Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Drankindustrie Jaarverslag 2013

Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Drankindustrie Jaarverslag 2013 Verrijn Stuartlaan 1E, 2288 EK Rijswijk ZH Telefoon 070 3061190 Fax 08422 62369 Mail: info@bpfdranken.nl Internet: www.bpfdranken.nl

INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave Voorwoord... 2 Karakteristieken van het pensioenfonds... 3 Organisatie... 3 Organisatie per 1 juli 2014... 6 Kerncijfers... 9 Verslag van het bestuur... 11 Belangrijkste ontwikkelingen, regelgeving en overheidsbeleid... 11 Bestuurlijke aangelegenheden... 17 Actuariële paragraaf... 22 Goed pensioenfondsbestuur... 24 Pensioenparagraaf... 27 Risicoparagraaf... 29 Beleggingen... 32 Toekomst... 40 Verslag van het verantwoordingsorgaan... 41 Reactie van het bestuur op het verslag van het verantwoordingsorgaan... 43 Jaarrekening... 44 Balans per 31 december Na bestemming van het saldo van baten en lasten... 45 Staat van baten en lasten... 46 Kasstroomoverzicht... 47 Actuariële analyse... 48 Toelichting op de balans en staat van baten en lasten... 49 Overige gegevens... 77 Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten... 77 Gebeurtenissen na balansdatum... 77 Actuariële verklaring... 78 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant... 80 Verklarende woordenlijst... 82 Lijst van afkortingen... 84 Jaarverslag 2013 bpf dranken 1

VOORWOORD Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag 2013 van de Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Drankindustrie (bpf dranken). Het jaarverslag is verdeeld in de karakteristieken van het pensioenfonds, een verslag van het bestuur, een jaarrekening en overige gegevens. In karakteristieken geven wij een weergave van het profiel van bpf dranken, de organisatie hiervan en de kerncijfers. In het verslag van het bestuur informeren wij u over beleidsmatige zaken die in 2013 hebben gespeeld, zowel op het gebied van pensioenen als op het gebied van beleggingen. In de jaarrekening presenteren wij het fondsvermogen en de mutaties daarin gedurende 2013 als mede een toelichting op de grondslagen voor de waardering en resultaatbepaling en de mutaties in de beleggingsportefeuille. In overige gegevens geven wij de actuariële verklaring, de controleverklaring van de onafhankelijke accountant evenals gebeurtenissen na balansdatum met belangrijke financiële gevolgen voor het fonds weer. Met dit verslag leggen wij verantwoording af aan aangesloten werkgevers, (gewezen) deelnemers en andere belanghebbenden van bpf dranken. Het jaar 2013 was een jaar van zeer voorzichtig economisch herstel, waarin de centrale banken een grote invloedrijke rol hadden. De grootste economie van de wereld, de Verenigde Staten, groeit sneller dan verwacht. In Europa blijft het bankwezen kwetsbaar en dat heeft via de kredietverlening gevolgen voor de reële economie. In het tweede kwartaal van 2013 is de economie van het eurogebied voor het eerst in ruim anderhalf jaar gegroeid. Deze groei is echter bescheiden. De vooruitzichten voor de economische groei elders in de wereld blijven zwak. Ook in de pensioensector is sprake van voorzichtig herstel. In 2013 en 2014 heeft een aantal pensioenfondsen een korting van de pensioenen doorgevoerd om weer op het herstelpad te komen. De toegenomen levensverwachting en het lage renteniveau zijn de belangrijkste factoren die geleid hebben tot een dekkingstekort bij vele pensioenfondsen. Bpf dranken heeft het herstelplan ruimschoots gerealiseerd en is al een geruime tijd, sinds februari 2013, uit dekkingstekort. Alle bedragen in dit verslag zijn afgerond op en vermeld in een veelvoud van duizend euro ( 1.000), tenzij expliciet anders is aangegeven. Rijswijk, 5 juni 2014 Bestuur Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Drankindustrie Mw. J.A.M. Bergervoet, werknemersvoorzitter R.R. Munniks, plv. werkgeversvoorzitter Jaarverslag 2013 bpf dranken 2

VERSLAG VAN HET BESTUUR Karakteristieken van het pensioenfonds Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Drankindustrie, statutair gevestigd te Rijswijk, is opgericht in 1961. De laatste statutenwijziging was op 3 oktober 2013. De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 41223586. Het fonds is een verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds en is aangesloten bij de Pensioenfederatie. Het fonds heeft tot doel uitvoering te geven aan het uitvoeringsreglement, zoals deze geldt voor de aangesloten ondernemingen. Hiertoe wordt voor 309 aangesloten werkgevers en 22.149 deelnemers en gewezen deelnemers/slapers circa 501 miljoen vermogen belegd. Organisatie Samenstelling van het bestuur per 31 december 2013: Werkgevers Naam Functie Vertegenwoordiging D.R. Bosma Vice -voorzitter KVNW M.B. Kerkmeester Plv. lid KVNW R.R.. Munniks Plv. voorzitter Spirits NL Vacature Plv. lid Spirits NL A. Voogt Lid FWS R.J.M. Gianotten Plv. lid FWS A.J.H.J. Emmen Lid GDH C.T. Hamminga Plv. lid GDH KVNW = De Koninklijke Vereniging van Nederlandse Wijnhandelaren FWS = Nederlandse vereniging Frisdranken, Waters, Sappen GDH = De Vereniging van Nederlandse Groothandel in Dranken en Horecabenodigdheden Spirits NL = De branchevereniging van merkhouders van gedistilleerde dranken in Nederland Werknemers Naam Functie Vertegenwoordiging R.A.J. Lahoye Lid CNV Vakmensen Vacature Plv. lid CNV Vakmensen mw. J.A.M. Bergervoet Voorzitter FNV Bondgenoten A.A.M. Steijaert Lid FNV Bondgenoten Vacature Plv. lid FNV Bondgenoten Vacature Plv. lid FNV Bondgenoten J.W.Eggen Lid De Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening Vacature Plv. lid De Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening In 2013 is de heer J. Spruijt teruggetreden als bestuurslid. Hij is opgevolgt door de heer J. Eggen. Per 1 april 2014 is de heer D.R. Bosma teruggetreden. Het bestuur bedankt de teruggetreden leden voor hun werkzaamheden en inzet ten behoeve van bpf dranken. Vanaf juli 2014 zal de heer Steijaert zijn zetel als bestuurslid namens deelnemers verwisselen voor een zetel namens gepensioneerden. Het bestuur van het fonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan Administratie Groep Holland (AGH) te Rijswijk. Deze werkzaamheden betreffen administratie, bestuursondersteuning, monitoren vermogensbeheer en communicatie. Uitgangspunt is dat het bestuur, conform de eisen van de Pensioenwet, verantwoordelijk blijft voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. 1. Deelnemersraad De deelnemersraad is samengesteld uit deelnemers en gepensioneerden. De deelnemersraad en (een delegatie van) het bestuur komen ten minste tweemaal per jaar in vergadering bijeen. Bij Jaarverslag 2013 bpf dranken 3

