Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Gemeente Purmerend 2016-2020 afvalbeheer wordt grondstoffenmanagement Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Gemeente Purmerend 2016-2020 Datum: 14.11.2016 Versie: 4.1 Auteur: Ellen Hermens Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020
Samenvatting Voor u ligt de notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Gemeente Purmerend 2016-2020. De notitie geeft inzicht in de landelijke ontwikkelingen op het terrein van afvalbeheer en welke maatregelen de gemeente Purmerend kan toepassen om hierop in te spelen. De gemeente Purmerend heeft de ambitie om in 2020 te voldoen aan de gestelde wettelijke norm van 75% afvalscheiding. Het huidige niveau van afval scheiden in Purmerend is 45% [afvalmonitor 2015]. Met het vaststellen van het plan Verbetering afvalscheiding laagbouw Purmerend eind mei 2015, heeft Purmerend de eerste stap gezet in het traject waarbij de focus ligt op het minimaliseren van het restafval en het maximaliseren van de afvalscheiding. In deze notitie wordt een aantal maatregelen beschreven die een positieve bijdrage kunnen leveren aan de verbetering van de afvalscheiding in Purmerend. Belangrijk onderdeel van elke maatregel is communicatie. Voor het succesvol doorvoeren van de verschillende maatregelen is een gedegen communicatie met en voor de bewoners van Purmerend noodzakelijk. Hetgeen beschreven deze notitie is voor de gemeente Purmerend een vervolgstap op de weg naar een circulaire economie, waar restafval tot een absoluut minimum beperkt wordt en de focus volledig op hergebruik zal liggen. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 2
Inhoudsopgave Samenvatting... 2 Inhoudsopgave... 3 1. Inleiding... 4 2. Purmerend: ambities en doelstellingen... 5 2.1 Visie en ambitie... 5 2.2 Toekomst: grondstofmanagement en lagere kosten... 6 3. Purmerend 2016-2020... 7 3.1 Het Purmerends afval in cijfers [peiljaar 2015]... 7 3.2 Afvalscheiding een combinatie van gemak en gedrag... 8 4. Maatregelen korte termijn...10 4.1 Omgekeerd inzamelen...10 4.2 Afvalscheiding bij hoogbouw: maatwerk...11 4.3 Toegangssysteem milieustraat...12 4.4 Communicatieplan 2017-2018...12 5. Maatregelen lange termijn...13 5.1 Centrale voorzieningen voor gft-afval...13 5.2 Verzamelcontainers voor inzameling droge stromen hoogbouw...14 5.3 Milieustraat en stimuleren scheiding grof huishoudelijk afval...14 5.4 Containermanagement; meten is weten!...15 5.5 Financiële maatregelen...15 5.6 Solidariteit: hetzelfde betalen voor dezelfde service...17 6. Landelijke ontwikkelingen...18 6.1 Overige maatregelen ter bevordering van de afvalscheiding...18 6.2 We gaan omdenken!...19 7. Communicatie...21 8. Purmerend op weg van afval naar grondstof...22 Bijlagen...23 Bijlage 1: Kaders en ontwikkelingen...24 Bijlage 2: Sorteeranalyse restafval Purmerend 2015...28 Bijlage 3: Inzamelresultaten januari september 2016...30 Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 3
1. Inleiding Voor u ligt de notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer 2016 2020 voor de gemeente Purmerend. Deze notitie beschrijft de ontwikkelingen binnen het afvalbeheer en de wijze waarop de gemeente Purmerend hier de komende vijf jaren de inzameling van huishoudelijk afval naar kan organiseren. Naast een toekomstvisie en ambities, bevat de notitie maatregelen waarmee de doelstellingen voor de komende vijf jaar gerealiseerd kunnen worden. Purmerend is met deze notitie de weg ingeslagen naar een circulaire economie en dan niet alleen circulair denken maar vooral ook doen! En waar afval grondstof is voor nieuwe producten of voor energie. Met de maatregelen uit deze notitie volgt de gemeente Purmerend het transitieprogramma Van Afval Naar Grondstof [VANG] van de rijksoverheid 1. In dit programma staat een ambitie van 75% afvalscheiding in 2020. Door in te zetten op maximaliseren van de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval en minimaliseren van het restafval, is ook voor Purmerend de doelstelling uit het VANG-programma haalbaar. In het Coalitieakkoord 2014-2018 is het streven opgenomen om in 2018 60% afvalscheiding te realiseren. Deze ambitie wordt in deze notitie gecombineerd met het landelijke beleid om het restafval zo veel als mogelijk te reduceren en vanuit die basis vertaald naar meetbare doelstellingen voor de komende vijf jaar. Met de focus op de omslag van afval naar grondstof, hogere afvalscheiding en reductie van het restafval, worden de verwerkingskosten van het afvalbeheer beter beheersbaar. Het mes snijdt dus aan twee kanten: een betere milieuprestatie [meer afvalscheiding dus meer grondstoffen] leidt tot lagere kosten. 1 In bijlage 1 is een beschrijving van de landelijke en lokale kaders en ontwikkelingen opgenomen. Deze vormen de context waarbinnen deze notitie is opgesteld. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 4
2. Purmerend: ambities en doelstellingen Het loslaten van het afval-denken en de omslag maken naar grondstof-denken vraagt ook om een omslag in het afvalbeheer. De focus komt meer te liggen op het sturen van het afvalgedrag van de inwoners van Purmerend dan op het daadwerkelijke vuilnis ophalen. Want zonder de inzet van de inwoners, wordt de verhoging van de afvalscheiding niet gerealiseerd. Naast afvalscheiding wordt ook afvalpreventie een belangrijk onderwerp in de omslag van het afvalbeheer. Het voorkomen van afval ligt inmiddels niet langer alleen op het bordje van de producenten van consumentenproducten maar ook op het bordje van de inwoner. Door slim te kopen en te consumeren, kan veel restafval voorkomen worden. De gemeente kan bewoners hiermee helpen door een goed inzamelsysteem voor gescheiden inzameling te bieden en bewoners goed en volledig te informeren over het waarom van afvalscheiding en afvalpreventie. 2.1 Visie en ambitie De gemeente Purmerend heeft de volgende visie op afvalbeheer: Het inrichten van afvalbeheer met de focus op hergebruik en preventie waarbij de balans gezocht wordt tussen het gemak voor de burger en het realiseren van milieudoelstellingen. Transitie van afval naar grondstof: maximalisering van hergebruik en minimalisering van het restafval, tegen maatschappelijk verantwoorde kosten. Deze visie is vertaald naar de volgende ambities: De ambitie is om in 2018 60% afvalscheiding te realiseren en te streven naar de landelijke norm van 75% in 2020. In 2020 zijn de maatregelen uit dit afvalbeheerplan in Purmerend doorgevoerd en is 100% van de huishoudens voorzien van een passend inzamelsysteem dat gescheiden inzameling van afvalstromen stimuleert en faciliteert. In de communicatie rondom afval en afvalinzameling ligt de focus op het voorkomen van afval. 2.1.1 Uitgangspunten Bij het vormgeven van het realiseren van de bovengenoemde visie en ambities gelden de volgende uitgangspunten: - afvalscheidingsgemak voor de inwoners - afvalinzameling tegen maatschappelijk verantwoorde kosten - streven naar verlaging afvalstoffenheffing, - jaarlijks tevredenheid inwoners monitoren - verzamelcontainers bij voorkeur ondergronds. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 5
