1.1 Deelnemende partijen aan de Ketenmonitor

1.1 Deelnemende partijen aan de Ketenmonitor

2.1 Factoren in ketensamenwerking (Van der Vaart en Van Donk 2008)

2.2 Drijfveren (Lambert et al. 1996)

2.3 Bemiddelaars (Lambert et al. 1996)

2.4 Vragenlijst web-enquête (van der Vaart et al. 2012)

2.5 Conceptueel model met correlaties (van der Vaart et al. 2012)

2.6 Vragenlijst (Arditi et al. 2002)

3.1 Vragen Ketenmonitor: rollen in het projectteam Thema: Mensen (vraag 2) Welke partijen maken onderdeel uit van het project, en welke rol hebben ze daarin? Deze vraag dient ervoor om de partijen te identificeren om bij latere vragen de betrokkenheid van diverse partijen te kunnen duiden. (Geeft u bij 'anders' aan het type partij, bijvoorbeeld 'onderaannemer', en werkveld aan, bijvoorbeeld 'inbouw'; dus bijvoorbeeld invullen: Onderaannemer Inbouw) Opdrachtgever, rol beslisser (bijv. directieleden) Opdrachtgever, rol ontwikkelaar (bijv. projectmanager, projectleider) Opdrachtgever, rol beheerder (bijv. wijkteam, dagelijks beheerder, verhuur, onderhoud e.d.) Opdrachtgever, rol strategie/belegger (bijv. afdeling beleid, waardesturing) Opdrachtgever, rol (vul rol in) Gemeente, rol ruimtelijke ontwikkeling Gemeente, rol omgevingsvergunning Gemeente, rol monumenten Gemeente, rol planeconomie Gemeente, rol (vul rol in) (Hoofd)aannemer, rol projectleider (Hoofd)aannemer, rol calculator (Hoofd)aannemer,rol uitvoerder (Hoofd)aannemer, rol werkvoorbereider (Hoofd)aannemer, rol (vul rol in) Architect Constructeur Bewoner(s) / Gebruiker(s) Omwonenden Anders 1 (vul type partij en werkveld in) Anders 2 (vul type partij en werkveld in) Anders 3 (vul type partij en werkveld in) Anders 4 (vul type partij en werkveld in) Anders 5 (vul type partij en werkveld in) Anders 6 (vul type partij en werkveld in) Anders 7 (vul type partij en werkveld in) Anders 8 (vul type partij en werkveld in) Anders 9 (vul type partij en werkveld in) Anders 10 (vul type partij en werkveld in) Anders 11 (vul type partij en werkveld in) Anders 12 (vul type partij en werkveld in)

3.2 Vragen Ketenmonitor: fase van de rollen Thema: Mensen (vraag 4) In welke fase van het project zijn de partijen actief geworden in het project? 1 ingevulde partij Bij de start / initiatieffase van het project Bij de haalbaarheid en verkenning ('schetsontwerp') Vlak na het vaststellen van het programma ('voorlopig ontwerp') Bij het definitief ontwerp Bij de definitieve technische uitwerking (na het definitief ontwerp) 2 ingevulde partij 3 ingevulde partij 4 ingevulde partij 5 ingevulde partij 6 ingevulde partij 7 ingevulde partij 8 ingevulde partij 9 ingevulde partij 10 ingevulde partij 11 ingevulde partij 12 ingevulde partij 13 ingevulde partij 14 ingevulde partij 15 ingevulde partij 16 ingevulde partij 17 ingevulde partij 18 ingevulde partij 19 ingevulde partij 20 ingevulde partij 21 ingevulde partij 22 ingevulde partij 23 ingevulde partij 24 ingevulde partij 25 ingevulde partij 26 ingevulde partij 27 ingevulde partij 28 ingevulde partij 29 ingevulde partij 30 ingevulde partij 31 ingevulde partij

3.3 Data welke partijen en welke fase Beslisser Opdrachtgever Gemeente (Hoofd)aannemer Overig Ontwikkelaar Beheerder Strategie/ belegger Ruimtelijke Ordening Respondent Project 1 A 1 2 2 2 3 2 2 3 2 A 1 1 1 1 2 2 2 2 2 1 3 B 1 1 1 2 2 2 2 2 3 4 B 4 2 5 2 5 C 1 1 1 2 2 6 C 1 1 3 2 5 2 2 3 3 7 D 1 1 2 2 1 8 E 1 1 1 1 1 2 4 2 3 9 E 1 1 1 1 1 3 3 3 10 F 1 1 1 3 1 2 5 5 1 2 1 11 F 1 2 1 3 4 1 1 1 12 G 1 1 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 13 H 1 2 2 2 4 3 14 H 1 1 3 3 5 4 15 I 1 3 1 4 4 5 5 1 2 16 J 1 1 1 1 2 1 1 17 J 1 1 2 2 3 3 18 K 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 19 L 1 1 5 5 5 2 3 20 L 1 2 4 4 4 4 4 5 5 1 1 4 21 M 1 1 2 1 4 1 1 1 1 1 1 22 M 1 4 3 2 3 5 4 2 2 23 N 1 2 24 N 1 1 2 5 5 1 4 25 O 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 26 O 2 1 1 2 1 1 1 4 5 2 2 27 P 1 2 2 28 P 2 2 2 2 2 2 2 2 2 29 Q 1 2 1 2 2 2 2 30 Q 31 R 1 1 3 2 2 32 R 3 3 3 3 33 S 1 1 3 1 3 4 4 5 5 2 3 2 34 S 1 1 1 1 4 4 4 4 2 35 T 3 4 5 1 5 5 5 5 4 4 36 T 1 3 3 1 2 37 U 1 3 2 2 38 U 1 2 2 2 39 V 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 40 V 1 2 4 4 4 4 41 W 1 1 3 2 1 5 3 3 5 4 1 2 2 42 W 1 1 3 1 3 2 4 4 2 3 1 43 X 1 2 44 X 1 1 4 5 45 Y 1 1 1 1 3 46 Z 1 1 3 2 3 3 3 4 1 47 Z 1 2 2 3 2 1 48 AA 1 1 1 1 5 5 5 5 5 3 3 Aantal keer totaal in projectteam 24 39 32 12 13 25 24 34 32 34 33 27 21 Omgevingsvergunning Projectleider Calculator Uitvoerder Werkvoor-bereider Architect Constructeur Bewoners

Samenvatting per partij Opdrachtgever 109 Gemeente 48 (Hoofd)aannemer 157 Overig 88 Anders 94 Totaal 496 Aantal keer dat de partij benoemt is als onderdeel van het projectteam (totaal) Gemiddeld aanwezig per project 22% 2 9% 1 32% 4 18% 2 19% 1 100% Samenvatting per rol binnen de partij Opdrachtgever als onderdeel van project Modus fase betrokken Beslisser 24 22% 1 Ontwikkelaar 39 36% 1 Beheerder 32 29% 1 Strategie/ belegger 12 11% 1 Overig 2 2% - Totaal 109 100% Gemeente als onderdeel van project Modus fase betrokken RO 13 27% 1 Omgevingsvergunning 25 52% 2 Monumenten 3 6% - Planeconomie 0 0% - Overig 7 15% - Totaal 46 100% Projectleider 39 Calculator 34 Uitvoerder 32 Werkvoorbereider 34 Overig 18 Totaal 157 (Hoofd)aannemer als onderdeel van project Modus fase betrokken 25% 2 22% 2 20% 5 22% 2 11% - 100% Architect 33 Constructeur 27 Bewoners/ gebruiker(s) 21 Omwonenden 7 Totaal 88 Overige partijen als onderdeel van project Modus fase betrokken 38% 2 31% 2 24% 2 8% - 100%

3.4 Verschil aantal rollen naar de aard van het project Significante correlatie Marginaal

3.5 Verschil aantal rollen bij complex en niet-complexe projecten Significante correlatie Marginaal significante correlatie

3.6 Expert interviews Jurgen Weerdenburg - ERA Contour - donderdag 16 mei 2013 Start SO >VO DO >DO Opdrachtgever, rol beslisser Opdrachtgever, rol ontwikkelaar Opdrachtgever, rol strategie/ belegger Gemeente, rol ruimtelijke ordening (Hoofd)aannemer, rol projectleider Architect Opdrachtgever, rol beheerder (Hoofd)aannemer, rol calculator Constructeur Bewoner(s)/ gebruiker(s) (Hoofd)aannemer, rol uitvoerder (Hoofd)aannemer, rol werkvoorbereider Gemeente, rol omgevingsverg. Echt langdurige samenwerking is een pré. De leiding van de partijen moet over projecten heen afstemmen wat hun visie is en waar ze in de toekomst heen willen met hun bedrijf. Elkaar bevragen naar wat je voor elkaar kunt betekenen. Het is van groot belang in de samenwerking dat het gestimuleerd wordt van bovenaf, dus directeuren die het mogelijk willen maken. Vertrouwen is ook belangrijk: dat moet echter wel groeien. Open en transparant over geld en over risico's. Dus niet de risico's verzwijgen, waarmee het later tot een probleem komt, maar vroeg signaleren, bespreekbaar maken en acteren. Partijen moeten doen waar ze goed in zijn: dat moeten ze doen en dat moeten anderen hun laten doen. De nadruk ligt in de economische crisis voornamelijk op financial engineering. Dus hoe kan het mogelijk worden voor bewoners om een woning te kopen. Voordat er aan de bouw wordt begonnen moet er al heel veel worden geregeld, hiervoor moet je dus al met veel partijen om tafel zitten. Maar niet teveel, want dan wordt het onoverzichtelijk Opdrachtgever Gemeente (Hoofd)aannemer Andere partijen De beheerder geeft het eisenpakket aan de ontwikkelaar en kan daarmee later betrokken worden. Dus niet als initiatiefnemer, maar wel vroeg voor respons. Beheer en ontwikkeling liggen vaak niet op één lijn, want ontwikkeling heeft vaak een korte termijn visie en het beheer een lange termijn visie. De gemeente als privaatrechtelijke partij dient al vroeg in het project betrokken te worden (bouwrijp en woonrijp maken onder andere). Nu zijn vooral de toetsende rollen in te vullen in de Ketenmonitor. Toetsend, dus omgevingsvergunning kan laat, RO vroeg voor inbreng van informatie. De uitvoerder is pas na het SO nodig, dan ligt er pas iets tastbaars. De calculator en projectleider moeten wel vroeg betrokken worden, want die komen met informatie. De constructeur volgt op de architect. De bewoners dienen al vroeg betrokken te worden als klankbord. Jos Stam - Thunnissen Bouw - donderdag 23 mei 2013 Start SO >VO DO >DO Opdrachtgever, rol beslisser Opdrachtgever, rol ontwikkelaar Opdrachtgever, rol beheerder (Hoofd)aannemer, rol projectleider Bewoner(s)/ gebruiker(s) Gemeente, rol ruimtelijke ordening Architect Constructeur Opdrachtgever, rol strategie/ belegger (Hoofd)aannemer, rol calculator Gemeente, rol omgevingsvergunning (Hoofd)aannemer, rol uitvoerder (Hoofd)aannemer, rol werkvoorbereider De opdrachtgever is de klant, dus daar moet je voor bouwen. Binnen Thunnissen Bouw zijn de rollen niet zo specifiek verdeeld als in de Ketenmonitor wordt gevraagd. Thunnissen Bouw is co-maker met Ymere. Ymere is onderverdeeld in Ymere Ontwikkeling en Ymere Wonen en volgens Jos Stam is daar een groot verschil in mening in te vinden. Thunnissen Bouw ontwikkelt voor Ymere Ontwikkeling, maar Ymere Wonen heeft veel beter zicht op wat de bewoners willen en wat wel en niet