VERSLAG VAN HET BESTUUR belangrijke wijzigingen, zoals omschreven in de Actuariële en Bedrijfstechnische nota (ABTN), de statuten van het fonds en het reglement van de deelnemersraad vraagt het bestuur advies aan de deelnemersraad. De leden hebben namens werkgevers, deelnemers en gepensioneerden zitting. Samenstelling van de deelnemersraad per 31 december 2013: Naam Functie Vertegenwoordiging H.C.M. in t Veen Voorzitter CNV Vakmensen M.F.M. van Broekhoven Lid De Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening Vacature Lid FNV Bondgenoten C. Broekhans Lid Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO) C. Visser Plv. lid CNV Vakmensen Vacature Plv. lid De Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening Vacature Plv. lid FNV Bondgenoten Vacature Plv. lid Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO) 2. Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan is samengesteld uit een deelnemer, een pensioengerechtigde en een werkgever. Het bestuur legt verantwoording af aan het verantwoordingsorgaan over het beleid en de wijze waarop het is uitgevoerd. Tevens legt het bestuur verantwoording af over de naleving van de principes voor goed pensioenfondsbestuur. Het verantwoordingsorgaan heeft de bevoegdheid een oordeel te geven over het handelen van het bestuur en over het door het bestuur uitgevoerde beleid, evenals over beleidskeuzes voor de toekomst. De leden hebben namens werkgevers, deelnemers en gepensioneerden zitting. Samenstelling van het verantwoordingsorgaan per 31 december 2013: Naam Functie Vertegenwoordiging mw. W.A.P.J. Caderius van Veen Voorzitter Werkgevers M.F.M. van Broekhoven Lid De Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening Vacature Lid CNV Vakmensen C. Broekhans Lid Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO) H.C.M. in t Veen Plv. lid CNV Vakmensen Vacature Plv. lid De Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening Vacature Plv. lid Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO) Vacature Plv. lid Werkgevers 3. Visitatiecommissie Eens in de drie jaar wordt door de visitatiecommissie onderzoek gedaan en rapport uitgebracht. In 2012 is het laatste rapport uitgebracht. Samenstelling van de visitatiecommissie per 31 december 2013: Naam D. Wenting AAG, RBA H.J.P. Strang RA drs. J. Groenewoud 4. Beleggingscommissie In 2006 heeft het bestuur een beleggingscommissie opgericht met als mandaat het (on)gevraagd adviseren van het bestuur over het door het bestuur vast te stellen beleggingsbeleid en de jaarlijkse beleggingsnota, het adviseren van het bestuur over het door het bestuur vast te stellen Jaarverslag 2013 bpf dranken 4

VERSLAG VAN HET BESTUUR beleggingsplan, het toezien op de uitvoering van het door het bestuur vastgestelde beleggingsbeleid, de vastgestelde beleggingsnota en het vastgestelde beleggingsplan en overige haar door het bestuur op te dragen taken. De commissie is paritair samengesteld. Daarnaast kunnen externe deskundigen benoemd worden; deze externe deskundigen hebben geen stem in de commissie. De vergaderingen van de beleggingscommissie kunnen bijgewoond worden door alle daarin geïnteresseerde bestuursleden. De beleggingscommissie bestaat uit de heren Bosma (tot 1 april 2014) en Munniks en mevrouw Bergervoet. 5. Commissie Risicomanagement Het bestuur heeft ultimo 2010 de commissie risicomanagement ingesteld en opgedragen aan de hand van FIRM een analyse van risico s en beheersingsmaatregelen te maken en de risico s te monitoren en te managen. De uitkomsten van deze analyse zijn in 2011 met het bestuur besproken. In 2013 is er aandacht besteed aan diverse verbeterpunten en verankering van het risicomanagement in processen. De commissie risicomanagement bestaat uit de heren Bosma (tot 1 april 2014) en Steijaert. 6. Communicatiecommissie De communicatiecommissie is binnen het bestuur verantwoordelijk voor de voorbereiding en de uitvoering van het communicatiebeleid. Het gaat hier bijvoorbeeld om het communicatiebeleidsplan, de website, het logo en nieuwsbrieven. De communicatiecommissie bestaat uit de heren Lahoye, Eggen, Emmen, Hamminga en In t Veen. 7. Klankbordgroep communicatie De eenvoudigste manier om de begrijpelijkheid van de fondscommunicatie te toetsen is door middel van een klankbordgroep communicatie. Zo n klankbordgroep, bestaande uit deelnemers, werkgevers en gepensioneerden, leest en beoordeelt communicatieuitingen als het magazine, de website en brochures. De klankbordgroep bestaat uit maximaal 8 personen. Het is de bedoeling dat de leden van de klankbordgroep nagenoeg geen kennis hebben van pensioenen, omdat de communicatie juist voor deze groep betrokkenen begrijpelijk moet zijn en dus ook door die groep beoordeeld moet worden. 8. Klachten- en geschillencommissie Het bestuur heeft een klachtencommissie ingesteld, welke is samengesteld uit de bestuursvoorzitters en de voorzitter van de deelnemersraad. Daarnaast beschikt het fonds over een geschillencommissie, bestaande uit drie onafhankelijke personen. 9. Adviseurs Actuaris Het fonds wordt bijgestaan door een externe adviserend actuaris en een externe certificerend actuaris. Beiden zijn in dienst van Towers Watson B.V.. De adviserend actuaris is de heer R. Westhoff AAG en de certificerend actuaris is de heer drs. B.A. Weijers AAG. Jaarverslag 2013 bpf dranken 5

VERSLAG VAN HET BESTUUR Beleggingsadviseur Vanaf december 2008 heeft de beleggingscommissie zich bij haar werkzaamheden laten adviseren door de heer M. Thomassen verbonden aan AON Hewitt. Vermogensbeheer Het vermogensbeheer van het fonds is uitbesteed aan: - State Street Global Advisors LTD te Amsterdam; - F&C Netherlands BV te Amsterdam; - Syntrus Achmea Vastgoedbeheer te Amsterdam. KAS BANK NV te Amsterdam is aangesteld als custodian en als onafhankelijke performancemeter en risicoanalist. Ook is KAS BANK NV aangesteld voor de financiële administratie van de beleggingen. Compliance officer De voorzitters van het fonds zijn compliance officer en laten zich daarbij ondersteunen door de heer G.J. Mersch AA CB van GBA Accountants en Adviseurs te Den Haag. De onafhankelijke externe accountant De accountant voor het fonds is de heer drs. F.J. van Groenestein RA, PricewaterhouseCoopers Accountants N.V te Rotterdam. Beheer pensioenfonds en -regelingen AGH (Administratie Groep Holland) te Rijswijk. Organisatie per 1 juli 2014 Het bestuur van bpf dranken heeft op grond van een analyse waarin de sterke en zwakke punten van alle vijf mogelijke bestuursmodellen naar voren kwamen besloten te kiezen voor het paritaire model. Deze keuze vloeit voort uit de invoering van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen. Met ingang van 1 juli 2014 bestaat het bestuur van bpf dranken uit negen leden. Vier leden namens de werkgevers worden voorgedragen door de werkgeversorganisaties, drie leden namens de werknemers worden voorgedragen door de werknemersorganisaties en twee leden namens de pensioengerechtigden worden benoemd na verkiezing van kandidaten voorgedragen door de werknemersorganisaties of verenigingen die pensioengerechtigden in de aangesloten bedrijfstakken vertegenwoordigen. Allen worden benoemd voor een periode van vier jaar met de mogelijkheid van herbenoeming. De maximale zittingstermijn bedraagt twaalf jaar. Samenstelling bestuur op 1 juli 2014 Werkgevers Naam Functie Vertegenwoordiging Vacature Lid KVNW M.B. Kerkmeester Lid KVNW R.R.Munniks Vice voorzitter Spirits NL Vacature Plv. lid Spirits NL A. Voogt Lid FWS R.J.M. Gianotten Plv. lid FWS A.J.H.J. Emmen Plv. vice voorzitter GDH C.T. Hamminga Plv. lid GDH Jaarverslag 2013 bpf dranken 6

