Deze documenten treft u aan als bijlage bij de Statenbrief. Wij lichten de Bestuursovereenkomst grond toe in een separate toelichting.

Transcriptie

1 Bijlage bij Statenbrief Natuurpact en Bestuursovereenkomst grond Zaaknummer Toelichting op het Natuurpact 1. Inleiding Aanleiding In de vergadering van uw Staten op 7 november 2012 heeft ons college toegezegd om uw Staten te informeren over de inzet van landelijk 200 miljoen per jaar 1 aanvullende financiële middelen voor natuur uit regeerakkoord Rutte II. Aan die toezegging geven wij invulling met de Statenbrief Natuurpact en Bestuursakkoord grond. Provincies en de Staatssecretaris van Economische Zaken hebben de afgelopen maanden intensief overleg gevoerd over de inzet van aanvullende rijksmiddelen voor natuur. De staatssecretaris heeft de resultaten van dit overleg in het "Natuurpact ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland" (zie bijlage; hierna: Natuurpact) aangeboden aan de Tweede Kamer. De afspraken met de staatsecretaris zijn mede gebaseerd op de "Overeenkomst tussen Manifestpartijen en provincies/ipo over uitvoering natuur- en landschapsbeleid" (zie bijlage) en de daarbij behorende "Financiële plaat" (zie bijlage). De afspraken tussen provincies en Rijk bouwen voort op de reeds ingezette decentralisatie van het natuurbeleid. Net als bij de decentralisatie ligt de focus van de afspraken op internationale doelen. Doel In deze toelichting gaan wij nader in op inhoud en achtergronden van: - "Natuurpact ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland" - "Overeenkomst tussen Manifestpartijen en provincies/ipo over uitvoering natuur- en landschapsbeleid" en de daarbij behorende "Financiële plaat" - "Advies Commissie Jansen-2; Provincies, natuurlijk doen! Advies aan het Interprovinciaal Overleg over verdeling van de financiële middelen uit regeerakkoord Rutte II voor ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland". Deze documenten treft u aan als bijlage bij de Statenbrief. Wij lichten de Bestuursovereenkomst grond toe in een separate toelichting. Wij schetsen de vervolgstappen die wij naar aanleiding van het bereikte akkoord zullen nemen. Voor 2013 heeft het Rijk incidenteel 200 miljoen beschikbaar gesteld naar aanleiding van het "Lenteakkoord". Over de inzet van deze middelen informeren wij uw Staten volledigheidshalve in de laatste paragraaf van deze toelichting. 1 Het kabinet Rutte II stelt landelijk de volgende middelen ter beschikking (bron: rijksbegroting 2014): en 2015: 100 miljoen per jaar en 2017: 300 miljoen per jaar - Vanaf 2018: 200 miljoen per jaar

2 Kader Op 27 juni 2012 hebben uw Staten de "Beleidsuitwerking Natuur en Landschap" (PS ) vastgesteld. Hierin zijn de gevolgen van het Bestuursakkoord natuur 2 voor Gelderland uitgewerkt. Die uitwerking was mede gebaseerd op de verdeling van de gedecentraliseerde middelen naar aanleiding van het advies van de commissie Jansen I, zoals op 11 oktober 2012 door uw staten besproken (PS ). In Beleidsuitwerking Natuur en Landschap zijn de contouren voor de aanpak van natuur en landschap vastgelegd. Daarbij constateerden wij dat het Bestuursakkoord natuur nog enkele open einden liet zien. Er resteerden onder andere vragen over de dekking van natuurbeheer, agrarisch natuurbeheer en de beschikbaarheid van rijksgronden ter financiering van de ontwikkelopgave resteerden. 