2.2 Toekomst: grondstofmanagement en lagere kosten Grondstoffen worden steeds schaarser. TNO heeft berekend dat de reserve van veel van onze grondstoffen de komende 10 tot 50 jaar uitgeput zal raken. Daartegenover staat dat de vraag naar grondstoffen als gevolg van onze welvaart alleen maar blijft stijgen. Het wordt tijd om onze beschikbare grondstoffen slim in te zetten en zoveel mogelijk terugwinning van grondstoffen te realiseren. Een verhoging van het hergebruik van afval is hier één van de opties die hieraan bijdraagt. Afval bestaat niet meer De toekomst moet een toekomst zijn zonder afval, de circulaire economie. Die weg is nog lang en omvat veel meer dan alleen de afvalfase van een product. Het gaat vooral om het zo lang mogelijk in de kringloop houden van grondstoffen. Hieronder valt ook het zo lang mogelijk in gebruik houden van producten. We kunnen hier op voorsorteren door te streven naar een afval-arme maatschappij waarbij datgene wat uiteindelijk wordt weggegooid, zoveel mogelijk wordt hergebruikt als grondstof. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 6
3. Purmerend 2016-2020 De komende jaren ligt de focus op hergebruik en preventie. De eerste stappen hierin zijn in Purmerend al gezet met de uitvoering van het plan Verbetering afvalscheiding laagbouw, waarbij de inzamelfrequentie voor restafval is teruggebracht van wekelijks naar tweewekelijks, de gft-inzameling is uitgebreid en de inzameling van pmd-afval [het plastic, lege pakken en blik] is geïntensiveerd. Deze maatregelen zijn ingezet om te komen tot een verbetering van de afvalscheiding bij de laagbouw. De maatregelen bij de laagbouw zijn een eerste stap naar de realisatie van de afspraken in het coalitieakkoord, namelijk 60% afvalscheiding in 2018. Van de totale hoeveelheid afval in Purmerend is in 2015 45% hergebruikt, de overige 55% is in de vuilverbrandingsinstallatie verdwenen. Ondanks dat bij verbranden energie en warmte wordt teruggewonnen, gaan er zo veel kostbare en herbruikbare grondstoffen onnodig verloren. Het is van belang om zoveel mogelijk afval als grondstof in te zamelen en zo min mogelijk afval te verbranden. Niet alleen in het kader van duurzaamheid en milieu, maar ook in het kader van kostenbeheersing. 3.1 Het Purmerends afval in cijfers [peiljaar 2015] In 2015 werd per inwoner van Purmerend gemiddeld over dat jaar 546 2 kg afval geproduceerd. Hiervan is 45% gescheiden ingezameld, de overige 55% is afgevoerd naar de afvalverbranding. De genoemde 546 kg afval per inwoner bestaat uit 386 kg fijn huishoudelijk afval en 160 kg grof huishoudelijk afval. Het fijn huishoudelijk is het afval dat bij de bewoners opgehaald wordt, grof huishoudelijk afval wordt via het halen op afspraak of via de milieustraat ingezameld. De 386 kg fijn huishoudelijk afval bestaat uit 96 kg gescheiden ingezameld afval en 290 kg ongescheiden ingezameld afval, oftewel het restafval. Sorteeranalyses die jaarlijks van het restafval gemaakt worden geven de samenstelling van het restafval aan. Een samenvatting van de resultaten van de analyses van het peiljaar 2015 staan weergegeven in bijlage 2. De sorteeranalyses over het jaar 2016 zijn begin 2017 beschikbaar.. De sorteeranalyses laten zien dat de hoeveelheid ingezameld ongescheiden huishoudelijk restafval, 290 kg per inwoner per jaar, eigenlijk maar voor 8% uit daadwerkelijk restafval dat naar de afvalverbranding moet bestaat. 92% van het restafval is dus geschikt voor hergebruik. Van de 290 kg per inwoner per jaar wordt dus 267 kg onnodig verbrand. Dit is per inwoner per jaar 29,10 onnodige verbrandingskosten. Met 79.611 inwoners gaat het dus voor Purmerend om ruim 2 miljoen euro op jaarbasis. Een groot deel hiervan kan bespaard worden door in te zetten op een hogere afvalscheiding. 2 Bron: Afvalmonitor/Effectmeting 2015 door de Afvalspiegel. Zie bijlage 1 Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 7
3.2 Afvalscheiding een combinatie van gemak en gedrag Eind mei 2015 is het plan vastgesteld met daarin maatregelen die gericht waren op de verbetering van de afvalscheiding bij de laagbouw. Deze maatregelen zijn in het laatste begin 2016 doorgevoerd. Het betrof de aanpassing van de inzamelfrequentie van het restafval naar een tweewekelijkse inzameling, het stimuleren van het gebruiken van een gftcontainer en het stimuleren van de gescheiden inzameling van pmd-afval. Afval zoekt de weg van de minste weerstand, of het meeste gemak. Het terugbrengen van de ophaalfrequentie van het restafval bij de laagbouw, maakt het weggooien van restafval minder gemakkelijk. De effecten van deze maatregel op de gescheiden inzameling zijn duidelijk zichtbaar 3. In bijlage 3 zijn de inzamelcijfers over de maanden januari tot en met september 2015 en 2016 opgenomen. In de onderstaande figuren zijn deze inzamelcijfers schematisch weergegeven. De cijfers laten zien dat de gescheiden ingezamelde grondstoffen flink gestegen zijn en dat de hoeveelheid restafval sterk is afgenomen. Figuur 1: inzamelresultaten januari september 2015 in tonnen Figuur 2: inzamelresultaten januari - september 2016 in tonnen 3 De genomen maatregelen uit het plan Verbetering afvalscheiding Laagbouw hebben een bijdrage geleverd aan de verlaging van het tarief afvalstoffenheffing voor de komende jaren, zoals opgenomen in de programmabegroting 2017-2020 vastgesteld op 3 november 2016. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 8
De maatregelen voor de laagbouw hebben nog een extra effect veroorzaakt; in het eerste half jaar van 2016 is het aantal bezoeken aan de milieustraat ten opzichte van het eerste half jaar 2015 flink gestegen. De registraties laten een toename van 14.500 bezoeken in die periode zien als ook een stijging van de hoeveelheden gebracht grof huisvuil. Welke maatregelen volgens het hierboven genoemde principe zijn allemaal mogelijk? Voor de korte termijn, lange termijn en voor de algemene stromen zijn diverse maatregelen mogelijk die de afvalscheiding zullen verbeteren. In de volgende hoofdstukken worden de toe te passen maatregelen, op korte termijn, lange termijn en algemene maatregelen als aanvulling op de aanpak maximalisering afvalscheiding en minimalisering restafval verder toegelicht. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 9
