Waarom de globale belasingdruk nie daal Paul De Grauwe Toen de voorzier van he deparemen economie van de KULeuven zijn professoren vroeg om mee e doen aan he economische deba in de verkiezingsrijd door he schrijven van Leuvense Economische Sandpunen, was mijn eerse reacie negaief. Ik vreesde namelijk da ik sommige van mijn vroegere poliieke vrienden zou alieneren. Hij overhaalde mij om he och e doen, en ik schreef zo een Sandpun. De reacies waren heviger dan ik had ingescha. He kan nuig zijn om die reacies even op een rij e zeen. Eers de feien. De maasaf die door alle gezaghebbende economische insellingen wor gebruik om de globale belasingdruk e meen besaa erin de verhouding e nemen ussen alle overheidsinkomsen (fiscale en parafiscale) en he BBP. Da is de manier waarop de OESO, he IMF en andere inernaionale insellingen de globale belasingdruk meen in een land. Welnu volgens deze maasaf is de globale belasingdruk in België ussen 1999 en 2006 me amper 0,4 percen (dus 0,4% van he BBP) gedaald. Mijn pun was, en is nog alijd, da een dergelijke kleine daling binnen de fouenmarge lig die we maken wanneer we macro-economische grooheden meen. De correce conclusie is dus da de globale belasingdruk, die we meen door de verhouding ussen belasinginkomsen en BBP, nie significan gedaald is. Nu de commenaar die ik op mijn analyse heb gekregen. Sommige commenaren zijn ernsig maar andere zijn van een onsellend lage kwaliei. Laen we beginnen me deze laase. De hevigse reacie besond erin e zeggen da De Grauwe er nies van begrijp. He is nochans heel eenvoudig, zeiden de opdeskundige Rik Daems en de hoofdeconoom van de premier, San Maes. Hier is hun verhaal. De vermindering van de arieven van de personenbelasing heef vele banen gecreëerd. Deze hebben op hun beur exra belasinginkomsen gegenereerd. He gevolg is da de belasinginkomsen nie dalen en zelfs kunnen sijgen. De liberalen zijn he slachoffer van hun eigen succes. De Grauwe heef di ofwel nie ingezien (versie Rik Daems) en moe gebuisd worden, of hij heef di wel ingezien, en dus is hij e kwader rouw (versie hoofdeconoom van de premier). He probleem me de redenering Daems-Maes is da ze nie af is. Laen we even aannemen da de vermindering van de belasingarieven de belasinginkomsen inderdaad hebben doen sijgen (he zogenaamde inverdieneffec ). De eller in de verhouding ussen de belasinginkomsen en he BBP sijg dus. Maar hezelfde inverdieneffec doe ook he BBP, de noemer, sijgen. Blijkbaar hebben de VLDopdeskundige en -hoofdeconoom daar nie aan gedach. Welke he uieindelijke effec zal zijn op de verhouding ussen belasinginkomsen en BBP is onzeker omda he afhankelijk is van de progressiviei van de belasingen en de omvang van he inverdieneffec. De formule die di verband weergeef wor afgeleid in appendix. Hier beperk ik mij o de inuïie, en die is de volgende. Als de progressiviei van de belasingen hoog is en als he inverdieneffec belangrijk is dan is he heoreisch mogelijk da de globale belasingdruk (zoals gemeen door de verhouding van de belasinginkomsen o he BBP) sijg wanneer de belasingarieven dalen. Maar om 1
di Daems-Maes resulaa e verkrijgen moe de progressiviei heel hoog zijn en he inverdieneffec ook. Welnu de evidenie die we hebben is da beide klein zijn. De progressiviei is de laase jaren serk gedaald. In de periode 1999-2006 segen de belasingen me 1% voor elk percen sijging van he BBP. Di wijs erop da er haas geen progressiviei meer is. He inverdieneffec is ook klein. Een sudie van André Decoser en Krisian Orsini(2007) bevesig da he inverdieneffec wel besaa maar bijzonder klein is in België 1. Di lei o he beslui da waneer de belasingarieven dalen in België, de verhouding van de belasinginkomsen o he BBP ook daal. He fei da die verhouding gedurende de paarse regeringsperiode nie is gedaald wijs erop da de daling van de arieven van de personenbelasing gecompenseerd werd door de sijging van andere belasingen, voornamelijk de indirece belasingen. De weede reacie op mijn analyse had e maken me he inverdieneffec. Als we de premier mogen geloven is de serke oename van de ewerkselling vooral oe e schrijven aan he liberale belasingbeleid. De 200.000 nieuwe banen zijn op he cono van Verhofsa s beleid e schrijven. Di verhaal heef geen geloofwaardigheid. Ik verwees al naar de sudie van Decoser en Orsini. We kunnen echer