VERSLAG VAN HET BESTUUR Werknemers Naam Functie Vertegenwoordiging R.A.J. Lahoye Lid CNV Vakmensen Vacature Plv. lid CNV Vakmensen mw. J.A.M. Bergervoet Voorzitter FNV Bondgenoten Vacature Plv. lid FNV Bondgenoten J.W. Eggen Lid De Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening Vacature Plv. lid De Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening A.A.M. Steijaert Lid Gepensioneerde zetel Vacature Plv. lid Gepensioneerde zetel Vacature Lid Gepensioneerde zetel Vacature Plv. lid Gepensioneerde zetel Het bestuur bedankt de teruggetreden (plv.) bestuursleden voor hun werkzaamheden en inzet ten behoeve van bpf dranken en wenst de (her)benoemde bestuursleden veel succes met hun bestuurswerkzaamheden. Samenstelling Verantwoordingsorgaan op 1 juli 2014 Het bestuur van bpf dranken heeft, mede gelet op de getalsverhoudingen, gekozen voor een verantwoordingsorgaan bestaande uit 2 vertegenwoordigers namens de werknemers, 1 vertegenwoordiger namens de pensioengerechtigden en 1 vertegenwoordiger namens de werkgevers. Leden Vacature Vacature Vacature Vacature Vertegenwoordigend KNVW, VIP, FWS, GDH FNV Bondgenoten, CNV Vakmensen en Unie FNV Bondgenoten, CNV Vakmensen en Unie werknemersorganisaties en vereniging gepensioneerden Het benoemingsproces van kandidaatleden is nog niet afgerond. Derhalve zijn hier geen namen van mogelijke kandidaten vermeld. Samenstelling Raad van Toezicht 1 juli 2014 Het bestuur van bpf dranken heeft gekozen voor een raad van toezicht van drie personen. Een lid van de raad van toezicht moet onafhankelijk zijn van bpf dranken en mag in de afgelopen drie jaar geen bestuurlijke verantwoordelijkheden hebben gedragen binnen bpf dranken. Leden Vacature Vacature Vacature Het benoemingsproces van kandidaatleden is nog niet afgerond. Derhalve zijn hier geen namen van mogelijke kandidaten vermeld. Commissies De volgende commissies blijven in hun bestaande samenstelling gehandhaafd: - beleggingscommissie - communicatie commissie - commissie risicomanagement Jaarverslag 2013 bpf dranken 7

VERSLAG VAN HET BESTUUR Beloning De volgende vergoedingen zijn vastgesteld: - Voorzitter 2.500,-- per jaar. - (Dagelijks) Bestuur 820,-- per vergadering - Plv. bestuur 820,-- per vergadering bij vervanging, tenzij er sprake is van inwerken, dan geldt 410,-- per vergadering. - Raad van Toezicht 10.000,-- incl. BTW per jaar. - Verantwoordingsorgaan 307,50,-- per vergadering. Jaarverslag 2013 bpf dranken 8

VERSLAG VAN HET BESTUUR Kerncijfers 2011 2010 2009 Maximum jaarsalaris 50.853 50.064 49.297 48.716 47.802 Franchise 19.105 18.943 18.709 18.340 17.806 Maximum grondslag 31.748 31.121 30.588 30.376 29.996 Aantal werkgevers 309 308 349 352 363 Aantal verzekerden Actieve deelnemers 4.385 4.263 4.255 4.274 4.288 - waarvan arbeidsongeschikten 167 195 247 261 282 Gewezen deelnemers ( slapers ) 14.018 16.804 17.348 17.486 17.503 Pensioengerechtigden 3.746 3.616 3.471 3.285 3.168 Pensioenen Premiebijdrage 21,95% 21,20% 23,20% 21,20% 21,20% Kostendekkende premie 14.055 13.303 13.611 12.117 13.352 Gedempte premie (Kostendekkende premie volgens abtn) 13.955 12.888 14.588 12.138 10.462 Feitelijke premie 14.458 13.482 14.962 15.722 13.371 Uitvoeringskosten 1.141 1.174 1.164 1.140 1.620 Uitkeringen 13.286 10.649 9.669 8.270 7.321 Toeslagverlening per 1 januari Actieve deelnemers 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Vermogen en solvabiliteit Aanwezig vermogen 500.858 500.180 436.325 385.367 342.793 Minimaal vereist eigen vermogen (PW art. 131) 18.374 19.369 18.269 - - Vereist eigen vermogen (PW art. 132) 62.812 59.135 54.637 55.663 48.461 Pensioenverplichtingen 437.478 461.431 434.977 369.157 315.356 Dekkingsgraad 114,5 108,4 100,0 104,0 109,0 Duration Alle verzekerden 18,7 19,3 19,6 - - Actieve deelnemers (+ arb.ongeschikten) 23,9 24,0 23,9 - - Gewezen deelnemers 23,5 24,1 23,9 - - Pensioengerechtigden 10,1 10,5 10,0 - - Beleggingsportefeuille Vastgoedbeleggingen 15.595 15.772 16.085 15.182 22.515 Aandelen 193.508 164.592 144.200 154.231 142.061 Vastrentende waarden 288.509 316.474 275.417 215.170 176.539 Derivaten 1.186 1.150-4.095-1.482-2.403 Overige beleggingen 1.284 1.249 1.190-1.039 1.531 500.082 499.237 432.797 382.062 340.243 Jaarverslag 2013 bpf dranken 9

VERSLAG VAN HET BESTUUR 2011 2010 2009 Beleggingsopbrengsten 1.034 61.082 47.268 33.713 33.837 Beleggingsrendement Totale portefeuille 0,39% 14,32% 12,01% 10,27% 11,20% Benchmarkrendement portefeuille 0,28% 14,23% 12,61% 10,03% 10,10% Z-score 0,18 0,17-0,31 0,27 0,52 Opmerking: Kostendekkende premie vanaf 2012 excl. OPI-module Uitvoeringskosten per deelnemer / pensioengerechtigde Totaal waarvan AGH Aantal verzekerden aantal wegingsfactor Actieve deelnemers 4.385 1,0 4.385 Einde deelname 632 0,5 316 Afkopen 2.860 0,5 1.430 Gewezen deelnemers (slapers) 14.018 0,0 0 Pensioengerechtigden 3.746 1,0 3.746 Totaal 9.877 Pensioenbeheer Totale kosten pensioenbeheer 1.141 613 Kosten per deelnemer ( 1,00) 116 62 Kosten Vermogensbeheer Het pensioenfonds volgt de adviezen van de Pensioenfederatie bij het transparant maken van de kosten voor vermogensbeheer- en transactiekosten. Indien aanwezig en tegen redelijke inspanning te verkrijgen, wordt gebruikgemaakt van de werkelijke kosten en anders worden schattingen gebruikt op basis van ervaringscijfers of adviezen van de Pensioenfederatie. Er wordt een uitsplitsing gemaakt naar de verschillende beleggingscategorieën zoals voorgeschreven door DNB. Voor 2013 bedroegen de vermogensbeheer, de beleggingsportefeuilles (beheerkosten) 0,25% (2012: 0,23%) en de directe en indirecte transactiekosten 0,04% (2012: 0,04%) van het gemiddeld belegd vermogen. In onderstaande tabel zijn de totale kosten over 2013 verder uitgesplitst naar de verschillende beleggingscategorieën en overige kosten. Vermogensbeheer- Beheerfee Transactie- Beheerfee en categorie kosten transactiekosten Vastgoed 70 bps - 70 bps Vastrentende waarden 20 bps 4 bps 24 bps Aandelen 14 bps 0 bps 14 bps Overige kosten 6 bps 2 bps 8 bps Jaarverslag 2013 bpf dranken 10

