Valpreventie na een CVA Dr. Vivian Weerdesteyn Universitair hoofddocent Drs. Hanneke van Duijnhoven Arts in opleiding tot revalidatie-arts en klinisch onderzoeker
Vallen na een CVA CVA
Vallen na een CVA CVA Afname van fysiek functioneren (bijv. loop- en balansstoornissen)
Vallen na een CVA CVA Afname van fysiek functioneren (bijv. loop- en balansstoornissen) Andere stoornissen (bijv. cognitief en sensibel)
Vallen na een CVA CVA Afname van fysiek functioneren (bijv. loop- en balansstoornissen) Andere stoornissen (bijv. cognitief en sensibel) Vallen
Vallen na een CVA CVA Afname van fysiek functioneren (bijv. loop- en balansstoornissen) Andere stoornissen (bijv. cognitief en sensibel) Vallen Valangst
Vallen na een CVA CVA Afname van fysiek functioneren (bijv. loop- en balansstoornissen) Andere stoornissen (bijv. cognitief en sensibel) Vallen Afname fysieke activiteit Valangst
Vallen na een CVA CVA Afname van fysiek functioneren (bijv. loop- en balansstoornissen) Andere stoornissen (bijv. cognitief en sensibel) Vallen Afname fysieke activiteit Valangst
Vallen na een CVA CVA Afname van fysiek functioneren (bijv. loop- en balansstoornissen) Andere stoornissen (bijv. cognitief en sensibel) Vallen Afname fysieke activiteit Valangst Weerdesteyn 2008
Een aantal getallen Gezonde populatie > 65 jaar 30% valt minstens eens per jaar Stroke In ziekenhuis 4-22% In revalidatiecentrum 11-47% Chronische fase 40-73% / jaar 0.5 0.65 vallen per jaar In ziekenhuis 2.2 4.9 In revalidatiecentrum 1.3 6.5 Chronische fase 1.4 5.0 Weerdesteyn 2008
Gevolgen van vallen Lichamelijk Letsel bij 8-69% van de vallen Fracturen bij 0.5-8.5% Heupfracturen in 45-59% Veel zijwaarts vallen Osteoporose van aangedane lichaamshelft Psychosociaal Angst voor vallen Lichamelijke inactiviteit Sociale isolatie Depressie Druk op mantelzorger Weerdesteyn 2008
Risicofactoren voor vallen ADL afhankelijkheid Balansproblemen Loopstoornissen Beperkingen in uitvoer transfers Depressie Cognititeve stoornissen Sensibiliteitsstoornissen Inconclusief: kracht van de quadriceps, spasticiteit en neglect Niet: leeftijd, hemianopsie of type/zijde/lokalisatie CVA Hyndman 2002/2003/2004
Balansstoornissen na een CVA Aangedane rompbalans Verhoogde posturale sway tijdens staan Asymmetrische gewichtsverdeling Problemen met dynamische balanscontrole (bijv. tijdens transfers) Vertraagde en verlaagde reacties op externe verstoringen Gestoorde opvangreacties Geurts 2005
Valomstandigheden Tijdens revalidatie fase Meeste valincidenten bij transfers Tijdens chronische fase Meeste valincidenten tijdens lopen (39-90%)
Voorkomen van vallen na een CVA
Medicamenteus Vitamine D suppletie vermindert vallen bij vrouwen in instelling met laag vitamine D slechts 1 studie Alendroninezuur in plaats van alphacalcidol Vermindert vallen bij patiënten in instelling in de chronische fase slechts 1 studie Duplicatie beide studies noodzakelijk voor implementatie
Hulpmiddelen Unifocale in plaats van multifocale brilglazen Geen effect op valincidentie Geen effect op valfrequentie
Oefentherapie 1 studie in acute fase, 4 in chronische fase Meta-analyse voor chronische fase mogelijk
Review valpreventie na CVA
Ter vergelijking: Oefentherapie bij gezonde ouderen
Hoe nu verder? Aard van de training oorzaak van gebrek aan effect?
