Psychologische behandeling van bipolaire patiënten Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden
Omgaan met stessoren (1) Stressgevoeligheid
Stress Generation theory The patient is an active contributor instead of passive player in his or her environment. (Hammen et al., 1991) Koenders et al, 2014, 2015
Effectiviteit psychologische interventies BS - Individuele psychologische interventies zijn matig effectief - Geen overtuigende evidentie voor effectiviteit van psychotherapeutische interventies zoals IPSRT, CGT en FFT. Oud et al., 2016, BJPsych
Nr. of studies Kinderschoenen 140 120 100 Bipolair Unipolair 115 80 60 40 20 0 15 5 12 3 Psychoeducatie CGT IP(SR)T 38 Oud et al., 2016; Cuijpers et al., 2009, 2011, 2013
IPSRT IPT Law, 2011, BJPsych
IPSRT focust op: 1) De link tussen stemming en levensgebeurtenissen 2) Belang van vast dagelijks ritme mbv SRM 3) Identificeren en managen van potentiele psychosociale triggers van sociaal ritme verstoringen 4) Faciliteren van rouw over verlies van het gezonde zelf 5) Identificeren en managen van affectieve symptomen Frank et al., 2000, Soc Biol Psych
CGT Depressie en manie Slapenloosheid, stress Veranderingen in cognitie en emotie Psychosociale problemen Veranderingen in gedrag Verminderd functioneren Basco & Rush, 2005
Doel CGT bipolair 1) Faciliteren van acceptatie van de stoornis en noodzaak van behandeling/medicatietrouw 2) Herkennen en managen van psychosociale stressoren en interpersoonlijke problemen 3) Aanleren van CGT strategieën om met depressieve, cognitieve en gedragsmatige klachten om te kunnen gaan 4) Herkennen symptomen van terugval en aanleren van vaardigheden hiermee om te gaan/ vergroten stabiliteit Scott et al, 2006, BJPsych
Gemeenschappelijke doelen Omgaan met stressoren Rouw/acceptatie Herkennen en reguleren eerste signalen stemmingsepisode Interpersoonlijk functioneren
Specifieke stressoren Goal directed life events triggeren (hypo) manie (Johnson et al., 1999) BIS: Behavioral Inhibition System Actief Emoties: Negatieve gebeurtenissen angst, verveling, frustratie, verdriet Verhoogde gevoeligheid van BIS: Vermijding/Angst BAS: Behavioral Approach System Actief behalen van doelen, beloning Emoties hoop, blij, euforie, motivatie, boosheid Fysiek psychomotor activiteit Verhoogde gevoeligheid van BAS: Impulsiviteit, beloningsgevoeligheid Gray et al., 1994
BAS en bipolair - Beloning - Doelen + Manie BAS - - Falen - Verlies - Afwezigheid doelen Depressie
BAS en de bipolaire stoornis BS patiënten laten sterkere gevoeligheid zien voor het nastreven van doelen, beloning en positieve stemming Toename van manische symptomen bij goaldirected life events (Nuslock et al., 2007; Johnson et al., 2000) Toename activiteit bij behalen doelen en beloning (Fulford, 2010; Meyer et al., 2001; Wright, 2008)
Carl et al., Clinical Psychology Review, 2013
Mansell et al., 2006
Gemeenschappelijke doelen Omgaan met stressoren Rouw/acceptatie Herkennen en reguleren eerste signalen stemmingsepisode
Acceptatie Aanvaarding van de realiteit van een situatie en het erkennen van een proces of situatie (vaak negatief of oncomfortabel) zonder dit te proberen te veranderen of er tegen te protesteren
Accepteren Leven met een chronische aandoening/kwetsbaarheid Aanpassingen doen in je leven Langdurig medicatie gebruiken Bijstellen van doelen en verwachtingen
Dream Big BS patiënten rapporteren meer ambitieuze doelen die moeilijker te bereiken zijn. Hebben ambities die sterker gericht zijn op beroemd zijn en financieel succes Hangt samen met prospectieve meer manische symptomen Johnson, 2011; Tharp, 2016
Rol in psychotherapie - Hoge goal-attainment wordt geassocieerd met Sense of Hyper-Positive Self (SHPS) - Bij bipolaire patienten die hoog scoren op SHPS is cognitieve therapie minder effectief (Lam et al., 2005; Lee et al., 2010)
Identiteit P=.006 P=.025
Gemeenschappelijke doelen Omgaan met stressoren Rouw/acceptatie Herkennen en reguleren eerste signalen stemmingsepisode
Blij Boos Bang Bedroefd
Emotieregulatie Edge et al., 2016; Fletcher et al. 2013
Carl et al., Clinical Psychology Review, 2013
Cognitieve cirkel bipolair Gebeurtenis - Life events - Beloning - Doel Gedrag - Approach - inhibition - Emotie regulatie Gevoel Verandering van affect Gedachten Opvattingen over affectieve toestand
IPSRT Verlies Verlies van hypomane zelf Rouw: emotieregulatie Acceptatie Doelen Identiteit
Conclusie Basis interventies zijn zeer goed ontwikkeld binnen de bipolaire stoornis en worden consequent toegepast Binnen de vervolg fase van de (psychologische) behandeling moet rekening gehouden met bipolair-specifieke elementen: Stress gevoeligheid (specifieke stressoren) (Disfunctionele) cognities (o.a. over stemming/emotie) Identiteitsproblematiek Emotieregulatie problematiek