ook op een andere manier inzien da he ech gaa om een indianenverhaal. De groei van de Belgische economie en dus de groei van de ewerkselling wor hoofdzakelijk verklaard door de groei in de res van de Europese Unie, en vooral in de Eurozone. En die is de laase jaren fors oegenomen. De 200.000 exra banen zijn vooral op he cono van de Europese economie e schrijven. In feie is he zelfs zo da de ewerksellingsgroei in België gedurende de paarse regeringsperiode lager uival dan de gemiddelde ewerksellingsgroei in de Eurozone. Tussen 1999 en 2007 seeg de ewerkselling in België me 0,9% per jaar erwijl de ewerkselling in de Eurozone me 1,3% per jaar oenam. Hoe kom he da indien he belasingbeleid van de paarse regering zo veel banen heef gecreëerd, de jobcreaie in België beduidend lager was dan in de Eurozone? Waar zijn de wonderen van he liberale belasingbeleid die nu haas elke dag door de VLD worden uigebazuind als deze wonderen onvoldoende waren om gelijke red e houden me de res van de Eurozone? He anwoord is da er nauwelijks inverdieneffecen zijn gewees. Een derde reacie kwam van Frank Naer. Ik vond zijn analyse heel ineressan, maar ik onhoud vooral da ze in egenspraak is me de Daems-Maes analyse. Frank Naer verwijs naar een sudie van de Naionale Bank. Deze sudie doe een poging om de srucurele en de conjuncurele componenen van de belasingonvangsen e scheiden. Een heroïsche poging. De ervaring die we hebben me dergelijke pogingen is da ze heel onberouwbaar zijn en daarom voordurend moeen herzien worden. Maar kom, laen we ze ernsig nemen. Eén van de bevindingen van de NBB is da de hervormingen in de personenbelasing en de vennooschapsbelasing de belasinginkomsen hebben doen dalen me 1,6% van he BBP. De NBB sudie zeg echer nies over he effec van die belasinghervormingen op de verhouding ussen de belasingonvangsen en he BBP (de belasingdruk). Ze kan dus nie ingeroepen worden als een conradicie van mijn bevindingen zoals Naer doe. He is echer wel duidelijk da deze bevinding in conradicie is me wa de VLD beweer, m.n. da de belasinghervormingen dank zij he inverdieneffec de belasinginkomsen hebben doen sijgen. Beide verhalen kunnen nie egelijk juis zijn. Als Naer gelijk heef dan hebben Daems-Maes ongelijk, en omgekeerd. 1 Decoser, A. en Orsini, K., Hoe prikkelend is de vlakaks? Verdien de vlakaks zichzelf erug? Leuvense Economische Sandpunen, mei 2007. 2
Feien zijn feien. De globale belasingdruk zoals gemeen door de verhouding ussen belasinginkomsen (fiscale en parafiscale) en he BBP is nauwelijks gedaald sinds 1999. Hoe kom da? He anwoord is heel eenvoudig. De liberalen zijn in een coaliie gesap me een socialisische parner die o doel had de overheidsuigaven (als percen van he BBP) nie e doen dalen en indien mogelijk zelfs e doen sijgen. Voor wa de primaire uigaven beref (di zijn de uigaven zonder de inereslasen) zijn ze daar wondergoed in geslaagd. Onder die voorwaarden kon de globale belasingdruk nie dalen. De globale belasingdruk kan slechs dalen indien de globale uigaven in he BBP ook dalen, en als de begroing in evenwich blijf. De liberale parijen komen nu weer voor de dag me een plan om de belasingdruk e doen dalen. Di plan heef dezelfde geloofwaardigheid als he vorige, nl. geen. Zoals ik zone schreef, kan de globale belasingdruk alleen maar dalen als ook de overheidsuigaven in he BBP dalen. De enige mogelijkheid om aan deze ijzeren we e onsnappen besaa erin een ekor in de begroing oe e laen. Maar geen enkele parij wil di doen, en erech. Er val dus nie aan e onsnappen elk plan om de globale belasingdruk e verminderen moe gepaard gaan me een plan om de overheidsuigaven in he BBP e doen dalen. Als de liberalen opnieuw in de regering sappen zullen ze parners confroneren die nie bereid zijn de uigaven e doen dalen. He liberale plan om de globale belasingdruk e verminderen is dus gedoemd. Laa mij he anders uidrukken. Een geloofwaardig liberaal plan van vermindering van de belasingdruk zou erin besaan da samen me de becijfering van de vermindering in de belasingarieven ook een becijfering kom van de verminderingen in de overheidsuigaven. Deze becijfering hebben de liberalen nie gedaan. Ze ween maar al e goed da ze me zo een becijfering geen kans maken in een oekomsige coaliie. Zolang zo een becijfering nie gebeur srooien de liberalen me hun nieuw belasingplan zand in de ogen van de kiezer. Dezelfde kriiek kan geui worden en aanzien van de ander parijen die ons allerlei verhogingen van de overheidsuigaven beloven. Deze parijen zouden egelijk moeen becijferen welke belasingen ze zullen verhogen om de exra uigaven e bealen. Geen enkele parij doe di. Ze srooien evenveel zand in de ogen van de kiezer als de liberalen. 3