VERSLAG VAN HET BESTUUR Verslag van het bestuur Belangrijkste ontwikkelingen, regelgeving en overheidsbeleid Het bestuur van bpf dranken volgt de ontwikkelingen in de pensioen- en financiële sector. In deze paragraaf komen de sociaal-economische en financiële ontwikkelingen en de pensioenontwikkelingen aan de orde. Sociaal-economische en financiële ontwikkelingen De wereldeconomie De wereldeconomie groeit matig. Het jaar 2013 was een jaar van zeer voorzichtig economisch herstel, waarin de centrale banken een grote invloedrijke rol hadden, door de geldkraan open te draaien. De grootste economie van de wereld, de Verenigde Staten, groeit sneller dan verwacht. Consumenten in de Verenigde Staten geven weer meer geld uit. Daardoor durven bedrijven meer te investeren. De Amerikaanse overheid draagt bij aan de groeiende economie, die blijft geld uitgeven. Het tempo waarin de bezuinigingen worden doorgevoerd is iets afgenomen. Ook blijft de export groeien. De werkgelegenheid in de Verenigde Staten toont ook tekenen van herstel. Eind 2013 maakte de Fed bekend haar beleid aan te passen en minder leningen op te kopen (het zogenoemde tapering) en daardoor de groei van de geldhoeveelheid te beperken. Hierdoor zal de lange termijnrente mogelijk meer in een uptrend komen. Een negatief risico is dat de overgang naar minder ruim monetair beleid in de Verenigde Staten kan leiden tot schokken op financiële markten (en van invloed zijn op de investeringsruimte voor de opkomende markten). Ook is er onzekerheid over het begrotingsbeleid in de Verenigde Staten als gevolg van de periodiek terugkerende noodzaak van besluitvorming over verhoging van het schuldplafond. In Europa blijft het bankwezen kwetsbaar en dat heeft via de kredietverlening gevolgen voor de reële economie. In het tweede kwartaal van 2013 is de economie van het eurogebied voor het eerst in ruim anderhalf jaar gegroeid. Deze groei is echter bescheiden. Binnen de Europese Unie gaan per landengroep grote internationale verschillen schuil. Duitsland en Frankrijk vertoonden een positieve groei. Terwijl Nederland uit de recessie is, hield deze in Italië en Spanje aan. De monetaire autoriteiten in de Europese Unie hebben een rol van betekenis om de groei te stimuleren. Momenteel wordt de groei belemmerd door Zombiebanken en de schuldenlast. Een gedegen aanpak van dit probleem vereist meer eenheid en structuur binnen de Europese Unie. De Nederlandse economie volgt de beweging van de economie van het eurogebied, maar blijft daarbij enigszins achter. De malaise op de woningmarkt duurt voort, maar er lijkt wel licht zichtbaar aan het eind van de tunnel. De werkloosheid wordt nog geen halt toegeroepen. In 2013 bleef het beeld voor de arbeidsmarkt somber. De werkgelegenheid nam af door de vertraagde reactie op de krimp van de productie in 2012 en 2013. De vooruitzichten voor de economische groei elders in de wereld blijven zwak. De groei in grote opkomende economieën (China, India, Brazilië) vertraagt. De vooruitzichten voor diverse opkomende economieën zijn om uiteenlopende redenen begrensde productiecapaciteit, dalende grondstoffenprijzen, het oplopen van de rente in geavanceerde economieën naar beneden bijgesteld. In geavanceerde economieën, waaronder de Verenigde Staten en Duitsland, steeg de lange rente. Ook wisselkoersen gaven grote schommelingen te zien. Het is de verwachting dat de economische groei in 2014 zal aantrekken (bron: CPB). Jaarverslag 2013 bpf dranken 11

VERSLAG VAN HET BESTUUR VU-onderzoek naar verplichtstelling pensioenregelingen Op 23 mei 2013 is het onderzoeksrapport De houdbaarheid van verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfondsen en beroepspensioenregelingen van het Expertisecentrum Pensioenrecht van de Vrije Universiteit Amsterdam gepubliceerd. Het rapport behandelt de juridische legitimiteit van verplichte deelneming, waarbij onder meer de introductie van het reële pensioencontract en de druk op de systematiek van de doorsneepremie aan de orde komen. De conclusie van het onderzoek is dat de verplichtstelling in collectieve solidaire pensioenregelingen voor velen (werknemers, maar ook zelfstandigen) goed is en waard is om te behouden. Solidariteit in collectieve pensioenregelingen zorgt ervoor dat verschillen in geslacht, gezondheid en leeftijd niet tot uiting komen in de werknemerspremie. Risico s binnen de regeling worden door een grote groep deelnemers gedeeld. Ook levert de verplichtstelling (financiële) schaalvoordelen op, die de gemiddelde werknemer of zelfstandige niet zal kunnen behalen door pensioengeld op individuele basis te beleggen. De doorsneepremie een (on)gewenste solidariteit tussen jongeren en ouderen De toename van de levensverwachting leidt niet alleen tot een verdere vergrijzing van de Nederlandse bevolking, maar brengt ook de tegenstelling tussen jong en oud meer nadrukkelijk in beeld voor wat betreft de solidariteit. De financiering van de Nederlandse pensioenfondsen is onder meer gebaseerd op de solidariteit tussen jongeren en ouderen in de vorm van een doorsneepremie. De doorsneepremie houdt in dat iedere deelnemer, ongeacht de leeftijd, hetzelfde pensioen krijgt voor zijn premie-inleg. Maar de inleg van een jonge deelnemer is voor een pensioenfonds natuurlijk veel meer waard dan de inleg van een 55-plusser. Het pensioenfonds kan met de inleg van de jonge deelnemer meer verdienen met beleggen. Toch krijgen beiden hetzelfde pensioen. Op 28 oktober 2013 rapporteerde het Centraal Planbureau (CPB) hierover aan de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Eén van de conclusies uit dit rapport is: het doorsneesysteem belast opbouw jongeren en subsidieert de opbouw van ouderen. De pensioenregeling is zodoende deels omslag gefinancierd. Jongeren betalen mee aan de pensioenopbouw van oudere generaties en ontvangen als compensatie hiervoor, wanneer ze zelf ouder zijn, een gesubsidieerde pensioenopbouw van de generaties die dan jong zijn. Dit pakt echter ongunstig uit wanneer deze jongere op oudere leeftijd niet meer deelneemt in de pensioenregeling" Een andere belangrijke conclusie uit het CPB-rapport is: "de tweede bron van structurele herverdeling in het doorsneesysteem is dat geen rekening wordt gehouden met verschillen in de levensverwachting tussen deelnemers. Dit is ongunstig voor deelnemers met een gemiddeld lagere levensverwachting (laagopgeleiden, mannen) en gunstig voor degenen met een hogere levensverwachting (hoogopgeleiden, vrouwen). Een deelnemer met een lage levensverwachting zal immers gemiddeld korter een pensioenuitkering ontvangen, hoewel hij of zij dezelfde premie heeft betaald als een deelnemer met een hoge levensverwachting." Dekkingsgraden van de pensioenfondsen In 2013 ontwikkelde de langetermijnrente zich naar een hoger niveau dan in 2012. Renteontwikkeling 10 jaars 20 jaars 30 jaars Ultimo 2011 2,38% 2,47% 2,53% Ultimo 2012 1,56% 2,06% 2,22% Ultimo 2013 2,14% 2,70% 2,71% Bron: ICC (10 en 30 jaars) en Thomson Reuters (20 jaars) Sinds september 2012 publiceert de Nederlandsche Bank een nieuwe rentetermijnstructuur voor de Nederlandse pensioenfondsen waarbij gebruik wordt gemaakt van de zogenoemde Ultimate Forward Rate (UFR). De invoering van deze UFR maakt de grondslag waarmee de pensioenfondsen hun Jaarverslag 2013 bpf dranken 12