werkt in een woning. Voor Thunnissen Bouw is dat soms lastig, want ze moeten voor Ymere Ontwikkeling iets ontwikkelen wat door Ymere Wonen niet wordt gezien als de juiste oplossing. De samenwerking laat daarom af en toe nog te wensen over. Optimalisatie proces Thunnissen Bouw heeft het proces geoptimaliseerd en werkt met bewezen technieken. Daar kun je uit kiezen en anders moet je bij een andere aannemer zijn. Doel is niet om te vernieuwen, maar er wordt gericht op continuïteit. Bij een nieuw project is er een techniekdag en een planningsdag, beide op basis van Lean. De basis is altijd gelijk, dus op dag zes wordt bijvoorbeeld de trap geplaatst, op dag zeven kan er gemetseld worden. De Lean-planning is voor de finetuning. Op deze manier kan er met vaste partners worden gewerkt, waarmee een overeenkomst voor een aantal jaar is afgesloten. De vaste partners zijn onder andere: partijen voor fsundering, casco, installaties, gevel en metselwerk. Voordeel is dat de prijs omlaag kan omdat het proces wordt geoptimaliseerd en processen tussen partijen worden afgestemd. Na deze vorm van samenwerking is de tweede stap om samen een VOF of BV, of iets dergelijks op te richten. Dus projectoverstijgend en dan op een nog hoger niveau door het proces echt te gaan integreren. De leereffecten beginnen nu te komen door te werken met bekende elementen en partijen. Er zijn nu al minder uitvoeringskosten. De duur van start naar definitief ontwerp duurt nu vaak nog anderhalf jaar, dat kan met proces verkort worden naar twee maanden. De risico's worden gespreid tussen partijen. Daarom is het ook belangrijk om de keten niet te verbreken, maar om samen de keten door te zetten en over meer projecten dit proces toe te passen. Nu kan het zijn dat er verlies wordt gemaakt, maar in de toekomst kan dit winst zijn. Er is met een aantal partijen in de keten een intentieverklaring getekend om dit te middelen over de jaren heen. Er wordt niet meer traditioneel in fases gedacht, maar er is een eerste fase die gaat over de grond: wat is er mogelijk op een bepaald stuk en hoe kan dat er dan uitzien. De tweede fase is architectonisch: de omgevingsvergunning wordt geregeld en de verkoop wordt gestart. Er wordt pas begonnen met bouwen als er genoeg verkocht is. Fase drie is engineering: technisch ontwerp. Selectie partners Partijen voor in de keten worden voornamelijk gekozen als ze bekend zijn. Met de partners die al in de keten zitten worden selecties gedaan: no cure, no pay. Niet de prijs hierbij is belangrijk, maar je houding, of je ook praat over de risico's die je ziet en hoe je ermee om denkt te kunnen gaan. Traditioneel Thunnissen Bouw doet nog traditionele projecten omdat opdrachtgevers dat nog willen. Of ze willen wel samenwerken in de keten, maar stellen zich niet zo op. Er komt toch nog een PvE en er worden schaduwoffertes opgevraagd. Renovatie Bij renovatie is alles ongeveer hetzelfde, maar komt de bewoner in de fases erg vooraan. Partijen/ rollen Opdrachtgever Gemeente (Hoofd)aannemer Andere partijen De beheerder wordt bij de bouw van eengezinswoningen niet gecontact. Hij beïnvloedt in een latere fase het project. De gemeente is "ellendig", want daar gaat altijd veel tijd inzitten. Net als de NUTS-bedrijven die het ook "verstieren". De omgevingsvergunning is vooral toetsend, dus die komt na de Ruimtelijke Ordening. Calculator kan op het eind betrokken worden. Architect en de constructeur tegelijk, want dan kunnen ze samen denken vanuit de maakbaarheid van het project. De rol van de architect stopt al na het schetsontwerp. Daarna kan verder gegaan worden met het concept wat al uitgewerkt is. De constructeur maakt geen tekeningen, want die liggen ook al vast. Er hoeft alleen nog gerekend te worden. Bewoners hebben houvast nodig. Dus er moet eerst een plan liggen en dan kan daarop bijgestuurd worden. Ze kunnen wel vroeg betrokken worden voor input/ klankbord, maar pas later als het gaat om de werkelijke bewoner. Het proces duurt toch vaak te lang om de bewoner die in het eerste stadium betrokken is ook als daadwerkelijke bewoner van het project te houden.

Jurgen van de Laarschot - Eigen Haard - vrijdag 24 mei 2013 Start SO >VO DO >DO Opdrachtgever, rol beslisser Opdrachtgever, rol ontwikkelaar Opdrachtgever, rol strategie/ belegger Gemeente, rol ruimtelijke ordening Opdrachtgever, rol beheerder (Hoofd)aannemer, rol projectleider Gemeente, rol omgevingsvergunning (Hoofd)aannemer, rol (Hoofd)aannemer, rol calculator uitvoerder (Hoofd)aannemer, rol werkvoorbereider Architect Bewoner(s)/ gebruiker(s) Constructeur Bij Eigen Haard is het Co-Green concept ontwikkeld. Hierin werken Eigen Haard, ERA Contour, Oranje (amoveerbedrijf) en architect (KOW) samen. Partijen zijn niet gelijk, maar wel gelijkwaardig. De aannemer heeft namelijk een groter deel in bijvoorbeeld de kosten, maar de sloper is net zo goed belangrijk. De core business van de partijen is verschillend, maar gezamenlijke doelen zijn er ook. De sloper kan bijvoorbeeld op zo'n manier slopen dat afval goed gescheiden kan worden en hergebruikt kan worden in het project. Ook wordt samen gekeken hoe er zo min mogelijk overlast is voor bewoners en omwonenden. Het concept Co-Green richt zich op seriematigheid zonder dat dat het is. Het wiel moet niet elke keer opnieuw uitgevonden worden. Door samen te werken met vaste partners ben je beter op elkaar ingespeeld en kan je makkelijker zeggen wat je kan en wat je vindt en wilt. Het hebben van een fysieke locatie is een pre. Zo kan je gemakkelijk even overleggen en afstemming organiseren tussen partijen.binnen Eigen Haard zit ketensamenwerking nog niet in het dna. Het initiatief komt voornamelijk nog uit personen. De rollen die in de Ketenmonitor worden onderscheiden zijn nog erg traditioneel. En ook de fases worden anders ingericht bij Co-Green: architectonisch ontwerp, het technisch ontwerp en de uitvoering. Selectie partners Partners worden voornamelijk gekozen op basis van eerdere ervaringen. En heel belangrijk is om altijd na te denken over wat een partij kan bijdragen aan de gezamenlijke ambities. Er wordt regelmatig geëvalueerd, waarbij wordt gekeken hoe een partij het heeft gedaan in de samenwerking en of er op deze basis verder gegaan wordt. Er kan aangegeven worden wat er anders moet of kan en hoe de samenwerking kan worden verbeterd. Renovatie Bij renovatieprojecten is het ongeveer gelijk, maar is de manoeuvreerruimte beperkter omdat er al veel vast ligt. Rollen Opdrachtgever Gemeente De beheerder wordt later betrokken, maar die heeft al eerder invloed gehad op de rol strategie/ belegger. Ruimtelijke Ordening is het vertrekpunt/ schept kaders. Met de omgevingsvergunning iets later, maar ook al vroeg gesproken over wat er mogelijk is en wat er kan. Johan Franke - Portaal - maandag 27 mei 2013 Bij de kick-off van een project moeten alle partijen die betrokken (gaan) worden in het project al aanwezig zijn. Dan kan een krachtenveldanalyse gedaan worden wat ieders belangen zijn en wat voor informatiebehoefte daar dan bij hoort. Samen moet er dan een planning worden gemaakt. De vraag uit de Ketenmonitor is eigenlijk niet in te vullen, want er is niet sprak van één team, maar het zijn steeds wisselende teams. Daarbij moet één persoon een overview houden als een coördinatierol, het liefst een persoon van de opdrachtgever.

Uiteindelijk draait het om geld, daar moet je je bewust van blijven in de samenwerkig. Johan Franke is altijd open en eerlijk naar de partijen toe, maar heeft ook weleens het idee gehad dat daar misbruik van gemaakt is. Het kan zijn dat partijen een hogere prijs gaven dan werkelijk nodig was, maar dat ze wisten dat dat het budget van Portaal was, dus dat ze met deze prijs weg zouden komen. Toch heeft Johan Franke het idee dat samenwerking de beste manier is om samen te werken en dat selecteren op prijs geen toekomst heeft. Je snapt elkaar veel beter als je nog eens samen gaat werken en dit zal verbeteren op de lange termijn. "Degene die het maakt moet het zeggen." De uitvoerder en werkvoorbereider weten eigenlijk ook maar weinig van de uitvoering. En de projectleider van de opdrachtgever en de uitvoerder hebben andere ideeën. Dus het is belangrijk de uitvoerder al vroeg in het project te betrekken. Dirk Beemsterboer - Woonwaard - donderdag 30 mei 2013 Start SO >VO DO >DO Opdrachtgever, rol beslisser Opdrachtgever, rol ontwikkelaar Opdrachtgever, rol beheerder Opdrachtgever, rol strategie/ belegger Gemeente, rol ruimtelijke ordening Gemeente, rol (Hoofd)aannemer, rol omgevingsvergunning calculator (Hoofd)aannemer, rol Bewoner(s)/ projectleider gebruiker(s) (Hoofd)aannemer, rol uitvoerder Architect Constructeur (Hoofd)aannemer, rol werkvoorbereider Ook hier zijn de fases anders ingedeeld dan in de Ketenmonitor wordt aangegeven. Allereerst wel de start/ initiatief. Daarna volgt de haalbaarheidsstudie waarin het concept wordt ontwikkeld. Daarna ontwerp, realisatie, oplevering en evaluatie. Communicatie is erg belangrijk. Het meerjarenplan is onder andere met input van de beheerder opgesteld. Daarna zijn zes aannemers benaderd voor de "pak & plak", waarbij deze zes aannemer onderling moesten uitzoeken wie welk project ging doen binnen Woonwaard. Als er geen reden is om afscheid van elkaar te nemen, dan wordt dat niet gedaan. De gezamenlijke uitdaging is om de doorlooptijd te verkorten. Opdrachtgever (Hoofd)aannemer Andere partijen De beslisser geeft een reactie op het initiatief. Dit initiatief komt uit een meerjarenplan. Dus nieuwbouw als er vraag is en renovatie als dat nodig is. De werkvoorbereider kan iets later betrokken worden, de uitvoerder en projectleider zijn al vroeg, want de partijen die het maken, moeten vroeg betrokken worden. De constructeur is al nodig in het SO. Bewoners moeten vroeg worden betrokken, maar pas als de haalbaarheidsstudie is afgerond. Als blijkt dat het project niet uitvoerbaar is, dan hoeven bewoners nog niet betrokken te worden.

Cor de Boer - A.C. Borstbouw - donderdag 30 mei 2013 Start SO >VO DO >DO Opdrachtgever, rol ontwikkelaar Opdrachtgever, rol beheerder Opdrachtgever, rol strategie/ belegger Gemeente, rol ruimtelijke ordening Gemeente, rol omgevingsvergunning (Hoofd)aannemer, rol projectleider (Hoofd)aannemer, rol calculator (Hoofd)aannemer, rol werkvoorbereider Bewoner(s)/ gebruiker(s) Opdrachtgever, rol beslisser Architect Constructeur (Hoofd)aannemer, rol uitvoerder De samenwerking met Woonwaard begon erg open. Woonwaard is echt een koploper op het gebied van ketensamenwerking. Andere corporaties stellen nog een adviseur aan of een ander bureau om toch weer te gaan voor de laagste prijs. De pro-actieve houding, ook naar onderaannemers/ gespecialiseerde aannemers, is erg belangrijk. Zo is er bij A.C. Borst Bouw in een project besloten de bewoners eerder uit hun woning te laten gaan voor meer geld, maar dit leverde uiteindelijk meer op voor de opdrachtgever omdat de bouw voor de winter klaar zou zijn en de kans op onwerkbare dagen kleiner was. De (nieuwe) huurders konden zo eerder in hun woning en de corporatie kreeg weer eerder huur. De corporatie weet namelijk wel dat er meer niet-werkbare dagen zijn in de winter, maar houdt daar in de planning wellicht geen rekening mee. Bij start al veel partijen betrekken die in het project betrokken (gaan) worden. Samen kijken hoe het project/ proces ingericht gaat worden. Na elk project wordt er geëvalueerd en dat kan er in resulteren dat patijen niet meer mee gaan. Partijen worden voornamelijk uitgekozen op basis van eerdere samenwerking of op aanraden van een ander. Niet elk project zal vervolgens op dezelfde manier gedaan worden en door dezelfde partijen. Als je veel energie stopt in het SO en VO, dan kan het DO heel kort worden en kunnen faalkosten afnemen, want de afstemming tussen partijen is veel beter. Dit was bijvoorbeeld te zien bij het tweede project met hetzelfde team: de opzichter was eerst drie dagen in de week nodig, in het tweede project was dat maar een halve dag nodig. Woonwaard als corporatie stuurt enerzijds nog wel op geld. Ze krijgen een budget per jaar, dus daar mag niet overheen gegaan worden. Terwijl het kan zijn dat het volgende jaar minder uitgegeven gaat worden en het eerder jaar iets meer. Dat is nog een beetje stug. Opdrachtgever (Hoofd)aannemer Gemeente Andere partijen In contact met de aannemer kan er één opdrachtgever zijn, intern kan dit bestaan uit verschillende rollen. De beslisser komt in elke fase aan bod. Bij A.C. Borst Bouw is er sprake van de projectengineer. Dit is één persoon met de rol van projectleider, calculator en werkvoorbereider. De uitvoerder werkt daar nauw mee samen om input te geven. Afstemming met wat de gemeente voor ogen heeft met het gebied. Bij Magnoliaflat had de gemeente een ander stedebouwkundig plan voor ogen dan de eerder situatie. Door afstemming in een vroege fase werd de hoofdentree van de flat verplaatst bij de renovatie. Ook werd de straat aangelegd in overleg met de gemeente. De aannemer nam dit werk over van de gemeente en dit ging gefaseerd dat bewoners bij oplevering van hun woning ook een stoep hadden. De architect moet al vroeg betrokken worden, de constructeur volgt hier snel op. Bewoners zijn erg belangrijk! Daar doe je het uiteindelijk voor, dus hen vragen wat ze waarderen en anders zouden willen bij renovatie bijvoorbeeld. De onderhoudsgeschiedenis is ook van belang bij renovatie.

