Dronten : 29 mei 2012 Verzonden 7 juni 2012 Kenmerk U12.010580/CD/HS Uw brief van : -- Uw kenmerk : -- Inlichtingen : de heer Steijn Aan de leden van de raad Onderwerp: Vragen en gewenste informatie bij kadernota 2013 en jaarrekening 2011 Aan de leden van de raad Bij de behandeling van de kadernota 2013 en de jaarrekening 2011 in uw commissie zijn enkele toezeggingen door ons college gedaan die wij graag met deze brief na willen komen. De toezeggingen hebben betrekking op de volgende onderwerpen: 1. Verdere informatie verstrekken over de wet Houdbare OverheidsFinanciën (wet HOF) 2. Verdere informatie over schatkistbankieren. 3. Mogelijke inzet van extra middelen bij behandeling kadernota 2013. 4. Tekst bij Oostkantvisie in kadernota 2013 5. Nadere uitleg minimabeleid in kadernota 2013 6. Uitgangspunten programmabegroting 2013 mbt mogelijke omzetting bestemming recreatiewoningen Zuiderzee op Zuid. 1. Wet HOF. In het onderstaande gaan wij in het kort in op de Wet HOF en de mogelijke gevolgen hiervan voor de gemeente Dronten. Wet HOF De Wet Houdbare OverheidsFinanciën (Wet HOF) bevat strengere regels om te zorgen dat het Nederlandse begrotingstekort beperkt wordt tot 3%. Maar ook regels die investeringen van lagere overheden in bijvoorbeeld schoolgebouwen, riolering enzovoort bemoeilijken. De wet houdbare overheidsfinanciën lijkt weinig rekening te houden met opgebouwde reserves of voorzieningen van gemeenten, provinciën en waterschappen. Hierdoor dreigen gemeenten belemmerd te worden in bijvoorbeeld de uitvoering van het eigen investeringsprogramma. Aanleiding Vanaf 2007 is de wereldwijde economie in zwaar weer. Het instorten van de huizenmarkt in de Verenigde Staten en de problemen bij de banken zijn een directe aanleiding voor de wereldwijde economische crisis. Sinds september 2008 krijgen Bijlage(n): --
Bladnr. : 2 ook de Europese banken problemen met een gebrek aan vertrouwen. Steeds meer banken in Europese landen moesten worden gered door overname of nationalisatie door een overheid. Eind 2008 is er voor het eerst sprake van een recessie in de eurozone. Diverse kwartalen op een rij krimpt de Europese economie. Vooral landen als Griekenland, Ierland, Portugal, Spanje en Italië zijn ernstig in de problemen gekomen. Ook de werkloosheid binnen de Europese Unie neemt fors toe. De EU-lidstaten besluiten tot een gezamenlijke Europese aanpak van de crisis. Op Europees niveau worden afspraken over reductie van het begrotingstekorten de staatsschuld gemaakt. De grens voor het totale feitelijk tekort blijft 3 procent BBP. Ook mag de overheidsschuld niet hoger zijn dan 60 procent BBP. Dit commitment dient vertaald te worden in wetgeving. De Wet HOF beoogt dit te doen. Welke maatregelen worden er getroffen? Nederland wil deze recente Europese afspraken ten aanzien van begrotingsdiscipline opnemen in de Wet houdbare overheidsfinanciën (HOF). De beoogde ingangsdatum van de Wet HOF is 1 januari 2013. Gemeenten, provincies en waterschappen dragen bij aan het begrotingstekort van de collectieve sector. Het wetvoorstel bepaalt dat niet alleen het Rijk maar ook het lokale bestuur zich moeten houden aan de strengere begrotingsregels en sanctiemogelijkheden. Het aandeel van de lagere overheden in de 3% norm is 0,5% en is als volgt verdeeld: - 0,38% BBP voor gemeenten gezamenlijk - 0,07% BBP voor provincies gezamenlijk - 0,05% BBP voor waterschappen gezamenlijk. De lagere overheden dienen hun tekort te houden onder de af te spreken percentages. Indien dat niet gebeurt dan wordt er via het Gemeente- en Provinciefonds een boete opgelegd. Wat zijn de gevolgen voor de gemeenten, provincies en waterschappen? Lokale besturen die investeren, lopen straks kans op een boete. Door het inzetten van de reserves van een gemeente, kan een EMU-tekort veroorzaakt worden, zonder dat de gemeente zelf geld tekort