Inhoud Voorwoord 1 3 Inleiding 1 5 Inhoud van het boek 20 deel i achtergronden 23 1 Beeldende therapie 2 5 1.1 Definiëring van het begrip beeldende therapie 2 5 1.2 Geschiedenis van het beroep in Nederland 3 0 1.2.1 Veranderingen in de beeldende kunst 3 1 1.2.2 Ontwikkelingen in de waardering van creativiteit en expressie 3 3 1.2.3 Eind negentiende eeuw tot WO II: van pioniersgeest naar culturele therapie 3 4 1.2.4 Vanaf WO II tot 1960: de vorming van creatieve en expressieve therapie als een volwaardig beroep 36 1.2.5 1960-1980: van groei en variatie in het beroep naar institutionalisering 3 8 1.2.6 1980-2000: professionalisering 4 0 1.2.7 Vanaf 2000: op weg naar een federatief verband van vaktherapieën 4 2 1.3 Ontwikkeling vanuit drie basistheorieën 4 3 1.3.1 Creatiefprocestheorie 4 4 1.3.2 Kunstanaloge benadering 5 8 1.3.3 Analoge procesmodel 6 3 1.4 Beelden en hersenen 7 1 1.4.1 Hersenfuncties 7 2 1 2 BSL - ALG_BK_1KZM - 2145_hand12345 005
6 Handboek beeldende therapie 1.4.2 Het Visuele systeem: van oog naar beeld 7 3 1.4.3 Aandoeningen van het visuele systeem 7 4 1.4.4 Emoties en de hersenen 7 5 1.4.5 Kunstenaars met een visuele aandoening 7 6 2 Fundamentele vaardigheden 7 8 2.1 De creatieftherapeutische driehoek: drie perspectieven 7 9 2.1.1 Het perspectief van de cliënt 8 2 2.1.2 Het perspectief van het medium 9 6 2.1.3 Het perspectief van de therapeut 1 1 3 2.2 De mediumdriehoek: ambacht/kunst-reflectietoepassing 1 1 9 2.2.1 Ambacht en kunst 1 2 1 2.2.2 Reflectie 1 2 3 2.2.3 Toepassing 1 2 6 2.3 De functionele driehoek: denken-voelen-handelen 1 26 2.3.1 Denken, voelen, handelen 1 2 7 2.3.2 Het creatieftherapeutisch continuüm van Vija Lusebrink 1 28 deel ii de beroepspraktijk 133 3 Fasering van de behandeling 1 3 5 3.1 Enkele definities 1 3 6 3.1.1 Regulatieve cyclus 1 3 6 3.1.2 Klinisch redeneerproces 1 3 7 3.1.3 Behandelcyclus in fasen 1 3 8 3.2 Aanmelding, kennismaking en observatie 1 3 9 3.2.1 Aanmelding 1 3 9 3.2.2 Kennismaking 1 4 2 3.2.3 Observatie 1 4 3 3.3 Diagnostiek en indicatiestelling 1 5 0 3.3.1 Beeldendtherapeutische diagnostiek 1 5 0 3.3.2 Beeldendtherapeutisch-diagnostische instrumenten 1 5 1 3.3.3 Indicatiestelling 1 5 4 3.4 Behandelplan opstellen 1 5 5 3.4.1 Behandeldoelen in beeldende therapie 1 5 6 3.4.2 Opstellen van het behandelplan 1 6 4 BSL - ALG_BK_1KZM - 2145_hand12345 006
Inhoud 7 3.5 Behandelplan uitvoeren 1 6 5 3.5.1 De cliënt en de therapeut tijdens de uitvoering 1 6 5 3.5.2 Uitvoering, fasen en programma s 1 6 9 3.5.3 Bijhouden van het verloop van de therapie 1 7 1 3.6 Evalueren en afsluiten 1 7 2 3.6.1 Evaluatie 1 7 3 3.6.2 Afscheid nemen 1 7 9 3.6.3 Verslaglegging 1 8 4 4 Interventies 1 9 0 4.1 Definitie 1 90 4.2 Aanleidingen in beeldende therapie waarop interventies gepleegd worden 1 9 2 4.2.1 Voorspelbare momenten 1 9 3 4.2.2 Onvoorspelbare momenten 1 9 3 4.2.3 Bewuste en onbewuste interventies 1 9 3 4.3 Doelen 1 94 4.4 Soorten interventies in beeldende therapie 1 9 5 4.4.1 De creatieftherapeutische driehoek 1 9 6 4.4.2 Afstemmen 2 0 0 