4. Maatregelen korte termijn Welke maatregelen kunnen er op de korte termijn [periode 2016-2018] worden toegepast om de afvalscheiding nog verder te verbeteren? Voor de periode 2016-2018 ligt de focus op de volgende maatregelen: - Pilot omgekeerd inzamelen - Pilot afvalscheiding hoogbouw - Implementatie toegangssysteem milieustraat - Communicatieplan 2017-2018 4.1 Omgekeerd inzamelen Maatregel: Het inzetten van omgekeerd inzamelen leidt tot goede afvalscheidingsresultaten. Door het gemakkelijk maken van het gescheiden aanbieden van stromen als pmd-afval, papier en gft en het ontmoedigen van het aanbieden van restafval, werken bewoners al snel mee in dit nieuwe systeem. In de tweede helft van 2017 wordt gestart met de inrichting van een pilot omgekeerd inzamelen die inzicht moet geven in de mogelijkheden en financiële consequenties van deze inzamelmethode. Een ontwikkeling die al langer gaande is, is die van het omgekeerd inzamelen 4. Hierbij worden aan huis zoveel mogelijk gescheiden afvalstromen ingezameld en wordt de inzameling van restafval ontmoedigd door deze op afstand te zetten. Bewoners die gebruik maken van minicontainers krijgen aan huis de beschikking over een container voor gft-afval, voor oud papier en voor pmd-afval. Het restafval moeten bewoners zelf wegbrengen naar een centraal in de wijk geplaatste ondergrondse container. Het systeem van omgekeerd inzamelen berust volledig op het principe dat afval scheiden makkelijk moet zijn en het aanbieden van restafval niet. De overstap naar omgekeerd inzamelen is een goed vervolg op de stappen die genomen zijn na vaststelling van het plan Verbetering afvalscheiding laagbouw. Regelmatig wordt door bewoners de vraag gesteld of de vrijwel lege restafvalcontainer niet ingezet kan worden als pmd-container en dat het kleine beetje restafval dan weggebracht moet worden. Bewoners die goed scheiden ondervinden momenteel last van het wegbrengen van het pmd-afval. Het via een minicontainer ophalen van het pmd-afval zou voor heel veel bewoners een verlichting van de inspanning van het scheiden van afval betekenen. 4 Omgekeerd inzamelen is in Nederland geïntroduceerd door de ROVA in het oosten van het land. In bijna alle 26 gemeenten in hun verzorgingsgebied wordt gewerkt met restafval op afstand. De resultaten laten zien dat de hoeveelheid restafval per inwoner per jaar met minimaal 30% omlaag gaat en dat de meeste ROVA-gemeenten gemiddeld een afvalscheidingspercentage van rond de 75% realiseren. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 10
In de tweede helft van 2017 wordt gestart met de inrichting van een pilot omgekeerd inzamelen. In één inzamelroute in Purmerend wordt de inzameling aangepast naar gescheiden inzameling van pmd, gft en papier aan huis en het wegbrengen van restafval naar een [ondergrondse] verzamelcontainer. Deze verzamelcontainers staan centraal in de buurt, dus met een wat langere loopafstand [ca. 200-250 meter maximaal]. Dit om het weggooien van restafval te blijven ontmoedigen én omdat bij goede afvalscheiding de hoeveelheid restafval dusdanig klein is dat het weggooien van restafval veel minder vaak zal plaatsvinden. Als de pilot positief ontvangen wordt door de bewoners van de gekozen wijk, wordt in 2018 de uitrol over heel Purmerend voorbereid. 4.2 Afvalscheiding bij hoogbouw: maatwerk Maatregel: Pilot verbetering afvalscheiding hoogbouw, het inrichten van de gescheiden inzameling van gft-, papier en pmd-afval. De pilot wordt voorafgegaan door gesprekken met bewoners, waarbij inzicht verkregen wordt in de bereidheid van hoogbouwbewoners om hun afval te scheiden. Door met bewoners het gesprek aan te gaan, wordt onderzocht welke manieren van gescheiden inzamelen voor hoogbouwbewoners werkbaar zijn. De uitvoering van de pilot kent als vertrekpunt de uitkomsten van de gesprekken met de bewoners. Op basis daarvan wordt een plan van aanpak voor een uitvoeringsperiode opgesteld. Hierbij wordt het systeem dat samen met de bewoners is vastgesteld voor een periode van zes maanden getest. Na deze periode wordt een evaluatiebijeenkomst met de bewoners georganiseerd om vast te stellen of de aanpak succesvol is geweest. Het gescheiden inzamelen van afval in wooncomplexen is lastig. Bewoners willen het gftafval liever niet in huis bewaren vanwege stank en in de warmere maanden ook fruitvliegjes. De bereidheid echter om vaker met een klein zakje gft-afval naar een verzamelcontainer te lopen is klein, dat is teveel gedoe. Het apart houden van pmd-afval kent soortgelijke bezwaren. Dit afval heeft eveneens de neiging om onfris te gaan ruiken en heeft daarnaast veel volume. Dus bewaren vraagt om ruimte. Het gescheiden inzamelen van papier is in sommige complexen geregeld, in andere niet. Landelijk lopen er inmiddels vele onderzoeken en pilots 5 naar de verbetering van afvalscheiding bij hoogbouw. De vastgestelde knelpunten zijn vrijwel overal aanwezig; het gescheiden bewaren van afval, het gemak van de restafvalvoorziening, het faciliteren van gescheiden inzameling. Op dit moment is er nog geen antwoord op de vraag hoe om te gaan met afvalscheiding bij hoogbouw. Om te komen tot inzichten in bereidheid van bewoners en geschiktheid van inzamelmogelijkheden in Purmerend, wordt een pilot uitgevoerd. De pilot is gericht op samenwerking met de bewoners en moet antwoord geven op de vraag of hoogbouwbewoners überhaupt tot afval scheiden te bewegen zijn. Wat de uitkomst van de pilot ook zal zijn, het toepassen van gescheiden inzameling van gftafval zal altijd een vorm van maatwerk zijn, afgestemd op de soort hoogbouw en de bewoners. 5 Vanuit het VANG HHA programma [ zie www.vang-hha.nl ] wordt door een aantal gemeenten pilots uitgevoerd die zich specifiek richten op afvalscheiding bij hoogbouw. Purmerend is deelnemer van de schaduwgroep van deze pilots voor uitwisseling van kennis en ervaring. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 11
4.3 Toegangssysteem milieustraat Maatregel: Invoeren pasjessysteem 6 voor het verkrijgen van toegang tot de milieustraat. In de verbetering van de afvalscheiding speelt ook de milieustraat een belangrijke rol. Bewoners moeten gestimuleerd worden zoveel mogelijk van hun grof huisvuil naar de milieustraat te brengen. Met de huidige aanpak van het ophalen van grof huisvuil, waarbij de wachttijd maximaal twee weken kan zijn, worden bewoners gestimuleerd om hun grof vuil weg te brengen. Daarnaast willen we voorkomen dat grof huisvuil meegaat in de minicontainer voor restafval. De milieustraat leent zicht bij uitstek voor het vooraf scheiden van de grofvuilstroom zodat het scheiden achteraf niet meer nodig is. Dit scheelt in de kosten. De milieustraat van Purmerend is toegankelijk voor huishoudens uit de gemeenten Purmerend, Beemster en Neck. Bedrijven mogen geen gebruik maken van de milieustraat, zij moeten zelf voor de afvoer van hun grof afval zorgen. Nu is de controle op wie de milieustraat bezoekt op dit moment beperkt. Bezoekers moeten zich kunnen legitimeren als zijnde bewoner uit één van de drie gemeenten. Door de inzet van een toegangssysteem waarbij een pasje gebruikt wordt, wordt misbruik van de milieustraat door niet-inwoners en eventueel kleine bedrijfjes voorkomen. 4.4 Communicatieplan 2017-2018 Maatregel: Opstellen communicatieplan 2017-2018 met per seizoen onderwerpen en aandachtspunten. Voor de komende jaren wordt de uitvoering van maatregelen meer en vollediger ondersteund door communicatie richting de bewoners. Enerzijds wordt er voor 2017 en 2018 een communicatieplan opgesteld, waarin op basis van de seizoenen een communicatie-aanpak wordt opgesteld. Op deze wijze willen we meer aanhaken op de belevingswereld van de bewoners. De informatie die we zullen verspreiden zal gaan over datgene waar bewoners op dat moment mee in aanraking komen, dus stank en ongedierte aanpak in de zomer, vallende bladeren en snoeien in de herfst, gladheidbestrijding in de winter en de aanpak van de tuin in het voorjaar. Dit aangevuld met afvalscheiding die ook voor een deel met de seizoenen meegaat, zoals aandacht voor textiel [kleding] in het voorjaar en najaar als de kasten opgeruimd worden en aandacht voor grof huisvuil in het voorjaar omdat we dan met huis en tuin aan de slag gaan. 6 Het gebruik van afvalpassen voor de toegang tot de milieustraat wordt gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Deze melding omvat eveneens de melding waarvoor de pasjes ingezet worden en wat met de informatie over de geregistreerde bezoeken gedaan wordt. In dit geval betreft het puur het verkrijgen van toegang op de milieustraat er worden geen persoonsgegevens verzameld voor andere toepassingen. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 12