heeft. Het kabinet wil lagere overheden een boete opleggen via een korting wanneer zij de aan hen toegewezen EMUnorm overschrijden. Praktische uitwerking wet HOF Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen het kasstelsel, waarop de Rijksbegroting gebaseerd is, en het baten-lastenstelsel van het lokale bestuur. Dit heeft grote gevolgen, want daardoor telt een gemeentelijke investering voor het volledige bedrag mee in de berekening van het tekort, ook als de gemeente hiervoor heeft gespaard. Door de bezuinigingen op het Gemeentefonds en de specifieke uitkeringen dragen de lagere overheden al bij aan het terugdringen van het tekort van de rijksoverheid. De Wet HOF brengt een nieuwe vorm van onzekerheid in de begroting van lagere overheden: hoe groot is het begrotingstekort van de andere (honderden) overheden? Bij het maken van een grote investering kan een boete immers enkel volgen wanneer heel Nederland een collectief publiek begrotingstekort heeft. Daar heeft een individuele gemeente, provincie of waterschap nauwelijks invloed of controle over.
Bladnr. : 3 Deze nieuwe onzekerheid kan leiden tot risico-mijdend gedrag. Gedacht kan worden aan het wachten met elke grote investeringsbeslissing tot het einde van het boekjaar. Op dat moment is er nauwelijks boekjaar over, dus kan beter geschat worden of collectief de 3% norm overschreden zal worden. Als er dan pas je investeringsbeslissingen worden gemaakt wordt het risico op de begrotingsboete aanzienlijk verminderd. Een tweede neveneffect is dat lagere overheden gaan zoeken naar contractvormen om hun uitgaven in termijnen te betalen, om te voorkomen dat investeringen aan één boekjaar toegerekend worden. Hoe doe je dat? Als een overheid in de omstandigheid is dat zij gebruik kan maken van een kapitaalkrachtig publiek bedrijf dan kan zij investeren via dit bedrijf. Een dergelijk bedrijf valt immers buiten de Wet HOF. Heb je dat kapitaalkrachtige publieke bedrijf niet? Dan heb je als overheid maar één boetevrije keus om te investeren in de toekomst, ga met een private organisatie in zee die de investering kan voorschieten. De bijkomende risicopremie komt dan voor rekening van de gemeenschap. Welke actie is er gaande? De wet HOF staat op de agenda in het bestuurlijk overleg tussen Rijk en de VNG. Op dit moment neemt het VNG het standpunt in dat de wet zoals die er nu ligt niet acceptabel en werkbaar is voor de gemeenten, provincies en waterschappen (stand per 15 mei 2012). Mogelijke boete voor decentrale overheden Wanneer de wet HOF zoals deze er nu ligt ingevoerd is, moeten decentrale overheden bijdragen aan een eventuele Brusselse boete voor Nederland in verband met een te hoog overheidstekort. Deze bijdrage zal dan plaatsvinden naar rato van de bijdrage van de verschillende overheden aan het te hoge tekort. Stel dat Nederland een boete krijgt van 0,1% van het BBP omdat het overheidstekort met 4,6% te hoog is. Dit zou een totale boete van grofweg 600 mln. betekenen. Wanneer gemeenten in plaats van de maximale 0,35% een tekort van 0,65% hebben, zou de korting op het gemeentefonds zo n 112 mln. (( 600 mln./1,6) * 0,3) zijn. Voor onze gemeente betekent dit dan een korting van ongeveer 240.000,--. Gevolgen voor de gemeente Dronten. Zoals hierboven al is aangegeven is iedereen van iedereen afhankelijk omdat de berekening over het totaal van alle gemeenten gaat. Bij overschrijding van de limiet zal, naar onze informatie, elke gemeente de gevolgen van de boete voelen omdat het gemeentefonds in zijn totaal gekort wordt. Gaan gemeenten op de dezelfde manier door met investeren en het afdekken van deze investeringen dan zal de norm overschreden worden met de gevolgen van dien. 2. Schatkistbankieren. In het onderstaande gaan wij in het kort in op het schatkistbankieren en de mogelijke gevolgen hiervan voor de gemeente Dronten.