VERSLAG VAN HET BESTUUR verplichtingen in de toekomst berekenen minder gevoelig voor marktschommelingen De gemiddelde dekkingsgraad is over geheel 2013 wel aanmerkelijk gestegen: van 102% naar 109%. Met deze dekkingsgraad voldoen pensioenfondsen gemiddeld gezien aan de minimaal vereiste dekkingsgraad van 104,3%. De belangrijkste pensioendossiers Zowel de Europese- als de nationale beleidsbepalers zijn bezig met de hervorming van het pensioenstelsel. In Nederland hebben werkgevers en werknemers hiervoor een pensioenakkoord en later het Sociaal Akkoord gesloten. Het Sociaal Akkoord Een akkoord van vertrouwen, noemt premier Rutte het Sociaal Akkoord, afgesloten op 11 april 2013 met werkgevers en vakbonden in de Haagse ROC Mondriaan. Het akkoord zet in op brede (her)scholing van werknemers en kansen bieden aan jonge mensen die de arbeidsmarkt nog moeten betreden. Maar er zijn ook maatregelen voor het combineren van arbeid en zorg. Bovendien worden voor ouderen de scherpe kantjes van enkele maatregelen afgeschaafd. De afspraken in het sociaal akkoord kosten het kabinet ongeveer 600 miljoen. In dit akkoord hebben sociale partners aangegeven een alternatief te willen zoeken voor de regeringsplannen om de pensioenopbouw in 2015 verder fiscaal te willen beperken. Aanpassing Witteveenkader en verhoging pensioenrichtleeftijd Het Witteveenkader is in Nederland de begrenzing van de fiscale facilitering van de pensioenopbouw. Dit Witteveenkader is per 1 januari 2014 gewijzigd. Hierdoor wordt het maximale opbouwpercentage voor middelloonregelingen verlaagd van 2,25% naar 2,15%. De pensioenrichtleeftijd wordt verhoogd naar 67 jaar voor pensioenopbouw vanaf 2014. De staatssecretaris SZW heeft in een brief van 17 januari 2013 aan de Eerste Kamer aangegeven dat het op grond van de Pensioenwet voor de pensioenuitvoerder mogelijk is om, zonder tussenkomst van individuele deelnemers, voor zowel bestaande als nieuwe pensioenaanspraken één pensioenleeftijd te hanteren. Deze collectieve omzetting is alleen mogelijk onder de voorwaarde dat individuen de mogelijkheid krijgen de pensioenleeftijd terug te zetten. Het regeerakkoord voorzag in een verdere aanpassing van het Witteveenkader per 2015, te weten een pensioengevend salaris van maximaal 100.000,-- en de maximale opbouw voor middelloonregelingen is dan 1,75%. In het Sociaal Akkoord hebben de sociale partners aangegeven in overleg met het kabinet een alternatief of aanvulling te willen zoeken voor de per 1 januari 2015 voorziene aanpassing van het Witteveenkader, zoals in het regeerakkoord is vastgelegd. Sociale partners hebben aangegeven dat bij de uitwerking een gelijkwaardige pensioenopbouw voor ieder inkomen een belangrijk uitgangspunt is. Om dat te bereiken is er een akkoord gesloten, dat voor iedereen met een inkomen onder de aftoppingsgrens van 100.000,-- het maximum opbouwpercentage per dienstjaar 1,875% voor pensioen op basis van het middelloon wordt. Voor pensioen op basis van het eindloon wordt dit 1,657%. Een soortgelijke aanpassing wordt doorgevoerd voor beschikbare premieregelingen. De maximumopbouw voor het partnerpensioen en het wezenpensioen wordt overeenkomstig aangepast. Zoals gebruikelijk worden ook de fiscale oudedagsreserve en het lijfrentekader in de derde pijler aangepast in lijn met de aanpassingen in de tweede pijler. Over het deel van het inkomen boven de aftoppingsgrens van 100.000,-- wordt een nieuwe spaarmogelijkheid op vrijwillige basis geïntroduceerd. Daarbij is het mogelijk om als groep deelnemers een collectiviteitskorting te regelen (al dan niet bij een door de groep deelnemers zelf opgerichte aanbieder van netto lijfrenten). Voor inkomen vanaf 100.000,-- kan via een netto lijfrente een oudedagsvoorziening worden opgebouwd die grosso modo overeenkomt met een jaarlijkse bruto Jaarverslag 2013 bpf dranken 13