Welk type training zou vallen na een CVA kunnen voorkomen? Balanstraining
Opdracht: Bedenk een balansoefening Schrijf deze op een geeltje
Welke balansoefening heb je gekozen? Oefening gericht op: Balanscontrole in statische houding Dynamische balanscontrole tijdens zelf geïnitieerde beweging Dynamische balanscontrole na externe verstoring Geïsoleerde oefening vs. in functionele beweging Huiswerk oefening vs. begeleide oefening
Een trainingsprogramma had veelbelovend resultaat Review valpreventie na CVA
Wat waren de kenmerken? Programma specifiek ontwikkeld voor CVA groep Begeleide groepstraining 3 keer per week gedurende 10 weken Taakgerelateerde balans- en looptraining Statisch, dynamisch en opvangen van externe balansverstoringen Zeer uitdagende oefeningen Maar: te weinig deelnemers in de groepen tevens balanstraining in controle groep. Marigold 2005
Twee nieuwe trainingsprogramma s FALL prevention after Stroke (FALLS) Dynamische balanstraining na een CVA
Twee trainingsprogramma s FALL prevention after Stroke (FALLS) Gebaseerd op vallen verleden tijd Groepstraining Twee keer per week 2 uur, gedurende 5 weken Dynamische balanstraining na een CVA
Vallen Verleden Tijd 1. Hindernisbaan
Vallen Verleden Tijd 2. Loopoefeningen 1. Hindernisbaan
Vallen Verleden Tijd 3. Valtechnieken 1. Hindernisbaan 2. Loopoefeningen Weerdesteyn 2006
FALLS - programma Aanpassingen aan Vallen Verleden Tijd Gespecialiseerde fysiotherapeuten Aanpassingen aan hindernisbaan en loopoefeningen Tien trainingsessies van twee uur Eén trainer per 2 deelnemers Maximaal zes deelnemers per groep Proces evaluatie Met deelnemers, trainers, fysiotherapeuten en managers Veilig Goed toepasbaar in praktijk Van Duijnhoven 2012
Deelnemers Twaalf personen in de chronische fase na een CVA Gemiddelde ±SD Leeftijd 60.5±3.1 Type CVA (%) Bloedig Infarct Hemisfeer (%) Right Left 4 (33) 8 (67) 5 (42) 7 (58) Motricity Index Been 77.2±16.1 Fugl Meyer onderste extremiteit scores 74.3±18.1
Resultaten 56 55 54 53 Berg Balance Scale Trunk Impairment Scale 23 * P=0.049 * P=0.008 22 21 20 52 51 19 50 18 49 17 48 Pre Post 16 Pre Post Trend naar toename van loopsnelheid (3.4 naar 3.6 km/h)
Twee trainingsprogramma s FALL prevention after Stroke (FALLS) Gebaseerd op vallen verleden tijd Groepstraining Twee keer per week 2 uur, gedurende 5 weken Dynamische balanstraining na een CVA Dynamische balanstraining op basis van externe perturbaties Groepstraining met voldoende individuele uitdaging Verbeteren stapreacties Twee keer per week 1 uur, gedurende 5 weken
Start Intensiteit 225% Intensiteit Individuele uitdaging Toename Series in 8 van richtingen: onvoorspelbaarheid: Intensiteit 1. Eén Startintensiteit Stappen richting, met aangekondigd niet-aangedane op niveau 2. Eén Opbouwen been richting, volgens onaangekondigd vast protocol 3. 2. Twee Mogelijkheid Stappen richtingen met aangedane tot aanpassen been 4. 3. Acht tijdens Dubbeltaken richtingen training Voorspelbaar Onvoorspelbaar
Doel: verbeteren stapreacties 1. Verbeteren stap efficiëntie Verlengen van de stap Voorkomen meerdere stappen Bevorderen zijwaartse stappen Lichaamsconfiguratie 2. Stappen met aangedane been 3. Uitdaging middels toename moeilijkheidsgraad en dubbeltaak Lakhani 2011, Maki 2001, Patton 2006, Weerdesteyn 2012, Mansfield 2010, Mansfield 2011
TBAS deelnemers 20 CVA patiënten in chronische fase Zelfstandige loopfunctie (FAC 4-5) Laatste meting november 2014
Evaluatie van de training Lean and Release taak als externe balans verstoring Voorwaartse en achterwaartse richting Analyse van been hoek middels 3D bewegingsanalyse
Been-hoek: maat voor stap-efficiëntie Been hoek bij eerste voetcontact is cruciaal voor succes van balansherstel Been hoek Hsiao & Robinovitch, J Gerontol, 2001
Leg angle (degrees) Voorlopige resultaten : backward lean-andrelease 10 8 6 4 2 n=11 * * Control Intervention 3.5 verbetering na training (p=0.044) 0-2 -4 1 2 3 Measurement
Conclusie trainingsprogramma s FALL prevention after Stroke (FALLS) rompcontrole door hindernisbaan en judovaltechnieken balanscontrole door stapaanpassingen op hindernisbaan CMILL training geeft vergelijkbaar resultaat Dynamische balanstraining na een CVA Toename van stap efficientie Onderzoek naar vertalen principes naar klinische toepassing Toekomst: RCT s naar effect op vallen Heeren 2014
Take home message Als je na een CVA balanscontrole tijdens ADL taken wil verbeteren, gebruik dan dynamische en uitdagende oefeningen.
Hartelijk dank voor uw aandacht! Namens ons hele team: Prof. Alexander Geurts, Jolanda Roelofs, Hens Brummelaar, Geert van Bon, Lotte Heutinck, Digna de Kam, Rifka Hofman en Roland Loeffen