5. Maatregelen lange termijn De genoemde maatregelen in het vorige hoofdstuk zullen leiden tot een grotere bewustwording bij de bewoners waar het gaat om afval scheiden en verder bijdragen aan de verbetering van de afvalscheiding in Purmerend. Aanvullend op deze maatregelen zijn er voor de wat langere termijn [periode 2018-2020] nog te onderzoeken maatregelen. Deze maatregelen zullen worden beïnvloed door de resultaten die met de maatregelen uit de vorige paragraaf behaald worden. Daarom worden ze wel benoemd, maar de uitwerking hiervan volgt op een later moment. Het gaat dan om de volgende maatregelen: - Onderzoeken toepasbaarheid centrale voorzieningen gft-afval bij hoogbouw - Bepalen dekkingsgraad verzamelcontainers droge stromen bij hoogbouw - Milieustraat; onderzoek naar uitbreiding capaciteit - Toepassen containermanagement - Financiële maatregelen - Solidariteit: hetzelfde betalen voor dezelfde service - Communicatieplan 2019-2020 5.1 Centrale voorzieningen voor gft-afval Maatregel: Bepalen welke complexen geschikt zijn voor het toepassen van een centrale voorziening voor gft-afval, bij voorkeur in overleg met de bewoners van het complex. In het verleden al toegepast, met verschillende resultaten. Toch is de centrale voorziening voor gft-afval bij hoogbouw, in de vorm van een afgesloten container, weer terug in beeld om toe te passen. Indien goede afspraken gemaakt kunnen worden met bewoners over het gebruik van de centrale voorziening, eventueel aangevuld met een [luchtdicht] inzamelmiddel voor in huis, is deze optie wellicht goed toepasbaar. Het zonder afspraken neerzetten of beschikbaar stellen van een vrij toegankelijke centrale voorziening voor gft-afval is geen optie. Zonder toegangssysteem zal vervuiling optreden en is misbruik van de gft-container niet te voorkomen. Deze maatregel is afhankelijk van de resultaten van de pilot Afvalscheiding Hoogbouw. Wanneer uit de pilot andere oplossingen komen voor het gescheiden inzamelen van gftafval, is deze maatregel wellicht niet meer van toepassing. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 13
5.2 Verzamelcontainers voor inzameling droge stromen hoogbouw Maatregel: Voor de aanwezige hoogbouw wordt een locatieplan gemaakt waarin alle huidige voorzieningen staan voor glas, papier en pmd-afval. Zo worden de zogenaamde witte vlekken zichtbaar waarbinnen bewoners dus extra ver moeten lopen om een verzamelcontainer tegen te komen. Bewoners in de hoogbouw hebben als het gaat om het bewaren van gescheiden afvalstromen, problemen met alle stromen. Niemand wil zijn balkon omtoveren tot milieustraat met een kratje voor glas, voor papier, een zak met textiel en een zak met plastic. Naast mogelijkheden voor het scheiden van afval in het wooncomplex, is zorgen voor goed bereikbare centraal geplaatste verzamelcontainers een goede basis om bewoners aan te zetten tot afval scheiden. Hiermee wordt de service op deze stromen verhoogd Sommige wooncomplexen hebben inpandig een voorziening voor oud papier, vaak beneden in de centrale toegangshal. Voor glas zijn ondergrondse containers beschikbaar, soms in de nabijheid van het wooncomplex, soms gewoon in de wijk. Het pmd-afval moeten bewoners zelf verzamelen en meenemen naar één van de verzamelcontainers in de wijk. Het textiel kan naar de verzamelcontainer van de charitatieve instellingen of de kringloopwinkel. Deze droge stromen moeten een hoog niveau van gemak krijgen voor hoogbouw bewoners. Dat betekent [ondergrondse] verzamelcontainers voor glas en papier binnen bereik van de wooncomplexen en ook voldoende verzamelcontainers voor pmd-afval binnen bereik. 5.3 Milieustraat en stimuleren scheiding grof huishoudelijk afval Onderzoek: Onderzoek naar de mogelijkheden, onmogelijkheden, kosten, besparingen, e,d., van alternatieven voor de milieustraat. Grof huishoudelijk afval wordt of op afroep opgehaald aan huis, of kan naar de milieustraat worden gebracht. Het grof huishoudelijk afval dat aan huis opgehaald wordt, is ongescheiden en ondergaat na inzameling een sorteerslag zodat zoveel mogelijk van het afval alsnog hergebruikt kan worden. Het grof huishoudelijk afval dat naar de milieustraat wordt gebracht, wordt daar ter plaatse in een groot aantal aparte afvalstromen gescheiden. De voorkeur gaat natuurlijk uit naar het laten brengen van grof huishoudelijk afval naar de milieustraat. Om dit te stimuleren is het goed faciliteren van het brengen van afval een must. De invoering van de nieuwe inzamelfrequentie voor restafval in 2016 heeft laten zien dat hierdoor het aantal bezoekers aan de milieustraat sterk is toegenomen. Ten opzichte van het eerste half jaar 2015, telde het eerste half jaar 2016 14.500 bezoekers extra. Wanneer het doorvoeren van meer maatregelen het weggooien van restafval nog verder ontmoedigen, bijvoorbeeld door omgekeerd inzamelen, is de verwachting dat het aantal bezoekers nog verder gaat stijgen. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 14
