A / 49 2.3. Wantrouwen in de overheid IV.A / 49 3. Gemeenten de markt op IV.A / 50 3.1. De staatsbon als voorbeeld IV.A / 50 3.2. Stadsobligaties IV.A / 51 3.3. Thesauriebewijzen IV.A / 52 3.4. Gemeentebons IV.A / 53 4. Besluit IV.A / 56 1 Inhoudsopgave / 12 Afl. 35, februari 2013
2.5. De kredietwaardigheid van Vlaamse lokale besturen IV.A / 56 2 Samenvatting IV.A / 56 2 1. Inleiding IV.A / 56 4 2. Het wettelijke kader IV.A / 56 5 2.1. De Belgische Grondwet IV.A / 56 5 2.2. De organieke wetten en decreten IV.A / 56 7 2.3. Andere relevante wetgeving IV.A / 56 9 3. De organisatie van het bestuurlijk toezicht IV.A / 56 9 3.1. Het toezicht op de gemeenten IV.A / 56 10 3.2. Het toezicht op de OCMW s IV.A / 56 17 4. Financiële informatie in de beleidsrapporten en de toelichtingen IV.A / 56 21 4.1. Financieel evenwicht IV.A / 56 22 4.2. Schulden IV.A / 56 25 4.3. Overige financiële informatie IV.A / 56 26 5. De tijdigheid van de financiële rapporten IV.A / 56 26 5.1. Gemeenten IV.A / 56 26 5.2. OCMW s IV.A / 56 29 6. De financiering van lokale besturen IV.A / 56 31 6.1. Gemeenten IV.A / 56 31 6.2. OCMW s IV.A / 56 36 7. De schulden van de lokale besturen IV.A / 56 37 7.1. Gemeenten IV.A / 56 38 7.2. OCMW s IV.A / 56 39 8. Vlaamse gemeenten hebben geen rating IV.A / 56 40 8.1. De rating van de Vlaamse overheid IV.A / 56 40 8.2. De rating van Belfius IV.A / 57 9. Het ontbreken van financiële ongelukken IV.A / 57 2.6. Waarom lenen steeds moeilijker wordt IV.A / 57 1. Inleiding IV.A / 57 2. Vertrouwen IV.A / 58 3. Basel III en andere regelgeving IV.A / 58 1 3.1. Wat? IV.A / 58 1 3.2. Solvabiliteit IV.A / 58 1 3.3. Liquiditeit IV.A / 58 3 4 Mogelijke remedies IV.A / 58 4 4.1. Zorgzaam omgaan met leningen IV.A / 58 4 4.2. Raamovereenkomsten IV.A / 58 4 4.3. Rapportering IV.A / 58 5 4.4. Andere financiers IV.A / 58 5 4.5. Desintermediatie IV.A / 58 5 4.6. Centralisering via de Vlaamse overheid IV.A / 58 6 4.7. Nieuw financieringsvehikel? IV.A / 58 6 5 Besluit IV.A / 58 7 Afl. 44, maart 2014 Inhoudsopgave / 13
2.7. Alternatieve financieringen binnen de stad Gent IV.A / 58 7 1. De financiële crisis IV.A / 58 7 2. Een strategie voor langetermijnfinanciering IV.A / 58 8 2.1. Kader IV.A / 58 8 2.2. Diversificatie IV.A / 58 10 3. Beleggingen IV.A / 58 13 3.1. Ethisch beleggen IV.A / 58 13 1. Inleiding IV.A / 58 13 2. Regelgeving IV.A / 58 13 2.1. Het thesauriebeheer door de financieel beheerder IV.A / 58 13 2.2. Beleggingen op korte en lange termijn IV.A / 59 2.3. Kapitaalgarantie IV.A / 59 2.4. Roerende voorheffing IV.A / 60 3. Beleggingsinstrumenten IV.A / 61 3.1. Kortetermijnproducten IV.A / 61 3.2. Middellange- en langetermijnproducten IV.A / 61 3.3. Concrete oplossingen IV.A / 62 4. Maatschappelijk verantwoord beleggen IV.A / 65 4.1. Achtergrond IV.A / 65 4.2. Regelgeving IV.A / 67 4.3 De vraag naar MVB-producten IV.A / 68 4.4 Het aanbod aan MVB-producten IV.A / 69 5. Referenties IV.A / 73 6. Over de auteurs IV.A / 74 3.2 Kader beleggingen en financieringen Gent IV.A / 75 4. Debiteuren- en crediteurenbeheer IV.A / 75 B. Belangrijke financiële stromen voor lokale besturen IV.B / 1 1. Het Gemeentefonds IV.B / 1 1.1. Historische schets IV.B / 1 1.2. Hoogte van het fonds IV.B / 2 1.3. Het verdelend mechanisme IV.B / 2 1. Bijzondere financiering van de centrumsteden en kuststeden IV.B / 3 2. Andere criteria IV.B / 4 2.1. Centrumfunctie IV.B / 5 2.2. Fiscale draagkracht IV.B / 5 2.3. Open Ruimten IV.B / 6 2.4. Sociale maatstaven IV.B / 7 1.4. Waarborgregeling IV.B / 8 1.5. Correctie voor gemeenten met lage fiscaliteit IV.B / 9 1.6. Afhouding financiering externe audit IV.B / 9 1.7. Betalingswijze IV.B / 9 1.8. Elia-compensatie IV.B / 10 Inhoudsopgave / 14 Afl. 44, maart 2014