Tom Rikhof - Dura Vermeer - vrijdag 31 mei 2013 Start SO >VO DO >DO Opdrachtgever, rol Gemeente, rol (Hoofd)aannemer, rol beheerder omgevingsvergunning calculator Gemeente, rol (Hoofd)aannemer, rol werkvoorbereider ruimtelijke ordening (Hoofd)aannemer, rol projectleider Architect Constructeur (Hoofd)aannemer, rol uitvoerder De indeling in de fases zoals dat in de Ketenmonitor wordt gedaan, wordt niet gehanteerd bij Dura Vermeer. Er is een verdeling in het voortraject en de uitvoering. De gemeente wordt meestal wat later betrokken, maar het is wenselijk dat dat al in het SO gebeurt. Dan kan je ook nog zelf in goed overleg voldoen aan hun voorwaarden en alles zelf (laten) uitzoeken. De zes weken die de gemeente anders nodig heeft kan dan verkort worden naar één week. Nieman deed dat in het project Laakerwerf, dat was eigenlijk de adviseur bouwbesluittoetsing. Dit zorgt voor meer ruimte in het VO en SO, want daar heb je dan vijf weken langer voor. PCS 3.0 wordt als concept op de Provada gelanceerd. Is geen pure vorm van ketensamenwerking volgens Rikhof, maar gaat wel uit van samenwerking met vaste partners. Partijen als installateur, voor het dak, kozijnen, vloeren, gevel en afwerking zijn hierbij betrokken. Ook hierbij is selectie van de partners gedaan op basis van eerdere samenwerking. Standaardisatie is belangrijk: drie verschillende leveranciers voor de kozijnen passen bijvoorbeeld op één detail. Zo wordt het wiel niet steeds opnieuw uitgevonden, maar is er wel variatie mogelijk. Na elk project wordt er met de partners geëvalueerd. De "tussenstand" met deze partijen is dat ze blij zijn dat ze betrokken zijn. Samen in overleg als partners gericht op het versterken en verbeteren van elkaar. De crisis haalt dit allemaal wel naar boven. Je moet het proces anders in gaan richten, anders kan je niet concurreren met andere partijen/ ketens. Bij Laakerwerf zijn we niet op zoek geweest naar vaste partners, dat is een gemis geweest. Maar dat was een opstartfase en het was drie jaar geleden, dus de markt was anders. Traditioneel Dura Vermeer doet graag aan ketensamenwerking, maar de opdrachtgever heeft soms een opgave waarin dit niet mogelijk is en waarbij een meer traditionele benadering centraal staat. Dura kan dan de opdracht niet aannemer, maar dan neemt een andere aannemer in de traditionele vorm de opdracht aan. Ook zijn er nog opdrachtgevers die nog een adviseur ernaast in de arm nemen of schaduwoffertes doen. Renovatie Beheerder geeft bij de renovatie de start. De calculator moet dan eerder mee om snel te rekenen en dient zo als basis voor keuzes. De afdeling communicatie is bij Dura Vermeer erg van belang. Er wordt gesproken van de tandem-constructie: de projectleider is betrokken voor de techniek, de afdeling communicatie voor de bewoners. Kosten zijn bij renovatieprojecten niet leidend, maar juist het contact en communicatie met en naar bewoners en de opdrachtgever. De uitvoerder komt hier ook naar voren, want renovatie is specifieker en niet makkelijk te standaardiseren. De omgevingsvergunning is meer formaliteit, dus die kan naar achteren. De bewoner moet in het VO betrokken worden. Opdrachtgever (Hoofd)aannemer Gemeente Andere partijen Alleen de beheerder is hier aanwezig, want Dura Vermeer kan de andere rollen van de opdrachtgever op zich nemen. De beheerder dient dan wel in de eerste fase betrokken te worden. De projectleider moet al vroeg betrokken worden, dan kan in een vroege fase het concept van de aannemer of de manier van werken al meegenomen worden. De architect en constructeur kunnen dan iets later. De werkvoorbereider en calculator moeten in VO aan de slag met BIM. De gemeente als omgevingsvergunning stelt de kaders en moet betrokken worden voor de toetsing aan welstand. De Ruimtelijke Ordening is daarom eerder betrokken in het project dan de omgevingsvergunning. Normaal pas later, maar liefst al in SO. De architect betrokken in het SO, de constructeur daarna. Dat kan na projectleider van de aannemer.

3.7 Indeling vragen op basis van de Randvoorwaarden & Praktijken (Van de Vaart et al. 2012) Vragen worden op een andere manier behandeld dan bij de indeling in Randvoorwaarden & Prakijken. Niet in te delen op basis van Van der Vaart et al. (2012), want de vraag is al vervolgvraag gesteld, of is een open vraag. Thema "Mensen" v20 Is er bij de start van het project bewust nagedacht over de strategische samenstelling van partijen? 1 Rollen Welke partijen maken onderdeel uit van het project, en welke rol hebben ze daarin? Invloed Welke mate van invloed hebben de partijen gehad op het project? Fase In welke fase van het project zijn de partijen actief geworden in het project? v24 Zijn er vaste partijen die sturing geven aan het gehele project of per fase van het project? v25 Is er voorafgaand aan het project bewust nagedacht over de samenstelling van het projectteam vanuit het oogpunt van persoonlijkheden en hoe die samenwerken? 1 v26 Welke methode heeft u toegepast om de teamsamenstelling te bepalen? v27 Is bij de start van het project de beschikbaarheid van partijen die betrokken zijn in de ontwikkeling en voorbereiding gecontroleerd en hebben zij zich daarop vastgelegd? v28 Is voorafgaand aan de uitvoering de beschikbaarheid van de capaciteit in de uitvoeringsfase gecontroleerd en hebben partijen zich daarop vastgelegd? v29 Is bij de start van het project een formele rolverdeling tussen de betrokken partijen vastgelegd? 1 v30 Hebben de betrokken partijen zich aan de vooraf vastgelegde rolverdeling gehouden? v31 Is bij de start van het project een werkwijze binnen het projectteam besproken, en is dit vastgelegd? 1 v32 Heeft men zich aan de vooraf vastgelegde werkwijze gehouden? Ranvoorwaarden v33 Heeft er uitwisseling van mensen plaatsgevonden tussen partijen, waarbij de betrokkenen voor een bepaalde tijd volwaardig deelnamen bij een andere partij in het project? 1 v34 Werken en vergaderen de leden van het projectteam samen op een gezamenlijke locatie? 1 v35 Delen de leden van het projectteam een digitale omgeving waar projectbestanden samen worden gedeeld en evt. ook bewerkt? 1 v36 Is alle projectinformatie toegankelijk voor alle betrokken partijen en personen binnen het projectteam? 1 v37 Hoe is de kennis en ervaring geborgd in het projectteam? 1 v38 Is in het project aan teambuilding gedaan? 1 v39_a1 Wat voor vorm van teambuilding wordt er toegepast? v40_a Hoe vaak vinden deze formele en/of informele teambuilding activiteiten plaats? v41 Zijn er tijdens het project trainingen voor de leden het het projectteam? 1 v42 Zijn deze trainingen individueel of met meerdere leden van het projectteam gevolgd? v43 Wie investeert er in deze trainingen met financiele middelen? v44_a Welk doel hebben deze trainingen? v45 Hoe belangrijk zijn de bovenstaande onderwerpen/aspecten waarnaar wordt gevraagd in het thema Mensen geweest voor het succes van het project? v46 Ruimte voor eventuele toelichting op gegeven antwoorden of aanvullende opmerkingen over het thema Mensen. Thema "Transparantie" v47 Sluit het project inhoudelijk aan bij de bedrijfsvisie van de partijen in het project? projectoverstijgend v48 Sluit het project wat betreft organisatie en aanpak aan bij de bedrijfsvisie van de partijen in het project? projectoverstijgend v49 Zijn de projectdoelen gezamenlijk geformuleerd bij de start van het project? 1 Doelen Hoe zijn de doelstellingen op verschillende gebieden geformuleerd? v51 Zijn er prikkels gebruikt om het projectteam te stimuleren om betere prestaties te leveren? 1 v52 Hebben uitvoerende partijen inzicht in het PvE en financiele kaders van de opdrachtgever, zoals budget, rendementseis, kostenkentallen, huurniveaus, MJOP e.d.? 1 v53 Heeft de opdrachtgever inzicht in de opbouw van de uurtarieven, AK, ABK, winst en risico, opslagen en inkoopbedragen van de uitvoerende partijen? 1 v54 Hebben de uitvoerende partijen onderling inzicht in elkaars opbouw van de uurtarieven, AK, ABK, winst en risico, opslagen en inkoopbedragen? 1 v55 Is de inkoop gezamenlijk gedaan, bijvoorbeeld door de opdrachtgever en de aannemer? 1 1 v56_a De inkoop is gezamenlijk gedaan. Welke partijen zijn betrokken bij deze gezamenlijke inkoop? v57_a Welke partijen zijn in formele zin commercieel (mede)verantwoordelijk voor het succes van de verkoop of verhuur van het project? v58 Zijn de bijkomende kosten (bijvoorbeeld adviseurs, onderzoeken, e.d.) inzichtelijk voor de leden van het projectteam? 1 v59 In hoeverre is gezocht naar optimalisatie van de bijkomende kosten? 1 1 v60 Zijn de projectrisico's gezamenlijk door het projectteam geinventariseerd? 1 1 v61 Hoe is vervolgens met de geinventariseerde risicos omgegaan? Coöperatief gedrag Communicatie infrastructuur Planning informatie Praktijken Voor de score op de Timing Voor de score op de Timing Voor de score op de Timing gezamenlijke verbetering

