Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 27 oktober 2016 Agendapuntnummer : XII, punt 5 Besluitnummer : 2219 Portefeuillehouder : Wethouder Jan ten Kate Aan de gemeenteraad Onderwerp: Vitalisering en herbestemming recreatieparken De Wolden. Samenvatting: In gemeente De Wolden wordt op diverse recreatieparken onrechtmatig (permanent) gewoond in recreatieverblijven. Deze situatie zorgt voor tegenstrijdige belangen van bewoners, recreanten en eigenaren/verhuurders en onduidelijkheid over de toekomstige functie van het park. Voor de parken Nolderwoud en Zuiderhof ligt een collegebesluit voor handhavend optreden tegen de onrechtmatige bewoning. Voor de overige parken waar onrechtmatige bewoning op grote schaal plaatsvindt, is het af te vragen of handhavend optreden de oplossing voor de toekomst is. Op 28 april 2016 heeft de gemeenteraad op basis van de Discussienotitie onrechtmatige bewoning op recreatieparken en de rondetafelbijeenkomst op 14 april 2016 in Ruinen een opiniërende discussie over de aanpak van het vraagstuk gevoerd. Uit deze discussie kwam een rode draad met kaders voor de parken die overwegend (onrechtmatige) permanent bewoning naar voren. Wat ook naar voren kwam is dat de aanpak/herbestemming van parken met overwegend onrechtmatige bewoning en zonder recreatiepotentieel niet los gezien kan worden van het totaalbeeld van de recreatiesector in De Wolden. Daarom is het wenselijk ook de situatie op en het toekomstperspectief van andere recreatieparken in de gemeente te inventariseren om erachter te komen wat deze parken nodig hebben om vitaal en onderscheidend te zijn en blijven. Op deze manier ligt de aandacht niet alleen op de onrechtmatige bewoning in De Wolden (wat mogelijk een negatief beeld kan geven van de recreatie sector van De Wolden), maar faciliteren we waar gewenst ook de recreatieondernemers die zich willen vernieuwen, ontwikkelen en onderscheiden. Deze aanpak heeft ook een preventieve werking. Door optimale ontwikkelmogelijkheden te bieden trachten we te voorkomen dat op de parken die nu overwegend recreatief worden gebruikt permanente bewoning te kop op steekt vanwege een achterblijven product dat niet meer aansluit bij de vraag. Voorgesteld wordt om eerst de situatie op en het toekomstperspectief van alle recreatieparken met vaste verblijven en een recreatieve bestemming in De Wolden te inventariseren en in kaart brengen met behulp van onafhankelijk adviseur. Na deze schouw worden de recreatieparken zonder recreatief toekomstperspectief uitgenodigd maatwerkplannen voor toekomstig gebruik te ontwikkelen op basis van de aanbevelingen van de adviseur. Daarnaast faciliteren we waar gewenst de ontwikkeling en vernieuwing van recreatieparken met recreatief perspectief en zoeken we waar mogelijk de regionale samenwerking met de provincie Drenthe, het Recreatieschap Drenthe en de omliggende gemeenten om te werken aan een vitale Drentse recreatiesector. Fase van besluitvorming: Besluitvormend over fase 1 van de aanpak. Ontwerpbesluit: Fase 1 1) De situatie op en het toekomstperspectief van alle recreatieparken met vaste verblijven en Pagina 1 van 7