Bladnr. : 4 Aanleiding. Een uitvloeisel van het zogeheten Lente-akkoord is dat gemeenten de verplichting krijgen hun overtollige middelen bij het Rijk moeten uitzetten, het zogenaamde schatkistbankieren. Voordeel Rijk Onder het zogenoemde Lente-akkoord zouden de lagere overheden vanaf 2013 verplicht worden om geld dat ze al dan niet tijdelijk - over hebben op een rekening van het Rijk te storten. Voordeel voor het Rijk: het geld in de staatskas telt voor Europa mee als vermogen, waardoor de staatsschuld op papier afneemt. Risico s uitzetten gelden. De laatste jaren is er wel eens gesproken over het schatkistbankieren voor gemeenten, provincies en waterschappen. Dat zou hun financiële risico s beperken. In 2008 vielen enkele buitenlandse banken om. Elf gemeenten hadden daar geld uitstaan. Inmiddels hebben zij een deel daarvan teruggekregen. Maar het wakkerde de discussie over schatkistbankieren wel aan. De Wet Financiering decentrale overheden en de Regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden zijn inmiddels zo aangepast dat de risico s voor gemeenten veel kleiner zijn. Maar risico s zijn niet helemaal te vermijden. Beperking autonomie en financieel nadeel. Deze verplichting is een inperking van de gemeentelijke autonomie. Daarnaast raken gemeenten hun flexibiliteit kwijt bij het uitzetten van geld. Dat is een belangrijk argument tegen het verplicht schatkistbankieren. Behalve met verlies aan autonomie, zadelt de maatregel gemeenten op met financieel nadeel. Zij krijgen van het Rijk immers minder rente op hun weggezette gelden dan op de vrije markt. Welke actie is er gaande? Om de hiervoor genoemde redenen staat, naast de de wet HOF, ook het schatkistbankieren op de agenda in het bestuurlijk overleg tussen Rijk en de VNG. Op dit moment neemt het VNG het standpunt in dat de wet zoals die er nu ligt niet acceptabel is en zal dit volgens de VNG gecompenseerd moeten worden. Gevolgen voor de gemeente Dronten. De gevolgen voor de gemeente Dronten kunnen aanzienlijk zijn. Op dit moment hebben wij, onder andere als gevolg van de verkoop van de NUON-aandelen, aanzienlijke hoeveelheden geld die wij voor kortere of langere tijd bij diverse partijen uitzetten. Dit zijn marktpartijen die voldoen aan hetgeen gesteld is in de Wet Financiering decentrale overheden en aan het door de raad vastgestelde financieringsstatuut. De rendementen die deze partijen geven zijn hoger dan die wij van het Rijk zullen krijgen. Het verschil in procentuele vergoeding die wij voor de uitgezette gelden ontvangen zal het verlies voor de gemeente Dronten zijn. Op dit moment hebben wij een bedrag van 16 miljoen uitstaan op middellange termijn (tot 2019) en een bedrag van 11 miljoen op korte termijn.