v62 Hoe is omgegaan met mee- en tegenvallers binnen het project? 1 v63 Is er door de leden van het projectteam geinvesteerd in innovaties en verbeteringen? 1 v64 Is er door de leden van het projectteam een gezamenlijke planning voor het project opgesteld? 1 v65 Is er bij het opstellen van de planningen gebruik gemaakt van Lean plannen methoden? 1 v66 Is het project (of onderdelen van het project) tussentijds door het projectteam geëvalueerd? 1 v67_a Wat is er allemaal geëvalueerd door het projectteam? v68 Zijn de evaluaties ook gebruikt en ingezet tijdens het verdere verloop van het project? v69 Hoe belangrijk zijn de bovenstaande onderwerpen/aspecten waarnaar wordt gevraagd in het thema Transparantie geweest voor het succes van het project? v70 Ruimte voor eventuele toelichting op gegeven antwoorden of aanvullende opmerkingen over Transparantie Thema "Betrokkenheid" v71 Op welke manier is de leiding van uw bedrijf betrokken bij het project? 1 v72 Op welke manier stimuleert en inspireert de leiding van uw bedrijf het projectteam? 1 v73 Is er een wij-gevoel binnen het project? 1 1 v74 Hoe zou u de inzet van de mensen in het projectteam typeren? 1 1 v75 In hoeverre voelen de mensen in het projectteam zich verantwoordelijk om elkaar te corrigeren/verbeteren? 1 1 v76 Hoe is de opdrachtgever betrokken in het project? v77 Hoe is de hoofdaannemer betrokken in het project? v78 Hoe zijn adviseurs betrokken in het project? v79 Hoe zijn onderaannemers en gespecialiseerde aannemers betrokken in het project? v80 Hoe zijn leveranciers betrokken in het project? v81 Hoe zijn nutsbedrijven als netbeheerders betrokken in het project? v82 Hoe zijn nutsbedrijven als uitvoerende partij betrokken in het project? v83 Hoe is de gemeente betrokken in het ontwikkelproces wat betreft (grond)exploitatie? v84 Hoe is de gemeente betrokken in het ontwikkelproces wat betreft ruimtelijke ordening(ro)? v85 Hoe is de gemeente betrokken in de (operationele) voorbereiding en uitvoering van het project? v86 Hoe is de (toekomstig) gebruiker (bewoner/medewerker) betrokken in het proces? v87 Hoe is de besluitvorming in het project georganiseerd? 1 v88 Hoe belangrijk zijn de bovenstaande onderwerpen/aspecten waarnaar wordt gevraagd in het thema Betrokkenheid geweest voor het succes van het project? v89 Ruimte voor eventuele toelichting op gegeven antwoorden of aanvullende opmerkingen over het thema Betrokkenheid. Thema "Samenwerken" v90 In hoeverre is er met de betrokken partijen een gezamenlijke manier van samenwerken afgesproken voor dit project? 1 v91 In hoeverre is dit project onderdeel van een gezamenlijke visie op samenwerking voor langere termijn? projectoverstijgend v92 Zijn er gezamenlijke doelstellingen geformuleerd die verder gaan dan dit project alleen? projectoverstijgend v93 Heeft er tijdens het project afstemming plaatsgevonden tussen de directies van verschillende betrokken partijen om bedrijfsstrategieën en -culturen onderling af te stemmen? 1 v94 Over hoeveel aaneengesloten projecten werkten de partijen in het projectteam al samen voorafgaand aan het huidige project? projectoverstijgend v95 Is er in dit project voortgebouwd op een werkwijze die de partijen in het verleden van project op project hebben ontwikkeld en vastgelegd? projectoverstijgend v96 Zijn er afspraken of intenties tussen de betrokken partijen om elkaar te betrekken voor meerdere projecten in de toekomst? 1 v97 Met hoeveel partijen in het project bestaan lange termijn afspraken of intenties om elkaar te betrekken bij meerdere projecten? projectoverstijgend v98 Blijven mensen uit het projectteam bij elkaar op een volgend project? v99 Hoe is de logistiek georganiseerd van materiaalaanvoer tijdens de bouw, met name de afbouw? 1 v100 Hoe belangrijk zijn de bovenstaande onderwerpen/aspecten waarnaar wordt gevraagd in het thema Samenwerking geweest voor het succes van het project? v101 Ruimte voor eventuele toelichting op gegeven antwoorden of aanvullende opmerkingen op het thema Samenwerking. Thema "Ontwerpen" v102 Is er binnen het projectteam gewerkt vanuit een bepaald concept of gewerkt volgens de principes van Conceptueel Bouwen? v103 Is er binnen het projectteam gewerkt met referentieontwerpen (standaard oplossingen die als basis dienen voor verdere uitwerking)? v104 Is er in het ontwerp rekening gehouden met standaard of vaste (bouwdeel) oplossingen die worden geleverd door één van de betrokken projectteamleden? v105_a Wat voor type vaste oplossingen zijn er toegepast? v106 Is er in het project gebruik gemaakt van een Bouw Informatie Model (BIM)? v107_a Waar is BIM voor gebruikt? v108 Is er een gezamenlijk geformuleerde manier van kwaliteitsborging en hoe is deze uitgevoerd? v109_a Is vooraf of tijdens het project inzicht verschaft in de totale onderhoudshistorie van het bestaande vastgoed? v110 Heeft u tijdens het project mogelijkheden gehad om (dieper) inzicht te verwerven in de staat van onderhoud van het bestaande vastgoed? v111 In hoeverre is er tijdens het ontwerpproces rekening gehouden met onderhoud van het vastgoed in de toekomst? v112 Hoe belangrijk zijn de bovenstaande onderwerpen/aspecten waarnaar wordt gevraagd in het thema Ontwerpen geweest voor het succes van het project? v113 Ruimte voor eventuele toelichting op gegeven antwoorden of aanvullende opmerkingen over het thema Ontwerpen.

3.8 Randvoorwaarden:"coöperatief gedrag" Vragen uit de Ketenmonitor behorend bij praktijken: "coöperatief gedrag" Thema Mensen 1. Is er bij de start van het project bewust nagedacht over de strategische samenstelling van partijen? o Nee o Ja, het projectteam is ingericht met partijen die tenminste nodig zijn voor het ontwerp en uitvoering. o Ja, het projectteam is ingericht met een groot gedeelte van de belanghebbenden bij het project. o Ja, het projectteam is ingericht met alle belanghebbenden, ook die van belang zijn in het licht van de gehele vastgoedcyclus. 10. Is bij de start van het project een formele rolverdeling tussen de betrokken partijen vastgelegd? o Nee o Ja, de rolverdeling is besproken en globaal vastgelegd. o Ja, de rolverdeling is uitgebreid besproken en vastgelegd. o Ja, de rolverdeling is uitgebreid besproken en contractueel geborgd. 12. Is bij de start van het project een werkwijze binnen het projectteam besproken, en is dit vastgelegd? o Nee o Gedeeltelijk, met iedere persoon is stilgestaan bij de werkwijze en dit is op hoofdlijnen vastgelegd. o Ja, er is uitgebreid gesproken over de verwachtingen, werkwijze en dit is grotendeels vastgelegd. o Ja, er is uitgebreid gesproken over de verwachtingen, de werkwijze en dit is ook contractueel vastgelegd. Thema Transparantie 14. Zijn de projectrisico's gezamenlijk door het projectteam geïnventariseerd? o Nee, de opdrachtgever inventariseert de risico's. Ga verder met vraag Thema Transparantie 9 o Ja, de opdrachtgever en de overige leden van het projectteam inventariseren gezamenlijk de risico's van het project. Thema Betrokkenheid 1. Op welke manier is de leiding van uw bedrijf betrokken bij het project? o Op afstand als besluitvormer. o Ze willen geïnformeerd worden. o Met meer dan gemiddelde interesse en betrokkenheid. o Volledig, omdat ze het principe van de manier van samenwerken ondersteunen. 2. Op welke manier stimuleert en inspireert de leiding van uw bedrijf het projectteam? o Niet o Ze stimuleren het dat we op deze manier werken, maar dat is vooral om goede omzet te draaien. o Ze stimuleren ons in het project omdat ze de manier van samenwerken wel interessant vinden. o Ze inspireren ons in het projectteam omdat ze zelf veel ideeën en geloof hebben in de manier van werken. 3. Is er een 'wij gevoel' binnen het project? o Nee o Nauwelijks o Behoorlijk o Ja 4. Hoe zou u de inzet van de mensen in het projectteam typeren? o Ze doen het minimale, volgen de contractuele verplichtingen. o Ze denken mee in oplossingen voor het gehele projectteam mits gevraagd. o Ze komen met ideeën voor het gehele projectteam. o Ze komen zelf met initiatieven en oplossingen voor het projectteam. 5. In hoeverre voelen de mensen in het projectteam zich verantwoordelijk om elkaar te corrigeren/verbeteren? o Niet o Een beetje, men spreekt elkaar pas aan als men daarnaar gevraagd wordt. o Redelijk, nog niet op alle aspecten. o Ja, men voelt zichzelf verantwoordelijk en spreekt elkaar actief aan. 17. Hoe is de besluitvorming in het project georganiseerd? o De opdrachtgever beslist.

o o o De opdrachtgever beslist na consultatie (bijv. in een vergadering of via documenten) met betrokken partijen. Op basis van beslisdocumentatie wordt gezamenlijk een besluit genomen. Formele beslismomenten vanuit de organisatie van de opdrachtgever zijn vervangen door een besluitvormingsproces binnen het projectteam Factoranalyse praktijken: "coöperatief gedrag"

Betrouwbaarheidsanalyse praktijken: "coöperatief gedrag"

3.9 Randvoorwaarden: "communicatie infrastructuur" Vragen uit de Ketenmonitor bij praktijken: "communicatie infrastructuur" Thema: Mensen 14. Heeft er uitwisseling van mensen plaatsgevonden tussen partijen, waarbij de betrokkenen voor een bepaalde tijd volwaardig deelnamen bij een andere partij in het project? o Nee o Ja, sporadisch o Ja, regelmatig o Ja, er was een 'uitwisselingsprogramma' voor de uitwisseling van personeel tussen partijen 15. Werken en vergaderen de leden van het projectteam samen op een gezamenlijke locatie? o Nee o Ja, altijd op kantoor van de opdrachtgever of hoofdaannemer o Ja, er is een aparte gezamenlijke locatie o Ja, op de kantoren van verschillende projectpartijen, afhankelijk van wat het beste uitkomt 16. Delen de leden van het projectteam een digitale omgeving waar projectbestanden samen worden gedeeld en evt. ook bewerkt? o Nee, we maken alleen gebruik van onze eigen systemen. Bestanden worden uitgewisseld per mail e.d. o Ja, we maken gebruik van het systeem van een van de partijen o Ja, we hebben een externe gezamenlijke projectsite waar we projectbestanden delen o Ja, we hebben een externe gezamenlijke projectsite waar we projectbestanden delen, en ook samen kunnen bewerken 17. Is alle projectinformatie toegankelijk voor alle betrokken partijen en personen binnen het projectteam? o Nee o Gedeeltelijk, de opdrachtgever schermt een deel af. o Ja, voor de opdrachtgever en de hoofdaannemer. o Ja, in principe voor alle partijen. 18. Hoe is de kennis en ervaring geborgd in het projectteam? o Nauwelijks, iedereen houdt het voor zich. o Het wordt overgedragen van persoon op persoon. o Het wordt vastgelegd op papier of elektronisch. o Het wordt vastgelegd en beschikbaar, bereikbaar en bruikbaar voor iedereen opgeslagen in een daartoe ingericht systeem. Thema: Samenwerking 4. Heeft er tijdens het project afstemming plaatsgevonden tussen de directies van verschillende betrokken partijen om bedrijfsstrategieën en culturen onderling af te stemmen? o Dit heeft niet plaatsgevonden. o Er is wel afstemming geweest tussen de directies, maar hier zijn geen afspraken/acties uit gekomen. o Er is afstemming geweest tussen de directies, en er zijn afspraken gemaakt om onderling de strategieën en culturen af te stemmen. o Er is afstemming geweest tussen de directies, en er zijn afspraken gemaakt om onderling de strategieën en culturen af te stemmen. Daarnaast... 6. Is er in dit project voortgebouwd op een werkwijze die de partijen in het verleden van project op project hebben ontwikkeld en vastgelegd? o Nee. o Ja, maar niet actief of bewust. o Ja, wordt actief verder ontwikkeld, maar niet vastgelegd. o Ja, wordt actief verder ontwikkeld en vastgelegd voor een volgend project.