De vraag is of de milieustraat aan de Van IJssendijkstraat hier volledig aan voldoet. Is het wellicht nodig om een tweede milieustraat voor Purmerend [en Beemster] in te richten op een locatie aan de andere kant van Purmerend? Of zou herlocatie van de huidige milieustraat naar een andere plek in een andere vorm meer uitnodigen om het grof huisvuil te brengen? Of is een toekomstscenario uitbreiden met een kleinere tweede milieustraat die op termijn uitgebouwd kan worden naar een hoofdlocatie voor het brengen van grof huishoudelijk afval? De huidige locatie ligt verkeerstechnisch niet optimaal, daarnaast spelen op deze locatie enkele milieuaspecten. Voor de toekomst is het daarom verstandig om alternatieven te onderzoeken. 5.4 Containermanagement; meten is weten! Onderzoek: Het nader onderzoeken van containermanagement: Op welke wijze draagt containermanagement bij aan verbetering van de afvalscheiding, of aan het beheersen van de kosten van afvalinzameling? Deze en wellicht nog andere vragen moeten beantwoord worden voordat gesproken kan worden over het inzetten van containermanagement. De ommekeer van afval naar grondstof is een geleidelijke. Met het doorvoeren van maatregelen moet afval scheiden gemakkelijk worden, zonder daar hoge kosten tegenover te zetten. Om ervoor te zorgen dat de kosten van de afvalinzameling beheersbaar blijven, is het van belang te weten wat er precies allemaal plaatsvindt binnen die afvalinzameling. Het gaat dan om bijvoorbeeld registraties bij legen van minicontainers of gebruik van ondergrondse, maar ook het toepassen van een afvalpas op de milieustraat 7. Hierdoor wordt voorkomen dat bewoners uit andere gemeenten of bedrijven gebruik maken van de milieustraat. 5.5 Financiële maatregelen Onderzoek: Wanneer alle maatregelen die kunnen bijdragen aan verbetering afvalscheiding ingevoerd zijn, maar het afvalscheidingsniveau blijft achter bij de doelstellingen, dan komen vormen van financiële maatregelen in beeld. Ervaringen uit het verleden laten zien dat puur het toepassen van financiele prikkels slechts tot een beperkte verbetering van de afvalscheiding leidt. Wanneer dit aanvullend op andere maatregelen worden toegepast, is het effect vele malen beter. Als dit onderwerp van toepassing is in Purmerend, wordt onderzocht welke vorm het beste passend is. De overgang van afval naar grondstof kenmerkt zich door het maximaliseren van de gescheiden inzameling van grondstoffen [zoals glas, papier, plastic] en het minimaliseren van het restafval dat verbrand wordt. 7 Zie hiervoor ook paragraaf 4.3. Gebruik toegangspassen wordt gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Dit geldt ook bij het toepassen van chipregistratie bij minicontainers. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 15
Zoals al eerder aangegeven, ligt de grootste inspanning voor het realiseren van een hoge afvalscheiding bij de inwoners van Purmerend. De vraag die in deze terecht gesteld wordt door inwoners is wat levert al deze extra inspanning mij op?. Zeker wanneer deze vraag gesteld wordt in het kader van het oneerlijkheidsgevoel dat aanwezig is bij laagbouwbewoners die hoogbouwbewoners hun afval niet zien scheiden maar wel evenveel afvalstoffenheffing betalen. Financiële maatregelen zijn goed inzetbaar wanneer alle andere maatregelen, zoals aanpassing inzamelfrequentie, hogere service op gescheiden afvalstromen, containermanagement en omgekeerd inzamelen, niet tot het gewenste afvalscheidingsresultaat leiden. Voorbeelden van financiële maatregelen zijn: Het tarief afvalstoffenheffing baseren op het volume van de minicontainer voor restafval die in gebruik is en/of het aantal keren dat de minicontainer wordt aangeboden voor lediging. Dit systeem wordt in meerdere gemeenten toegepast, onder andere in het verzorgingsgebied van de Avri. Bewoners betalen naast een vast tarief een bedrag afhankelijk van de grootte van de restafvalcontainer en/of per lediging van de restafvalcontainer. Een combinatie van beide systemen is mogelijk. Het tarief afvalstoffenheffing baseren op de hoeveelheid afval die een huishouden aanbiedt ter inzameling. Het zogenaamde betalen per kilo. Een klein aantal gemeenten in Nederland past dit systeem toe, zoals bijvoorbeeld Oosterhout. Daarnaast zijn er systemen voor het belonen van bewoners voor het gescheiden aanleveren van afvalstromen bij speciaal hiervoor ingerichte retour-stations 8. Het gaat in dit geval vooral om de droge afvalstromen zoals pmd, glas, papier, kleine apparaten en textiel. Inmiddels worden er door enkele gemeenten de eerste voorzichtige stappen gezet op het pad van een soort omgekeerde tariefdifferentiatie, de meest recente ontwikkeling op dit gebied. Hierbij betalen inwoners voor hun afvalinzameling een vast bedrag plus een bedrag voor 26 keer legen restafvalcontainer. Het legen van de restafvalcontainer wordt geteld door het jaar heen, wanneer minder is aangeboden krijgt de bewoner een bedrag terug. De gemeente Woerden hoopt dit systeem in 2017 operationeel te hebben. 8 afval loont van Ryck, een initiatief van Pijnacker-Nootdorp en Ryck BV. Bewoners konden hun papier, plastic, textiel, kleine apparaten, glas inleveren in een retour-station en ontvingen daarvoor een bedrag per kilo of per stuk. Helaas is het niet gelukt om de retour-stations rendabel te krijgen, wegens te hoge kosten. Het concept van afval loont wordt wel nog steeds gepromoot, Bron: op weg naar 65% hergebruik evaluatierapport pilot Ryck Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 16
5.6 Solidariteit: hetzelfde betalen voor dezelfde service Onderzoek: Het ontmoedigen van restafval in de hoogbouw kan, als andere maatregelen niet het gewenste effect hebben, aangevuld worden met een limitering. Onderzocht moet worden welke complexen nog gebruik maken van inpandige voorzieningen die vervangen moeten worden door een ondergrondse container. Wanneer alle hoogbouw gebruik maakt van ondergrondse containers, kan overgegaan worden tot limitering van het aanbod restafval, waarmee de service voor hoogbouw gelijk wordt aan de service voor laagbouw. Zoals al gesteld in dit hoofdstuk, bewoners in hoogbouwsituaties hebben de hoogste service op het restafval en scheiden slechts beperkt hun afval. Hierover wordt vaak ongenoegen uitgesproken door laagbouwbewoners; voor hetzelfde bedrag aan afvalstoffenheffing wordt van hoogbouwbewoners veel minder inspanning verwacht. Vanuit dat oogpunt moeten maatregelen voor hoogbouw zich vooral richten op het verlagen van de service op restafval. Bij een deel van de hoogbouw staan ondergrondse containers voor restafval, die voorzien zijn van een toegangssysteem. Elke woonhuisaansluiting heeft zijn eigen afvalpas, waarmee de container geopend kan worden. Bij een ander deel van de hoogbouw wordt nog gewerkt met inpandige voorzieningen. Wanneer uitgegaan wordt van gelijke behandeling, zou een bewoner uit de hoogbouw maandelijks 8 zakken van 60L restafval weg mogen gooien. Dit is evenveel als twee restafval minicontainers, die laagbouwbewoners maandelijks kunnen aanbieden. Door hoogbouw bewoners van dezelfde service op restafval te voorzien als de laagbouw bewoners, worden ook zij gestimuleerd tot het beter scheiden van hun afval. Om deze situatie te kunnen creëren, is het noodzakelijk dat alle hoogbouw gebruik maakt van ondergrondse containers voor restafval. Wanneer een hoogbouw nog gebruik maakt van inpandige rolcontainers, is geen enkele maatregel toepasbaar en blijft de service op restafval maximaal. Voor het juiste effect van deze maatregel zouden alle nog aanwezige inpandige voorzieningen voor restafval vervangen moeten worden voor een ondergrondse container voor restafval met toegangssysteem. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 17
