p ZUID HOLLAND 5 -minuten versie voor Provinciale Staten Directie DLB Afdeling Water en Groen Registratienummer PZH-2013-429600098 {DOS-2011-0010738) Datum vergadering Gedeputeerde Staten 26 november 2013 Portefeuillehouder Weber, JF Verzenddatum ;.6 DEC2fl ^ Paraaf Provincie Geheim Nee Termijn 29 januari 2014 Onderwerp Uitvoeringsstrategie EHS Bijlagen 1. Uitvoeringsstrategie EHS 2. Natuurpact 3. Overeenkomst tussen Manifestpartijen en provincies / IPO over uitvoering natuur- en landschapsbeeld 4. Bestuursovereenkomst Grond 5. Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten Voorstel van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten: kennisnemen van bijgaande stukken en besluiten nemen op basis van de kaderstellende bevoegdheid van Provinciale Staten; Onderwerp in kort bestek Het besluit Gedeputeerde Staten vragen Provinciale Staten om de kaders van de beleidsvisie Groen te actualiseren; kennis te nemen van de Uitvoeringsstrategie Ecologische Hoofdstructuur (EHS); en middelen beschikbaar te stellen voor de uitvoering van de EHS. Aanleiding tot het vragen van besluitvorming door Provinciale Staten: 1. Het Rijk heeft het Natuurpact vastgesteld in overleg met de provincies, waarin aanvullende afspraken worden gemaakt ten aanzien van de realisatie van de EHS, die leiden tot aanvullende kaders en tot afspraken over middelen en grond; 2. De provincies hebben met het Rijk, in het verlengde van het Natuurpact, de bestuursovereenkomst Grond gesloten; 3. Gedeputeerde Staten willen de afspraken uit het Natuurpact gaan uitvoeren, door het opstellen van een Uitvoeringsstrategie EHS. In de voordracht wordt een besluit gevraagd aan Provinciale Staten waarin de volgende kaders worden vastgesteld: i. In te stemmen met het voorstel om het agrarisch natuurbeheer buiten de EHS toe te voegen aan de beleidslijn, zoals venwoord in de Beleidsvisie Groen, op grond van de afspraken uit het Natuurpact. 1;8
provincie j^qj^j. AND ZUID ii. iii. In te stemmen met de betaling van 30,5 min aan het Rijk en 2,8 min aan de provincie Drenthe in de context van de met de Staatssecretaris van Economische Zaken gesloten bestuursovereenkomst Grond van 26 september 2013. In te stemmen met de strategische programmering EHS en het vrijgeven van een budget, ter hoogte van 75,8 min voor de periode 2013 t/m 2016 voor de eerste fase van de uitvoering EHS, conform de Uitvoeringsstrategie EHS. Toelichting a. Beleidsvisie Groen - aanvullende beleidskader agrarisch natuurbeheer ln het Natuurpact is tussen Rijk en de provincies geregeld dat agrarisch natuurbeheer buiten de EHS alsnog naar de provincies wordt gedecentraliseerd. Gedeputeerde Staten vragen Provinciale Staten daarom een aanvullend besluit te nemen, waarmee dit als beleidselement wordt toegevoegd aan de Beleidsvisie Groen. Vanaf 2016 zal dit leiden tot een nieuwe aanpak (zie verder onder d). b. Bestuursakkoord Grond Op basis van het advies van de commissie Jansen-2^ "aanvulling BBL oud grond" van juni 2013, wordt op hoofdlijnen voor Zuid-Holland het volgende afgesproken: Om de zeggenschap over de volledige BBL grondportefeuille te krijgen betalen de provincies 160 miljoen aan het Rijk; het aandeel van Zuid-Holland daarvan is 30.5 min. Het aandeel van Zuid-Hoiland in de betaling aan de provincie Drenthe van 15.3 min., vanwege een tekort aan BBL-oud gronden in deze provincie, is 2.8 mln^. Het aandeel van Zuid-Holland in de totaal ca. 18.000 ha BBL oud is 2.626 ha (excl. de RodS hectares). Met het akkoord komt alle BBL-oud grond in eigendom^ van de provincies, zodat de provincies niet met het Rijk gaan concurreren op de grondmarkt. De investering van totaal 33,3 miljoen (Rijk + Drenthe) wordt gedekt door de verkoop van een deel van de verworven BBL-grond in een nader te bepalen tempo. Hiermee krijgt de provincie zekerheid en zeggenschap over de hoeveelheid beschikbare grond voor de ontwikkelopgave EHS. Met het akkoord komt de in het Bestuursakkoord Natuur in 2011 afgesproken evaluatie in 2016 van 'grond-voor-grond' te vervallen. c. Planologische vaststelling van de EHS de uitkomsten van de commissie Jansen-2 moeten vertaalt worden naar provinciefonds sleutels waarbij wijzigingen kunnen optreden ^ De elf overige provincie compenseren de provincie Drentfie voor het te kort aan aanwezige BBL-oud grond ten behoeve van de grond-voor-grond dekking van de EHS; alle overige provincies hebben meer grond op hun grondgebied, dan voor de opgave gerechtvaardigd is. Het begrip economisch eigendom heeft geen juridische betekenis, maar is een duiding van de handelingsbevoegdheid van de provincie, zoals bestuurlijk is afgesproken met het Rijk in het bestuursakkoord Grond.. Middels de nog af te sluiten privaatrechtelijke vaststellingsovereenkomst tussen de provincie Zuid-Holland en BBL, wordt de provincie in de gelegenheid gesteld om de gronden daadwerkelijk in eigendom te nemen om zo juridisch eigenaar te worden. 2/8
"TTT",'^ HOLLAND ZUID In december 2013 wordt naar verwachting de herijkte EHS door Provinciale Staten vastgesteld in de PSV. Hiervoor is in april 2013 de Realisatiestrategie EHS vastgesteld op grond waarvan een haalbare en betaalbare EHS is aangetoond. Uitgangspunt hierbij was: 1. de volledige (herijkte EHS) in 2027 gerealiseerd is,; 2. het beheer is geregeld en; 3. de doelen en middelen in balans zijn. d. De Uitvoeringsstrategie EHS - programmering op hoofdlijnen tot en met 2027 De Realisatiestrategie EHS is uitgewerkt in de Uitvoeringsstrategie EHS. De Uitvoeringsstrategie EHS vormt het strategisch kader tot en met 2027 voor het uitvoeringsprogramma EHS dat integraal onderdeel uitmaakt van het Uitvoeringsprogramma Groen (UPG). De programmering van het UPG over 2014 wordt naar verwachting in februari 2014 ter kennisneming aan de Statencommissie aangeboden. De provincie Zuid-Holland legt, geheel in lijn met de (ontwerp) Visie Ruimte en Mobiliteit, een belangrijk deel van de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de ontwikkeling van de EHS via netwerksturing neer bij de stakeholders in de gebieden. Conform de Realisatiestrategie EHS onderscheidt de provincie de volgende onderdelen: 1. KrimpenenA/aard 2. Gouwe Wiericke / De Venen (Nieuwkoop) 3. Delta en overige EHS-gebieden a. Gebied Delta b. Een categorie juridische verplichtingen uit de voorgaande ILG-periode c. Overig EHS bestaande uit verspreid liggende Natura 2000 gebieden, in de Realisatiestrategie 'strategische reservering' genoemd en geprogrammeerd na 2021 4. Ecologische verbindingen 5. Agrarisch natuurbeheer Eigen verantwoordelijkheid van de gebieden centraal De provincie wil de doelen bereiken in samenwerking met andere partijen, waarin stakeholders in de gebieden op basis van gelijkwaardigheid aan tafel zitten vanuit een integraal belang en eigen verantwoordelijkheid. Deze aanpak zal vooral kunnen werken in gebieden waar verschillende projecten en stakeholders samenkomen (1 en 2) en minder of niet in meer individuele projecten en gebieden (3 en 4). De gebiedspartners in de twee veenweidegebieden (1 en 2) hebben de afgelopen maanden regioadviezen uitgewerkt. Het advies van beide regio's vormt een constructieve basis voor samenwerking op basis van co-creatie. Gestreefd wordt om snel te starten met projecten waarvan de grondvenwerving nagenoeg gereed is en tot een snelle realisatie leiden. In de afspraken met gebiedspartijen wordt ook gekeken naar afspraken waarbij ontwikkeling en eindbeheer in één hand kan worden gegeven (Design, Build & Maintain). Deze aanpak maakt 3/8
