Een nominaal toetsingskader voor pensioenen met reële ambities: ALM Conferentie anomalie of poldervondst? Prof. dr Casper van Ewijk CPB Universiteit van Amsterdam Netspar Amsterdam, 2 april 2008
Nederlands pensioenstelsel voorbeeld voor andere landen 1e pijler AOW gekoppeld aan lonen/prijzen (DB) uniform zonder inkomens- (?) of vermogenstoets 2e pijler individueel inkomensafhankelijk pensioen pragmatisch DB/DC: nominale basis + voorwaardelijke indexatie 3e/4e pijler vrije besparingen
Pensioen pijlers (totaal = 100) Netherlands Germany Switzerland UK US 1 e pijler 50 85 42 65 45 2 e pijler 40 5 32 25 13 overig 10 10 26 10 42
Financieel Toetsingskader: succes bewezen robuust herstel na crisis duidelijkheid over hersteltermijnen verbeterde flexibiliteit in pensioencontract voorwaardelijke indexatie grotere effectiviteit indexatie-instrument door overgang op middelloon
Financieel Toetsingskader: veranderende omgeving Internationale ontwikkelingen FTK geënt op Nederlandse situatie toenemende internationale concurrentie.. Marktafbakening in beweging Basel, Solvency, IORP API pensioen en levensloop.. IFRS en terugtredende sponsor Spanning tussen nominaal kader en herwonnen reële ambitie Is het huidige pensioencontract te verbeteren? Hoe zou een bijbehorend reëel FTK er uit zien?
FTK geënt op traditioneel Nederlands pensioencontract doorsneepremie uniforme opbouw nominale rechten conditionele indexatie (0% - 100%) reële ambitie (loon-/prijsindexatie) pro s en con s
Sluit aan bij maatschappelijke wens tot stelsel met reële ambitie en nominale minimumgarantie Door indexatie-ondergrens van 0% fungeren toegekende rechten als dynamische (nominale) minimumgarantie Reele garantie (% to.v. pensioen bij 65 jaar) garantie van inleg 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 10 20 30 40 50 60 70 leeftijd inflatie 2% disconto 5%
Maar wijkt af van ideaal pensioencontract volgens theorie Meer risico bij deelnemer Naast veilige eerste pijler is de deelnemer bereid meer risico te nemen in tweede pijler om een hoger rendement te bereiken. Geen basis voor nominale garantie Zitten deelnemers te wachten op nominale garanties? Minimum garantie lijkt te beschermen tegen beleggingsrisico s, maar introduceert inflatie-risico. Heldere en flexibele indexatie Huidige voorwaardelijkheid van indexatie maakt pensioencontract intransparant. Indexatie onvoldoende flexibel door onder- en bovengrens.
Solidariteit tussen jong en oud? 40 % grondslag 35 30 25 20 15 10 5 doorsneepremie actuarieel faire premie 0 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 61 64 leeftijd
Solidariteit tussen hoog- en laagopgeleiden? Netto profijt over de levenscyclus toetreders (in een evenwichtige situatie) % levensinkomen 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0 mannen vrouwen -2,5 1 2 3 4 1 2 3 4 1=basis, 2=lager middelbaar, 3=hoger middelbaar, 4=hoger
Leeftijdsverwachting naar opleidingsniveau jaren 90 80 70 60 50 mannen vrouwen 40 30 73,1 76,0 76,0 78,0 79,5 82,0 82,1 82,1 20 10 0 1 2 3 4 1 2 3 4 1=basis, 2=lager middelbaar, 3=hoger middelbaar, 4=hoger
Onderzoek naar alternatieve contracten (I) Expliciete indexatie-staffels Linear stelsel van indexatie Slimme C*DB*DC stelsels
Onderzoek naar alternatieve contracten (II) Expliciete indexatie-staffel voordeel : maakt van staffel een expliciet conditioneel contract nadeel: premie is sluitpost risico s slechts beperkt bij ouderen gelegd effectiviteit afhankelijk van (loon)inflatie horror scenario: deflatie èn in huidige FTK aangemerkt als harde verplichting
Indexatie staffel Pensioen - Pensioen* Pensioen - Pensioen* 100% Vermogen -Vermogen* Vermogen -Vermogen* 0% Staffel Lineair stelsel
Onderzoek naar alternatieve contracten (III) Lineair stelsel schokken worden gelijk verdeeld over alle deelnemers, zowel actieven en gepensioneerden d.w.z. zonodig door bij- en afboeken van rechten zodanig dat ieder eenzelfde % van beschikbaar inkomen profiteert dan wel inlevert Slimme hybride C*DB*DC stelsels expliciete regels voor flexibele indexatie en premie-bijstortingen ook demografische risico (=> flexibele pensioenleeftijd) (cohortsgewijs) actuarieel fair internationaal verhandelbaar
Reële ambities te verenigen met nominaal kader? Harde reële garanties te duur bij zekerheidseis 97,5%. => kiezen uit twee kwaden : hoge buffer met mismatch risico matching met laag rendement (=> indexleningen) of hervorming FTK
Naar een reëel FTK Waardeer flexibiliteit in aanspraken (staffels) Minder kans op onderdekking als pensioenverplichtingen meeademen met vermogen. Of: waardeer optie Ondergrens dekking mogelijk < 100% van de reële (conditionele) pensioenen dankzij voordelen voor nieuwe deelnemers opheffen kapitaalmarktrestricties efficiënte uitvoering / besparing transactiekosten intergenerationele risicodeling
Contouren reëel FTK Bevorder helder expliciet pensioencontract geen ongespecificeerde voorwaardelijke toezeggingen contract mag een expliciet conditioneel contract zijn: als rendement x% dan pensioen y% Beperk discontinuïteitsrisico houdt fonds aantrekkelijk voor nieuwe deelnemers beperk risico s op te lage dekking (ondergrens <100%) => straf op mismatch => premie op conditionele contracten (expliciete staffels) beperk premie-volatiliteit Fair beprijzen van flexibiliteit (opties) en garanties
Conclusie Veranderende omgeving => bezinning op FTK wie zit er nog te wachten op nominale pensioenen? => naar een reële benadering van pensioenen en dekking voorwaardelijke toezeggingen blijven moeilijk uit te leggen => bevorder expliciete pensioencontracten richt FTK minder op traditioneel Nederlands pensioencontract waardeer flebiliteit en transparantie waarborg continuïteit: houdt fondsen aantrekkelijk voor nieuwe deelnemers
Het huidige nominaal toetsingskader vormt een belemmering voor pensioen met reële ambities Stelling