Factoranalyse praktijken: "communicatie infrastructuur"

Betrouwbaarheidsanalyse praktijken: "communicatie infrastructuur"

3.10 Praktijken: "planning informatie" Vragen uit de Ketenmonitor behorend bij praktijken: "planning informatie" Thema: Transparantie 6. Hebben uitvoerende partijen inzicht in het PvE en financiële kaders van de opdrachtgever, zoals budget, rendementseis, kostenkentallen, huurniveaus, MJOP e.d.? o Nee o Op hoofdlijnen o Uitgebreid, de eisen, kaders e.d. zijn voornamelijk verwoord in prestatie eisen en cijfers o Totaal, in detail inclusief beleidsachtergronden, documenten e.d. 7. Heeft de opdrachtgever inzicht in de opbouw van de uurtarieven, AK, ABK, winst en risico, opslagen en inkoopbedragen van de uitvoerende partijen? o Nee, alleen als het in de begroting staat o Globaal van alle partijen o In detail bij de hoofdaannemer, globaal van de rest o In detail bij alle uitvoerende partijen 8. Hebben de uitvoerende partijen onderling inzicht in elkaars opbouw van de uurtarieven, AK, ABK, winst en risico, opslagen en inkoopbedragen? o Nee, alleen datgene wat in de begroting(en) staat o Globaal van alle partijen o In detail bij de hoofdaannemer, globaal van de rest o In detail bij alle uitvoerende partijen 12. Zijn de bijkomende kosten (bijvoorbeeld adviseurs, onderzoeken, e.d.) inzichtelijk voor de leden van het projectteam? o Nee, de bijkomende kosten zijn alleen inzichtelijk voor de opdrachtgever o Ja, de bijkomende kosten zijn ook inzichtelijk voor (een deel van) het projectteam (bijvoorbeeld de aannemer)

Factoranalyse praktijken: "planning informatie"

Betrouwbaarheidsanalyse praktijken: "planning informatie"

3.11 Praktijken: "gezamenlijke verbeteringen" Vragen uit de Ketenmonitor behorend bij praktijken: "gezamenlijke verbeteringen" Thema: Transparantie 3. Zijn de projectdoelen gezamenlijk geformuleerd bij de start van het project? o Nee, er zijn geen concrete doelen geformuleerd o Gedeeltelijk, de doelen zijn geformuleerd door de opdrachtgever o Gedeeltelijk, in overleg zijn de doelen van de opdrachtgever besproken en afgestemd op de doelen van de overige partijen o Ja, er is gezocht naar doelen die optimaal zijn voor alle betrokken partijen, inclusief opdrachtgever. 5. Zijn er prikkels gebruikt om het projectteam te stimuleren om betere prestaties te leveren? o Nee, er zijn geen prikkels ingezet anders dan men gewend is. o Ja, er was een bonus/malus regeling gekoppeld aan het financiële resultaat, af te rekenen binnen het project. o Ja, er was een bonus/malus regeling gekoppeld aan het het financiële resultaat, binnen en over het project heen (bijv. meerdere vervolgprojecten o Ja, er waren niet alleen financiële prikkels, maar daarbovenop ook andere prikkels om prestaties te verbeteren. 9. Is de inkoop gezamenlijk gedaan, bijvoorbeeld door de opdrachtgever en de aannemer? o Nee o Ja 13. In hoeverre is gezocht naar optimalisatie van de bijkomende kosten? o De opdrachtgever stuurt op de bijkomende kosten o Met het projectteam is gezocht naar minimalisatie van de kosten o Met het projectteam is gezocht naar de optimalisatie van het resultaat (kosten in relatie tot de kwaliteit) 14. Zijn de projectrisico's gezamenlijk door het projectteam geïnventariseerd? o Nee, de opdrachtgever inventariseert de risico's o Ja, de opdrachtgever en de overige leden van het projectteam inventariseren gezamenlijk de risico's van het project 16. Hoe is omgegaan met mee en tegenvallers binnen het project? o We werken met meer/minderwerk. o Die zijn voor de uitvoerende partij(en) binnen het project. o We werken met een vooraf bepaalde risicofonds ( pot) waarmee eventueel mee en tegenvallers wordt verrekend. o We werken met een vooraf bepaalde risicofonds ( pot) die tevens is gekoppeld aan onze (mogelijke) winst; meevallers komen (deels ten... 17. Is er door de leden van het projectteam geïnvesteerd in innovaties en verbeteringen? o Nee, niet bewust o Ja, om de winst in het project te verhogen o Ja, om het resultaat van het project (dus niet alleen financieel) te verhogen o Ja, niet alleen gericht op dit project en eventueel zelfs buiten de (financiële) kaders van het project om zodoende op langere termijn betere 18. Is er door de leden van het projectteam een gezamenlijke planning voor het project opgesteld? o Nee, we hebben geen gezamenlijke planning opgesteld. o Ja, alleen voor de uitvoeringsfase met de leden van het projectteam. o Ja, zowel voor de planvoorbereidings als uitvoeringsfase met de leden van het projec eam. o Ja, we hebben een gezamenlijke planning opgesteld voor zowel planvoorbereidings als uitvoeringsfase, ook buiten het projectteam 19. Is er bij het opstellen van de planningen gebruik gemaakt van Lean plannen methoden? o Nee, we hebben een traditionele methode gebruikt (bijvoorbeeld een balkenschema). o Ja, alleen voor de uitvoering. o Ja, alleen voor de voorbereiding. o Ja, voor zowel voorbereiding als uitvoering. Thema: Samenwerking

1. In hoeverre is er met de betrokken partijen een gezamenlijke manier van samenwerken afgesproken voor dit project? o Niet. o We weten van elkaar hoe we er over denken. o De werkwijzen van de verschillende partijen zijn onderling besproken, waardoor er een zekere afstemming is ontstaan over de manier van o We hebben een gezamenlijke manier van werken afgesproken. 10. Hoe is de logistiek georganiseerd van materiaalaanvoer tijdens de bouw, met name de afbouw? o Partijen nemen eigen materialen mee. o Voor een aantal materialen zijn er samengestelde leveringen door een tussenhandelaar of logistiek dienstverlener. o Voor nagenoeg alle materialen zijn er samengestelde leveringen door een tussenhandelaar of logistiek dienstverlener. Deze leveringen komen o Voor alle materialen zijn er samengestelde leveringen door een tussenhandelaar of logistiek dienstverlener. Deze leveringen komen Factoranalyse praktijken: "gezamenlijke verbeteringen"

Betrouwbaarheidsanalyse praktijken: "gezamenlijke verbeteringen"

3.12 Tijd 1. Wanneer is het project gestart (start initiatieffase)? 2. Wat waren tijdens de verschillende momenten in het ontwikkelingsproces de geplande datums voor de start bouw en eindoplevering? einde initiatieffase einde ontwerpfase Geplande startdatum bouw Geplande eindoplevering bouw 3. Wanneer is de bouw (realisatie) van de [eerste/ tweede/ derde/ vierde] fase daadwerkelijk gestart? 4. Welke datum van oplevering bent u met elkaar overeengekomen voordat de realisatie van de [eerste/ tweede/ derde/ vierde] fase is gestart? 5. Wanneer is de bouw van de [eerste/ tweede/ derde/ vierde] fase daadwerkelijk opgeleverd? 6. Wat zijn (eventuele) redenen voor verandering in de planning? (u kunt geen of meerdere redenen selecteren) o Kwesties in relatie tot het bevoegd gezag o Goedkeuring van de autoriteiten o De wens voor aanvullende diensten / zaken o Tijd die nodig is om goedkeuring van de klant/gebruiker te verkrijgen o Kwesties met betrekking tot de ontwerper / adviseur o Kwesties met betrekking tot de aannemer o Onvoorspelbare complexiteit van het project, onvoorziene obstakels voor de bouwplaats, met inbegrip van belemmeringen voor bodem of schade o Overig, namelijk:

3.13 Persoonlijk beeld Persoonlijk beeld: vragen Ketenmonitor

Persoonlijk beeld: Factor- en betrouwbaarheidsanalyse

3.14 Teamtevredenheid Teamtevredenheid: vragen Ketenmonitor

Teamtevredenheid: Factor- en betrouwbaarheidsanalyse Teamtevredenheid: Team

Teamtevredenheid: Individu

4.1 Context Data Respondent Project 1 A 8 3 8 11 2 A 8 3 9 11 3 B 2 5 5 11 4 B 3 5 5 11 5 C 4 2 6 12 6 C 5 2 9 12 7 D 2 1 7 12 8 E 8 4 6 13 9 E 8 4 5 11 10 F 7 1 8 12 11 F 7 2 7 11 12 G 8 5 6 11 13 H 6 5 5 8 14 H 6 5 5 8 15 I 8 2 8 12 16 J 5 2 7 12 17 J 5 1 7 12 18 K 5 5 5 2 19 L 7 1 6 12 20 L 4 1 6 12 21 M 7 2 9 12 22 M 7 2 6 11 23 N 6 5 5 11 24 N 5 5 5 11 25 O 8 5 6 11 26 O 8 5 6 11 27 P 3 2 9 12 28 P 3 2 8 12 29 Q 8 5 6 13 30 Q 31 R 7 2 8 8 32 R 7 2 8 11 33 S 8 5 6 11 34 S 8 5 6 11 35 T 8 1 6 8 36 T 7 2 8 8 37 U 6 5 6 2 38 U 5 5 6 13 39 V 7 4 9 11 40 V 7 4 8 11 41 W 7 1 6 11 42 W 7 1 6 12 43 X 8 4 7 11 44 X 7 4 7 11 45 Y 5 4 6 8 46 Z 7 5 7 13 47 Z 7 5 7 10 48 AA 7 5 6 1 Fase Aard Functie Typering

Aantallen

4.2 Score Timing Complexe projecten Respondent xxx Fase 1 Start Fase 2 SO Fase 3 VO Fase 4 DO Fase 5 > DO Alle rollen Beslisser - vroeg Ontwikkelaar - vroeg Beheerder - x Strategie/ belegger - x Gemeente RO - vroeg/ midden GemEENTE omgevingsverg. - x Aann. projectleider - vroeg Aann. Calculator - x Aann. uitvoerder - laat Aann. Werkvoorbereider - x Architect - vroeg Constructeur - vroeg/ midden Bewoners - vroeg/ midden Totaal Project A 1 Opdr. ontwikkelaar Gem. RO Aann. uitvoerder 1 0 1 0 1 1-1 1 0 1 5,0 Aann. projectleider Bewoners Aann. werkvoorbereider Aann. calculator Architect 2 Opdr. beslisser Aann. projectleider 1 1 1 0 0 1-1 1 0 1 5,0 Opdr. ontwikkelaar Aann. werkvoorbereider Opdr. beheerder Aann. calculator Gem. omgevingsverg. Aann. uitvoerder Bewoners Architect Project C 5 Opdr. ontwikkelaar Architect 1 0 1 0 1 1 0 1 1 0 6,0 Gem. RO Constructeur Aann. projectleider 6 Opdr. beslisser Gem. RO Opdr. beheerder Gem. omgevingsverg. 1 1 1 0 1 1 0-1 1 0 5,5 Opdr. ontwikkelaar Aann. projectleider Architect Aann. calculator Constructeur Project F 10 Opdr. beslisser Aann. calculator Gem. omgevingsverg. Aann. uitvoerder 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 8,0 Opdr. ontwikkelaar Aann. werkvoorbereider Gem. RO Aann. projectleider Architect Bewoners 11 Opdr. ontwikkelaar Gem. omgevingsverg. Aann. calculator Aann. uitvoerder 1 0 1 0 0 1 1 1 1 0 6,0 Aann. projectleider Aann. werkvoorbereider Architect Constructeur

Fase 1 Start Fase 2 SO Fase 3 VO Fase 4 DO Fase 5 > DO Alle rollen Beslisser - vroeg Ontwikkelaar - vroeg Beheerder - x Strategie/ belegger - x Gemeente RO - vroeg/ midden GemEENTE omgevingsverg. - x Aann. projectleider - vroeg Aann. Calculator - x Aann. uitvoerder - laat Aann. Werkvoorbereider - x Architect - vroeg Constructeur - vroeg/ midden Bewoners - vroeg/ midden Totaal Project J 16 Opdr. ontwikkelaar Aann. calculator 1 0 1 0 1 1 0 1 1 0 6,0 Gem. RO Gem. omgevingsverg. Aann. projectleider Architect Constructeur 17 Opdr. beslisser Aann. projectleider Architect 1 1 0 0 0 1 0-1 1 0 3,5 Gem. omgevingsverg. Aann. calculator Constructeur Project L 19 Opdr. ontwikkelaar Architect Constructeur Aann. projectleider -1 0 1 0 0-1 1 1 1 0 2,0 Opdr. beheerder Aann. uitvoerder Aann. werkvoorbereider 20 Opdr. beslisser Opdr. ontwikkelaar Opdr. beheerder Aann. uitvoerder 1 1 1 0 1-1 1 1 1 0,5 6,5 Architect Gem. RO Aann. werkvoorbereider Constructeur Gem. omgevingsverg. Aann. projectleider Aann. calculator Bewoners Project M 21 Opdr. beslisser Opdr. beheerder Gem. omgevingsverg. 1 1 1 0 0 1-1 1 1 0 5,0 Opdr. ontwikkelaar Opdr. strategie/belegger Aann. projectleider Aann. calculator Aann. uitvoerder Aann. werkvoorbereider Architect Constructeur 22 Opdr. ontwikkelaar Aann. projectleider Gem. omgevingsverg. Opdr. beheerder Aann. uitvoerder 1 0 1 0 0 1 1 1 1 0 6,0 Architect Aann. calculator Aann. werkvoorbereider Constructeur