VERSLAG VAN HET BESTUUR pensioenopbouw van 1,875% van het gemiddeld verdiende arbeidsinkomen. De premie of inleg wordt betaald uit het netto-inkomen. Hierover is reeds belasting geheven. De waarde van de netto lijfrente vormt vrijgesteld vermogen in box 3. Ook worden de uitkeringen niet belast in box 1. BTW-koepelvrijstelling In het bovengenoemde pensioenakkoord doet het kabinet het voorstel om de zogenaamde btwkoepelvrijstelling voor pensioenuitvoerders te laten vervallen. Een concreet wetsvoorstel is er nog niet. Veel pensioenuitvoerders maken gebruik van de zogenaamde koepelvrijstelling voor de btw. Op basis van deze btw-vrijstelling hoeven de uitvoerders geen btw te berekenen aan de aangesloten pensioenfondsen. Omdat pensioenfondsen doorgaans de door hen betaalde btw niet of slechts in zeer beperkte mate kunnen terugvorderen, is het gebruik van deze btw-vrijstelling erg gunstig. Deze koepelvrijstelling geldt alleen onder strikte voorwaarden. De koepelvrijstelling voor pensioenuitvoerders staat al langer onder druk. Nieuwe aanbieders op de pensioenuitvoeringsmarkt claimen dat de koepelvrijstelling tot oneerlijke concurrentie leidt. De kans bestaat dat de vrijstelling daarom door de Europese Commissie aan een nader onderzoek zal worden onderworpen. Indien de koepelvrijstelling voor pensioenuitvoerders komt te vervallen, betekent dit een forse kostenverhoging voor pensioenfondsen. De werkzaamheden van pensioenuitvoerders worden dan immers 21% duurder. Het is op dit moment nog onduidelijk of de koepelvrijstelling voor pensioenuitvoerders inderdaad komt te vervallen, maar dit lijkt onvermijdelijk aldus het kabinet. Niettemin is het goed om nu alvast te anticiperen op de mogelijke gevolgen van afschaffing van deze vrijstelling. Het nieuwe pensioencontract Op 12 juli 2013 is de ministerraad akkoord gegaan met het voorstel van staatssecretaris Klijnsma (SZW) om het wetsvoorstel nieuw Financieel Toetsingskader (FTK) in consultatie te brengen. Er zijn 131 reacties op de consultatie ontvangen. Vanuit de sector is sterk ingezet op één FTK in plaats van twee. De Pensioenfederatie heeft daartoe een alternatief FTK ontwikkeld, het zogenaamde FTK-P. Men wil hiermee een FTK bewerkstelligen waarbij werkgevers, werknemers en beroepsgenoten de vrijheid krijgen een contract overeen te komen waarin premie, risico en ambitie met elkaar in evenwicht zijn. De staatssecretaris heeft in haar brief van 1 oktober 2013 aan de Tweede Kamer aangegeven daarom te kiezen voor één FTK. Dit FTK biedt een eenduidig kader, vergemakkelijkt de communicatie en leidt tot lagere uitvoeringskosten. Daarnaast is een groot voordeel dat onder dit FTK de reeds opgebouwde aanspraken niet ingevaren hoeven te worden. Bij brief d.d. 4 april 2014 heeft de staatssecretaris SZW de Tweede Kamer terzake geïnformeerd en het wetsvoorstel FTK naar de Raad van State voor advies gezonden. Bij de uitwerking van het financieel toetsingskader zijn ten opzichte van het huidige ftk de volgende aanpassingen gedaan: Bij tegenvallers door bijvoorbeeld financiële schokken op de beurs of een verdere stijging van de levensverwachting geldt dat pensioenfondsen direct maatregelen moeten nemen: er wordt niet meer gewacht met korten tot het eind van de herstelperiode. Maar maatregelen mogen wel over 10 jaar worden gespreid. Hiermee worden financiële tegenvallers beter gespreid en wordt voorkomen dat de aanvullende pensioenen abrupt moeten worden gekort. Pensioenfondsen moeten vooraf expliciet duidelijk maken welke maatregelen worden genomen als de dekkingsgraad te veel daalt. Er worden duidelijke verdeelregels geïntroduceerd voor de indexatie van pensioenen. Deze regels zorgen ervoor dat de indexatie op een evenwichtige wijze over de generaties wordt toegekend en dat geen disproportionele herverdelingseffecten optreden. Financiële meevallers Jaarverslag 2013 bpf dranken 14

VERSLAG VAN HET BESTUUR kunnen hierdoor niet vroegtijdig worden uitgedeeld. Er komt een stabiele, kostendekkende premie. Het blijft mogelijk om de premie te dempen op basis van 10-jaarsrentemiddeling of op basis van verwacht rendement. Aan het rekenen met verwacht rendement wordt een aantal voorwaarden verbonden. Zo moeten pensioenfondsen de indexatie in de premie meefinancieren. Het behouden van de dempingsmogelijkheden maakt een stabiele premie mogelijk. Dit is van belang voor de loonkosten en voor de koopkracht. De afhankelijkheid van dagkoersen op financiële markten vermindert. Er komt een robuust sturingsinstrumentarium dat beter past bij een stelsel dat zich richt op de lange termijn. Zo wordt er in de toezichtregels uitgegaan van een 12-maandsgemiddelde van de dekkingsgraad. Het kabinet zal in overleg treden met de sector over de vraag hoe tegemoet kan worden gekomen aan de wens om binnen het wettelijke kader voor beschikbare premieregelingen het collectief delen van risico s mogelijk te maken. De Code Pensioenfondsen Op 1 januari 2014 zal de Code Pensioenfondsen in werking treden. De Code komt voor pensioenfondsen in de plaats van de Principes voor goed pensioenfondsbestuur, die de Stichting van de Arbeid in 2005 heeft gepubliceerd. De Code staat niet op zichzelf, maar maakt deel uit van het volledige stelsel van bestaande wet- en regelgeving. Daarnaast geven de aanbevelingen, convenanten en Codes van de Pensioenfederatie en de Stichting van de Arbeid richting aan de governance: wat houdt goed bestuur van pensioenfondsen in en hoe houden betrokkenen daar toezicht op? De code bestaat uit 83 normen die een aanvulling vormen op wet- en regelgeving. Deze normen zijn weliswaar leidend, maar de code laat ruimte voor de eigen verantwoordelijkheid van het pensioenfondsbestuur in de beleidskeuzes die men maakt. De Code is erop gericht om het bewustzijn van goed pensioenfondsbestuur te stimuleren bij bestuurders, leden van intern toezicht, verantwoordingsorgaan en belanghebbendenorgaan. Pensioenfondsen mogen de normen naleven volgens het pas toe of leg uit -beginsel. Dit betekent dat een pensioenfonds de normen toepast of in het jaarverslag motiveert waarom het een norm niet (volledig) toepast. Het huidig tijdgewricht vereist vanuit het maatschappelijk belang van het pensioenfonds dat het functioneren van het bestuur meer aandacht krijgt. Het streven naar optimalisering van de kwaliteit van het pensioenfondsbestuur moet door pensioenfondsen inzichtelijker worden gemaakt. Het is belangrijk dat pensioenfondsen hun functioneren verder verbeteren én dit inzichtelijker maken. Met als doel dat belanghebbenden er vertrouwen in hebben dat de pensioenfondsen het aan hen toevertrouwde geld goed beheren en de belangen van alle betrokkenen evenwichtig afwegen. Wet versterking bestuur pensioenfondsen Op 10 juli 2013 is de Wet versterking bestuur pensioenfondsen gepubliceerd in het Staatsblad. Dit wetsvoorstel herziet de wettelijke regels voor de governance en medezeggenschap voor pensioenfondsen. Er zijn drie aanleidingen voor deze herziening: versterking van deskundigheid en intern toezicht (Commissie Frijns); adequate vertegenwoordiging van alle risicodragers (Commissie Goudswaard); stroomlijning van taken en organen. De Wet versterking bestuur pensioenfondsen is erop gericht dat het pensioenfondsbestuur meer in control kan zijn, zodat het bestuur goed kan bijsturen en corrigeren indien nodig. De bestuursorganen van een pensioenfonds gaan nog meer als een systeem van checks and balances functioneren, met een duidelijke verdeling van de verschillende bestuurlijke taken (zeggenschap, medezeggenschap, toezicht en verantwoording) over de verschillende organen. Ook worden er verdergaande eisen gesteld inzake geschiktheid, betrouwbaarheid en beschikbaarheid Jaarverslag 2013 bpf dranken 15