4.4.3 Structuur ontwikkelen van binnenuit en structuur aanbrengen van buitenaf 2 0 1 4.5 Praten in beeldende therapie 2 0 4 4.5.1 Taal in beeldende therapie 2 0 4 4.5.2 Ontwikkelingslijn 2 0 5 4.5.3 Communicatievormen met taal 2 0 7 4.5.4 Structureren met taal 2 0 8 4.5.5 Verbale communicatie en de verschillende werkwijzen 2 1 1 4.5.6 Praten in beeldende groepstherapie 2 1 6 4.5.7 Beeldende therapie met specifieke doelgroepen voor wie taal een barrière vormt 2 1 9 5 Methoden, methodieken en diagnostische instrumenten 220 5.1 Definiëring van begrippen 2 2 1 5.1.1 Verschillende indelingen van werkwijzen 2 2 3 5.1.2 Ordening van methoden en methodieken 2 2 4 5.2 Methoden en methodieken gebaseerd op de combinatie van vormgevingsprocessen en psychologische stromingen 2 2 9 5.2.1 Creatiefprocestheorie in de praktijk 2 2 9 BSL - ALG_BK_1KZM - 2145_hand12345 007
8 Handboek beeldende therapie 5.2.2 Het analoge procesmodel in beeldende therapie 235 5.2.3 Beeldwaarneming, een beeldend benoemingssysteem 243 5.2.4 MOVE, een vormgevingsmethode in beeldende therapie 250 5.2.5 t Tijdloze Uur 2 5 5 5.2.6 Emerging Boby Language (EBL) 2 6 4 5.3 Methoden en methodieken gebaseerd op psychotherapeutische stromingen 2 7 3 5.3.1 Beeldende gestalttherapie 2 7 3 5.3.2 Beeldende dialectische gedragstherapie 2 8 0 5.3.3 Beeldende schematherapie 2 8 6 5.3.4 Beeldende therapie binnen mentalizationbased treatment 2 9 2 5.3.5 Psychodynamische beeldende groepstherapie 2 9 8 5.3.6 Interactieve methode 3 0 5 5.3.7 Gezinscreatieve therapie 3 1 2 5.3.8 Beeldende gezinsobservatie en -therapie 3 1 8 5.3.9 Life-review en reminiscentie in beeldende therapie, werken met levensverhalen en herinneringen 326 5.3.10 Analytische tekentherapie 3 3 3 5.4 Methoden en methodieken gebaseerd op een techniek of werkvorm 3 4 1 5.4.1 Imaginatie in beeldende therapie 3 4 1 5.4.2 Meditatief kunstzinnig werken: boetseren, tekenen en schilderen 3 4 7 5.4.3 Twee Duitse methoden: Geführtes Zeichnen en Arbeit am Tonfeld 353 5.4.4 Aanschilderen 3 6 2 5.4.5 Sandplay Therapie (methode D. Kalff) 3 6 8 5.4.6 Phototherapy 3 7 2 5.4.7 Computergebruik in beeldende therapie, een innovatieve ontwikkeling: gigabytes en therapie... 378 5.4.8 Mandala tekenen 3 8 5 5.4.9 Taal en beeld in therapie 390 5.4.10 Multimediaal werken: een samenspel van beeldend en muziek 394 5.4.11 Beeldende werkwijze geïnspireerd op het werk van Florence Cane 400 BSL - ALG_BK_1KZM - 2145_hand12345 008
Inhoud 9 5.4.12 Mindfulness en beeldende therapie aandachttrainingen 4 0 3 5.4.13 Sensopatische beeldende werkvormen 4 1 1 5.5 Beeldendtherapeutisch-diagnostische instrumenten 4 1 5 5.5.1 Diagnostic Drawing Series 4 1 5 5.5.2 RS-index Grafische Elementen (RSiGE) 4 2 3 6 De beeldend therapeut in de organisatie 4 2 9 6.1 Organisatie van de zorg 4 3 0 6.1.1 Geestelijke gezondheidszorg 4 3 1 6.1.2 Onderwijs 4 3 7 6.1.3 Eigen praktijk 4 3 9 6.1.4 Overige werkvelden 4 4 3 6.1.5 Doelgroepen 4 4 3 6.1.6 Verwijzing 4 4 4 6.2 Financieringssysteem 4 4 7 6.2.1 Standaardisering 4 4 7 6.2.2 Onderwijs 