Fase 1 Start Fase 2 SO Fase 3 VO Fase 4 DO Fase 5 > DO Alle rollen Beslisser - vroeg Ontwikkelaar - vroeg Beheerder - x Strategie/ belegger - x Gemeente RO - vroeg/ midden GemEENTE omgevingsverg. - x Aann. projectleider - vroeg Aann. Calculator - x Aann. uitvoerder - laat Aann. Werkvoorbereider - x Architect - vroeg Constructeur - vroeg/ midden Bewoners - vroeg/ midden Totaal Project P 27 Opdr. ontwikkelaar Architect -2 0 1 0 0 0 0 1 1 0 1,0 Constructeur 28 Opdr. beslisser 1 1 1 0 1 0 0 1 1 1 7,0 Opdr. ontwikkelaar Opdr. beheerder Gem. RO Gem. omgevingsverg. Aann. calculator Architect Constructeur Bewoners Project R 31 Opdr. ontwikkelaar Architect Aann. projectleider -1 0 1 0 0-1 0 1 1 0 1,0 Opdr. beheerder Constructeur 32 Opdr. ontwikkelaar -1 0-1 0 0 0 0-1 1 0-1,5 Gem. omgevingsverg. Architect Constructeur Project T 35 Gem. omgevingsverg. Opdr. beslisser Opdr. ontwikkelaar Opdr. beheerder 1-1 -1 0 0-1 1-1 1 0-1,0 Architect Aann. projectleider Constructeur Aann. calculator Aann. uitvoerder Aann. werkvoorbereider 36 Opdr. ontwikkelaar Constructeur Aann. projectleider -1 0 1 0 0-1 0 1 1 0 1,0 Architect Aann. werkvoorbereider

Alle rollen Beslisser - vroeg Ontwikkelaar - vroeg Beheerder - x Strategie/ belegger - x Gemeente RO - vroeg/ midden GemEENTE omgevingsverg. - x Aann. projectleider - vroeg Aann. Calculator - x Aann. uitvoerder - laat Aann. Werkvoorbereider - x Architect - vroeg Constructeur - vroeg/ midden Bewoners - vroeg/ midden Totaal Fase 1 Start Fase 2 SO Fase 3 VO Fase 4 DO Project W 41 Opdr. beslisser Opdr. strategie/belegger Opdr. beheerder Aann. werkvoorbereider Gem. omgevingsverg. 1 1 1 0 1-1 1 1 1 1 7,0 Opdr. ontwikkelaar Constructeur Aann. projectleider Aann. uitvoerder Gem. RO Bewoners Aann. calculator Architect Fase 5 > DO 42 Opdr. beslisser Aann. calculator Opdr. beheerder Aann. uitvoerder 1 1 1 0 1 0 1 1 1 1 8,0 Opdr. ontwikkelaar Architect Gem. omgevingsverg. Aann. werkvoorbereider Gem. RO Constructeur Bewoners

4.3 Score Timing Niet-complexe projecten Respondent xxx Fase 1 Start Fase 2 SO Fase 3 VO Fase 4 DO Fase 5 > DO Alle rollen Beslisser - vroeg Ontwikkelaar - vroeg Beheerder - vroeg strategie/ belegger - x Gemeente Gem. omgevingsverg. - x Aann. projectleider - vroeg Aann. Calculator - vroeg/ midden Aann. uitvoerder - x Aann. Werkvoorbereider - vroeg/ midden Architect - vroeg Constructeur - vroeg/ midden Bewoners - vroeg/ midden Totaal Project B 3 Opdr. ontwikkelaar Aann. calculator Bewoners -1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 6,0 Opdr. beheerder Aann. uitvoerder Opdr. strategie/belegger Aann. werkvoorbereider Architect Constructeur 4 Opdr. ontwikkelaar Aann. projectleider Aann. uitvoerder -2 0 1 0-1 0 1 0-1 -2,0 Aann. werkvoorbereider Project H 13 Opdr. ontwikkelaar Opdr. beheerder Aann. werkvoorbereider Aann. uitvoerder -2 0 1 1 1 1 1 0-1 2,0 Aann. projectleider Aann. calculator 14 Opdr. beslisser Aann. projectleider Aann. werkvoorbereider Aann. uitvoerder -2 1 0 1-1 -1-1 0-1 -3,5 Opdr. beheerder Aann. calculator Project N 23 Opdr. ontwikkelaar Architect -2 0 1 0 0 0 0 1-1 -1,0 24 Opdr. beheerder Aann. calculator Constructeur Aann. uitvoerder -1 0 0 1-1 1-1 1 1-1 0,0 Aann. projectleider Aann. werkvoorbereider Architect

Respondent xxx Fase 1 Start Fase 2 SO Fase 3 VO Fase 4 DO Fase 5 > DO Alle rollen Beslisser - vroeg Ontwikkelaar - vroeg Beheerder - vroeg strategie/ belegger - x Gemeente Gem. omgevingsverg. - x Aann. projectleider - vroeg Aann. Calculator - vroeg/ midden Aann. uitvoerder - x Aann. Werkvoorbereider - vroeg/ midden Architect - vroeg Constructeur - vroeg/ midden Bewoners - vroeg/ midden Totaal Project O 25 Opdr. beslisser Opdr. beheerder 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 11,0 Opdr. ontwikkelaar Opdr. strategie/belegger Gem. RO Gem. omgevingsverg. Aann. projectleider Aann. calculator Aann. uitvoerder Aann. werkvoorbereider Architect Constructeur Bewoners 26 Opdr. ontwikkelaar Opdr. beslisser Aann. uitvoerder Aann. werkvoorbereider 1 1 1 1 1 1 1-1 1 1-1 7,0 Opdr. beheerder Opdr. strategie/belegger Gem. RO Architect Aann. projectleider Constructeur Aann. calculator Project S 33 Opdr. beslisser Architect Opdr. beheerder Aann. projectleider Aann. uitvoerder 1 1 1-1 1-1 -1-1 1 1 1 3,0 Opdr. ontwikkelaar Bewoners Gem. omgevingsverg. Aann. calculator Aann. werkvoorbereider Opdr. strategie/belegger Constructeur 34 Opdr. beslisser Bewoners Aann. projectleider -1 1 1 1-1 -1-1 0 1 0,0 Opdr. ontwikkelaar Aann. calculator Opdr. beheerder Aann. uitvoerder Opdr. strategie/belegger Aann. werkvoorbereider Project U 37 Opdr. beheerder Aann. werkvoorbereider Gem. omgevingsverg. 1 0 0 1 1 0 0 1 0 1-1 4,0 Constructeur 38 Opdr. beslisser Gem. omgevingsverg. 1 1 0 0 1 0 1 0 0 1 5,0 Aann. calculator Bewoners

Alle rollen Beslisser - vroeg Ontwikkelaar - vroeg Beheerder - vroeg strategie/ belegger - x Gemeente Gem. omgevingsverg. - x Aann. projectleider - vroeg Aann. Calculator - vroeg/ midden Aann. uitvoerder - x Aann. Werkvoorbereider - vroeg/ midden Architect - vroeg Constructeur - vroeg/ midden Bewoners - vroeg/ midden Totaal Respondent xxx Fase 1 Start Fase 2 SO Fase 3 VO Fase 4 DO Fase 5 > DO Project Z 46 Opdr. beslisser Gem. omgevingsverg. Opdr. beheerder Aann. werkvoorbereider 1 1 1-1 1-1 -1-1 1-1 0,5 corporatie Opdr. ontwikkelaar Aann. projectleider Architect Aann. calculator Aann. uitvoerder 47 Opdr. ontwikkelaar Aann. projectleider Aann. uitvoerder -1 0 1 0 1 1 1 0 1 4,0 aannemer Bewoners Aann. calculator Aann. werkvoorbereider

4.4 Randvoorwaarden & Praktijken Randvoorwaarden: "coöperatief gedrag" Respondent Vraag 31 Vraag 60 Vraag 72 Vraag 73 Vraag 74 Vraag 87 Gemiddelde van de zes vragen Project 1 A 3 1 3 4 3 2 2,7 2 A 3 1 4 4 4 4 3,3 3 B 2 2 3 4 3 1 2,5 4 B 3 2 4 3 3 1 2,7 5 C 2 2 4 3 3 2 2,7 6 C 2 2 3 3 2 2 2,3 7 D 2 2 4 4 4 2 3,0 8 E 4 9 E 3 2 3 3 3 2 2,7 10 F 1 2 4 4 4 4 3,2 11 F 3 2 3 4 3 3 3,0 12 G 3 2 3 4 4 2 3,0 13 H 2 1 1 3 2 1 1,7 14 H 1 2 2 3 3 1 2,0 15 I 3 2 3 4 4 3 3,2 16 J 3 2 4 3 3 2 2,8 17 J 1 2 3 4 2 1 2,2 18 K 4 1 3 3 4 2 2,8 19 L 2 1 4 4 4 2 2,8 20 L 2 1 4 3 2 1 2,2 21 M 1 1 3 2 2 2 1,8 22 M 2 2 4 3 2 3 2,7 23 N 1 2 3 4 4 1 2,5 24 N 3 2 3 4 2 3 2,8 25 O 4 2 4 4 4 2 3,3 26 O 3 2 4 4 4 4 3,5 27 P 2 2 3 3 3 2 2,5 28 P 4 2 4 4 4 3 3,5 29 Q 4 2 4 4 3 2 3,2 30 Q 31 R 2 2 2 4 4 2 2,7 32 R 3 2 3 4 3 2 2,8 33 S 2 2 4 3 4 3 3,0 34 S 2 2 3 3 4 2 2,7 35 T 1 1 1 2 2 1 1,3 36 T 1 1 1 4 4 2 2,2 37 U 4 1 4 4 4 3 3,3 38 U 2 1 4 4 4 3 3,0 39 V 2 1 3 3 2 2 2,2 40 V 1 1 41 W 3 2 3 4 4 3 3,2 42 W 2 2 4 4 2 3 2,8 43 X 3 3,0 44 X 3 1 4 4 4 4 3,3 45 Y 2 46 Z 1 1 2 1 2 1 1,3 47 Z 2 2 2 4 4 2 2,7 48 AA 3 2 2 4 4 3 3,0

Randvoorwaarden: "communicatie infrastructuur" Respondent Vraag 34 Vraag 45 Vraag 36 Vraag 37 Gemiddelde van de vier vragen Project 1 A 4 1 3 2 2,5 2 A 3 1 2 4 2,5 3 B 4 3 4 4 3,8 4 B 4 4 4 3 3,8 5 C 2 2 4 3 2,8 6 C 3 3 4 1 2,8 7 D 2 3 4 3 3,0 8 E 9 E 2 1 3 2 2,0 10 F 1 2 3 4 2,5 11 F 2 2 4 3 2,8 12 G 4 1 1 3 2,3 13 H 1 1 1 2 1,3 14 H 1 1 1 2 1,3 15 I 4 1 4 2 2,8 16 J 2 3 4 4 3,3 17 J 3 2 4 2 2,8 18 K 1 2 3 3 2,3 19 L 2 1 2 2 1,8 20 L 4 3 4 2 3,3 21 M 2 4 4 2 3,0 22 M 1 2 4 2 2,3 23 N 1 4 4 4 3,3 24 N 2 4 4 1 2,8 25 O 3 1 1 3 2,0 26 O 2 1 4 3 2,5 27 P 3 3 4 3 3,3 28 P 4 4 4 4 4,0 29 Q 3 1 3 3 2,5 30 Q 31 R 2 4 2 4 3,0 32 R 4 2 3 4 3,3 33 S 3 1 3 2 2,3 34 S 4 4 1 3 3,0 35 T 1 1 1 2 1,3 36 T 1 1 1 1 1,0 37 U 3 3 2 2 2,5 38 U 4 2 2 2 2,5 39 V 4 2 4 3 3,3 40 V 2 2 3 3 2,5 41 W 4 4 4 4 4,0 42 W 4 2 1 2 2,3 43 X 3 1 3 2 2,3 44 X 2 1 1 3 1,8 45 Y 46 Z 3 4 2 3 3,0 47 Z 3 1 1 3 2,0 48 AA 2 1 1 3 1,8