6. Landelijke ontwikkelingen Zoals al in de inleiding van deze paragraaf werd aangegeven, lopen er landelijk diverse ontwikkelingen waar het gaat om afvalscheiding in de hoogbouw. Vanuit diverse expertisecentra, zoals NVRD, VNG en Rijkswaterstaat/Milieuomgeving, zijn initiatieven ontplooid om te komen tot praktische oplossingen voor het scheiden van afval in hoogbouwsituaties. Aanvullend hierop zitten ook de afvalverwerkers niet stil. Regionaal zijn zowel HVC als AEB bezig met het ontwikkelen van een installatie die pmd-afval uit het restafval kan halen. Deze installaties hebben beperkt capaciteit en richten zich vooral op het restafval van de hoogbouw en/of binnensteden. Die buurten in een gemeente die geen ruimte bieden voor een goede infrastructuur voor het scheiden van afval. In de loop van 2017 wordt gestart met deze installaties, die ingezet worden als tijdelijke oplossing voor het scheiden van pmd uit het afval uit hoogbouw en binnensteden. Zowel HVC als AEB benadrukken dat deze vorm van nascheiding alleen ingezet wordt als extra optie op de bronscheiding. Bronscheiding levert nog steeds de beste kwaliteit herbruikbare grondstoffen op. 6.1 Overige maatregelen ter bevordering van de afvalscheiding Naast de genoemde maatregelen korte en lange termijn, is er ook gekeken naar de meer algemene afvalstromen, met een inzameling die niet perceel-gebonden is. Ook voor deze stromen zijn maatregelen mogelijk die bewoners stimuleren tot het gescheiden inleveren van deze afvalstomen. Textiel De afvalstroom textiel is een afvalstroom met een eigen label. Hiermee wordt bedoeld dat textiel een gevoelswaarde heeft waardoor het eigenlijk nooit afval wordt, tenzij het kapot of ernstig vervuild is. Textiel vindt daarom heel vaak zijn weg naar kringloopwinkels, verzamelcontainers van charitatieve instellingen [in Purmerend is dit Bimbam] of inzamelacties voor het goede doel. Toch zit er nog het nodige textiel in het restafval. Communicatie over wat er allemaal bij het textiel mag en wat er mee gedaan wordt speelt hier een belangrijke rol. Veel mensen weten niet dat kapot textiel ook in de texielcontainer mag, of gordijnen en dekbedden. Naast producthergebruik wordt niet herdraagbaar textiel verwerkt tot vulmiddel, poetsdoeken en vilt. Door extra aandacht hierop te vestigen in de reguliere communicatie, worden bewoners gestimuleerd om meer textiel apart te houden en gescheiden in te leveren. Wanneer blijkt dat ondanks gerichte communicatie er nog steeds teveel textiel in het restafval aanwezig blijft, dan kan onderzocht worden of toch de inzamelstructuur aanpassingen nodig heeft, zodat bewoners meer opties hebben om hun textiel aan te bieden. Wanneer de textielinzameling na deze maatregelen nog steeds achterblijft, zou dit kunnen komen doordat de inzameling geheel wordt uitgevoerd door Bimbam met de [beperkte] capaciteit en middelen die zij ter beschikking hebben. Wanneer dit geconstateerd wordt zal onderzocht worden wat hiervan de oorzaak is en wat mogelijke oplossingen zijn. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 18
Samenwerking met kringloopwinkels Vanuit de gemeentelijke inzameldienst wordt al samen gewerkt enkele lokale kringloopbedrijven, zoals Noppes. Het betreft in deze samenwerking met name kringloopwinkels met een maatschappelijk karakter, dus geen commerciële partijen. Vanuit het oogpunt van afval, leveren kringloopwinkels een bijdrage aan afvalpreventie door het toepassen van producthergebruik. Aanvullend wordt door deze kringloopwinkels ook nog ingezet op het helpen van mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. Vanuit de gemeente kan aangegeven worden dat alle dingen die nog geschikt zijn voor een tweede leven, ingeleverd kunnen worden bij de kringloopwinkel. Dit kan wanneer bewoners een melding doen voor het ophalen van grof huisvuil, of het kan meegenomen worden in de communicatiecampagne. Kleine AEEA Wat nog veel te vaak in het restafval belandt zijn kleine apparaten. De kapotte föhn of het kapotte scheerapparaat belandt lekker makkelijk in de restafvalbak. Ondanks dat ook voor deze apparaten geldt dat ze bij de detailhandel waar je een nieuwe koopt, ingeleverd kunnen worden, gebeurt dit niet of nauwelijks. Het verbeteren van het gescheiden inleveren van kleine apparaten moet via de communicatiecampagne gestimuleerd worden. Op de milieustraat zijn ook deze kleine apparaten welkom. Een andere optie is het inzetten van speciale inzamelpunten voor dit soort kleine, beperkte afvalstromen. De Blipvert is hier een voorbeeld van. Naast kleine apparaten kunnen hier ook cartridges, batterijen, e.d. in gegooid worden. Het zijn vaak deze kleine dingen die gemakkelijk in de restafvalbak verdwijnen. Door het bieden van een eenvoudige mogelijkheid om ze mee te nemen en weg te gooien, kunnen ook deze hele kleine stromen voor hergebruik ingezameld worden. 6.2 We gaan omdenken! Van oudsher wordt afval inzamelen en afval scheiden benaderd met technische oplossingen en aanpakken. Die tijd is min of meer voorbij, het oplossen van het afvalscheidingsprobleem kan niet alleen maar met het bieden van een technische oplossing. Het is van belang om bewoners te betrekken in zowel beleid als uitvoering. Samen met bewoners! De wereld is onderhevig aan verandering, er wordt veel gebouwd, er is niet altijd ruimte voor het inzamelen van afval of voor het inzamelvoertuig dat containers moet legen. Door met bewoners te gaan zitten, kan gekeken worden naar passende oplossingen die voor zowel bewoners als de inzameldienst als de beleidsmakers tot goede resultaten leiden. Wordt participatie al ruim toegepast waar het gaat om de buitenruimte, vooral in de vorm van zwerfvuil-acties en projecten, in de komende jaren moet dit ook het geval zijn voor het afvalbeheer. In de communicatie wordt deze aanpak meegenomen, en ook in bijvoorbeeld de pilot Afvalscheiding Hoogbouw. Dit moet inzichten opleveren over hoe we deze aanpak met bewoners het beste vorm kunnen geven. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 19
Educatie! Wat hier ook een rol speelt is educatie. De kinderen zijn tenslotte de volwassenen van de toekomst. Wanneer zij goed voorgelicht worden over afvalscheiding, plastic soup, en dergelijke dan worden zij hiermee voorbereid op de toekomst. In samenwerking met de afdeling Communicatie wordt een programma gemaakt dat bestaat uit korte lezingen en demonstraties op basisscholen door bijvoorbeeld chauffeurs, speciale inzamelacties door en voor scholen, al dan niet met een wedstrijdelement erin en projecten bij middelbare scholen gericht op de plastic soup en afval in de toekomst. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 20