een recreatieve bestemming in De Wolden laten schouwen om inzicht te krijgen in de parksituatie en het toekomstpotentieel en daarbij behorende generieke aanbevelingen (leidraad voor het maken van een maatwerkplan): 2) Bij deze aanpak de uitkomsten van de opiniërende raadsvergadering van 28 april 2016 als kader te hanteren; 3) Bij deze aanpak de juridische consequenties van het uitvoeren van de gegeven aanbevelingen en globaal in kaart te brengen d.m.v. een quickscan; 4) Het college laten besluiten de stappen 1, 2 en 3 te laten uitvoeren door een onafhankelijk deskundige; 5) De kosten van fase 1 opvangen vanuit de budgeten van de begroting 2016 en 2017. Doorkijk Fase 2 van de aanpak* 6) De eigenaren en bewoners op de onder 1 bedoelde parken te faciliteren/ondersteunen bij met realiseren van een maatwerkplan voor toekomstig gebruik en de uitvoering daarvan; 7) De ruimtelijke, juridische en financiële consequenties van de maatwerkplannen gedetailleerd in kaart brengen; 8) Voor de maatwerkplannen de huidige eisen t.a.v. bouwen, (brand)veiligheid en beheer en inrichting openbare ruimte als kader te nemen; 9) Ontwikkeling en vernieuwing van parken met een recreatief perspectief waar gewenst en mogelijk te faciliteren; 10) Op deze parken met recreatief perspectief actief handhaven op onrechtmatige bewoning, de hiervoor benodigde uren inventariseren en beschikbaar stellen of inhuren. *Over de aanpak van fase 2 dient te zijner tijd aparte besluitvorming plaatst te vinden. Inleiding en aanleiding: In gemeente De Wolden wordt op diverse recreatieparken met vaste recreatieverblijven onrechtmatig (permanent) gewoond. Deze situatie zorgt voor tegenstrijdige belangen van bewoners, recreanten en eigenaren/verhuurders en onduidelijkheid over de toekomstige functie van het park. Voor park het Nolderwoud ligt er een besluit van burgemeester en wethouders tot handhaven. Daarnaast heeft het college van burgemeester en wethouders besloten om bij succesvolle handhaving op het Nolderwoud, ook op park de Zuiderhof de handhaving in te zetten. De motivatie voor dit besluit is dat deze parken beschikken over de meest recente accommodaties. Ze hebben daarom de potentie om weer een goedlopend/aantrekkelijk recreatiepark te worden. Voor de overige parken waar onrechtmatige bewoning op grote schaal plaatsvindt, is het af te vragen of handhavend optreden de oplossing voor de toekomst is. Deze parken hebben door een verouderd aanbod, het ontbreken van voorzieningen en een centrale verhuurder weinig potentie in de recreatiesector anno 2016. Reden om het vraagstuk op dit moment op te pakken zijn de speerpunten uit het collegeprogramma 2014-2018. Het college wil met stimuleringsplanologie de kwaliteit van recreatieparken verbeteren en de recreatie en toerismesector als geheel versterken. Hier hoort ook bij dat in beeld wordt gebracht hoe De Wolden wil omgaan met recreatieparken waar veel permanente bewoning plaatsvindt. Hiernaast hebben Gedeputeerde Staten van Drenthe in het collegeakkoord op hoofdlijnen 2015-2019 aangeven vanuit een positieve grondhouding gemeenten de ruimte te bieden haalbare plannen voor herbestemming voor te leggen als het gaat om recreatieparken die geen recreatief toekomstperspectief hebben. Discussie Op 28 april 2016 heeft de gemeenteraad op basis van de Discussienotitie onrechtmatige bewoning op recreatieparken en de rondetafelbijeenkomst op 14 april 2016 in Ruinen een opiniërende discussie over de aanpak van het vraagstuk gevoerd. Tijdens deze opiniërende discussie kwam naar voren dat de raad ook voor recreatiepark De Zuiderhof de mogelijkheden voor herbestemming wil onderzoeken. Uit de discussie kwam ook naar voren dat alleen de aanpak/herbestemming van parken met veel onrechtmatige bewoning en zonder recreatiepotentieel niet los gezien kan worden van hoe het met de recreatieparkensector in De Wolden gaat. Ook de situatie op en het toekomstperspectief van andere recreatieparken in de gemeente moet geïnventariseerd worden om erachter te komen wat deze parken nodig hebben Pagina 2 van 7
