PROTOCOL MEERBEGAAFD EN 1
Inhud Inleiding 3 Visie meerbegaafdheid 3 Ontwikkelingsvrsprng bij kleuters 3 Delstelling 4 Signalering 4 Diagnstisering 4 Cmpacten en verrijken 5 Inzet Levelwerk 6 Plusklas 7 Samenwerking VO en externen 8 bijlage 1 Strmdiagram he werkt het bijlage 2a afspraken Levelwerk grep 1-3 bijlage 2b afspraken Levelwerk grepen 4 bijlage 2c afspraken Levelwerk grepen 5-8 bijlage 3 Plusklas aanmeldfrmulier 2
Inleiding In dit prtcl wrdt uitgelegd he De Zuidwester meerbegaafden signaleert en wat de schl kan bieden vr meerbegaafden in grep 1 t/m 8. Er wrdt gestreefd aan ieders nderwijsbeheften te vlden, zdat talenten ptimaal ntwikkeld kunnen wrden. Meerbegaafde kinderen zijn kinderen met een bvengemiddelde intelligentie. Er wrdt geen nderscheid gemaakt tussen hgbegaafden (IQ van bven de 130) en meerbegaafden (IQ van bven de 115). Bij meerbegaafden ligt de uitdaging van de lesstf vaak p een ander niveau dan bij het gemiddelde kind. Bij een meerbegaafd kind dient het lesaanbd uitdagend te zijn, zdat zij hun talenten ptimaal kunnen ntwikkelen. Meerbegaafden kinderen zijn leerlingen met extra ndersteuningsbeheften. Visie meerbegaafdheid Op De Zuidwester werken we handelingsgericht. Bij het handelingsgericht werken wrdt er gekeken naar de zrg en hulp die kinderen ndig hebben p nderwijsgebied. Smmige kinderen zullen een extra instructie f uitleg ndig hebben, andere kinderen hebben meer behefte aan een verrijkingspdracht. Op De Zuidwester beschuwen wij meerbegaafde leerlingen als leerlingen die extra zrg behuden. De zrg ligt niet bij de achterstand van het werk, maar juist bij de uitdaging die het kind ndig heeft. Dit handelingsgericht werken kijkt naar de nderwijsbehefte en de leerstijl van het kind. Dr middel van cmpacten en verrijken wrdt er ruimte gemaakt m het uitdagende aanbd vr meerbegaafden in te zetten. Gede leerlingen verdienen een kans m meer te kunnen bereiken. Meerbegaafde leerlingen wrden als zrgleerlingen beschuwd en krijgen k de status van zrgleerlingen. (Van der Pas Jacbs, 2008) Ontwikkelingsvrsprng bij kleuters Kleuters ntwikkelen in sprngen. Daarm spreken we bij kleuters niet ver meerbegaafden, maar ver een ntwikkelingsvrsprng. Kleuter zijn is een ntwikkelingsfase. We nemen een kind kleuter, mdat het kenmerken vertnt die bij deze fase hren. Dit betekent dat een kind met een ntwikkelingsvrsprng eerder kleuter is, vaak k krter kleuter blijft en daardr k eerder het kleuterstadium weer vrbij is. Het is van belang m vreg te signaleren, want na zes weken gaat de kleuter zich al aanpassen. Bvendien kunnen anders werkhudingsprblemen, perfectinisme en faalangst ntstaan. Kleuters met een ntwikkelingsvrsprng hebben behefte aan activiteiten die pen zijn en kansen bieden m te ntdekken. De activiteiten meten cmplex zijn, grte denksprngen mgelijk maken en ruimte bieden vr creativiteit. Ze meten tegemetkmen aan de behefte m te leren lezen, schrijven en rekenen en bijdragen aan een brede ntwikkeling. 3
Het spelgedrag van een kleuter met ntwikkelingsvrsprng is anders dan van de gemiddelde kleuter, want er zijn meer handelingen zichtbaar. Ok hebben ze meer spelthema s en den ze een pging tt wederkerig spel. Ze streven al jng naar het niveau van actie en reactie. Delstelling Kinderen vregtijdig signaleren en diagnsticeren, met behulp van een strmschema en waar ndig het Digitaal Handelingsprtcl Hgbegaafden (DHH)en de screening van Day a Week Schl (DWS). Kinderen die meerbegaafd zijn aanspreken p hun capaciteiten en interesse in de vrm van cmpacting en verrijking binnen de grep. Signalering de intake in gesprek met uders in grep 