7. Communicatie Zoals al eerder genoemd, de gedragsverandering rondom afvalscheiding valt of staat met de inzet van communicatie. Het scheiden van afval heeft tenslotte vooral te maken met het gedrag van bewoners. Zij zijn degenen die het moeten doen. Het verbeteren van afvalscheiding betekent dus in eerste instantie het veranderen van het afvalgedrag van bewoners. Daarnaast speelt ook onwetendheid een grote rol. Een mooi voorbeeld hiervan is het hardnekkige gerucht dat afval dat gescheiden wordt ingezameld daarna weer gewoon bij elkaar op één hoop gegooid wordt en in de vuilverbranding verdwijnt. Om zowel in te spelen op het afvalgedrag als op de afvalkennis van bewoners, kan een communicatiecampagne ingezet worden. Hierbij is gekozen voor de aanpak waarbij de dialoog 9 met de bewoner aangegaan wordt. Aanvullend wordt gebruik gemaakt van kenmerkende beelden en slogans. Zo kan over langere termijn aandacht besteed worden aan de verschillende afvalstromen, waarom ze gescheiden ingezameld moeten worden, wat er met het gescheiden ingezamelde afval gebeurt en in welke nieuwe producten dit weer terugkomt. Hiermee worden bewoners specifiek geïnformeerd over afvalscheiding. Het inzetten van een communicatiecampagne met kenmerkende beelden en slogans zorgt voor een structurele informatiestroom richting bewoners over het waarom van de afvalscheiding. Door de campagne kunnen bewoners op herkenbare wijze geattendeerd worden op de aanpak van afvalscheiding in hun gemeente. In elke vorm van communicatie wordt gekeken of de dialoog met de bewoners aangegaan kan worden, zodat bewoners vertellen hoe het staat met de afvalscheiding Een goed voorbeeld van het inzetten van communicatie voor bewustwording is het 100-100- 100 project. Wanneer bewoners zich bewust worden van het afval dat ze veroorzaken in hun dagelijkse leven, heeft dat invloed op hun toekomstige afvalgedrag. Oorspronkelijk een initiatief van de ROVA in de regio Zwolle en nu beschikbaar voor alle gemeente in Nederland. In dit project gaan 100 huishoudens voor een periode van 100 dagen aan de slag om 100% afvalvrij te leven. Het gaat er om, geen restafval te produceren, dus alles gescheiden inleveren of hergebruiken. Via een internet community delen zij hun ervaringen met elkaar en met hun mede bewoners, iedereen in de gemeente kan dit volgen. Het 100-100-100 programma grijpt direct in op het dagelijkse leven van bewoners en wat hun leefstijl voor consequenties heeft voor het genereren van afval. Meedoen met het project heeft niet alleen invloed op het afvalgedrag maar als afgeleide daarvan ook op het aankoopgedrag. Uit de resultaten van de ROVA blijkt dat bewoners anders gaan inkopen, minder gaan inkopen, meer gaan hergebruiken en uiteindelijk veel minder restafval hebben. De resultaten van het project in Purmerend laten zien hoe eenvoudig de hoeveelheid restafval teruggebracht kan worden. Het project wordt half december 2016 afgesloten. 9 De communicatie aanpak wordt verwoord en uitgewerkt in het communicatieplan afval 2017-2018. Dit plan wordt eind 2016 opgesteld. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 21
8. Purmerend op weg van afval naar grondstof De notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016 2020 is een opstap naar een afvalvrije samenleving waar grondstoffen aan huis ingezameld worden. Het restafval dat in deze samenleving ingezameld wordt, bestaat alleen uit die dingen die niet meer hergebruik kunnen worden. Dit restafval wordt dan via de vuilverbrandingsinstallatie omgezet naar energie en warmte. Uiteindelijk wordt zo al ons afval hergebruikt of ingezet voor nuttige toepassing. De maatregelen in dit plan vormen de route, de stip aan de horizon, het einddoel is de afvalvrije toekomst, oftewel de circulaire economie. Deze route is nog lang en zal in de komende jaren zeker onderhevig zijn aan de ontwikkelingen van dat moment. Door het volgen van deze route kan Purmerend straks voldoen aan de gestelde normen uit het VANGprogramma. Door een goede samenwerking te creëren met de bewoners in Purmerend, worden maatregelen niet als vervelend ervaren maar als een logische ontwikkeling naar een samenleving waar afval grondstof is. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 22
Bijlagen Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 23
Bijlage 1: Kaders en ontwikkelingen De gemeente Purmerend heeft als wettelijke taak de zorgplicht voor huishoudelijk afvalbeheer [uitvoering van hoofdstuk 10 van de Wet Milieubeheer]. Naast deze wettelijke kaders is afvalbeheer ook onderhevig aan lokale kaders. Wettelijke kaders Landelijk Afvalbeheerplan 2009-2021 Het Landelijk Afvalbeheerplan 2009 2021 (LAP2) vormt het kader voor het gemeentelijk afvalbeleid. Het LAP2 geeft aan dat een vermindering van de milieudruk noodzakelijk is. Gemeentelijk afvalstoffenbeleid moet een bijdrage leveren aan de ambities op het gebied van duurzaamheid. In LAP2 is daarom ingezet op grondstoffenbeleid. Het beleid dient zich niet alleen meer te richten op de eindfase van materiaalketens, oftewel het afvalstadium, maar op de gehele materiaalketen. Conform de prioriteitsvolgorde of ladder van Lansink 10 ligt het accent op het voorkomen van afval en de wel ontstane afvalstromen als grondstof te hergebruiken. Het LAP3 is in concept gereed en ligt ter beoordeling bij de tweede kamer. Het LAP3 beslaat de periode 2017-2023, met een doorkijk tot 2029. De focus ligt in het nieuwe LAP op het slimmer omgaan met grondstoffen. Publiek Kader en Uitvoeringsprogramma VANG Huishoudelijk Afval t/m 2025 In januari 2014 heeft de staatssecretaris de ambitie die is opgenomen in LAP2 nog verder aangescherpt in het programma Van Afval Naar Grondstof [VANG]. In Van Afval Naar Grondstof staat dat 75 % van het huishoudelijk afval in 2020 geschikt moet zijn voor hergebruik. In de verdere toekomst moet 100 % van het huishoudelijk afval hergebruikt worden. Op 1 december 2014 heeft de staatssecretaris het Publiek Kader Huishoudelijk Afval en het Uitvoeringsprogramma Huishoudelijk Afval naar de Tweede Kamer gestuurd. Hierin is naast een hergebruiksdoelstelling ook een doelstelling voor de maximale hoeveelheid restafval (totaal van fijn en grof restafval) gedefinieerd, te weten 100 kilogram per inwoner in 2020 en 30 kilogram in 2025. Lokale kaders - Gemeentelijk beleid In het coalitieakkoord 2014-2018 staat een scheidingsdoelstelling geformuleerd van 60% bronscheiding in 2018. Dit streven is in een eerste stap vertaald in maatregelen in het plan Verbetering afvalscheidingsresultaten laagbouw Gemeente Purmerend, vastgesteld in mei 2015. De maatregelen uit het plan zijn in het laatste kwartaal 2015 gerealiseerd of zijn ingegaan per 1 januari 2016. Eén van de maatregelen heeft ertoe geleid dat met ingang van 2016 het restafval naar een tweewekelijkse inzameling is omgezet. De volgende stap in de realisatie van deze scheidingsdoelstelling van 60% in 2018 is deze notitie. Hierin wordt de lijn uitgelegd voor de ontwikkeling van het afvalbeheer in Purmerend voor de komende 5 jaar. Welke aanvullende maatregelen zijn mogelijk inzetbaar om de afvalscheiding nog verder te verbeteren? De notitie Toekomstbestendig afvalbeheer Purmerend vormt de basis voor het te ontwikkelen afvalbeleid voor de komende jaren. 10 Ladder van Lansink, zie hoofdstuk 2.3 Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 24