om vitaal en onderscheidend te blijven (speerpunt collegeprogramma). Op deze manier ligt de aandacht niet alleen op de onrechtmatige bewoning in De Wolden (wat mogelijk een negatief beeld kan geven van de recreatie sector van De Wolden), maar kunnen we ook de recreatieondernemers die zich willen vernieuwen, ontwikkelen en onderscheiden faciliteren. Hieronder vindt u puntsgewijs de rode draad van de opiniërende discussie. - De scenario s doorgaan met gedogen en onrechtmatige bewoning actief handhaven zijn geen optie. - Het initiatief van de uitvoering ligt bij het recreatiepark zelf. Een Vereniging van Eigenaren is een gesprekspartner. - Duidelijke kaders meegeven voor openbare ruimte en bouwen. - Herbestemmingsplannen mogen niet ten koste gaan van het woningbouwprogramma (contingenten) - Oog hebben voor verschillende belangen op recreatieparken (bewoner/ recreant/ verhuurder) - Rekening houden met mogelijke waardestijging van recreatieverblijven na herbestemming, hoe omgaan met planvoordeel? - Recreatieve parken die zich willen blijven ontwikkelen en vernieuwen, faciliteren en helpen met handhaving bij onrechtmatige bewoning. Het initiatief hiervoor ligt bij de ondernemer zelf. - Nu een regeling treffen voor de parken waar permanente bewoning een onomkeerbare vorm heeft aangenomen. In de toekomst nieuw beleid actief handhaven anders rechtsongelijkheid. - Het belastingstelsel m.b.t. recreatieparken onder de loep nemen. - Niet vergeten dat recreatiewoningen ook voorzien in tijdelijke huisvesting bij crisissituaties (maatschappelijk vraagstuk) blijven er voor deze doelgroep voldoende woonalternatieven; - Ook voor recreatiepark De Zuiderhof moeten de mogelijkheden voor herbestemming worden onderzocht. Problemen of vraagstukken: 1. Behoefte aan een aanpak om onrechtmatige bewoning op alle recreatieparken in De Wolden te beëindigen en duurzame toekomstoplossing te vinden. 2. Behoefte aan een aanpak om de recreatieparken met een overwegend recreatieve functie te faciliteren en ondersteunen om vitaal en onderscheiden te worden of blijven. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Een gefaseerde aanpak wordt voorgesteld om het toekomstige gebruik van recreatieparken te bepalen en vervolgens realiseren. Over fase 1 vindt nu besluitvorming plaats. Over de aanpak van fase 2 dient te zijner tijd aparte besluitvorming plaats te vinden. Hieronder worden de fases schematisch weergegeven en vervolgens toegelicht. Fase 1: Het schouwen van alle recreatieparken met vaste verblijven is nodig om het toekomstperspectief en maatwerkplannen te bepalen De grootschalige onrechtmatige bewoning op een aantal recreatieparken binnen de gemeente heeft geleid tot een discussie over de toekomst van deze parken. De verwachting is dat alleen handhavend optreden tegen het permanent wonen op deze parken er niet automatisch toe gaat leiden dat deze recreatieparken weer goed gaan meedoen in de recreatiesector van De Wolden. Het eigendom is versnipperd en voorzieningen en centraal beheer ontbreken wat het moeilijk maakt je als recreatiepark weer in de markt vestigen en voldoende te onderscheiden. Uit de opiniërende discussie op 28 april kwam naar voren dat er voor elk recreatiepark een Pagina 3 van 7