Praktijken: "planning informatie" Respondent Vraag 52 Vraag 53 Vraag 54 Vraag 58 Gemiddelde van de vier vragen Project 1 A 4 3 3 2 3,0 2 A 1 3 1 1 1,5 3 B 4 1 1 2 2,0 4 B 4 1 4 2 2,8 5 C 3 4 4 2 3,3 6 C 2 3 2 2 2,3 7 D 4 4 4 2 3,5 8 E 9 E 2 1 1 2 1,5 10 F 4 3 4 2 3,3 11 F 2 2 2 1 1,8 12 G 4 3 3 2 3,0 13 H 1 3 2 2 2,0 14 H 2 3 1 2 2,0 15 I 4 3 3 2 3,0 16 J 4 3 3 2 3,0 17 J 3 3 1 2 2,3 18 K 2 3 1 2 2,0 19 L 4 3 2 2 2,8 20 L 3 3 2 2 2,5 21 M 4 3 1 2 2,5 22 M 4 3 1 2 2,5 23 N 4 4 2 2 3,0 24 N 4 3 1 2 2,5 25 O 4 3 3 2 3,0 26 O 3 3 1 2 2,3 27 P 4 2 2 2 2,5 28 P 4 2 2 2 2,5 29 Q 3 3 1 2 2,3 30 Q 31 R 3 3 1 2 2,3 32 R 2 2 2 2 2,0 33 S 2 3 3 2 2,5 34 S 4 4 4 2 3,5 35 T 1 1 1 1 1,0 36 T 1 1 1 1 1,0 37 U 2 3 1 1 1,8 38 U 1 2 2 1 1,5 39 V 4 3 2 2 2,8 40 V 2 3 2 2 2,3 41 W 3 4 4 2 3,3 42 W 3 4 2 2 2,8 43 X 44 X 2 3 2 1 2,0 45 Y 46 Z 2 1 1 2 1,5 47 Z 2 3 1 2 2,0 48 AA 1 4 1 1 1,8

Praktijken: "gezamenlijke verbeteringen" Respondent Vraag 49 Vraag 51 Vraag 59 Vraag 63 Vraag 64 Vraag 90 Gemiddelde van de zes vragen Project 1 A 4 4 2 3 3 3 3,2 2 A 4 1 3 2 4 2,8 3 B 2 1 1 1 2 3 1,7 4 B 3 1 1 3 3 3 2,3 5 C 2 1 2 3 3 3 2,3 6 C 3 1 2 1 3 3 2,2 7 D 4 1 3 4 4 4 3,3 8 E 9 E 3 1 2 3 2 4 2,5 10 F 4 1 3 4 4 3 3,2 11 F 2 1 4 4 3 2,8 12 G 4 4 3 4 4 4 3,8 13 H 2 1 1 3 3 3 2,2 14 H 1 1 1 1 3 3 1,7 15 I 4 1 2 4 3 3 2,8 16 J 4 1 3 3 4 4 3,2 17 J 2 1 2 3 3 2 2,2 18 K 2 4 1 3 4 3 2,8 19 L 4 1 2 1 2 3 2,2 20 L 4 1 1 4 2 4 2,7 21 M 3 1 2 1 3 1 1,8 22 M 4 3 1 3 3 4 3,0 23 N 3 1 3 3 2 1 2,2 24 N 3 4 3 4 3 3 3,3 25 O 3 4 3 4 4 4 3,7 26 O 4 1 2 4 3 4 3,0 27 P 3 3 2 3 4 3 3,0 28 P 4 4 3 3 3 4 3,5 29 Q 4 1 3 3 3 4 3,0 30 Q 31 R 4 1 1 3 3 3 2,5 32 R 3 1 3 3 2 3 2,5 33 S 1 1 1 3 2 3 1,8 34 S 4 1 3 4 4 4 3,3 35 T 1 1 2 2 1 1,4 36 T 1 1 1 1 1 1,0 37 U 2 1 3 4 4 2,8 38 U 2 1 4 4 3 2,8 39 V 4 4 3 4 4 3 3,7 40 V 2 1 3 3 3 2,4 41 W 4 2 3 4 3 3 3,2 42 W 4 4 3 4 4 3 3,7 43 X 4 44 X 3 1 1 3 4 2,4 45 Y 46 Z 1 1 2 4 2 3 2,2 47 Z 4 1 3 3 3 3 2,8 48 AA 2 1 3 2 3 2,2

Randvoorwaaden & Praktijken: totaal Respondent Cooperatief gedrag Communicatie infrastructuur Planning informatie Gezamenlijke verbeteringen Project 1 A 2,7 2,5 3,0 3,2 2,8 2 A 3,3 2,5 1,5 2,8 2,5 3 B 2,5 3,8 2,0 1,7 2,5 4 B 2,7 3,8 2,8 2,3 2,9 5 C 2,7 2,8 3,3 2,3 2,8 6 C 2,3 2,8 2,3 2,2 2,4 7 D 3,0 3,0 3,5 3,3 3,2 8 E 9 E 2,7 2,0 1,5 2,5 2,2 10 F 3,2 2,5 3,3 3,2 3,0 11 F 3,0 2,8 1,8 2,8 2,6 12 G 3,0 2,3 3,0 3,8 3,0 13 H 1,7 1,3 2,0 2,2 1,8 14 H 2,0 1,3 2,0 1,7 1,7 15 I 3,2 2,8 3,0 2,8 2,9 16 J 2,8 3,3 3,0 3,2 3,1 17 J 2,2 2,8 2,3 2,2 2,3 18 K 2,8 2,3 2,0 2,8 2,5 19 L 2,8 1,8 2,8 2,2 2,4 20 L 2,2 3,3 2,5 2,7 2,6 21 M 1,8 3,0 2,5 1,8 2,3 22 M 2,7 2,3 2,5 3,0 2,6 23 N 2,5 3,3 3,0 2,2 2,7 24 N 2,8 2,8 2,5 3,3 2,9 25 O 3,3 2,0 3,0 3,7 3,0 26 O 3,5 2,5 2,3 3,0 2,8 27 P 2,5 3,3 2,5 3,0 2,8 28 P 3,5 4,0 2,5 3,5 3,4 29 Q 3,2 2,5 2,3 3,0 2,7 30 Q 31 R 2,7 3,0 2,3 2,5 2,6 32 R 2,8 3,3 2,0 2,5 2,6 33 S 3,0 2,3 2,5 1,8 2,4 34 S 2,7 3,0 3,5 3,3 3,1 35 T 1,3 1,3 1,0 1,4 1,2 36 T 2,2 1,0 1,0 1,0 1,3 37 U 3,3 2,5 1,8 2,8 2,6 38 U 3,0 2,5 1,5 2,8 2,5 39 V 2,2 3,3 2,8 3,7 3,0 40 V 2,5 2,3 2,4 2,4 41 W 3,2 4,0 3,3 3,2 3,4 42 W 2,8 2,3 2,8 3,7 2,9 43 X 3,0 2,3 2,6 44 X 3,3 1,8 2,0 2,4 2,4 45 Y 46 Z 1,3 3,0 1,5 2,2 2,0 47 Z 2,7 2,0 2,0 2,8 2,4 48 AA 3,0 1,8 1,8 2,2 2,2 Totaal

4.5 Score op de Samenwerkingsindex (SI) Complex projecten Project Timing Score Timing Rangscore Randv. & Prakt. Score Randv. & Prakt. Rangscore Samenwerk ings-index Somscore A 10,0 6,0 2,7 6,5 12,5 C 11,5 8,0 2,6 4,5 12,5 F 14,0 9,0 2,8 8,0 17,0 J 9,5 5,0 2,7 6,5 11,5 L 8,5 4,0 2,5 3,0 7,0 M 11,0 7,0 2,4 2,0 9,0 P 8,0 3,0 3,1 9,5 12,5 R -0,5 1,0 2,6 4,5 5,5 T 0,0 2,0 1,3 1,0 3,0 Niet-complex projecten Project Score Rangscore Score Rangscore Samenwerk ings-index Somscore B 4,0 4,0 2,7 4,0 8,0 H -1,5 1,0 1,8 1,0 2,0 N -1,0 2,0 2,8 5,5 7,5 O 18,0 7,0 2,9 7,0 14,0 S 3,0 3,0 2,8 5,5 8,5 U 9,0 6,0 2,5 3,0 9,0 Z 4,5 5,0 2,2 2,0 7,0

4.6 Tijd Start bouw Respondent Eerste verschuiving maanden Tweede verschuiving maanden Totale verschuiving maanden Voortraject xxxxxxxx maanden Overschrijding verschuiving t.o.v. het voortraject Project 1 A 2 2 4 4 103% 2 A 6 3 B 4 B 5 C 6 C 7 D 8 E 9 E 4 2 6 9 65% 10 F 20 11 F 1 19 12 G 0,1 0,1 0,1 16 13 H 8 2 10 47 22% 14 H 15 I 16 J 4 17 J -2 18 K 19 L 0,1 0,1 0,1 64 20 L 21 M 0,1 9 9 22 44% 22 M 4 7 12 23 N 31 24 N 25 O -1 0,1-1 27-3% 26 O 0,1-1 -1 13-8% 27 P 28 P 29 Q 30 Q 31 R 17 2 19 38 52% 32 R 33 S 23 13 36 56 64% 34 S 35 T 36 T 37 U 3 8 11 19 58% 38 U 39 V 40 V 41 W 3 1 4 30 13% 42 W 2 0,1 2 25 8% 43 X 44 X 45 Y 46 Z 2 0,1 2 19 10% 47 Z 0,4 0,1 0,4 48 AA 4 6 10 16 62%

Oplevering Respondent Eerste verschuiving maanden Tweede verschuiving maanden Derde verschuiving maanden Totale verschuiving maanden Bouwtijd xxxxxxxxx maanden Overschrijding verschuiving t.o.v. de bouwtijd Project 1 A 4-3 4 5 4 119% 2 A 0,2 3 3 B 4 B 5 C 6 C 7 D 8 E 9 E 0,1-1 -0,3-2 6-31% 10 F 11 F 12 G -0,3 0,1 1 1 22 3% 13 H 10 2 14 H 15 I 16 J -20 17 J -2 18 K 19 L 0,1 0,1-2 -2 12-17% 20 L -9-9 11-87% 21 M 0-3 2-1 7-15% 22 M -7 19 23 N 12 24 N 25 O -2-0,3 0,1-2 8-28% 26 O 0,1-2 0,1-2 8-29% 27 P 28 P 29 Q 8 30 Q 31 R 13 3-3 13 18 72% 32 R 33 S 34 S 9-1 9 35 T 36 T 37 U 38 U 39 V 40 V 41 W -2-1 42 W -3 43 X 44 X 45 Y 46 Z -17-30 0,1-48 4 47 Z -9-27 2-34 5 48 AA -1 5 4 9 44%