2. Toelichting op Natuurpact en overeenkomst met manifestpartners 2.2 Verantwoordelijkheid en samenwerking Met de decentralisatie in 2011 is het natuurbeleid een kerntaak van de provincies geworden. Het Rijk heeft daarbij een rol als het gaat om ambities en kaders. Wij vinden het belangrijk dat het kabinet Rutte II deze lijn bestendigt. Aanvullende rijksmiddelen voor natuurontwikkeling en natuurbeheer worden door de provincies ingezet. Weeffouten uit het Bestuursakkoord natuur worden hersteld: provincies worden verantwoordelijk voor agrarisch natuurbeheer binnen én buiten de EHS en er zijn nadere afspraken gemaakt over natuur buiten de EHS en soortenbeleid. Hiermee wordt de kerntaak natuur voor provincies verder versterkt. Bij deze rolverdeling past een primaire verantwoording van het provinciale bestuur naar Provinciale Staten. Het Rijk kan deze informatie benutten in haar informatie naar de Tweede Kamer. Een onafhankelijke toets op de voortgang van het beleid past daarbij, zoals de ex ante evaluatie van de Gelderse Beleidsuitwerking Natuur en Landschap door het Planbureau voor de Leefomgeving heeft laten zien. 2.3 Ambities en afspraken In het Natuurpact bevestigt de staatssecretaris het Bestuursakkoord natuur als startpunt voor haar ambities voor de periode tot Zij wil daarbij een plus realiseren ten aanzien van: - versnelling van de realisatie van nieuwe natuur en verbindingen; - extra inspanningen voor herstelbeheer en water- en milieucondities; - een impuls aan de natuur buiten de EHS; - aandacht voor soortenbescherming; - een effectiever agrarisch natuurbeheer; - duurzame, economische ontwikkeling door de Programmatische Aanpak Stikstof. Gelet op de taakverdeling tussen provincies en Rijk is de wijze waarop invulling wordt gegeven aan deze ambities een taak van de provincies. Natuurbeheerders, waterbeheerder en particulieren zijn essentiële partijen bij de uitvoering van het natuurbeleid. 2 In het "Onderhandelingsakkoord decentralisatie natuur" van 20 september 2011 en de aanvullingen en uitvoeringsafspraken van respectievelijk 7 december 2011 en 8 februari 2012 (deze drie afsprakendocumenten worden hierna aangeduid als "Bestuursakkoord Natuur"), zijn door het Rijk en de provincies de afspraken vastgelegd over de decentralisatie van het natuurbeleid. 2

3 Wij hechten daarom veel waarde aan de afspraken die tussen provincies/ipo en manifestpartijen zijn gemaakt over de uitvoering van natuur- en landschapsbeleid. Provincies en landelijke manifestpartijen zien de volgende uitdagingen voor het natuur- en landschapsbeleid: 1 Een robuust Nederlands natuurnetwerk realiseren dat internationale doelen flink dichterbij brengt. 2 Vergroten van het draagvlak voor natuur- en landschapsbeleid. 3 Meer zekerheid over de financiering van beheer en ontwikkeling van het Nederlandse Natuurnetwerk. Deze uitdagingen sluiten nauw aan bij de drie beleidspijlers van de Gelderse Beleidsuitwerking Natuur en Landschap: 1 Zorgvuldig omgaan met natuur en landschap. 2 Maatschappelijke betrokkenheid en eigenaarschap vergroten. 3 Natuur en landschap: haalbaar en betaalbaar. In de volgende paragraven gaan wij nader in op de inzet van middelen en op enkele specifieke onderwerpen die het Gelderse natuur- en landschapsbeleid raken. Wij constateren daarbij dat de afspraken over de inzet van middelen passen binnen de doelen die vastgelegd zijn in de Beleidsuitwerking Natuur en Landschap. 