1 en (eventueel) bij zijinstrmers vrtgangsgesprekken met uders quickscan (uit het DHH) na 6 weken na de start p De Zuidwester (grep 1 en (eventueel) zij-instrmers) quickscan (uit het DHH) rnd de herfstsignalering in grep 3 screening DWS begin grep 5, quickscan midden grep 5. Bij de intake van nieuwe leerlingen wrdt met uders besprken f zij het vermeden hebben dat hun kind meerbegaafd zu kunnen zijn. Om te vrkmen dat we leerlingen ver het hfd zien (nderpresteerders), wrdt bij leerlingen van grep 1 standaard de quickscan in het Digitaal Handelingsprtcl Hgbegaafden (DHH) afgenmen 6 weken nadat ze p schl gestart zijn. Kinderen die hier uitspringen wrden verder besprken met de intern begeleider. Zie hiervr k het strmschema. Deze quickscan wrdt in principe k afgenmen bij zij-instrmers in de hgere grepen. Tijdens vrtgangsgesprekken met uders kunnen vermedens van nderpresteren naar bven kmen, dit kan een reden zijn tt verder nderzek. Met behulp van de quickscan (in grep 1, 3 en 5) kunnen de leerkrachten p grnd van de resultaten in het leerlingvlgsysteem en de werkhuding leerlingen signaleren. Bij twijfel kunnen alle leerkrachten de quickscan vr individuele leerlingen gebruiken en verleggen met de intern begeleider. Het kan k dat kinderen vr één vak talent hebben: in dat geval wrdt er alleen bij dat vak gehandeld vlgens het nderstaande. Leerkrachten en uders signaleren. Dit wrdt met de intern begeleider besprken. Het gespreksverslag wrdt vastgelegd in Esis. Diagnstisering Bij de diagnse wrdt er alleen gekeken naar de kinderen die al gesignaleerd zijn. Er is dus een beperkte grep ver waar verder nderzek naar gedaan wrdt dr de leerkracht en de intern begeleider. Er wrdt gewerkt vlgens een strmschema (zie bijlage 1). 4
De vlgende gegevens kunnen wrden verzameld tijdens het diagnstisch nderzek: een bservatielijst waarin signalen van meerbegaafdheid wrdt gemeten (DHH) tetsgegevens (uitgeznderd nderpresteerders) aanvullende gegevens van de schl, het gezin en het kind zelf Daarnaast wrdt gekeken naar andere kenmerken van begaafdheid: leervermgen (prbleemplssend vermgen, creatief denken, verige denkvaardigheden) mtivatie werkhuding zelfstandigheid sciaal-emtinele vaardigheden; zekt nwikkelingsgelijken huding ten pzichte van schl zelfbeeld leerprestaties Vral de werkhuding, mtivatie en zelfstandigheid zijn belangrijke aspecten m aanpassingen te realiseren, als er p dit gebied prblemen (te verwachten) zijn, met eerst naar de ntwikkeling van deze kenmerken gekeken wrden. Schl en uders bespreken dit met elkaar. Wanneer vastgesteld is dat een leerling inderdaad (deels) meerbegaafd is, zullen er aanpassingen in de reguliere lesstf gemaakt meten wrden, waarmee tijd vr verrijking gecreëerd wrdt. Omdat dit structureel is, zal dit wrden vastgelegd in het grepsplan. Cmpacten en verrijken Cmpacten is een begrip dat gebruikt wrdt in de cntext van nderwijs vr meergaafde leerlingen. Leerlingen die meerbegaafd zijn p één f meerdere vakgebieden, hebben in de regel minder behefte aan instructie en aan herhalings- en efenstf vr die vakgebieden. Verder zijn ze in staat de leerstf in een hg temp te verwerken. De leerstf in de methden past daarm niet altijd bij deze leerlingen, er zullen aanpassingen ndig zijn. Die aanpassingen wrden aangegeven met de term cmpacting : het indikken van de reguliere lesstf waarbij de stf beperkt wrdt tt de essenties. Cmpacten heeft enerzijds als del te vrkmen dat leerlingen zich gaan vervelen en ze gedemtiveerd raken wanneer zij steeds leerstf meten efenen en herhalen die ze al beheersen. Anderzijds kmt dr cmpacten tijd vrij die gevuld kan wrden met andere leerstf, verrijken. Op De Zuidwester werken we vanaf schljaar 2016-2017 vlgens de principes van het Digitaal Handelingsprtcl Hgbegaafden (DHH). Het DHH geeft richtlijnen per methde m te cmpacten p basis van leerlijnen. Er wrden twee niveaus van cmpacting per methde aangebden. Een belangrijk uitgangspunt van de richtlijnen cmpacten van het DHH is dat de leerkracht verantwrdelijk blijft vr de aan te bieden leerstf en dat hij met behulp van de richtlijn zelf selecteert welke stf de leerling mag 5