VERSLAG VAN HET BESTUUR van bestuurders. De Wet versterking bestuur pensioenfondsen introduceert naast het bekende paritaire bestuur - een viertal nieuwe bestuursmodellen, namelijk: paritair gemengd bestuur, onafhankelijk bestuur, onafhankelijk gemengd bestuur en omgekeerd gemengd bestuur. Pensioenfondsen dienen uiterlijk 1 juli 2014 te voldoen aan de in deze wet opgenomen bepalingen. In de eerder opgenomen paragraaf Organisatie per 1 juli 2014 is hierover meer te vinden aangaande het pensioenfonds. Portability-richtlijn Op 27 november 2013 hebben het Europees Parlement, de Raad en de Commissie overeenstemming bereikt over de richtlijn voor minimumvereisten voor de verbetering van de mobiliteit van werknemers en de opbouw en het behoud van aanvullende pensioenen, de vroeger zogenaamde Portabilityrichtlijn. De richtlijn regelt de rechten voor behoud van opgebouwde tweede pijler pensioen en de harmonisatie van voorwaarden om deze op te kunnen bouwen. Het huidige compromis is door de COREPER, de permanente vertegenwoordigers van de Lidstaten, en de EMPL-commissie van het Europees Parlement bevestigd. In april 2014 heeft het Europees Parlement hiermee plenair ingestemd, waarna de Lidstaten nog vier jaar hebben om de nieuwe regels te implementeren. Daarbij voorziet de richtlijn ook een mogelijke rol voor sociale partners. Europees standpunt over harmonisatie van pensioenen De Europese pensioenkoepels Pensions Europe en AEIP en Europese vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers hebben een gezamenlijk standpunt gepubliceerd over het beoogde voorstel voor een nieuwe IORP-richtlijn deze herfst. Dit voorstel voor de nieuwe Europese pensioenfondsenrichtlijn bevat maatregelen op het gebied van transparantie, governance en verslaglegging. Ook gaan ze in op de harmonisatie van kapitaaleisen voor IORP s. Dit onderdeel is voorlopig uitgesteld. De partijen zijn van mening dat harmonisatie, gezien de fundamentele verschillen tussen pensioenfondsen en verzekeraars, niet gerechtvaardigd is. Deze verschillen moeten tot uiting komen in governance- en transparantiemaatregelen. Volgens de betrokken organisaties zou dit anders leiden tot onder andere verzwaring van administratieve lasten en kosten, wat uiteindelijk leidt tot een lager pensioen. In de nieuwe IORP-richtlijn moet daarom worden uitgegaan van het proportionaliteitsbeginsel en het moet mogelijk blijven om deelnemers goed en op begrijpelijke wijze te informeren over hun pensioenrechten voor de geschiktheid. Geschiktheid wordt daarmee net als in de Wet financieel toezicht (Wft) een open norm. De invulling daarvan wordt aan de toezichthouders De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) overgelaten. Ook is er bij de waardering van specifieke strafrechtelijke antecedenten in het kader van de betrouwbaarheidstoets gekozen voor aansluiting bij artikel 8 van het Besluit prudentiële regels. Wat betekenen de bovenstaande ontwikkelingen voor bpf dranken? Het wegvallen van de BTW-vrijstelling zal een kostenverhogend effect hebben omdat dan 21% over de beheerfee aan de Belastingdienst moet worden afgedragen. Bpf dranken onderzoekt samen met AGH welke impact dit heeft en welke oplossingsrichtingen er zijn. Het nieuwe pensioencontract zal zodra de ingediende wet inzake het FTK van kracht is nader vorm gegeven moeten worden. Daarbij zal Bpf dranken ook de fiscale ruimte in acht moeten nemen. Inmiddels is bpf dranken overgegaan op de pensioenleeftijd van 67 jaar. De impact van Witteveen 2015 is niet groot, omdat alle pensioenregelingen van bpf dranken binnen dat nieuwe kader blijven. De code pensioenfondsen en de wet versterking bestuur pensioenfondsen zijn voor de bpf dranken aanleiding geweest om het bestuursmodel en de beloningsstructuur aan te passen. Gekozen is voor het paritaire model met een bij de deskundigheid en beschikbaarheid passende beloning. Bpf dranken monitoort de Europese ontwikkelingen die van invloed zijn op pensioenen. Jaarverslag 2013 bpf dranken 16

VERSLAG VAN HET BESTUUR Bestuurlijke aangelegenheden Bestuur Het bestuur van het fonds heeft het afgelopen jaar viermaal vergaderd, te weten op: 5 maart, 3 juni, 3 oktober en 12 december 2013. Daarnaast is het bestuur op 30 oktober 2013 bijeen geweest voor een zelfevaluatie (zie paragraaf goed pensioenfondsbestuur). In de bestuursvergaderingen zijn de volgende onderwerpen besproken: ingekomen stukken waaronder brieven van de toezichthouders, het risicomanagement, de evaluatie van het herstelplan en de ontwikkeling van de dekkingsgraad, de rapportage vermogensbeheer, de rapportage administratie, het overzicht klachten en geschillen en de pensioenactualiteiten. Hieronder wordt nader ingegaan op specifieke onderwerpen behandeld en/of besluiten genomen in deze vergaderingen. Wijzigingen statuten, ABTN en reglementen In de maart-vergadering is het pensioenreglement I aangepast. In het pensioenreglement zijn opgenomen: het opbouwpercentage voor 2013 van 1,55%, de voor 2013 geldende premie van 21,95% en de overige aangepaste parameters. Deze nieuwe parameters zijn ook opgenomen in het uitvoeringsreglement. Daarnaast is er een huishoudelijk reglement vastgesteld voor het bestuur. In de bestuursvergadering van 3 juni is aan pensioenreglement I een hardheidsclausule toegevoegd. Deze clausule geeft het bestuur de bevoegdheid af te wijken van de bepalingen in het reglement als toepassing van de bepalingen leidt tot een onredelijke en onbillijke uitkomst. Daarnaast kan het bestuur op basis van deze clausule besluiten nemen in gevallen waarin het reglement niet voorziet. In de bestuursvergadering van 3 oktober zijn de statuten op een tweetal punten gewijzigd. Er is opgenomen dat benoeming van bestuursleden plaatsvindt door het bestuur, waar dit voorheen door de afvaardigende organisaties gebeurde, en de pensioenrichtleeftijd is per 1 januari 2014 verhoogd tot 67 jaar. In het pensioenreglement werd het partnerbegrip verbreed. Voorheen kwam men alleen voor een partnerpensioen in aanmerking als met gehuwd was of een geregistreerd partnerschap of samenlevingscontract had. Dit blijft de primaire eis, maar wordt hieraan niet voldaan, dan kan men onder voorwaarden toch in aanmerking komen voor een uitkering. Daarnaast is de pensioenrichtleeftijd aangepast ingaande 1 januari 2014. Evaluatie herstelplan Gedurende het verslagjaar is het herstelplan in elke bestuursvergadering geëvalueerd. Aan het begin van het jaar is een evaluatie aan DNB gezonden, waarop geen opmerkingen zijn ontvangen. Eind juni 2013 lag de dekkingsgraad van het fonds drie kwartalen boven de 100%. Het fonds was daarmee uit herstel. Toch verliep het herstel niet conform het herstelplan. Op 31 december 2012 lag de dekkingsgraad met 108,4% onder de voorspelde dekkingsgraad van 109,9%. Hoewel de dekkingsgraad in 2013 wat kleine terugvallen vertoonde steeg deze uiteindelijk tot 114,5% ultimo 2013. Daarmee kwam men ruim uit boven de verwachte dekkingsgraad ultimo 2013 van 113,2% zoals in het herstelplan is opgenomen. Risicomanagement De commissie risicomanagement heeft zich in 2013 gebogen over de vraag hoe aan het risicomanagement invulling gegeven kan worden in de toekomst. Met het opstellen van de FIRMlijsten en het crisisplan is het risicomanagement ingevuld, waardoor nu het moment is aangebroken Jaarverslag 2013 bpf dranken 17