maatwerkplan of parkvisie voor de toekomst nodig is. In de discussienotitie is vooral ingezoomd op de parken waar onrechtmatige bewoning veel voorkomt (Marterhaar, Marterhaar-Vorstenburg, Koekangerveldweg, De Oshaar, De Larix, t Heuveltje en De Zuiderhof). Uit de rondetafelbijeenkomst, de raadsdiscussie en bezoek aan het project Vitale Vakantieparken Veluwe kwam het voortschrijdend inzicht dat het verstandig is om het vraagstuk breder aan te pakken en de situatie op alle recreatieparken met vaste verblijven en een recreatiebestemming binnen gemeente De Wolden te laten schouwen door een onafhankelijk adviesbureau. Op deze wijze wordt duidelijk wat het toekomstperspectief van ieder park is, komen we erachter wat recreatieondernemers nodig hebben om in de toekomst vitaal en onderscheidend te blijven en krijgen we generieke aanbevelingen om tot een succesvolle herbestemming of revitalisering te komen. Een bijkomend voordeel van de voorgestelde parkenschouw is dat deze veel input geeft voor de evaluatie van het recreatiebeleid die aanstaande is. De schouw De schouw bestaat uit het bezoeken van alle recreatieparken met vaste recreatieverblijven. Aan de hand van een checklist worden gekeken naar: - Ruimte, kwaliteit en inpassing in de omgeving; - Bedrijfskwaliteit: paden, verlichting, beplanting, schotels, gebouwen, schuttingen, bijgebouwen, etc.; - Verdienmodellen: toeristische verhuur, seizoen recreatief verblijf, (semi)permanente bewoning, arbeidsmigranten, etc.; - Doelgroepen; - Eigendomsverhoudingen. Kaders voor maatwerkplannen De schouw geeft ondernemers en eigenaren/bewoners op de parken een leidraad en aanbevelingen om het toekomstperspectief te bepalen en daarmee op eigen initiatief een maatwerkplan op te stellen. Voorgesteld wordt om bij het bepalen van dit toekomstperspectief en een maatwerkplan per park de volgende kaders mee te geven: - Elk recreatiepark heeft één vaste gesprekspartner bijvoorbeeld in de recreatieondernemer of een Vereniging van Eigenaren; - Bij ander toekomstig gebruik mag dit niet ten koste gaan van het gemeentelijk woningbouwprogramma; - Recreatieparken en recreatiewoningen moeten bij ander toekomst gebruik voldoen aan de eisen van het bouwbesluit niveau bestaande bouw en brandveiligheid; - Planologische bouw- en gebruiksmogelijkheden worden bij ander toekomstig gebruik afgestemd op de bestaande aanwezige opzet van het park; - Er worden duidelijke afspraken gemaakt over beheer en onderhoud openbare ruimte en afvalinzameling; - De ruimtelijke, financiële en juridische consequenties van een plan worden voor alle betrokken partijen in beeld gebracht. Bewustwording, betrokkenheid en draagvlak creëren Voor bewustwording, betrokkenheid en draagvlak is het belangrijk de betrokkenen (ondernemers, eigenaren, gebruikers) vanaf de start goed te informeren over de aanpak en de aanleiding hiervoor. De communicatie zal verlopen via de gemeente, in afstemming met de groep van Woldense Recron-bedrijven. Aan de hand van de uitkomsten van fase 1, zal een voorstel voorgelegd worden voor besluitvorming voor de manier van uitvoering van fase 2. Hierna wordt een voorzichtige inschatting gemaakt, hoe fase 2 eruit zou kunnen zien. Fase 2: Opstellen en uitvoeren maatwerkplannen en faciliteren ondernemers Met de via de schouw verkregen aanbevelingen kunnen recreatieondernemers en VVE s aan de slag om het toekomstig gebruik te bepalen en een maatwerkplan opstellen. Vervolgens moeten de betrokkenen ondersteund worden in de uitvoering van het maatwerkplan. Daar waar het gaat Pagina 4 van 7