verslaan. Hierdr hudt de grepsleerkracht zicht p het uitzetten van de leerweg van (meergaafde) leerlingen. Bij het eerste niveau, de eerste leerlijn, wrdt vlgens de richtlijn ngeveer 40% van de reguliere lesstf geschrapt. Deze leerlijn is bedeld vr: begaafde leerlingen leerlingen met een beperkte didactische vrsprng leerlingen die slechts een talent hebben p één vakgebied bij hgbegaafde leerlingen bij wie de werk- en/f leerstrategieën ng niet ged ntwikkeld zijn Bij het tweede niveau, de tweede leerlijn, wrdt vlgens de richtlijn ngeveer 60% van de reguliere lesstf geschrapt. De leerlijn is bedeld vr: hgbegaafde leerlingen leerlingen met een ruime didactische vrsprng (> jaar) leerlingen die in het verleden reeds een keer vervregd zijn drgestrmd In de bijlage staan richtlijnen vr cmpacting vr de methden vr rekenen, taal, spelling en aanvankelijk lezen die we p De Zuidwester gebruiken. In de DHH zijn k ng algemene richtlijnen vr cmpacting te vinden vr begrijpend lezen en zaakvakken. We streven er naar m alle kinderen de leerstf vr hun eigen klas te laten maken, versnellen p een vak zal in principe niet vrkmen. Inzet Levelwerk De leerlingen die de lesstf cmpact aangebden krijgen, krijgen verrijkingsstf. Vr kinderen die vr alle vakken verrijking ndig hebben, zal Levelwerk wrden ingezet. (Zie vr afspraken ver de inzet van Levelwerk bijlage 2) Leerlingen die vr verrijking in aanmerking kmen, krijgen per peride een taakverzicht en materialen, waarmee ze zelfstandig aan het werk gaan p de mmenten die daar geschikt vr zijn. De speciale aanpak vr de Levelwerk-leerlingen wrdt in het grepsplan vastgelegd. Vr de Levelwerk-leerlingen gelden de basisdelen en verrijkingsdelen uit Levelwerk. De leerkracht plant wekelijks tijd in vr de ndersteuning van de Levelwerk-leerlingen. Tijdens de grepsbesprekingen met de intern begeleider kmt de vrtgang van deze leerlingen altijd aan bd. Kinderen die alleen cmpacten f verrijken p één vak, mgen gebruik maken van de verrijkingsmaterialen die p schl aanwezig zijn, waarnder Levelwerk. Dit wrdt dr de leerkracht ingepland in de dag-/weektaak. 6
Plusklas In eerste instantie wrdt er in de klas een prgramma van cmpacten en verrijken aangebden. Op deze manier kmen we bij de meeste meerbegaafden al tegemet aan de nderwijsbehefte van de leerling. Bij een aantal kinderen is dit niet geneg, zij hebben een verdergaande behefte als het gaat m nderwijsaanpassingen. Vr deze kinderen werken p De Zuidwester met een plusklas. Wanneer een leerkracht aan de hand van het digitale handelingsprtcl hgbegaafdheid (DHH) kan aantnen dat een leerling vldet aan de vrwaarde vr deelname, brengt de leerkracht deze leerling in, bij de intern begeleider. Ok wanneer er twijfel bestaat wrdt er verleg geverd met de intern begeleider. Dit gebeurt tijdens de leerlingbespreking f p het mment waarp blijkt dat een andere aanpak ndig is. De leerkracht en intern begeleider beslissen samen met de uders en z mgelijk het kind f de leerling deel kan gaan nemen aan de plusklas. Zwel de leerkracht als de intern begeleider meten p basis van de