VERSLAG VAN HET BESTUUR om te bezien of deze invulling toekomstbestendig is. Hiervoor is de hulp ingeroepen van een externe adviseur. Communicatieactieplan Op basis van het in 2012 vastgestelde communicatiebeleidsplan heeft de communicatiecommissie voor 2013 een communicatieactieplan opgesteld. Hierin lag de nadruk op het informeren van de bijnagepensioneerden over de keuzemogelijkheden met betrekking tot hun pensioen. Uit het eerder gehouden communicatieonderzoek kwam namelijk naar voren dat deelnemers veelal onbekend zijn met deze keuzemogelijkheden. Omdat de te maken keuzes vooral voor de bijna-gepensioneerden relevant zijn is ervoor gekozen het zwaartepunt van de communicatie richting hen te leggen. Jaarverslag 2012 In de vergadering van 3 juni 2013 heeft het bestuur het Jaarverslag 2012 vastgesteld en goedgekeurd. Voorafgaand aan de behandeling van het jaarverslag zijn de bevindingen van de accountant en de certificerende actuaris gehoord. De onafhankelijke accountant heeft bij de bespreking zijn verslag, rekening houdende met het redelijke niveau van de basisgegevens, als eindconclusie aangegeven dat de interne beheersing van de administrateur goed is te noemen. De certificerende actuaris heeft bij de bespreking van zijn rapport onder meer de vraag gesteld of de ervaringssterfte waarmee gewerkt wordt, nog passend is. Ook werd geadviseerd de berekeningswijze van de geschatte dekkingsgraad opnieuw te bezien teneinde tot een inschatting te komen die dichter bij de realisatie ligt. Deskundigheid en opleiding Ook in dit verslagjaar is het deskundigheidsplan weer geactualiseerd, waarbij de deskundigheid van het bestuur aan de hand van de driepuntsschaal wordt weergegeven. Er zijn twee deskundigheidsniveaus voor het bestuur te onderscheiden. Deskundigheidsniveau 1 is het minimumniveau van deskundigheid waarover het individuele bestuurslid bij diens aantreden dient te beschikken. Getoetst wordt op kennis en inzicht. Het bestuurslid is per aandachtsgebied bekend met een aantal relevante begrippen, de betekenis ervan, de vindplaats van nadere informatie en de reikwijdte van de begrippen voor zijn fonds. Voor het bestuur als collectief geldt het deskundigheidsniveau 2. Daarbij zijn kennis, inzicht en oordeelsvorming van belang. In aanvulling op niveau 1 moeten één of meerdere leden van het bestuur in staat zijn op de desbetreffende aandachtsgebieden tot een afgewogen oordeel te komen over de te maken beleidskeuzes. Hieraan is voldaan, waardoor het bestuur in staat is om adequaat sturing te geven aan processen en werkzaamheden van het fonds. In het deskundigheidsplan zijn tevens de opleidingswensen van een aantal bestuursleden opgenomen. Het bestuur heeft besloten de gewenste opleidingen geheel te vergoeden onder de voorwaarde dat het bestuurslid ten minste drie jaar aan het fonds verbonden blijft. Uitgangspunt is dat het fonds over een redelijke periode rendement zou moeten hebben van de investering en dat er gestuurd wordt op continuïteit. Verlaat een bestuurslid eerder dan de afgesproken drie jaar het bestuur, dan dient het bedrag naar rato terugbetaald te worden aan bpf dranken. Basisopleiding en Masterclass Pensioenen Het bestuur heeft besloten om voor belangstellende werknemers werkzaam in de Drankindustrie een basisopleiding pensioen te organiseren als bijdrage voor het bevorderen van het pensioenbewustzijn. Deze basisopleiding is gehouden op 29 oktober 2013. Gedurende een dag werd ingegaan op governance, de inhoud van de regeling, vermogensbeheer, communicatie en actuariële Jaarverslag 2013 bpf dranken 18

VERSLAG VAN HET BESTUUR achtergronden van pensioen. Uit de positieve reacties bleek dat de opleiding aan een behoefte voldoet. Op 26 maart is een Masterclass Pensioenen voor nieuwe bestuursleden georganiseerd. In deze masterclass, waaraan werd deelgenomen door nieuwe bestuursleden, leden van deelnemersraad en verantwoordingsorgaan en geïnteresseerden vanuit CAO-partijen, werd uitgebreid ingegaan op statuten en reglementen, governance en vermogensbeheer. Compliance Het bestuur nodigt haar leden uit door middel van een specifiek agendapunt in de vergadering meldingen te doen in het kader van de gedragscode. In het verslagjaar is tweemaal overleg over de compliance geweest. Bij dat overleg zijn de compliance officers, het compliance bureau en de externe onafhankelijke accountant betrokken geweest. Uit dit overleg is naar voren gekomen dat de procedures over de gedragscode bij iedereen bekend zijn gemaakt. Op grond van de retour gekomen verklaringen is vastgesteld dat de afspraken ingevolge de gedragscode zijn nagekomen. Ingezonden verklaringen van naleving gedragscode worden strak gemonitord. Governance Per 1 juli 2014 zal de Wet versterking bestuur pensioenfondsen in werking treden. In 2013 heeft het bestuur van bpf dranken een aanvang gemaakt met de implementatie hiervan. Op basis van een in 2013 gemaakte SWOT-analyse heeft het bestuur in 2014 definitief gekozen voor invoering van het paritaire bestuursmodel. Verder invulling hiervan heeft in 2014 plaatsgevonden. Begroting en vergoedingen 2014 Het bestuur heeft in de december-vergadering een begroting 2014 vastgesteld. Voor 2014 zijn de volgende vergoedingen vastgesteld: - Voorzitter 2.500,-- per jaar. - (Dagelijks) Bestuur 820,-- per vergadering - Plv. bestuur 820,-- per vergadering bij vervanging, tenzij er sprake is van inwerken, dan geldt 410,-- per vergadering. - Deelnemersraad 307,50 per vergadering. - Verantwoordingsorgaan 307,50,-- per vergadering. Normportefeuille en beleggingsplan In de decembervergadering heeft het bestuur het strategisch beleggingsbeleid en de normportefeuille 2014 vastgesteld. De hoofdlijnen van het beleggingsplan 2014 zien er als volgt uit: - De bandbreedte van de rentehedge wordt gehandhaafd op 70-80% zolang het fonds niet uit herstel is. Zodra men uit herstel is zal de bandbreedte worden geëvalueerd; - het beleid ten aanzien van long duration bonds blijft gehandhaafd. Er wordt wel ingezet op meer spreiding; - de vastgoedportefeuille wordt gehandhaafd; - de contractduren en de bandbreedtes voor de valutahedge worden aangepast. Voor het overige is het beleggingsbeleid voor 2014 ongewijzigd. Afkoop kleine pensioenen Het bestuur heeft in 2012 besloten om pensioenen kleiner dan 150,-- af te kopen. Jaarverslag 2013 bpf dranken 19