om parken zonder recreatieperspectief moeten concrete afspraken gemaakt worden over het nieuwe toekomstig gebruik en de ruimtelijke, juridische en financiële consequenties hiervan. Vervolgens moeten deze afspraken ten uitvoer worden gebracht bijvoorbeeld het inzetten van een bestemmingsplanwijziging of het sluiten van overeenkomsten over beheer en onderhoud van openbare ruimtes op het park. Per recreatiepark moet daarom op een gegeven moment opnieuw besluitvorming plaatsvinden. Daar waar het gaat om parken met recreatief perspectief kunnen ondernemers daar waar gewenst op basis van de aanbevelingen van het adviesbureau geholpen worden bij de ontwikkeling en vernieuwing van hun recreatief product. De planvorming hiervoor is de verantwoordelijkheid van de ondernemer zelf. Het Recreatie-expertteam Drenthe kan de ondernemer hierbij helpen. Een ander voorbeeld kan zijn actief samenwerken met een recreatieondernemer om nieuwe gevallen van permanente bewoning te handhaven en beëindigd te houden. Dit houdt wel in dat er (ten opzichte van de huidige situatie) een grotere inzet van het team Toezicht en Handhaving noodzakelijk kan zijn. Dit kan extra kosten met zich meebrengen. Op dit moment is niet in te schatten of en in welke mate nieuwe permanente bewoning zich gaat voordoen. Hier liggen ook kansen voor stimuleringsplanologie en/of herverkaveling, wellicht kunnen wensen van ondernemers gecombineerd worden. Een mogelijk voorbeeld hiervan kan zijn een uitbreidingswens van de ene ondernemer terwijl een andere zijn bedrijf graag wil beëindigen of verkopen. Om de kansen van een dergelijke combinatie te vergroten is waarschijnlijk een regionale aanpak noodzakelijk. Het Recreatieschap Drenthe heeft hiervoor onlangs het initiatief genomen door de Werkgroep Vitale Vakantieparken in het leven te roepen. Het Recreatieschap Drenthe en de provincie Drenthe zien het Woldense initiatief als een interessante pilot voor Drenthe en willen daarom beide een financiële bijdrage doen van 5000,-. Zie ook het kopje financiële effecten. Kanttekeningen De aanpak is geen garantie dat er zich in de toekomst geen nieuwe situaties van herbestemming van parken voordoen Met bovenstaande gefaseerde aanpak wordt getracht onrechtmatige bewoning op alle recreatieparken in De Wolden te beëindigen en een duurzame toekomstoplossing te vinden. Door ook kansrijke recreatieparken waar gewenst en mogelijk te faciliteren met vernieuwing en te helpen met handhaven op onrechtmatige bewoning moet voorkomen worden dat parken opnieuw ten prooi vallen aan grootschalige onrechtmatige bewoning. Het is echter niet uitgesloten dat in de toekomst weer herbestemmingen noodzakelijk zijn. Een recreatiepark kan op een gegeven moment de actuele recreatietrend missen met leegstand tot gevolg. Op dat moment moet opnieuw onderzocht worden of revitalisering of herbestemming de beste oplossing is. Actief handhaven op de parken waar recreatief gebruik gewenst is, kan leiden tot flinke extra kosten voor de gemeente De keuze om actief te gaan handhaven op onrechtmatige bewoning op alle recreatieparken in De Wolden te beëindigen, houdt in dat er ten opzichte van de huidige situatie een grotere inzet van het team Toezicht en Handhaving noodzakelijk is. Handhaven op onrechtmatige bewoning vraagt op een intensieve en daarmee kostbare aanpak. De hoogte van de kosten is afhankelijk van de omvang van het probleem. Zodra hier meer duidelijkheid over, zal gekeken moeten worden in hoeverre deze kosten binnen de huidige bezetting zijn op te vangen. Risico dat een ondernemer of VVE niet wil meewerken Het risico bestaat dat een recreatieondernemer of vereniging van eigenaren niet wil meewerken aan de schouw en het opstellen van een maatwerkplan. In dat geval wordt het specifieke vraagstuk opnieuw besproken met de raad. Recreatiewoningen vervullen een functie in het maatschappelijk huisvestingsvraagstuk De maatschappelijke functie van recreatiewoningen moet niet onderschat worden. De Pagina 5 van 7