verzamelde gegevens de verwachting hebben dat de leerling vr langere peride kan deelnemen aan de plusklas. Naast didactische delen zal er veel aandacht zijn vr delen met betrekking tt leren leren, leren denken. Hier wat vrbeelden van delen van de plusklas: vergrten van de mtivatie van de leerling welbevinden van de leerling en het plezier in p schl vergrten tt uiting laten kmen van de intellectuele capaciteiten kunnen hanteren van leerstrategieën (leren leren, plannen en rganiseren) leren mgaan met meilijke taken die niet meteen ged gaan aanspreken p creatief denken hger leerrendement/resultaat De stappen die gezet wrden bij (mgelijke) deelname aan de plusklas: 1. Leerkracht signaleert dr middel van algehele indruk binnen de grep, methdetetsen en Cit-gegevens. 2. Leerlingen die pvallen bespreken met de intern begeleider. De grepsleerkracht bespreekt samen met de intern begeleider de beheften van de leerling p basis van de screening (DHH), bservaties, resultaten, vaardigheden en werkhuding. 3. Overleg met uders ver deelname aan de plusklas. Er wrden zwel delen van de leerkracht als delen van de kinderen besprken. 4. Definitieve deelname plusklas. 5. Infrmatie vr de uders aan het begin van het schljaar dr de intern begeleider ver de plusklas. 6. Evaluatie/leerlingbespreking vlgens het HGW-traject. De evaluatiemmenten wrden gebruikt m de ntwikkeling te mnitren. Daarnaast wrdt beslten f deelname vaan de plusklas wel f niet vrgezet kan wrden. 7
Praktische zaken: De plusklas vindt plaats p dnderdagchtend van 8.30 12.00 uur. Om de plusklas ptimaal uitverbaar te laten zijn, wrdt er gewerkt in twee grepen van maximaal 12 leerlingen. De plusklas is vr grep 5/6 en grep 7/8 Samenwerking VO en externen Vanuit het vrtgezet nderwijs wrdt vanuit verschillende schlen speciaal vr de gede leerlingen uit grep 8 de mgelijkheid aangebden tt het vlgen lessen p het vrtgezet nderwijs. Del van de lessen: extra aanbd vr getalenteerde leerlingen samenwerking PO-VO kennismaking met het vrtgezet nderwijs vr de leerlingen Alleen kinderen met een vrlpig VWO-advies met behefte aan meer uitdaging kmen hier vr in aanmerking. Vanaf schljaar 2016-2017 zullen we deelnemen aan het prject Day a weekschl dat dr het samenwerkingsverband wrdt aangebden. Enkele leerlingen van verschillende schlen, kmen één dag per week samen. De lesinhuden en lesideeën wrden gedeeld met de deelnemende schlen. Er ntstaat p deze manier een dcumentatiecentrum met materiaal dat geschikt is vr cgnitief talentvlle leerlingen. 8
bijlage 1 Strmdiagram he werkt het 9
bijlage 2a afspraken Levelwerk grep 1-3 Deze vlgen ng, wrden vastgesteld in schljaar 2016-2017. 10
bijlage 2b afspraken Levelwerk grepen 4 1. Welke leerlingen mgen ermee werken Per vakgebied wrdt er gekeken naar een I-scre. Hierbij wrdt k gekeken naar het verlp van de Citgrafiek en kunnen de methdetetsen erbij gehuden wrden. Alle kinderen die met Levelwerk gaan werken wrden besprken met de IB-er. Je kan p 1 vakgebied een cnstante I-scre behalen, en binnen dat vakgebied extra uitdaging krijgen. Je heft dus niet ver de hele linie een I-scre te behalen. Vrdeel is dat kinderen niet alleen extra efenen met wat ze ng niet ged beheersen, maar k uitgedaagd kunnen wrden binnen het vak dat ze wel ged beheersen. Als kinderen binnen 1 vakgebied een I-scre halen gaan ze Levelwerk den dat binnen dat vakgebied valt. De leerkracht zrgt dat er een rulatiesysteem kmt zdat al deze kinderen k Levelwerk kunnen den die buiten de vakgebieden valt (technische pdrachten bijvrbeeld) 2. Wanneer kinderen aan Levelwerk werken De kinderen missen 1x per week een reguliere les binnen het vakgebied waarin ze Levelwerk den. Rekenen: vrijdagles Staal: tijdens de weektaak 1x per week p een vaste dag een half uur Levelwerk staat k p de weektaak als extra. (Er zijn pdrachten bij waarbij het aan te raden is dat kinderen samenwerken) In grep 4 wrdt na 3 weken met Levelwerk gestart. In de eerste drie weken wrdt bekeken welke kinderen met Levelwerk gaan werken. 