Bladnr. : 5 3. Mogelijke extra inzet middelen bij behandeling kadernota 2013. In het onderstaande gaan wij in op de mogelijke inzet van extra middelen bij de behandeling van de Kadernota 2013 en de gevolgen hiervan voor de gemeente Dronten. Aanleiding. In de commissievergadering van de Kadernota 2013 hebben fracties binnen uw raad aangegeven dat zij een aantal amendementen met eenmalig financieel beslag overwegen. De vraag aan ons college is hoeveel financiële ruimte hiervoor aanwezig is. Aanwezige eenmalige ruimte. In onderstaande gaan wij in op de vraag hoeveel vrije ruimte er nog zit in de algemene reserves zonder dat wij door onze norm zakken die gesteld is in de notitie reserves en voorzieningen. Nr Omschrijving Bedrag 1 Algemene reserve vrij aanwendbaar 8.500.000 2 Algemene reserve vrij aanwendbaar NUON 13.500.000 Correctie : 4 Motie NUON waar een bedrag van 7 miljoen is geoormerkt voor de bekostiging van incidentele maatregelen die de effecten van de recessie bestrijden. 5 Buffer uitgangspunten nota reserves en voorzieningen - 7.000.000-4.500.000 Vrij besteedbaar 10.500.000 Rekeninghoudend met de claims resteert er een totaalbedrag aan éénmalig vrij aanwendbare middelen van 10,5miljoen. Voor een uitgebreid overzicht van het verloop van de reserves en de claims die er op rusten verwijzen wij u naar de 2 e Financiële Rapportage 2012 Risico s. De inzet van de algemene reserves voor zaken waarvoor wij op dit moment een risico lopen is een geaccepteerd dekkingsmiddel als deze risico s waarheid worden. De risico s zullen dan wel een eenmalig financieel karakter moeten hebben. Als risico s met een structureel karakter waarheid worden dan zijn andere oplossingen vereist. Maar ook in deze gevallen kan de inzet van algemene reserves een bepaalde rol spelen. Te denken valt aan kort gebruik van eenmalige middelen om de structurele maatregelen gefaseerd te laten ingroeien. De overmaat in de algemene reserves (algemene reserve vrij en de algemene reserve vrij NUON) is ruim 10 miljoen. Hierbij is rekening gehouden met toekomstige claims waartoe uw raad besloten heeft, de afdekking van de tekorten op de exploitatie in de jaren 2014 en 2015, de honorering van hetgeen gesteld is in de Kadernota 2013 en de 2 e financiële rapportage 2012. Ook is de claim van uw
Bladnr. : 6 raad verwerkt voor mogelijke effecten uit de recessie voor een bedrag van 7 miljoen. Er is op dit moment nog geen concrete invulling te geven. In onderstaande geven wij de belangrijkste risico s aan die wij op dit moment lopen. Nr Omschrijving Aard 1 Meerjarig aanvullende uitkering inkomensdeel Eenmalig / structureel WWB 2 Positie grondexploitatie door recessie Eenmalig 3 Ontwikkeling Hanzekwartier Eenmalig 4 Ontwikkelingen Impact Structureel 5 Decentralisatie van rijkstaken Eenmalig / structureel 6 Ontwikkelingen ICT Eenmalig / structureel Voor een uitgebreide risico-inventarisatie verwijzen wij u naar de jaarrekening 2012 (blz 112 en verder). Zoals uit het hiervoorstaande is te constateren kunnen wij de beschikbare vrije ruimte niet los zien van de risico s die onze gemeente loopt. Voorzet college inzet van vrije financiële ruimte. In uw commissievergadering vroeg u wat wij als college verantwoord vinden om aan eenmalige middelen in te zetten, wij adviseren u alleen te kijken naar zaken die financiële consequenties hebben met een eenmalig karakter. Gelet op de komende ontwikkelingen, de recessie, het gefaseerd inzetten van de revenuen van de verkoop NUON-aandelen en last but not least de risico s die wij lopen adviseren wij u een forse extra buffer aan te houden bovenop de minimum norm die wij voor ons zelf hebben gesteld in de notitie reserves en voorzieningen. Als wij alleen al kijken naar de effecten van de recessie in de diverse grondexploitaties van gemeenten is het zaak om extra buffers, bovenop de standaard, aan te houden. De effecten van de recessie zijn fors en houden langer aan dan wij in beginsel dachten. Zo hebben wij het ook benaderd bij het opstellen van de Kadernota 2013. Bij het opmaken van de Kadernota 2013 hebben wij nog niet kunnen anticiperen op het rekeningsaldo 2011. Nu dit voordelig uitvalt, vinden wij het verantwoord om het resultaat van de jaarrekening 2011 na bestemming, ongeveer 2,5 miljoen euro, mogelijk in te zetten voor extra nieuwe zaken buiten hetgeen is aangegeven in de Kadernota 2013. Gezien bovenstaande adviseren wij u om niet meer dan 2,5 miljoen van de algemene reserves in te zetten. 4. Oostkantvisie. In de kadernota 2013 hebben wij een voorstel gedaan om financiële middelen voor de verdere ontwikkeling van de Oostkantvisie beschikbaar te stellen. In het traject bij de totstandkoming is gekeken naar alternatieve dekkingsmogelijkheden voor deze uitgaven. De toeristenbelasting en de gebiedsgebonden bijdrage zijn aanvankelijk in beeld geweest. In de kadernota hebben wij er niet voor gekozen en had de tekst hierover ook uit de kadernota 2013 verwijderd moeten worden. Dit is abusievelijk niet gebeurd. Wij verzoeken u deze tekst (Kadernota 2013 bladzijde 16, 2 e alinea) dan ook als niet geschreven te beschouwen.