Appendix: Hoe beïnvloe een vermindering van de belasingarieven de belasingdruk? De belasingdruk (D) wor gemeen door de verhouding ussen belasingopbrengsen (T) en he BBP (). We schrijven: T D (1) me D = de belasingdruk, T = de belasingopbrengsen, en = he BBP De vraag is hoe een vermindering van he belasingarief,, de belasingdruk beïnvloe. He anwoord is nie zo eenvoudig omda zowel de eller als de noemer in (1) beïnvloe. Om onbegrijpelijke redenen hebben mijn criici di nie gezien en dachen ze da he volsond om he effec van op de eller e meen en dan vicorie e kraaien. Laen we beginnen me de invloed van op de noemer in vergelijking (1). We gaan er hier van ui da een verlaging van he belasingarief een posiieve invloed uioefen op he BBP. Di vorm de basis van he inverdieneffec. Een lager belasingarief ze mensen er oe aan meer e werken; ondernemingen zullen meer werknemers aanwerven. Di genereer exra inkomen en producie. We sellen di effec voor door de relaie: () (2) We verondersellen da een daling van een posiieve invloed uioefen op. Om di preciezer ui e drukken nemen we de differeniaal van (2): d (3) me 0 (4) We onderzoeken nu he effec van een daling van op de eller in vergelijking (1). Di effec is dubbel. Een eerse is he direce effec, m.n. een daling van he belasingarief doe de belasingopbrengsen dalen bij gelijkblijvend BBP. Een weede effec is he inverdieneffec. Een daling van he belasingarief doe he BBP sijgen (vergelijking (2)) hegeen op zijn beur de belasingopbrengsen verhoog. We kunnen dus schrijven: T T(, ( )) (5) We nemen de differeniaal dt T T (6) T me T 0 (7) T en T 0 (8) Vergelijking (6) heef de volgende inerpreaie: de eerse erm aan de recherkan van deze vergelijking mee he direce effec van een daling van op T. Di effec is posiief, d.w.z. een daling van doe ook T dalen (T > 0). He inverdieneffec wor 4
weergegeven door de weede erm in vergelijking (6): een daling van doe sijgen ( 0 ) deze sijging van doe T sijgen ( T 0 ). We hebben nu alle elemenen om he effec van een daling van op D (de belasingdruk) e meen. We nemen eers de differeniaal van vergelijking (1): 1 T dt d (9) 2 We subsiueren nu (3) en (6) in (9): 1 T T T (10) 2 Deze uidrukking kan als volg herschreven worden 1 T T D (11) We sellen ons de vraag welke he eken is van conclusies rekken.. We kunnen nu de volgende 1. Als he inverdieneffec kleiner is dan 100% dan zal een daling van he arief, de belasingdruk, D alijd doen dalen. Di kan als volg aangeoond worden. Als T T 0 dan is he inverdieneffec, T, kleiner dan he direce effec van de daling van he arief, T. Di is een siuaie waarin he inverdieneffec kleiner is dan 100%, waarmee bedoeld wor da de exra overheidsinkomsen gegenereerd door de sijging van he BBP onvoldoende zijn om he verlies aan inkomsen en gevolge van een lager arief e compenseren. In da geval is in (11) alijd posiief. Di wil zeggen da bij een inverdieneffec van minder dan 100%, een daling van he belasingarief de belasingdruk D alijd zal doen dalen. 2. Als he inverdieneffec groer is dan 100% dan kan een daling van he belasingarief leiden o een sijging van D. Of di gebeur, zal dan afhangen van de graad van progressiviei van he belasingsyseem. Om di e zien herschrijven we (11) als volg: 1 T D T (12) De erm T D mee de graad van progressiviei van he belasingsyseem: T is de marginale belasingcoëfficiën en D is de gemiddelde belasingcoëfficiën. In een progressief belasingsyseem is T D. Indien er geen progressiviei is in he belasingsyseem dan is T D. In da geval zien we da alijd posiief is welke he niveau van he inverdieneffec is. Dus de graad van progressiviei moe groo genoeg zijn opda een inverdieneffec van meer dan 100% he eken van negaief maak. In de Belgische siuaie kunnen we aannemen da he inverdieneffec beduidend beneden de 100% is. Di wor bevesigd door de sudie van André Decoser en 5
Krisian Orsini. Di beeken da een daling van he belasingarief de belasingdruk (gemeen door D) doe dalen in België. 6