3. Instructiemmenten vr de kinderen die met Levelwerk werken Vrstel is vakken p vaste dagen: Taal: tijdens de weektaak 1x per week p een vaste dag een half uur Rekenen: vrijdag tijdens rekentaak 4. Vastleggen In de grepsplannen zetten we welke leerlingen met Levelwerk werken (z staat het in Esis, belangrijk vr cntinuïteit) bijlage 2c afspraken Levelwerk grepen 5-8 11
1. Welke leerlingen mgen ermee werken Per vakgebied wrdt er gekeken naar een I-scre. Hierbij wrdt k gekeken naar het verlp van de Citgrafiek en kunnen de methdetetsen erbij gehuden wrden. Alle kinderen die met Levelwerk gaan werken wrden besprken met de IB-er. Je kan p 1 vakgebied een cnstante I-scre behalen, en binnen dat vakgebied extra uitdaging krijgen. Je heft dus niet ver de hele linie een I-scre te behalen. Vrdeel is dat kinderen niet alleen extra efenen met wat ze ng niet ged beheersen, maar k uitgedaagd kunnen wrden binnen het vak dat ze wel ged beheersen. Als kinderen binnen 1 vakgebied een I-scre halen gaan ze Levelwerk den dat binnen dat vakgebied valt. De leerkracht zrgt dat er een rulatiesysteem kmt zdat al deze kinderen k Levelwerk kunnen den die buiten de vakgebieden valt (technische pdrachten bijvrbeeld) 2. Wanneer kinderen aan Levelwerk werken De kinderen missen 1x per week een reguliere les binnen het vakgebied waarin ze Levelwerk den. Rekenen: vrijdagles Staal: vrijdagles Grip: 2-de en/f 4-de les Levelwerk kan daarbij k p de weektaak. (Er zijn pdrachten bij waarbij het aan te raden is dat kinderen samenwerken) 3. Instructiemmenten vr de kinderen die met Levelwerk werken Vrstel is vaste vakken p vaste dagen maximaal 15 min. per grepje: Maandag: bijv. spelling Dinsdag: bijv. begr. Lezen Wensdag: bijv. rekenen Dnderdag: bijv. taal Vrijdag: bijv. rulatie 4. Vastleggen In de grepsplannen zetten we welke leerlingen met Levelwerk werken (z staat het in Esis, belangrijk vr cntinuïteit) 12
bijlage 3 aanmeldfrmulier Plusklas Intakefrmulier vr de plusklas Naam leerkracht: Naam leerling: Om een leerling naar de plusklas te verwijzen, dient er gekeken te wrden naar de vlgende criteria: - Cit I-scre p de vakgebieden rekenen en begrijpend lezen; - Uitslagen van het DHH die wijzen p (meer)begaafdheid; - Zrgen m de sciaal-emtinele ntwikkeling van een leerling. Overige kenmerken van de (meer)begaafde leerling: Leervermgen Gedrag Snel van begrip Grte algemene interesses Taalvaardig Hg leertemp, grte denken leerstappen Ged geheugen Drvrager en waarnemer Grt analytisch inzicht en prbleemplssend vermgen Creativiteit en riginaliteit Denkt buiten reguliere kaders Geestelijk vregrijp (f wekken de indruk daarvan) Sterk rechtvaardigheidsgevel Perfectinistische instelling (niet altijd) In staat tt zelfreflectie Zekt ntwikkelingsgelijken in udere kinderen Accepteert regels en tradities niet klakkels, maar bevraagt ze Grte behefte aan autnmie Waarm wil je deze leerling aanmelden vr de plusklas? Wat is je hulpvraag? Wat is wrdt er tt nu te gedaan aan cmpacten (bijv. sneller aan het werk / verminderen van de verwerking) en verrijken (Levelwerk)? Welke begeleiding heeft deze leerling in de plusklas ndig? Wat met deze leerling ng leren? Evaluatie: 13
Plusklas vrtzetten? Opmerkingen: ja / nee 14