Bladnr. : 7 5. Minimabeleid. In 2008, 2009 en 2010, werd de uitvoering van de inkomensondersteunende regelingen gedeeltelijk bekostigd met incidenteel geld. Dit betrof 2 FTE, die boven op de bestaande capaciteit werd ingehuurd. Met de keuze van de raad om de inkomensondersteunende regelingen in stand te houden, is er een noodzaak ontstaan om te komen tot een permanente invulling. Door de raad is in het ombuigingstraject 0,3 FTE structureel beschikbaar gesteld. Hiervoor is, in combinatie met vrijval van bestaande uren door overheveling van taken naar Tricijn, een nieuwe medewerker aangetrokken. Daarnaast is vanuit de recessiemiddelen de pilot Snelbalie opgezet. Dit om te kijken of de snelbalie een mogelijke oplossing kon bieden voor het (overige) structurele tekort op deze functie. De pilot is bekostigd vanuit incidenteel geld en draait nog in 2012. De druk op de inkomensondersteunende regelingen blijft groot. Door veranderende wet en regelgeving is het aantal producten dat via de snelbalie afgehandeld kan worden afgenomen. Er zal in 2012 gekeken worden of de snelbalie alsnog breder ingezet kan worden. Indien dit het geval is, zal er structureel geld nodig zijn om de snelbalie voort te kunnen zetten. Indien uit de evaluatie blijkt dat dit niet het geval is, zal er structureel capaciteit nodig zijn om werkzaamheden uit te voeren. Dit leidt tot de volgende financiële vraag: 1. Uitgaande van een succesvolle inzet van de snelbalie is de vraag 20.000,- structureel 2. Mocht de snelbalie echter onvoldoende rendement bieden, zal er 0,5 FTE nodig zijn. De kosten hiervoor bedragen 45.000,- (inclusief overhead). In dat geval zal er een aanvullend verzoek ad. 25.000,- aan de raad worden voorgelegd. 6. Uitgangspunten Programmabegroting 2013 en verder. De PvdA heeft bij de behandeling van de Kadernota 2013 in commissieverband een vraag gesteld rondom de gevolgen van de omzetting van recreatiewoningen naar permanente woningen als gevolg van de structuurvisie (doelend op Zuiderzee op Zuid). Wij hebben hier schriftelijk een antwoord op gegeven. Naar aanleiding van het antwoord heeft de PvdA gevraagd het antwoord financieel te vertalen. Aangezien het antwoord van belang is bij de behandeling van de structuurvisie in uw vergadering van 31 mei en u deze brief later ontvangt hebben wij er voor gekozen het antwoord eerder via een ander kanaal te geven zodat u het kon meenemen in uw beraadslaging over de structuurvisie. Met bovenstaande hopen wij inhoud te hebben gegeven aan de toezeggingen en u de benodigde informatie te hebben verschaft voor de behandeling van de Kadernota 2013 en de Jaarrekening 2011 in uw raad. Met vriendelijke groet, het college van Dronten
Bladnr. : 8 R. Kool mr. A.B.L. de Jonge Secretaris burgemeester