P j^ HOLLAND inrichten mogelijk rekening houdend met de technische en bedrijfsmatige vereisten van het eindbeheer, waardoor kostenvoordelen te boeken zijn. Voltooien en doorpakken van individuele projecten Deltanatuur betreft de afronding van een aantal (deels reeds) lopende projecten in de periode tot en met 2016. Er hoeft geen grondvenwerving meer plaats te vinden. Bij de categorie juridisch verplichte projecten zal de kostenreductie gezocht worden in besparingen bij de overdracht van het beheer naar toekomstige terreinbeheerders, waarbij deze worden gevraagd zelf creatieve kostenbesparende oplossingen te zoeken. Deze projecten moeten in 2016 voltooid zijn. Ecologische verbindingen voor een robuuste EHS Ecologische verbindingen zijn van belang voor het optimaliseren van de kwalitatieve functie en/of doelen van de EHS. Ze maken de EHS als geheel robuuster. Ze behoren beleidsmatig gezien tot de EHS. De prioritering in de realisatie is verder uitgewerkt op kaart als onderdeel van de PSV. In de programmering wordt uitgegaan van de realisering van de prioritaire verbindingen in de periode 2014-2021. Daarvoor is een bedrag van 1,5 min. per jaar beschikbaar op basis van 50% cofinanciering door de gebiedspartijen. De ecologische verbindingen zijn ook in het verleden op basis van deze cofinancieringsconstructie uitgevoerd. Gericht inzetten agrarisch natuurbeheer in en rond de EHS Agrarisch natuurbeheer (Anb) is tot 2016 gericht op het afronden van de lopende contracten. Vanaf 2016 geldt het nieuwe stelsel voor agrarisch natuurbeheer, waarbij zal worden gestreefd naar kwaliteitsverbetering en professionalisering. Hierbij staan de internationale doelen in en rond de EHS centraal. Voor Zuid-Holland is er 3,1 miljoen door het Rijk taakstellend beschikbaar gesteld voor agrarisch natuurbeheer. Inzet is een verdubbeling van dit bedrag door Europese cofinanciering. De uitwerking van het beleid van het Anb na 2016 zal te zijner tijd aan Provinciale Staten worden voorgelegd. Doelen en middelen in balans in de uitvoering van de EHS De herijking van de EHS in Zuid-Holland heeft het doel gehad om een natuurprogramma te formuleren dat haalbaar en betaalbaar is, waarbij voldoende wordt bijgedragen aan het behalen van de internationale natuurdoelen. Uitgangspunt hierbij is dat onder het natuurprogramma een solide financiering ligt, die gaandeweg in stand blijft. Mocht blijken in een latere fase dat de opbrengst van de grond hoger is dan voorspeld, of dat het Rijk kiest voor een verdere intensivering van de natuurontwikkeling kunnen Provinciale Staten er voor kiezen om binnen Zuid-Holland ook de natuurontwikkeling te intensiveren. De financiering: Gedekt met inzet van grond, gedecentraliseerde middelen toegezegd in het Natuurpact en de reeds beschikbare provinciale middelen en exclusief het aandeel van de regionale partners. De bijdrage van de regionale partners in het kader van "zelfrealisatie" ligt nu op een niveau van 15% (in lijn met de landelijke uitgangspunten) van de totale investeringen van 257,6. Dit aandeel moet vooral vorm krijgen in het effectiever en efficiënter organiseren van de realisatie. Daarnaast is een mogelijk voordeel te behalen, doordat 4/8