accommodaties voorzien soms in tijdelijke huisvesting bij crisissituaties zoals echtscheidingen. Nadat de beoogde maatwerkplannen zijn uitgevoerd moet gemonitord worden of er voor deze doelgroep in De Wolden nog voldoende tijdelijke woonalternatieven zijn. Alternatief beleid: De aanpak alleen richten op de in de discussienotitie onrechtmatige bewoning op recreatieparken beschreven parken waar onrechtmatige bewoning op grote schaal voorkomt. Toelichting alternatief beleid Door deze aanpak te kiezen worden niet recreatief in gebruik zijnde recreatieparken geschouwd en wordt naar oplossingsmogelijkheden voor toekomstig gebruik gezocht. Er wordt echter niet naar de gehele recreatiesector gekeken. De kans bestaat dat andere parken die niet succesvol functioneren met leegstand en permanente bewoning te maken krijgen. Financiële effecten: De voorgestelde aanpak vraagt in fase 1 een investering van 27.000,- voor het laten uitvoeren van de recreatieparkenschouw inclusief juridische quickscan door een onafhankelijk adviseur. De betaling hiervan dient voor 60% bij opdrachtverlening en 40% bij oplevering betaalt te worden en wordt daarom, betaald uit de budgeten van 2016 en 2017. De investering wordt als volgt gedekt: 1.Gemeente 17.000,- dit budget bestaat uit: - Ruimtelijke Ontwikkeling 7000,- (kostenplaats structuur en bestemmingsplannen 4081000000, kostensoort 434328171, begrotingsjaar 2016) - Recreatie en Toerisme 5000,- (speerpunt evalueren en herijken huidige recreatiebeleid en start met uitvoering nieuwe speerpunten programmabegroting 2017) - Toezicht en handhaving 5000,- (kostenplaats veiligheid 4014020502, begrotingsjaar 2016) 2.Recreatieschap Drenthe 5000,- 3.Provincie Drenthe 5000,- Na afloop van fase 1 (schouwen) wordt in fase 2 per recreatiepark een maatwerkplan opgesteld en moet ingeschat worden welke inzet en kosten (per afdeling) hiermee gemoeid gaan. Hierover moet te zijner tijd opnieuw besluitvorming plaatsvinden. Personele effecten: De voorgestelde aanpak vraagt in meerdere of mindere mate personele effecten voor de afdelingen Ruimtelijke Ontwikkeling, Strategisch Beleidscentrum (recreatie en toerisme), Toezicht en Handhaving, Bedrijfsbureau, Communicatie, Grondzaken en Beheer. Op dit moment is nog geen concrete urenraming te maken. Na de schouw (fase 1) zal er een concreter beeld ontstaan van de opgave die er per park ligt. Juridische effecten: Fase 1 van de voorgestelde aanpak heeft geen juridische effecten. Fase 2 kan wel juridische gevolgen hebben wanneer bijvoorbeeld herbestemmingen worden geregeld met een bestemmingsplanprocedure, wanneer gemeentelijk beleid wordt aangepast om ondernemers beter te faciliteren of wanneer de gemeente bijvoorbeeld besluit een VVE beslissingsbevoegdheid te geven over een iets dat wettelijk gezien een gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) Betrokkenen (ondernemers, eigenaren, gebruikers) worden vanaf het begin geïnformeerd en betrokken bij de aanpak. De communicatie zal plaatsvinden via de gemeente, in afstemming met de groep van Woldense Recron-bedrijven. Fatale termijnen: n.v.t. Pagina 6 van 7
Aanpak en uitvoering: Het onderwerp is aan de orde geweest tijdens het rondetafelgesprek op 14 april 2016 (informerend) en de raadsvergadering van 28 april 2016 (opiniërend). Vanavond vindt er besluitvorming plaats over fase 1 van de voorgestelde aanpak voor de recreatiesector. Verder nodigt het college van BenW de gemeenteraad uit voor een excursie naar de Veluwe waar men actief is met de aanpak Vitale Vakantieparken Veluwe. Bijlagen: Lijst te schouwen recreatieparken. Zuidwolde, 14 oktober 2016 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 7 van 7