4 4 8 6.2.3 De eigen praktijk 4 4 9 6.3 Producten en modulen 4 4 9 6.4 Multidisciplinaire samenwerking 4 5 1 6.4.1 De positie van de beeldend therapeut 4 5 6 6.4.2 Beleidsontwikkeling 4 6 1 6.5 Aanverwante beroepen 4 6 3 6.5.1 Vaktherapieën 4 6 4 6.5.2 Speltherapie, psychotherapie voor kinderen en beeldcommunicatie 4 6 7 6.5.3 Kunstzinnige therapie 4 6 8 6.5.4 Arbeidstherapie/activiteitenbegeleiding 4 6 8 6.5.5 De creatieve professional 4 6 8 6.5.6 Indicaties 4 6 9 6.6 Behandelvormen van de beeldend therapeut 4 7 1 6.6.1 Behandelduur 4 7 1 6.6.2 Individuele therapie, groepstherapie, partnerrelatietherapie en gezinstherapie 4 7 3 6.7 Rapportage 4 7 8 6.7.1 Rapportagevormen 4 7 8 6.7.2 Kwaliteit van de rapportage 4 8 0 6.7.3 Dossiervorming 4 8 1 BSL - ALG_BK_1KZM - 2145_hand12345 009
10 Handboek beeldende therapie 7 Faciliteiten 4 8 6 7.1 Ruimte 487 7.1.1 Werken met water 4 9 0 7.1.2 Opbergruimte 4 9 0 7.1.3 Meubilair 4 9 2 7.1.4 Sfeer 493 7.2 Veiligheid 4 9 3 7.2.1 Fysieke veiligheid 4 9 4 7.2.2 Emotionele veiligheid 4 9 6 7.2.3 Risico s 4 9 7 7.3 Materialen 4 9 9 7.4 Tijd 500 7.4.1 Tijd als therapeutische factor 5 0 1 7.4.2 Timing 502 7.4.3 Start van de zitting 503 7.4.4 Afronding van de zitting 5 0 4 7.4.5 Tijd als economische factor 5 0 5 7.4.6 Behandelduur 5 0 9 7.5 Budgettering 5 0 9 7.5.1 Begroting 5 1 0 7.5.2 Variabele kosten 5 1 4 7.5.3 Andere kosten 5 1 5 deel iii professionalisering en positionering 517 8 Onderzoek en beeldende therapie 5 1 9 8.1 Praktijkonderzoek 5 2 0 8.2 Professionaliteit en onderzoek 5 2 0 8.3 Evidence-based practice 5 2 2 8.3.1 Maatschappelijke context 5 2 2 8.3.2 Wat is evidence-based practice? 5 2 3 8.4 Practice-based evidence 5 2 6 8.4.1 Onderzoek naar interventies van de professional 527 8.4.2 De cliënt als ervaringsdeskundige 5 3 0 8.5 De beeldend therapeut en niveaus van kennis 5 3 1 8.6 Onderzoeksbenaderingen 5 3 3 8.7 Een onderzoek ontwerpen in de praktijk 5 3 6 8.7.1 Kwalitatief en kwantitatief onderzoek 5 3 6 BSL - ALG_BK_1KZM - 2145_hand12345 010
Inhoud 11 8.8 Onderzoek naar instrumenten en methoden voor beeldende therapie 5 3 9 8.9 Onderzoek in het medium en over de grenzen van het vak 54 1 9 Professionalisering en positionering in perspectief 544 9.1 Inleiding 544 9.2 Scholing 544 9.2.1 Huidige opleidingenstructuur 5 4 5 9.3 Supervisie en intervisie 5 4 9 9.3.1 Supervisie 5 4 9 9.3.2 Intervisie 5 5 0 9.3.3 Beeldend werk en reflectie 5 5 1 9.4 Registratie 5 5 1 9.5 Maatschappelijke positionering 5 5 4 9.5.1 Beroepsvereniging 5 5 4 9.5.2 De overheid in de context van de beroepsuitoefening 556 9.5.3 Positionering van de beeldend therapeut binnen de organisatie 5 5 8 9.6 Professionalisering en positionering in perspectief 560 Nawerk Toelichting bij dvd en website 563 Toelichting bij de dvd 563 Toelichting bij de internetsite 5 6 8 Bronnen 569 Literatuur 569 Websites 596 Verantwoording 5 9 9 Eindredactie 599 Redactie 599 Auteurs 60 1 Nawoord 6 1 0 Register 6 1 2 BSL - ALG_BK_1KZM - 2145_hand12345 011
BSL - ALG_BK_1KZM - 2145_hand12345 012