2.4 Inzet extra rijksmiddelen vanaf 2014 Provincies en maatschappelijke organisaties hebben in de Overeenkomst tussen Manifestpartijen en provincies/ipo over uitvoering natuur- en landschapsbeleid (zie bijlage) een financiële plaat uitgewerkt voor de inzet van aanvullende rijksmiddelen: - 97 miljoen per jaar voor beheer, waaronder de beheeropgave uit het Bestuursakkoord natuur, aangevuld met opgaven voor onder andere agrarisch natuurbeheer buiten de EHS, faunafonds, soortenbescherming; miljoen per jaar voor de ontwikkelopgave cf. het Bestuursakkoord natuur. Deze bedragen zijn aanvullend op de financiële middelen die door het Rijk ( 105 miljoen per jaar) en door provincies ( 65 miljoen per jaar) beschikbaar zijn gesteld in het kader van het Bestuursakkoord Natuur. Met de inzet van de aanvullende rijksmiddelen wordt ook invulling gegeven aan de afspraken tussen provincies en Rijk over de dekking van maatregelen in het kader van de Programmatische Aanpak Stikstof, waarover wij uw Staten eind vorig jaar informeerden (PS ). Met het beschikbaar komen van de aanvullende rijksmiddelen en nadere afspraken over de grondvoorraad kunnen onzekerheden in de Beleidsuitwerking Natuur en Landschap voor onder andere de volgende onderwerpen verder worden beperkt: - dekkingstekort voor natuurbeheer; - agrarisch natuurbeheer binnen én buiten de EHS; - dekking ontwikkelingsopgave uit rijks grondvoorraad. In de Beleidsuitwerking Natuur en Landschap is de dekking van de ontwikkel- en de beheeropgave tot en met 2016 veilig gesteld. De gemaakte afspraken met het Rijk en landelijke manifestpartners geven zicht op financiering van de ontwikkel- en beheeropgave die verder strekt dan deze financiële horizon. 3

4 2.5 Beheeropgave Het beheer van bestaande natuur is van groot belang voor het behalen van internationale doelen. In de Beleidsuitwerking Natuur en Landschap signaleerden wij nog een dekkingstekort voor natuurbeheer. Met de aanvullende rijksmiddelen en gelet op de afspraken over vergoeden van 75% van de normkosten aan natuurbeheerders kunnen wij dit dekkingstekort oplossen. Wij zullen daarom op korte termijn overgaan tot het openstellen van de regeling SNL voor 2014 op basis van een vergoedingspercentage van 75% van de normkosten, inclusief openstelling van de recreatietoeslag. 2.6 Agrarisch natuurbeheer Met de afspraken in het kader van het Natuurpact worden de provincies verantwoordelijk voor het agrarisch natuurbeheer binnen én buiten de EHS. Daarmee wordt een weeffout in het Bestuursakkoord natuur (het Rijk behield de verantwoordelijkheid voor agrarisch natuurbeheer buiten de EHS) hersteld. De uitvoering van het agrarisch natuurbeheer wordt hiermee voor alle betrokkenen eenvoudiger. Collectieven in de streek krijgen een centrale rol bij de uitvoering van het agrarisch natuurbeheer. De financiering van agrarisch natuurbeheer is mede afhankelijk van middelen uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Hiervoor moeten middelen van pijler 1 naar pijler 2 worden verschoven. Het is nog onzeker in hoeverre dit geld beschikbaar komt. Het agrarisch natuurbeheer moet ook effectiever worden. Wij richten ons daarom op vormen van agrarisch natuurbeheer die wezenlijk bijdragen aan doelen van Natura 2000, Kader Richtlijn Water en het Gelders Natuur Netwerk. Het gaat dan onder andere om weidevogelbeheer en akkervogelbeheer. Vlak dekkend botanisch beheer past daar in veel gevallen niet bij. 2.7 Ontwikkelopgave De Gelderse ambitie voor de verdere ontwikkeling van het natuurnetwerk is vastgelegd in de Beleidsuitwerking Natuur en Landschap en verwerkt in de Omgevingsvisie. Daarbij gaan wij uit van een opgave van 5300 hectare nieuwe natuur binnen een zoekgebied van zo n 7000 hectare. De Gelderse EHS, in de Omgevingsvisie "Gelders NatuurNetwerk" en "Gelderse Groene Ontwikkelingszone", is een compact, hoogwaardig en onderling verbonden netwerk van natuur. Het Gelders Natuurnetwerk en de