2. De onroerende voorheffing IV.B / 10 2.1. Wat is onroerende voorheffing IV.B / 11 1. Kadastraal inkomen IV.B / 11 2. Tarief IV.B / 12 2.2. Invordering onroerende voorheffing IV.B / 13 Afl. 44, maart 2014 Inhoudsopgave / 14 1
1. Inkohiering IV.B / 13 2. Inning IV.B / 14 2.1. Niet-betaling IV.B / 14 2.2. Ambtshalve ontheffing IV.B / 14 2.3. Navordering IV.B / 14 2.3. Doorstorting opcentiemen IV.B / 15 2.4. Tarieven opcentiemen IV.B / 15 3. De aanvullende personenbelasting IV.B / 16 3.1. De belasting IV.B / 16 1. De personenbelasting IV.B / 16 2. De aanvullende personenbelasting IV.B / 17 3.2. Procedure IV.B / 18 1. Procedure IV.B / 18 2. Alternatief: voorschottensysteem IV.B / 19 3.3. Enkele cijfers IV.B / 20 C. De BTW-plicht IV.C / 1 1. Lokale besturen en de btw IV.C / 1 1.1. Inleiding IV.C / 1 1. De belastingplicht in het algemeen IV.C / 2 2. Gevolgen van het statuut van de belastingplicht IV.C / 3 3. De periodieke btw-aangifte IV.C / 3 4. De btw-boekhouding IV.C / 4 5. De vrijgestelde belastingplichtige IV.C / 4 6. De gemengde belastingplichtige IV.C / 5 7. De gedeeltelijke belastingplichtige IV.C / 6 1.2. De belastingplicht van gemeenten en OCMW s IV.C / 6 1. Recente wijzigingen IV.C / 6 2. Analyse van artikel 6 IV.C / 8 2.1. Nieuwe tekst van artikel 6, lid 1 btw-wetboek sinds 1 juli 2007 IV.C / 8 2.2. Nieuwe tekst van artikel 6, lid 2 btw-wetboek sinds 1 juli 2007 IV.C / 16 2.3. Nieuwe tekst van artikel 6, lid 3 btw-wetboek sinds 1 juli 2007 IV.C / 18 1.3. Schematisch overzicht IV.C / 20 1.4. Praktische aanpak IV.C / 22 1.5. Conclusie IV.C / 22 2. De analyse van de btw-situatie van een grote stad: het voorbeeld van Antwerpen IV.C / 24 2.1. Aanleiding: onduidelijkheid over btw-plicht IV.C / 24 2.2. Doelstellingen en methodologie van de enquête IV.C / 24 2.3. Eerste resultaten van de enquête IV.C / 28 2.4. Conclusie IV.C / 28 Afl. 35, februari 2013 Inhoudsopgave / 15
D. Aankoopbeleid IV.D / 1 1. Het belang van een goed inkoopbeleid: wat kunnen lokale besturen leren van de privésector? IV.D / 1 1.1. Het belang van inkoop IV.D / 1 1.2. De positie van inkoop IV.D / 2 1.3. Het profiel van de inkoopfunctie IV.D / 3 1. De strategische inkoopfunctie IV.D / 3 2. De tactische inkoopfunctie IV.D / 4 3. De operationele inkoopfunctie IV.D / 4 1.4. Het inkoopontwikkelingsmodel IV.D / 4 1.5. De Inkoop Portfolio Matrix (Kraljic Matrix) IV.D / 6 1.6. Centraal versus decentraal inkopen IV.D / 7 1. Het decentrale model IV.D / 7 2. Het centrale model IV.D / 8 3. Het decentrale model met een centrale kernfunctie IV.D / 8 1.7 Competenties en competentiemanagement IV.D / 8 1.8 Beroepscode en ethiek IV.D / 11 1.9 Besluit IV.D / 11 1.10 Nuttige links & literatuur IV.D / 11 E. PPS IV.E / 1 1. Design, build, finance & maintain. Ook voor lokale besturen? IV.E / 1 1.1. Inleiding IV.E / 1 1.2. Wat is DBFM? IV.E / 2 1.3. Wat zijn de verschillende voorwerpen van een DBFM-overeenkomst? IV.E / 3 1. Design IV.E / 3 2. Build IV.E / 4 3. Finance IV.E / 4 4. Maintenance IV.E / 4 1.4. Wat zijn de voordelen van DBFM-overeenkomsten? IV.E / 5 1.5. Wat zijn de nadelen van DBFM-overeenkomsten? IV.E / 7 1.6. De ESR95-reglementering IV.E / 8 1.7. DBFM ook voor lokale besturen? IV.E / 9 F. Specifieke topics IV.F / 1 1. De impact van het Europese begrotingsbeleid op de lokale besturen IV.F / 1 1.1. Het Europese begrotingsbeleid nader bekeken IV.F / 1 1.2. De complexe Belgische overheidscontext IV.F / 4 1.3. Gevolgen voor de Vlaamse lokale besturen IV.F / 6 1. Omschrijving lokale overheid IV.F / 6 2. De kwaliteit van de statistieken IV.F / 7 3. Normering IV.F / 10 Inhoudsopgave / 16 Afl. 35, februari 2013