4.7 Persoonijk beeld 1. Nog eens 2. Opgeleverd 3. Optimaal gepresteerd 4. Zelfde team 5. Innovatief 6. Projectpartners klaar 7. Eigen organisatie klaar Gemiddelde voor de vijf vragen Respondent Project 1 A 4 4 3 3 3 3 4 3,4 2 A 4 3 3 3 3 2 4 3,2 3 B 4 4 3 3 1 2 2 2,4 4 B 4 4 3 3 3 2 4 3,2 5 C 4 3 3 3 2 2 2 2,6 6 C 4 3 2 3 1 1 2 2,0 7 D 4 4 3 3 3 2 3 3,0 8 E 9 E 4 4 3 3 2 2 3 2,8 10 F 4 3 3 3 3 2 2 2,8 11 F 4 3 3 3 3 2 3 3,0 12 G 4 4 3 3 3 2 4 3,2 13 H 3 3 3 2 1 2 2 2,2 14 H 1 3 3 3 2 2 3 2,2 15 I 4 4 3 3 2 2 2 2,6 16 J 4 4 3 3 2 2 3 2,8 17 J 4 4 3 3 3 2 2 2,8 18 K 4 3 3 3 2 2 2 2,6 19 L 4 3 3 3 2 2 2 2,6 20 L 4 4 3 3 2 2 3 2,8 21 M 2 3 2 3 1 2 2 1,8 22 M 4 3 3 3 2 2 2 2,6 23 N 4 4 4 3 3 2 2 3,0 24 N 4 3 3 3 2 2 3 2,8 25 O 4 4 3 3 3 2 4 3,2 26 O 4 4 3 3 2 2 3 2,8 27 P 4 4 3 3 3 2 2 2,8 28 P 4 4 4 3 3 3 4 3,6 29 Q 4 4 3 3 2 2 3 2,8 30 Q 31 R 4 4 3 3 2 2 1 2,4 32 R 4 4 4 3 3 3 4 3,6 33 S 4 4 3 3 2 3 2 2,8 34 S 35 T 4 3 3 3 1 3 3 2,8 36 T 4 3 3 3 2 2 3 2,8 37 U 4 3 4 3 3 3 2 3,2 38 U 4 3 4 3 3 2 4 3,4 39 V 4 3 3 3 2 2 2 2,6 40 V 41 W 4 3 3 3 3 3 2 3,0 42 W 4 4 3 3 3 2 3 3,0 43 X 44 X 4 4 3 3 3 3 3 3,2 45 Y 46 Z 3 4 3 3 2 2 2 2,4 47 Z 4 3 3 3 2 2 2 2,6 48 AA 4 3 4 3 2 2 3 3,0 Gemiddelde 3,8 3,5 3,1 3,0 2,3 2,2 2,7 2,8

4.8 Teamtevredenheid Project 1. Sfeer projectteam 2. Organisatie 3. Inspanning 4. Omgang 5.Teambelang 6. Openheid 7. Teamprestaties 8. Trots 9. Waardering Project B 4 3 2 3 3 4 3 4 3 4 3,2 3,5 3,3 B 3,1 B 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 2,7 3,0 2,8 B 3 3 3 3 3 3 4 4 3 3 3,0 3,5 3,2 C 3 2 2 3 2 2 3 3 3 3 2,3 3,0 2,6 C 3,3 C 4 3 4 4 4 3 3 3 3 4 3,7 3,3 3,5 C 4 4 4 4 3 3 3 3 3 3 3,7 3,0 3,4 C 4 3 3 3 3 4 4 4 4 4 3,3 4,0 3,6 F 4 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3,2 3,0 3,1 F 3,1 H 4 3 4 4 4 4 4 4 3 4 3,8 3,8 3,8 H 3,4 H 3 3 3 3 2 3 3 3 3 3 2,8 3,0 2,9 J 3 3 3 3 3 3 4 3 3 3 3,0 3,3 3,1 J 3 4 3 3 3 2 4 3 3 3 3,0 3,3 3,1 J 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 4,0 4,0 J 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3,0 3,0 3,0 J 3 3 3 3 3 2 3 3 3 3 2,8 3,0 2,9 L 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3,0 3,0 3,0 L 3,0 M 3 3 2 3 3 3 3 4 3 3 2,8 3,3 3,0 M 3,2 M 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 3,0 3,3 3,1 M 4 2 3 3 3 3 2 3 4 4 3,0 3,3 3,1 M 4 3 3 4 3 3 3 4 3 4 3,3 3,5 3,4 N 4 3 4 4 3 3 3 4 3 4 3,5 3,5 3,5 N 3,4 N 3 3 3 3 3 3 4 4 4 3 3,0 3,8 3,3 O 4 4 3 4 3 4 4 4 4 4 3,7 4,0 3,8 O 3,5 O 4 3 3 4 3 3 4 3 4 3 3,3 3,5 3,4 O 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 4,0 4,0 O 4 4 4 4 3 3 3 4 4 4 3,7 3,8 3,7 O 3 3 2 3 2 3 3 4 3 3 2,7 3,3 2,9 O 4 3 3 3 3 3 4 4 4 3 3,2 3,8 3,4 O 4 4 3 3 3 4 4 4 3 3 3,5 3,5 3,5 O 4 3 3 3 3 4 3 4 4 4 3,3 3,8 3,5 O 4 3 4 3 3 3 4 4 4 4 3,3 4,0 3,6 R 1 1 1 1 2 2 4 4 4 4 1,3 4,0 2,4 R 2,4 T 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 3,0 3,8 3,3 T 3,5 T 3 3 3 4 3 3 3 3 3 3 3,2 3,0 3,1 T 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 4,0 4,0 U 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3,0 3,0 3,0 U 3,1 U 3 3 3 3 3 4 3 3 3 3 3,2 3,0 3,1 W 4 3 3 4 3 3 3 4 4 4 3,3 3,8 3,5 W 3,2 W 3 2 2 3 2 2 2 2 3 3 2,3 2,5 2,4 W 4 2 3 3 2 2 3 4 3 3 2,7 3,3 2,9 W 4 3 3 4 3 3 3 4 4 4 3,3 3,8 3,5 W 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3,0 3,0 3,0 W 4 3 3 4 3 3 3 4 3 4 3,3 3,5 3,4 W 4 4 4 4 3 4 4 4 4 4 3,8 4,0 3,9 W 3 2 2 3 3 3 3 3 3 3 2,7 3,0 2,8 Z 1 3 3 3 3 3 4 4 3 3 2,7 3,5 3,0 Z 3,3 Z 3 3 3 3 2 3 3 3 3 3 2,8 3,0 2,9 Z 4 3 3 3 3 3 4 3 3 3 3,2 3,3 3,2 Z 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3,0 3,0 3,0 Z 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 4,0 4,0 Z 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 3,0 4,0 3,4 10. Plezier Gemiddelde team Gemiddelde individueel Gemiddelde totaal gemiddelde score totaal per project

5.1 Respondenten correlaties - SI versus effecten Significante correlatie Marginaal significante correlatie

5.2 Respondenten - T en R&P versus effecten

5.3 Respondenten - Factoren R&P versus effecten

5.4 Correlaties complexe projecten - SI en T en R&P versus effecten

5.5 Correlaties niet-complexe projecten - SI en T en R&P versus effecten

5.6 Project M - Partijen en fases 5.7 Project O - Partijen en fases 5.8 Project W - Partijen en fases

6.1 Nieuwe factor communicatie infrastructuur Betrouwbaarheidsanalyse Factoranalyse Correlatie met de teamtevredenheid

6.2 Interne correlaties Randvoorwaarden & Praktijken Correlaties tussen de factoren van de Randvoorwaarden & Praktijken

6.3 Toevoeging factor projectoverstijgend aan Randvoorwaarden & Praktijken Betrouwbaarheidsanalyse Factoranalyse

Correlaties projectoverstijgend

6.4 Correlaties Timing en Randvoorwaarden & Praktijken Correlaties complexe projecten Correlaties niet-complexe projecten

6.5 Typering samenwerking Vragen uit de Ketenmonitor Aantallen per groep Groep 1 = ketensamenwerking en co-makership Groep 2 = overige typeringen

Correlaties van de type samenwerking en de Timing en Randvoorwaarden & Praktijken en de SI 6.6 Correlatie typering samenwerking en "projectoverstijgend" Correlatie van de typering van de samenwerking en "projectoverstijgend" Scatterplot van de typering van de samenwerking en "projectoverstijgend"

6.7 Vragen in het thema "Betrokkenheid" Vragen uit de Ketenmonitor in het thema "Betrokkenheid" 6. Hoe is de opdrachtgever betrokken in het project? o Traditionele opdrachtgever, geeft opdracht middels bestek en tekeningen. o Schrijft functionele of prestatie eisen voor, en laat par jen het project verder technisch uitwerken. o Laat ruimte in programma voor inbreng, en betrekt partijen in de invulling/ontwerp van het project. o Gunt vertrouwen, en maakt partijen medeverantwoordelijk voor de opgave en laat meebeslissen over nagenoeg alle aspecten van het project. o n.v.t. 7. Hoe is de hoofdaannemer betrokken in het project? o Traditionele opdrachtnemer, afwachtend. o Meedenkend en adviserend aan de opdrachtgever. o Anticiperend op de vraag met (deel)oplossingen. o Neemt intiatief in het proces om de vraag accuraat vast te stellen, de klant te bevragen, en beslist mee over een passend product en proces. o n.v.t. 8. Hoe zijn adviseurs betrokken in het project? o Reactief, wachtend op een adviesvraag. o Actief, adviserend aan de opdrachtgever over de adviesvraag. o Pro ac ef, komt zelf met (deel)oplossingen en (deel)ontwerpen. o Medeverantwoordelijk voor eindresultaat, beslist mee in het ontwerp. o n.v.t. 9. Hoe zijn onderaannemers en gespecialiseerde aannemers betrokken in het project? o Opdrachtnemend, werkt strikt volgens opdracht van hoofdaannemer. o Adviserend over het project m.b.t. tijd, geld, kwaliteit. o Meeontwerpen, prestatie afspraak over tijd, geld, kwaliteit. o Medeverantwoordelijk, deelt mee in projectresultaat, wordt afgerekend op tijd, geld, kwaliteit. o n.v.t. 10. Hoe zijn leveranciers betrokken in het project? o Opdrachtnemend, levert in opdracht. o Adviserend over kosten en kwaliteit van producten. o Meekijken, heeft aandeel in besluitvorming over productkeuze. o Medeverantwoordelijk voor het juiste product in het totaal, en logistiek verantwoordelijk voor levering en planning. o n.v.t. 11. Hoe zijn nutsbedrijven als netbeheerders betrokken in het project? o Controleren en handhaven. o Overleg en meedenken. o Prestatieafspraken maken. o Medeverantwoordelijkheid voor doorlopen van eigen procedures, stemmen onderling af met andere nutsbedrijven, en committeren zich aan o N.v.t. 12. Hoe zijn nutsbedrijven als uitvoerende partij betrokken in het project? o Gaan hun eigen gang, zonder rekening te houden met uitvoering van het project. o Overleg en meedenken, meeplannen in de uitvoering. o Prestatieafspraken maken over de planning, bijv. over timing van huisaansluitingen. o Medeverantwoordelijkheid voor de uitvoering van het totaal, nutsbedrijven treden op als 1 uitvoerende partij, stemmen onderling af, en committeren o N.v.t. 13. Hoe is de gemeente betrokken in het ontwikkelproces wat betreft (grond)exploitatie? o Alleen toetsend, prijsstellend. o Overlegt met partijen over mogelijkheden in de (grond)exploitatie. o Bedenkt met partijen samen mogelijkheden in de (grond)exploitatie, zodat de totale exploitatie beter uitkomt. o Stelt samen met andere partijen de grondwaarde vast, vanuit een gezamenlijk beeld op de totale exploitatie.

o N.v.t. 14. Hoe is de gemeente betrokken in het ontwikkelproces wat betreft ruimtelijke ordening(ro)? o Schrijft RO plannen voor, o.a. beeldkwaliteitsplan en bestemmingsplan. o Geeft advies aan partijen en overlegt met hen over de RO plannen. o Biedt ruimte in het RO traject voor overleg en inbreng van partijen bij de totstandkoming van RO plannen. o Voert een beleid waarin andere partijen mee mogen denken en beslissen over RO plannen. o N.v.t. 15. Hoe is de gemeente betrokken in de (operationele) voorbereiding en uitvoering van het project? o Alleen toetsend en vergunningverlenend. o Advies gevend en ontvangend over de uitvoering van procedures. o Actief meewerkend aan versoepelen en verkorten vergunningtraject, o.a. bemiddeling met welstand en toezicht. o Besluitvorming in overleg met partijen, met vergrote inbreng van partijen in procedures, bijv. door toepassing van een gecertificeerde bouwplantoets. o N.v.t. 16. Hoe is de (toekomstig) gebruiker (bewoner/medewerker) betrokken in het proces? o Krijgt informatie, en kan daarop reageren. o Heeft een klankbord of adviesfunc e in het ontwerp. o Meedoen in het ontwerp, met ruimte voor eigen inbreng voor een bepaald aantal onderwerpen. o Meedoen en meebeslissen over het ontwerp, binnen gestelde kaders, o.a. budgetgrenzen. o N.v.t Correlatie van de vragen in het thema "Betrokkenheid" en de score op de Timing Scatterplot van de vragen in het thema "Betrokkenheid" en de score op de Timing