Gelderse Groene Ontwikkelingszone geven daarmee voldoende ruimte om invulling te geven aan de ambitie van kabinet Rutte II voor "robuuste natuur". In de Beleidsuitwerking Natuur en Landschap is de dekking voor de ontwikkelopgave tot en met 2016 vastgelegd. Op basis van de aanvullende rijksmiddelen verwachten zij over een langere periode duidelijkheid te kunnen geven over de dekking van de ontwikkelopgave, mogelijk zelfs tot na Soortenbeleid en natuur buiten de EHS Over soortenbeleid en natuur buiten de EHS zijn in het kader van het Bestuursakkoord natuur geen afspraken gemaakt tussen provincies en Rijk. Onbelangrijk zijn deze onderwerpen echter niet. Bescherming van specifieke soorten, inclusief het treffen van maatregelen voor versterking van hun leefgebied is onderdeel van de internationale verplichtingen. Natuur buiten de EHS heeft vaak een grote waarde voor mens en natuurwaarden. Vanuit de aanvullende rijksmiddelen zal hiervoor een (beperkt) taakstellend budget worden gereserveerd. Daarmee is het soortenbeleid ook een provinciale verantwoordelijkheid geworden. 4

5 3. Toelichting op het advies van de Commissie Jansen-2 De commissie Jansen-2 heeft opdracht gekregen van het IPO om een advies uit te brengen over de verdeling van de aanvullende middelen uit het Regeerakkoord Rutte II. De commissie heeft een advies uitgebracht waarbij zij zich heeft gebaseerd op de beheer- en ontwikkelopgaven van de verschillende provincies. Zij heeft daarbij objectieve criteria gehanteerd die gebaseerd zijn op de bijdrage die provincies leveren aan de internationale doelen, rekening houdend met de afspraken in het kader van het Natuurpact. Zij bouwt daarmee voort op het advies van de Commissie Jansen I over de verdeling van middelen uit het Bestuursakkoord natuur dat wij uw Staten in het kader van de afrondingsovereenkomst ILG hebben aangeboden (PS ). Gelet op de middelen die beschikbaar komen, kan de provincie Gelderland rekenen op zo n 10% van de aanvullende rijksmiddelen. De commissie Jansen-2 stelt in haar advies ook enkele kleine correcties voor ten opzichte van de verdeling in het advies van de commissie Jansen in De definitieve verdeling van middelen over provincies komt tot stand in de december-circulaire waarmee de rijksmiddelen worden toegevoegd aan het provinciefonds. Naar aanleiding daarvan zullen wij een begrotingsvoorstel voorbereiden. 4. Vervolg Wij werken de financiële consequenties nader uit in een voorstel in het kader van de begroting 2014 dat wij in het eerste kwartaal van 2014 aan uw Staten voorleggen. Wij verwachten daarin concrete voorstellen te kunnen doen voor dekking van de opgave tot ten minste Inzet extra rijksmiddelen voor robuuste natuur in 2013 Ook voor 2013 is al een jaarschijf van 200 miljoen extra rijksgeld beschikbaar gesteld. Vooruitlopend op het bestuurlijk overleg tussen provincies en staatssecretaris in het kader van het Natuurpact hebben provincies en staatssecretaris afspraken gemaakt over de inzet van de extra rijksmiddelen voor dit jaar. Deze middelen zijn beschikbaar voor concrete projecten die bijdragen aan robuuste natuur en voor maatregelen in het kader van de Programmatische Aanpak Stikstof. De extra rijksgelden voor robuuste natuur koppelen wij aan projecten binnen de Gelderse ontwikkelopgave die een specifieke bijdrage leveren aan robuuste natuur. De brochure Extra natuurprojecten 2013 (zie bijlage) geeft een overzicht van deze projecten. De brochure is in interprovinciaal kader is opgesteld. Over de inzet van middelen voor de PAS hebben wij uw Staten reeds geïnformeerd (PS ). 5