De afvaldriehoek Binnen het afvalbeheer wordt gezocht naar een goede balans tussen milieurendement, de inspanningen die van de inwoners verlangd kunnen worden op het gebied van afvalscheiding[service] en de kosten. Als hulpmiddel voor het vinden van balans wordt gebruik gemaakt van de "afvaldriehoek" (zie figuur). In de wet Milieubeheer is de zorgplicht van gemeenten vastgelegd en via het landelijke afvalbeheer plan (LAP2) de hergebruik -en recyclingdoelstellingen. Om invulling te geven aan de duurzaamheidgedachte van de gemeente, wordt gestreefd naar de optimale balans tussen de dienstverlening (inzameling, transport en verwerking van het huishoudelijke afval), een maximaal milieurendement en de laagst mogelijk verantwoorde kosten. Dit alles met de focus op minimalisering restafval en maximalisering hergebruik. Milieu De landelijke norm is met het VANG programma inmiddels aangescherpt tot 75% in 2020. In deze notitie wordt aangesloten bij deze norm. Daarnaast ligt de focus in het LAP2 op materiaalhergebruik. Dit wordt vooral bereikt door afvalscheiding. In deze notitie wordt ingegaan op de maatregelen die hiervoor nodig zijn. De ladder van Lansink geeft een volgorde aan van hoe om te gaan met ons afval. Preventie oftewel het voorkomen van afval is hierin het hoogste streven. En het moeilijkste. Als het gaat om preventie dan ligt de verantwoordelijkheid voor het voorkomen van afval buiten bereik van de gemeente. Hier spelen producenten een belangrijke rol. Afvalpreventie richt zich op het voorkomen of beperken van het ontstaan van afvalstoffen en op het verminderen van de milieuschadelijkheid van afvalstoffen 11. In het ontwerpen van hun producten en de bijbehorende verpakkingen moeten producten rekening houden met de afvalfase waar het product eens in zal komen. Dan moet het product bij voorkeur voor 100% uit herbruikbare delen bestaan. Hergebruik en recycling liggen wel binnen het bereik van de gemeente. Het gaat hier dan om bronscheiding of afvalscheiding bij de bewoner thuis. Een tweede manier om een bijdrage te leveren aan materiaalhergebruik is het brengen van grof huishoudelijk afval naar de milieustraat. De inwoners van Purmerend werken al goed mee aan de gescheiden inzameling maar er is nog veel winst te bereiken. Momenteel voldoet Purmerend nog niet aan de doelstelling uit het coalitieakkoord van 60% en is de landelijke normstelling van 75% die voor 2020 is gesteld nog ver weg. 11 Bron: website RWS Leefomgeving [ www.rwsleefomgeving.nl ] Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 25
Service Om bewoners blijvend mee te laten werken aan afvalscheiding, zijn drie aspecten belangrijk: Motivatie [willen], capaciteit [kunnen] en gelegenheid [juiste omstandigheden]. [Dit is het zgn. triademodel van Poiesz 12 ]. Om het aanbiedgedrag van bewoners te veranderen, moet aan deze drie voorwaarden voldaan worden. Het verbeteren van de scheiding van afval komt uiteindelijk op de schouders van de inwoners neer. Door een goede dienstverlening kan het scheiden voor de inwoners zo makkelijk mogelijk worden gemaakt. Het bieden van goede faciliteiten en voldoende inzamelcapaciteit (inzamelstructuur) is daarbij een eerste vereiste. Communicatie speelt hier een belangrijke rol. Door bewoners goed, volledig en tijdig te informeren, ontstaat draagvlak en zal de motivatie om mee te werken aan een betere afvalscheiding groter worden. Kosten Het streven is een efficiënte bedrijfsvoering tegen zo laag mogelijke kosten, met inachtneming van de geldende wet en regelgeving (o.a. Arbo). Bij het beter scheiden van afvalstromen gaan in een aantal gevallen de kosten voor de baten uit. Landelijke ontwikkelingen Het streven naar duurzaamheid en milieubewustzijn leidt in Nederland tot verschillende ontwikkelingen. In het kader van Afvalbeheer zijn de volgende ontwikkelingen van toepassing. Omgekeerd inzamelen De laatste jaren, waarbij de focus binnen het Afvalbeheer steeds meer op afvalscheiding is komen te liggen, wordt gezocht naar een inzamelsystematiek die gemak biedt voor het gescheiden aanbieden van afval en het genereren van restafval ontmoedigt. Dit wordt het omgekeerd inzamelen genoemd: aan huis de gescheiden afvalstromen ophalen en restafval ontmoedigen door dit op afstand te zetten. Het restafval moet dan naar een centraal in de wijk geplaatste ondergrondse container gebracht worden. Aan huis staan containers voor plastic/lege pakken/blik [pmd-afval], gft-afval en papier. Meten is weten Het doorvoeren van verbeteringen of aanpassingen binnen het afvalbeheer of het inzetten van gerichte communicatie per wijk of buurt aangaande afvalscheiding, het is alleen mogelijk wanneer bekend is waar welk afval vandaan komt, in welke hoeveelheden en hoe het aanbiedgedrag van bewoners eruit ziet. Het inzetten van meetinstrumenten, zoals chipregistratie 13 of werken met een afvalpas 14, biedt inzage in hoe het afvalbeheer er in cijfers uitziet. Met deze informatie ter beschikking, kan goed beargumenteerd een maatregel ter verbetering ontwikkeld worden. 12 Het Triademodel van Poiesz is een instrument waarmee gedrag kan worden verklaard, voorspeld en beïnvloed. Beschreven in Gedragsmanagement, waarom mensen zich [niet] gedragen [1999] door Theo Poiesz. 13 Wanneer gebruik gemaakt wordt van chipregistratie of gebruik afvalpas, wordt hier melding van gemaakt bij de Autoriteit Persoonsgegevens. 14 Zie voetnoot 13 Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 26
Financiële maatregelen Gebleken is dat het toepassen van financiële prikkels op het afvalgedrag van bewoners helpt bij het verhogen van de afvalscheiding. Wanneer bewoners [deels] zelf verantwoordelijk gesteld worden voor de hoogte van hun afvalstoffenheffing, wordt de bereidheid tot het scheiden van afval groter. Ervaringen met verschillende mogelijkheden van financiële prikkels laten wel zien dat het toepassen hiervan als enige instrument slechts beperkt effect heeft. Financiele prikkels komen in beeld als alle andere maatregelen ter verbetering van de afvalscheiding zijn ingevoerd en niet tot het gewenste resultaat geleid hebben. Uitvoering VANG programma Het VANG programma, wat staat voor Van Afval Naar Grondstof, behelst de doelstellingen om in 2020 het restafval zodanig teruggedrongen te hebben dat dit rond de 100 kg per inwoner per jaar is, waarbij voor gemeenten met een bepaald percentage hoogbouw een correctie wordt toegepast. Hierdoor ligt de restafvalnorm voor Purmerend op 130 kg per inwoner per jaar. Purmerend zit nu nog op 290 kg. per inwoner per jaar, dus het gaat hier om een flinke reductie van het restafval! Veel gemeenten werken inmiddels aan diverse proeven en pilots om invulling te geven aan het VANG programma. Circulaire economie Al enige jaren speelt ook de circulaire economie, ook wel Cradle to Cradle genoemd, een rol in de ontwikkelingen rond het afvalbeheer. In een circulaire economie bestaat er in principe geen afval meer. Alle producten zijn zodanig ontworpen dat zij in de afvalfase voor 100% gerecycled kunnen worden. Het creëren van een circulaire economie ligt vooral in handen van de producenten van producten. Wanneer deze economie ook daadwerkelijk vorm krijgt, komt ook het afvalbeheer in beeld, dat zich dan moet gaan richten op het in de kringloop houden van afgedankte producten. Notitie Toekomstbestendig Afvalbeheer Purmerend 2016-2020 pagina 27