P i^ HOLLAND bij verkoop van grond 15% van de agrarische waarde moet worden vergoed door de eindbeheerder. Als gevolg van het feit dat de zekerheid over de beschikbaarheid van de benodigde financiën afneemt richting de toekomst blijft de gekozen strategie voor een voorzichtige programmering in drie fasen (2013-2016, 2017-2021 en 2022-2027) gehandhaafd. De programmering gaat er vanuit dat de gehele ambitie, inclusief de strategische reservering, wordt gerealiseerd in 2027. Uitvoeringsprogramma EHS 2011-2027 Programmering (in x 1mln) Projecten 2011-2013- 2017-2021- Totaal 2012 2016 2020 2027 Gouwe Wiericke/De Venen 5.3 17,2 20,2-42,7 Krimpenerwaard 12,6 23,2 54,1 89,9 Deltanatuur en overige projecten 17,8 25,4 20,3 11,3 74,8 Strategische reservering 28,4 28,4 Ecologische verbindingen 10,0 12,0 22,0 uitgaven 35,7 75,8 106,6 39,7 257,8 Dekking Beschikbare middelen 21,0 26,8 43,2 45,0 136,0 (gedecentraliseerde middelen en bestaande provinciale middelen) Grond 24,0 6,01) 53,0 8,0 91,0 Bijdrage derden / contractpartners 15,0 20,0 5,0 40,0 Dekkingsmiddelen 45,0 47,8 116,2 58,0 267,0 Kasstroom (cumulatief) 9-19 -9 9 1) dekking grond relatief laag omdat is uitgegaan van een afdracht van 30,5 min in deze periode Monitoring en rapportages Om Gedeputeerde Staten 'in control' te brengen op de voortgang van het programma en in staat te stellen om bij te sturen dient een effectieve monitorings en rapportagesystematiek te worden ontwikkeld. Tegelijkertijd dienen Provinciale Staten te worden geïnformeerd over de voortgang van het programma, middels periodieke rapportages, waarin indicatoren worden opgenomen die inzicht geven in voortgang en prestaties, maar ook in de outcome, c.q. de natuurkwaliteit en biodiversiteit in Zuid-Holland. 5/8
P'gl'j^j^ HOLLAND Om te kunnen sturen op het programma en te rapporteren aan Provinciale Staten zullen Gedeputeerde Staten een integraal monitoringsprogramma EHS opstellen. In de Uitvoeringsstrategie EHS wordt uiteengezet hoe de monitoring er op hoofdlijnen uitziet. Met het IPO en het Rijk is afgesproken om dit landelijk te coördineren waarmee mogelijkheden voor benchmarking ontstaan. 2. Afbakening van (wettelijk) kader en partijen a. Europees/nationaal/provinciaal wettelijk en beleidskader Europees: Richtlijn Natura 2000, Kaderrichtlijn Water, Vogel-en Habitatrichtlijn. Nationaal: Bestuursakkoord Natuur, Natuurpact, Bestuursovereenkomst Grond. Provinciaal: Beleidsvisie Groen, Realisatiestrategie EHS, Provinciale Structuurvisie. b. Relatie andere interne beleidsterreinen ruimtelijke ordening; water; grondzaken. c. Relatie externe partijen ministerie van Economische Zaken; direct betrokken Waterschappen Rijnland, Stichtse Rijnlanden en Schieland en Krimpenerwaard; gebiedspartijen in de Krimpenerwaard en Gouwe-Wiehcke/De Venen; terrein beherende organisaties en overige betrokkenen, o.a. geïnformeerd en geconsulteerd via de overleggen Groene Partners in 2013 3. Procesbeschrijving en rol Staten De rol van Provinciale Staten bij de voorliggende stukken is de volgende: 1. kennisnemen van de Uitvoeringstrategie EHS en de Bestuursovereenkomst Grond; 2. vaststellen van aanvullende kaders ten opzichte van de vastgestelde beleidsvisie Groen: agrarisch natuurbeheer buiten de EHS; de financiering van de overname van de BBL-grond van het Rijk; budget voor de programmeringsperiode 2013-2016 van de uitvoering EHS. a. Voorgeschiedenis Tijdlijn: Afrondingsovereenkomst ILG (november 2012); voortijdige beëindiging van het Investeringsbudget Landelijk Gebied en voor Zuid-Holland opmaat naar de Beleidsvisie Groen; Beleidsvisie Groen (31 januari 2013 door Provinciale Staten is vastgesteld / juni 2013 de Statencommissie Groen en Water); is het kader voor het natuurbeleid van de provincie Zuid-Holland; Realisatiestrategie EHS, die in april 2013 is vastgesteld door Gedeputeerde Staten; verdere uitwerking vooral in de zin van middelen en dekking van de Beleidsvisie; 6/8
p HOLLAND Nota Grondbeleid (29 mei 2013 vastgesteld door Provinciale Staten); waarin onder meer de kaders worden gesteld op de wijze waarop de provincie om wil gaan met aankoop en verkoop van grond en het in beheer geven daarvan, ten behoeve van de ontwikkelopgave EHS; het Natuurpact tussen provincie en Rijk (18 september 2013); waarin de kaders voor de natuurontwikkeling in Nederland worden bepaald en afspraken worden gemaakt; het Rijk zet een 'plus' op de EHS van het vorige kabinet en komt met 200 miljoen extra middelen; Zuid-Holland kan hierdoor tot en met 2017 alle internationale doelen halen; daarnaast decentraliseert het Rijk het agrarisch natuurbeheer nu volledig en wordt tegen betaling van 160 miljoen alle BBL-grond over naar de provincies overgedragen; Overeenkomst met de Manifestpartijen (18 september 2013); waarin afspraken worden gemaakt met de maatschappelijke partijen ten aanzien van rol en verantwoordelijkheid bij de natuurontwikkeling in Nederland; Bestuursakkoord Grond tussen de provincies en het Rijk (26 september 2013); voortvloeiend uit het natuurpact, waarmee de provincie de beschikking krijgen over alle BBL-oud grond in Nederland; De vaststelling van de ruimtelijke ordening bij besluit van Provinciale Staten in december 2013 biedt voldoende flexibiliteit voor het kunnen sturen op kwaliteit en het nodige gebiedsgerichte maatwerk. Indien nodig (geen of onvoldoende doelbereik op de vereiste kwaliteit) beschikt de provincie Zuid-Holland over voldoende instrumenten om realisatie mogelijk te maken op de "oude" manier. b. Waar staan we nu? De fase van visie/strategiebepaling Gedeputeerde Staten willen starten met de verdere programmering en realisatie van de EHS in Zuid-Holland; Gedeputeerde Staten vragen aanvullende kaders aan Provinciale Staten om dit te kunnen doen; Gedeputeerde Staten vragen Provinciale Staten budget beschikbaar te willen stellen voor de eerste fase uitvoering EHS (2013-2016). c. Vervolgprocedure In januari 2014 stellen Gedeputeerde Staten de tranche 2014 vast van het overkoepelende Uitvoeringsprogramma Groen (UPG), waarvan de programmering EHS deel uitmaakt; Gedeputeerde Staten informeren de Statencommissie Groen en Water over het UPG-2014 (februari 2014). Financiële aspecten (dekking en risico's) De uitgaven in de periode 2013 t/m 2016 worden geraamd op een bedrag van 106,3 min, waaronder de aankoop grond van het rijk ( 30,5 min); De beschikbare middelen en venwachte grondverkoop 2013-2016 worden geraamd op 47,8 miljoen; De besparing voor de provincie door inspanningen van de regionale partners in de periode geraamd op 15 min. 7/8
p'gj'j^i^ HOLLAND In de periode 2013 t/m 2020 wordt een negatieve cumulatieve kasstroom geraamd, zodat "voorfinanciering" nodig is. Deze wordt gedekt binnen de programmareserve van programma 1; De uitgaven voor de ontwikkelopgave worden integraal opgenomen in het UPG 2014; De realisatie van de EHS leidt tot een toename van de beheerlasten. Vanaf 2015 zal het provinciale aandeel in deze kosten gestaag oplopen tot ca. 3,5 min structureel vanaf 2028. In de paragraaf weerstandsvermogen van de begroting 2014 staat aangegeven dat voor de dekking van dit tekort een deel dekking kan worden gevonden door herschikking binnen het programma ( 1,5 min). Wat dan nog resteert is een extra dekkingsbehoefte van 2 min structureel op termijn. Met de programmering in drie fasen worden tevens de mogelijke onzekerheden over beschikbaarheid middelen gestuurd. Bij de verantwoording van de voortgang in de jaarrekening zal zichtbaar worden gemaakt hoe de cash flow van het programma verloopt Technische & proces vragen en informatie bij Ambtenaar E.F. Weljdema Telefoon 070-441 67 48 Kamer D4.03 8'8